6. Program zajęć w semestrze 3 , czyli ZAGADNIENIA na EGZAMIN:

SYLABUS oraz ZAGADNIENIA DO EGZAMINU
Wydział Humanistyczny,
Zakład Polskiej Literatury Dawnej
Uniwersytet
i Edytorstwa.
Przyrodniczo-Humanistyczny
Instytut Filologii Polskiej
w Siedlcach
i Lingwistyki Stosowanej
Kierunek studiów: filologia polska
Specjalność – przedmiot kierunkowy
Przedmiot:
Punkty ECTS: wedle planu studiów
Historia literatury polskiej:
literatura dawna – oświecenie
Autor:
Rok akademicki: 2011/2012
prof. nzw. UPH dr hab. Antoni Czyż
1. Forma i wymiar godzinowy zajęć dydaktycznych
Typ studiów
Rok studiów
Semestr
Wykłady
Ćwiczenia
wykład
stacjonarne
I stopnia
II
3
2. Cele i efekty kształcenia:
Wiedza o epoce. Empatyczne rozumienie. Sprawność hermeneutyczna - dla KAŻDEGO tematu!
3. Umiejscowienie przedmiotu w planie studiów: semestr 3.
4. Metody dydaktyczne: wykład, prezentacja.
5. Forma oceny: przedmiot kończy się egzaminem ustnym w sesji zimowej. Colloquia.
6. Program zajęć w semestrze 3, czyli ZAGADNIENIA na EGZAMIN:
SPOTKANIE WSTĘPNE
Dzieło literackie jako „sensowny twór słowny”. Uniwersalna koncepcja literatury Stefanii Skwarczyńskiej. Pojęcie „literatury stosowanej”. Metodologiczne podłoże wykładu. Badania
interdyscyplinarne z zakresu: historii literatury, historii idei, innych dyscyplin.
TEMATY DALSZYCH SPOTKAŃ. Jeden temat to jeden wykład:
Temat 1. Przesłanki oświecenia. Fundament w średniowieczu: Tomasz z Akwinu i ontologia
realnego bytu. Metafizyka klasyczna a całość bytu. Racjonalizm tomistyczny. Podłoże w renesansie: Montaigne i ponowiony sceptycyzm. „Anty-metafizyka” - Apologia Rajmunda Sebond w Próbach. Świadomość „nagości” poznania - w stronę myśli egzystencjalnej. Reforma luterańska: racjonalizm Melanchtona. Jego Auklärung jak augustyńska illuminatio. Ignacy Loyola: wyobraźnia jako
poznanie metafizyczne. Korzenie w epoce baroku: Descartes i samotne cogito. Myśl egzystencjalna:
narodziny filozofii podmiotu. Ja i bycie. Racjonalizm kartezjański. Barokowe pogłosy Kartezjusza:
„pobożny” Pascal - „bezbożny” libertynizm. Empiryzm: Newton - Locke.
Temat 2. Myślenie epoki. Formacje kultury oświecenia. Oświecenie włoskie: Vico i Nauka nowa. Historyzm antropologiczny. Jak w duchowości ignacjańskiej: wyobraźnia jako poznanie.
Francuskie oświecenie. Racjonalizm laicki, idea „postępu”. Libertynizm: myśl w buduarze. „Jasny”
Voltaire? Diderot: od optymizmu Encyklopedii po esej List o ślepcach dla użytku tych, którzy widzą.
Ateista La Mettrie. Montesquieu i prawo natury. „Czuły” Rousseau: przeciw kulturze. „Nieczuły”
Sade: pornografia jak mistyczna „noc ciemna”. Nieoczywistość rewolucji francuskiej. Prawa człowieka a terror gilotyny. Niemieckie oświecenie chrześcijańskie. Tradycja Melanchtona. Kant: samoświadomość a Auklärung - metafizyka a filozofia krytyczna - moc wyobraźni. Filozofia krytyczna. Schleiermacher i rozwój hermeneutyki. Angielski antykartezjanizm: Hume.
1
Temat 3. a. Pogłosy oświecenia: Goethe i Bildung. Antyk ponawiany: paideia - humanitas Goetheańska koncepcja Bildung. „Formowanie” osoby ku duchowej pełni. Ocalająca moc kultury.
