Sektor publiczny i jego rola w gospodarce

Dr hab. Magdalena Knapińska, prof. nadzw. UEP
Katedra Makroekonomii i Historii Myśli
Ekonomicznej
Terminy konsultacji:
 E-mail: [email protected]
 Inne przedmioty:
 Makroekonomia (wykłady i ćwiczenia, studia I i II stopnia),
 Integracja gospodarcza,
 Polityka państwa na rynku pracy,
 Promocja zatrudnienia, instytucje rynku pracy i zatrudnienie
 Ekonomia menedżerska
 Krajowy i unijny rynek pracy
 Rynki pracy w krajach europejskich,
 Seminaria licencjackie i magisterskie.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Sektor publiczny w gospodarce mieszanej
Efektywność rynku
Zawodność rynku
Efektywność a sprawiedliwość
Dobra publiczne i dobra prywatne
pochodzące ze źródeł publicznych
Wybór publiczny
Efekty zewnętrzne i środowisko
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
Analiza polityki wydatków publicznych
Opieka zdrowotna
Obrona narodowa i technika
Ubezpieczenia społeczne
Programy pomocy społecznej i
redystrybucja dochodów
Edukacja
Teoria opodatkowania – geneza i rozkład
podatków
Efektywność opodatkowania i optymalne
opodatkowanie
 J.S.
Stiglitz, Ekonomia sektora publicznego,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2004.
 Przygodzka, R., (red.), 2008, Sektor
publiczny we współczesnej gospodarce,
Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku,
Białystok.
 J.E.
Stiglitz, Globalizacja, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2007.
 W. Wilczyński, Polska gospodarka. Między
racjonalnością a demagogią, Wydawnictwo
Zysk i S-ka, Poznań 2006.
 R. Luchtinger, 12 ikon ekonomii,
Wydawnictwo Emka, Warszawa 2007.
 Sektor
publiczny i jego rola w gospodarce –
dr hab. Magdalena Knapińska
 Hasło dostępu:
(Rozdział 1)
 Narodziny
w publicznym szpitalu
 Edukacja w szkołach publicznych
 Pomoc finansowa od państwa (okresowo)
 Płacenie podatków
 Praca w sektorze publicznym
 Polityka celna i importowa
 Kształtowanie konsumpcji
 Korzystamy z infrastruktury publicznej
 Porządek prawny
 Kodeks drogowy
 Istnieje
w Stanach Zjednoczonych (nie tylko)
i polega na tym, że w wielu dziedzinach
dominują przedsiębiorstwa prywatne, ale
niektóre rodzaje działalności gospodarczej są
prowadzone bezpośrednio przez państwo.
 Państwo – za pomocą przepisów – wpływa na
zachowania sektora publicznego.
 Pozostałe cechy: kapitalizm, gospodarka
rynkowa, demokracja, liberalizm
ekonomiczny.
 Merkantylizm
 Szkoła
klasyczna
 Leseferyzm i wolny handel
 Marksizm
 Więcej szczegółów:
 W. Stankiewicz, Historia myśli ekonomicznej,
PWE, Warszawa
 Wykład z przedmiotu Historia myśli
ekonomicznej
 Zawodność
rynku
 Wielki Kryzys 1929 r.
 Posunięcia zaproponowane przez J.M.
Keynesa były przykładem interwencjonizmu
państwowego.
 Ograniczenia
informacji – państwo często
nie dysponuje niezbędnymi informacjami
umożliwiającymi podjęcie odpowiednich
programów publicznych. Obywatele mogą to
wykorzystywać i nienależnie pobierać
świadczenia.
 Ograniczona
kontrola nad działaniami
prywatnych rynków – państwo ma
ograniczoną kontrolę nad skutkami swoich
działań i nie może przewidzieć, jak
zachowają się podmioty prywatne po
wprowadzeniu określonej decyzji.
 Ograniczona
kontrola nad biurokracją –
przepisy wykonawcze do ustaw są
opracowywane przez ministerstwa i organy
terenowe, co sprawia, że może to trwać za
długo. Podobnie ministerstwa odpowiadają
za egzekwowanie przepisów i rozumienie
intencji ustawodawcy, stąd niekiedy pojawić
się może sprzeczność między ustawodawcą a
wykonawcą przepisów prawa.
