STRESZCZENIE Czynniki determinujące zgłaszalność na

STRESZCZENIE
Czynniki determinujące zgłaszalność na skryningowe badania mammograficzne w populacji
dolnośląskich kobiet
Rak piersi u kobiet to najbardziej rozpowszechniony nowotwór na świecie. Zapobieganie nowotworom
złośliwym, ich wczesne wykrywanie oraz obniżanie spowodowanej przez nie umieralności to elementy
pierwotnej i wtórnej profilaktyki onkologicznej. Jedną z form walki z rakiem piersi są populacyjne badania
przesiewowe. Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi (PPWWRP) jest realizowany w Polsce
od 2007 r. Po ponad siedmiu latach działania PPWWRP szczególny niepokój organizatorów i decydentów budzi
niski udział w Programie kobiet uprawnionych do bezpłatnych badań przesiewowych.
W związku z powyższym, w niniejszym badaniu skoncentrowano się na identyfikacji czynników
determinujących uczestnictwo dolnośląskich kobiet w badaniach przesiewowych w kierunku wczesnego
wykrywania raka piersi. Zasadniczym celem rozprawy doktorskiej była identyfikacja istotnych czynników
mających wpływ na zgłaszalność kobiet na mammograficzne badania skryningowe w województwie
dolnośląskim. Wśród celów szczegółowych badania znalazły się: 1) Określenie roli wybranych czynników
społeczno-demograficznych warunkujących zgłaszalność kobiet na przesiewowe badania mammograficzne. 2)
Poznanie istotnych źródeł informacji motywujących kobiety do udziału w Populacyjnym Programie Wczesnego
Wykrywania Raka Piersi. 3) Analiza zachowań zdrowotnych kobiet uczestniczących w skryningowych
badaniach mammograficznych. 4) Ocena wpływu terminów wysyłania zaproszeń imiennych oraz dostępności do
badań na zgłaszalność kobiet na przesiewowe badania mammograficzne.
Wykorzystany w niniejszej dysertacji materiał badawczy został zgromadzony prospektywnie przez Dolnośląski
Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi przy Dolnośląskim Centrum
Onkologii we Wrocławiu. Materiał zebrano metodą sondażu diagnostycznego, a instrumentem pomiarowym był
kwestionariusz ankiety sporządzony na potrzeby PPWWRP. Łącznie analizie poddano 32 626 ankiet zebranych
w okresie pomiędzy 3 stycznia 2007 r. a 30 grudnia 2011 r. Badanie dotyczyło populacji dolnośląskich kobiet w
wieku 50-69 lat, które zgłosiły się do Dolnośląskiego Centrum Onkologii we Wrocławiu na badanie
mammograficzne wykonane w ramach PPWWRP.
W oparciu o uzyskane wyniki, sformułowano następujące wnioski: 1) Na uczestnictwo kobiet w skryningu
mammograficznym wpływa istotnie ich wiek, poziom wykształcenia i wykonywane zajęcie. Na badania
mammograficzne znamiennie częściej zgłaszają się kobiety młodsze, lepiej wykształcone oraz emerytki.
Obserwacje te wskazują na konieczność zintensyfikowania promocji skryningu mammograficznego wśród
pozostałych kobiet zakwalifikowanych do programów profilaktycznych. 2) Zgłaszalność kobiet na badania
przesiewowe różni się w zależności od źródła informacji o PPWWRP. Głównymi determinantami zgłaszalności
jest otrzymanie imiennego zaproszenia na badanie lub skierowanie od lekarza specjalisty. Powyższe dane
uzasadniają dalsze nakłady na promowanie skryningu mammograficznego poprzez wysyłkę imiennych
zaproszeń. Należy również położyć większy nacisk na promocję profilaktyki wtórnej raka piersi w placówkach
POZ. 3) Na uczestnictwo kobiet w badaniach przesiewowych mających na celu wczesne wykrycie raka piersi
miała wpływ organizacja wysyłki imiennych zaproszeń i dostępność do badań. Fakt, iż najwyższą zgłaszalność
obserwowano mniej więcej po upływie miesiąca od wysyłki kolejnych transz zaproszeń imiennych, powinien
zostać uwzględniony przy alokacji środków na badania profilaktyczne. Niższa zgłaszalność stwierdzona wśród
kobiet zamieszkujących na wsi uzasadnia nakłady na organizację ośrodków diagnostycznych (w tym mobilnych)
poza dużymi aglomeracjami miejskimi. 4) Istotnie mniejszy udział kobiet o niższym poziomie wykształcenia
wśród uczestniczek PPWWRP wskazuje, że niska zgłaszalność na skryningowe badania mammograficzne jest
przynajmniej po części wynikiem braku świadomości onkologicznej. Uzasadnia to włączenie działań
edukacyjnych jako niezbędnego komponentu programów profilaktycznych.
Słowa kluczowe: rak piersi, mammografia, badania skryningowe, profilaktyka