Goethe w oczach Junga: od rozumu po archetyp. Tragedia Faust a antropologia oświecenia i romantyzmu. Wiek XX i Bildung: Thomas Mann i Czarodziejska góra.
b. Długie trwanie baroku w oświeceniu polskim. Moc i niemoc sarmatyzmu. Swojskość a
europejskość: z mesjanizmem na Molière’a. Łagodne przesilenie: Biblioteka Załuskich. Salon i teatr. Bohomolec barokowy i „nowy”. Kurdesz, komedie. Gender: kobiecy trop barokowy w XVIII
wieku. Poetycki wielogłos kulturowego pogranicza. Niemiryczowa. Teatr Radziwiłłowej. Prowincja.
Temat 4. Dwie poetki pogranicza: Drużbacka - Benisławska. Poetycka varietas Elżbiety
Drużbackiej. Poemat opisowy o porach roku: od teodycei po kontemplację natury. Wyobraźnia:
erotyzm - baśniowość - pobożność. Żywioł obserwacji: Drużbacka satyryczna. Ton mistyczny Benisławskiej. Pieśni sobie śpiewane: od poezji traktatowej po mistykę oblubieńczą. Intelektualizm
Benisławskiej.
Temat 5. Kultura duchowa i obyczajowa polskiego oświecenia. Ośrodki. Warszawa w
epoce: topografia Canaletta, stolica Jana Czyża, Łazienki Królewskie, kawiarnie, domy uciech, biskup ordynariusz. Legenda mecenatu Stanisława Augusta Poniatowskiego: mit obiadów czwartkowych. Czasopisma i drukarnie. „Monitor”: sarmatyzm - polskość - Europa. Nowe kształcenie
Polaków: Komisja Edukacji Narodowej. Sejm czteroletni: spory - teksty - Konstytucja. Wojciech
Bogusławski i Teatr Narodowy. Kołłątaj i Staszic jako humaniści. Ich poglądy i pisma. Wkład Staszica do kultury naukowej. Puławy i księżna Izabela Czartoryska. Siedlce i Aleksandra Ogińska.
Sztuka ogrodów. Teatr dworski księżnej Ogińskiej. Cezura rozbiorów: Bobrzyński - Konopczyński
- inne egzegezy historyczne.
Temat 6. Klasycyzm jako prąd oświeceniowy. Wobec klasycyzmu renesansu i baroku.
Piękno a myśl: forma a ład. Adam Naruszewicz. Styl, tematy, wyobraźnia. Ody. Naruszewicz satyryk. „XBW” - Krasicki jako klasyk, pisarz, smakosz, pasterz. Bajki filozoficzne Krasickiego: odmiany gatunku, precyzja stylu, eseistyczny to namysłu. Konceptyzm bajek: barokowy i klasycystyczny. Krasicki satyryk. Stanisław Trembecki libertyński. Pornografia oświecona. Trembecki
kunsztowny. Rokokowa finezja. Świetność opisu Sofijówka. Poemat o maszynerii bytu. „Zabawy
Przyjemne i Pożyteczne”: periodyk spełniony.
Temat 7. a. Wiersze liryczne Krasickiego. Tom niewydany: Wiersze różne. Od perswazji do
ekspresji. Ja liryczne klasycysty. Pytania o styl. Wiersz a proza: varietas dykcji. Pejzaż malowany.
Czułe refleksje. Ironia: myśl jako przestrzeń wolności. Groteska: Krasicki czyta Bakę. Niespełnione
arcydzieło?
b. Proza XBW. Powieść jako oświeceniowe wyzwanie pisarskie: mimesis - realizm - żywioł. Antyczna i nowsza obca tradycja. Polska przeszłość: Lubomirski i Rozmowy. Próba narracji fabularnej:
powieść o szlachcicu Doświadczyńskim. Próba fabuły dyskursywnej: Pan podstoli. Spełnienie prozy
dyskursywnej: Rozmowy zmarłych. Krasicki jako eseista: Uwagi. Genologia. Koncepcja kultury
ocalającej.