 Ograniczenia
o charakterze politycznym –
posłowie kierują się interesem politycznym
partii politycznych a nie dobrem
społeczeństwa, a wyborcy czasami wierzą w
proste rozwiązania nie do końca rozumieją,
jak wiele czynników wpływa np. na biedę.
 Zwolennikiem
zawodności państwa i
przeciwnikiem interwencjonizmu
państwowego jest Milton Friedman, który
ponadto podnosi rolę opóźnień w działaniu
państwa.
 Sprowadza
się do pytań ekonomii
zadawanych w odniesieniu do sektora
publicznego, roli państwa w gospodarce oraz
metodach działania państwa.
 Podstawowe pytania to:
 Co produkować?
 Jak produkować?
 Dla kogo produkować?
 W jaki sposób podejmuje się te decyzje?
 Próba
odpowiedzi na pytanie ile naszych
zasobów należy przeznaczać na wytwarzanie
dóbr publicznych, takich jak autostrady czy
obrona narodowa, a ile na produkcję dóbr
prywatnych, takich jak samochody,
telewizory ?
Dobra
prywatne
G
E
Dobra
publiczne
 Krzywa
możliwości produkcyjnych
społeczeństwa pokazuje maksymalną
wielkość produkcji dóbr prywatnych przy
każdej wielkości produkcji dóbr publicznych.
 Jeżeli społeczeństwo chce wytwarzać więcej
dóbr publicznych, to musi zrezygnować z
części dóbr prywatnych.
 Przesuwając się po krzywej z punktu G do
punktu E, zwiększamy produkcję dóbr
publicznych kosztem dóbr prywatnych.
 Kombinacje
leżące poniżej krzywej są
nieefektywne, gdyż możliwe jest zwiększenie
produkcji obu dóbr.
 Kombinacje leżące powyżej krzywej są
nieosiągalne, gdyż posiadane zasoby i
technologia nie pozwalają na wytworzenie
jednocześnie takiej ilości obu dóbr.
 Czy
produkcją powinien zajmować się sektor
prywatny, czy publiczny
 W jakiej proporcji powinny być
wykorzystywane nakłady pracy i kapitału
 Czy warto stosować energooszczędne metody
wytwarzania
 Itp..
 Podatki
wpływają na wielkość dochodu,
jakim rozporządzają poszczególne jednostki.
 Różne programy publiczne przynoszą korzyści
różnym grupom społecznym.
W
sektorze publicznym decyzje
podejmowane są zbiorowo, dotyczą one
systemu prawnego danego państwa,
liczebności armii czy też wielkości wydatków
na pozostałe dobra publiczne.
 Podejmowanie decyzji w sposób zbiorowy
jest skomplikowane, gdyż różne jednostki
mają różne priorytety, preferencje i gusta.
 Rozpoznanie
zakresu działań, w które
zaangażowany jest sektor publiczny i
zrozumienie sposobu organizacji tych
działań.
 Zrozumienie i przewidzenie wszystkich
skutków działań państwa.
 Ocena alternatywnych wariantów decyzji,
przed jakimi staje państwo.
 Zrozumienie mechanizmów politycznych.
 Ekonomia
pozytywna
 Ekonomia normatywna
 Działania
stabilizacyjne – zapewnienie
pełnego zatrudnienia przy stabilnym
poziomie cen.
 Działania alokacyjne – państwo oddziałuje
na kierunki alokacji zasobów poprzez
działania bezpośrednie (nabywając takie
dobra jak obrona narodowa, edukacja) lub
pośrednie (podatki i subwencje dotyczące
określonych dóbr).
 Działania
redystrybucyjne – dotyczą sposobu
podziału dóbr wyprodukowanych przez całe
społeczeństwo między jego członków.
(problem sprawiedliwości społecznej i
efektywności ekonomicznej)
 Odmienne
założenia co do sposobu
funkcjonowania gospodarki (np.
rzeczywistego stopnia jej konkurencyjności).
 Różnice w ocenie siły reakcji gospodarki na
różne działania państwa.
 Odmienne systemy wartości.