Temat 8. Sentymentalizm jako spełnienie liryki. Rousseau i sentiment. Dawne i nowe
penetracje wnętrza: confessio - intymne unaocznienia - symbolika „serca”. Barokowe studium ja.
Introspekcja XVIII-wieczna. W kręgu Puław i Siedlec. Franciszek Karpiński i asymilacja baroku.
2
Gatunki, obrazy, natura. Wobec folkloru. Adama Mickiewicza egzegeza Karpińskiego. Franciszek
Dionizy Kniaźnin: legenda biograficzna. Obłęd jako iluminacja. Styl Kniaźnina. Wrażliwe ja - czuła natura. Kniaźnin barokowy: erotyki. Kniaźnin „romantyczny”: studium miłości.
Temat 9. Rokoko - najdziwniejszy prąd epoki. Koncepcje rokoka: Zdzisław Libera - Teresa Kostkiewiczowa - Edmund Rabowicz. Duch sprzeciwu: od buduaru do buntu. Estetyka swobody twórczej: przekorna varietas. Tomasz Kajetan Węgierski: biografia legendowa. Organy - poemat heroikomiczny. Wiersze jak brulion. Francuska proza diarystyczna. Pisarstwo egzystencjalne:
żywioł życia - ja - Bóg. Poeci żywiołu: Jan Czyż - Jakub Jasiński - Wojciech Mier. Proza Cypriana
Godebskiego.
Temat 10. Późne oświecenie - „salon warszawski”? Termin-obelga: „pseudoklasycyzm”.
Złośliwy Litwin: Mickiewicza Dziadów część III. Warszawa w kulturze literackiej na progu XIX
wieku. Literaci w perukach. Alojzy Feliński i Barbara Radziwiłłówna. Dykcja sylabizmu. Tragedia namiętności. Sukces teatralny i legenda Barbary: Jan Matejko - Józef Simmler. Kajetan Koźmian
i Ziemiaństwo: kres symboliczny klasycyzmu w 1839 roku. Jego ody napoleońskie. Dwa eposy:
Koźmian - Mickiewicz.
Temat 11. a. Kres epoki - „preromantyzm”? Juliusz Kleiner i kariera terminu. Jan Paweł
Woronicz: posarmacki mesjanizm pokonanych. Świątynia Sybilli. Maria Wirtemberska: powieść
psychologiczna Malwina. Studium emocji. Anna Mostowska i powieść gotycka. Osobliwy poeta
pogranicza: Jan Onoszko. Wielogłos liryczny. Poeta prowincji.
b. Kres epoki - literatura stosowana. Oralność a grafemizm Dwór Aleksandry Ogińskiej w
zapisie z XIX wieku. Jakub Frank i frankiści. Żydowski anarchista? Antoni Kossakowski, zwany
Moliwdą. Wykłady Franka: Księga słów Pańskich. Dykcja i doktryna: ja - proroctwo - Bóg. Adam
Mickiewicz wobec frankizmu. Andrzej Żuławski i portret epoki: tom Moliwda.
Temat 13. Jan Potocki - Europejczyk na dziś. Hrabia, pisarz, erudyta - legenda biograficzna. Samobójstwo: srebrna kulka. Język francuski - język Europy. Proza etnologiczna: Podróże. Kaukaskie pejzaże kulturowe. Powieść życia: Rękopis znaleziony w Saragossie. Narracja szkatułkowa
- realizm - tok eseistyczny. Traktat o tajemnicy istnienia. Oświeceniowa summa wiedzy. Kongenialna adaptacja: film Wojciecha Hasa. Teatr dworski w Łańcucie i Parady. Komizm: commedia dell’arte
- groteska.
Temat 14. Testament potomnym - hymn narodowy Polaków. Józef Wybicki: działalność i twórczość. Pieśń legionów w recepcji potomnych. Hymn narodowy Polaków. Ethos buntu.
Duchowa wspólnota Polaków. Oświeceniowa a romantyczna koncepcja narodu.
7. Bibliografia:
Osobno została zestawiona i udostępniona studentom LISTA LEKTUR do przedmiotu.
© Copyright by Antoni Czyż, Warszawa 2011
3