Niepełnosprawność a współczesny rynek pracy

Niepełnosprawność a współczesny rynek pracy

Niepe nosprawno
a
wspó czesny rynek pracy
Tatiana Dudek
Pawe Wojewoda
Socjologia II
Spis tre ci:
Tytu em wst pu………………………………………………………………...…………….3
Niepe nosprawno
, kogo dotyczy?.............................................................................4
Stopnie oraz rodzaje niepe nosprawno ci………………………………….......…………5
O niepe nosprawnych na rynku pracy aspekcie prawnym……………..….....………….6
Niepe nosprawno
a praca - w badaniach……………………………………………….7
Praca dla niepe nosprawnych okiem wolontariusza…………………………………....13
Podsumowanie……………………………………………………………………………..14
2
Tytu em wst pu
Co siódma osoba w Polsce jest niepe nosprawna. Z ostatniego spisu
powszechnego wynika, e niepe nosprawni to spo eczno
licz ca 5,5 mln osób. yj
obok nas, spotykamy ich codziennie na ulicach, w szkole i pracy. Jeste my gotów
pomóc je li musimy, jednak nie mo na nie zauwa
,
e wci
traktujemy ich
w kategorii „Oni”.
Co dzie trafiaj na bariery, o których reszta spo ecze stwa nawet nie my li,
kilka stromych stopni, brak windy, zbyt w skie przej cie. Z drugiej strony wyst puj
bariery mentalne wyst puj ce jak skr powanie.
W naszej pracy chcemy przedstawi
wspó czesnym rynku
pracy.
Jako
sytuacj
wolontariuszka
osób niepe nosprawnych na
nieistniej cego
ju
Biura
„Doradztwo i Kariera” dla osób niepe nosprawnych oraz student znaj cy podobne
przypadki pragniemy podzieli si swoj wiedz oraz spostrze eniami.
„Cierpliwo sprawia w nas, e z jej pomoc znosimy z o
doznawane od innych, e chronimy si od niedobrego
smutku.”
kardyna Stefan Wyszy ski
3
Niepe nosprawno
, kogo dotyczy?
Definicja niepe nosprawno ci:
Nie istnieje jedna definicja niepe nosprawno ci, która mog aby by
uznana za t
ciw . Jest to bowiem problem spo eczny, który nie ogranicza si do okre lonej
osoby. Mówi c o niepe nosprawno ci mamy na wzgl dzie relacj mi dzy zdrowiem
cz owieka (uwzgl dniaj c jego wiek, p
i wykszta cenie), a spo ecze stwem
i rodowiskiem, które go otacza.
wiatowa
Organizacja
Zdrowia
(WHO)
wprowadza
nast puj ce
poj cia
niepe nosprawno ci, uwzgl dniaj c stan zdrowia cz owieka:
Niesprawno
w budowie
(impariment) - ka da utrata sprawno ci lub nieprawid owo
czy funkcjonowaniu organizmu
pod wzgl dem psychologicznym,
psychofizycznym lub anatomicznym;
Niepe nosprawno
(disability) - ka de ograniczenie b
niemo no
(wynikaj ce
z niesprawno ci) prowadzenia aktywnego ycia w sposób lub zakresie uznawanym
za typowe dla cz owieka;
Ograniczenia w pe nieniu ról spo ecznych (handicap) - u omno
wynikaj ca
z
niesprawno ci
uniemo liwiaj ca pe
lub
niepe nosprawno ci,
okre lonej osoby
ograniczaj ca
lub
realizacj roli spo ecznej odpowiadaj cej wiekowi, p ci oraz
zgodnej ze spo ecznymi i kulturowymi uwarunkowaniami.
4
Stopnie i rodzaje niepe nosprawno ci
Stopnie niepe nosprawno ci
Ustala si nast puj ce stopnie niepe nosprawno ci:
Do znacznego stopnia niepe nosprawno ci zalicza si
sprawno ci
w warunkach
organizmu, niezdoln
pracy
chronionej
osob
do pracy albo zdoln
i
wymagaj
,
z naruszon
do pracy jedynie
w celu
pe nienia
ról
spo ecznych, sta ej lub d ugotrwa ej opieki i pomocy innych osób w zwi zku
z niezdolno ci do samodzielnej egzystencji.
Do umiarkowanego stopnia niepe nosprawno ci zalicza si osob z naruszon
sprawno ci
organizmu, niezdoln
do pracy albo zdoln
w warunkach pracy chronionej lub wymagaj
do pracy jedynie
czasowej albo cz
ciowej
pomocy innych osób w celu pe nienia ról spo ecznych.
Do lekkiego stopnia niepe nosprawno ci zalicza si
osob
o naruszonej
sprawno ci organizmu, powoduj cej w sposób istotny obni enie zdolno ci do
wykonywania pracy, w porównaniu do zdolno ci, jak
o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pe
wykazuje osoba
sprawno ci
psychiczn
i fizyczn , lub maj ca ograniczenia w pe nieniu ról spo ecznych daj ce si
kompensowa przy pomocy wyposa enia w przedmioty ortopedyczne, rodki
pomocnicze lub rodki techniczne.
Niezdolno
do samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawno ci
organizmu w stopniu uniemo liwiaj cym zaspokajanie bez pomocy innych
osób podstawowych potrzeb yciowych, za które uwa a si przede wszystkim
samoobs ug , poruszanie si i komunikacj . Oznacza naruszenie sprawno ci
organizmu w stopniu uniemo liwiaj cym zaspokajanie bez pomocy innych
osób podstawowych potrzeb yciowych, za które uwa a si przede wszystkim
samoobs ug , poruszanie si i komunikacj .
5
Rodzaje niepe nosprawno ci
01 – U
Upo ledzenie Umys owe
02 – P
Choroby Psychiczne
03 – L
Zaburzenia g osu, mowy i choroby s uchu
04 – O
Choroby narz du wzroku
05 – R
Upo ledzenie narz du ruchu
06 – E
Epilepsja
07 – S
Choroby uk adu oddechowego i kr
08 – T
Choroby uk adu pokarmowego
09 – M
Choroby uk adu moczowo – p ciowego
10 – N
Choroby neurologiczne
11 – I
inne schorzenia, w tym endokrynologiczne, metaboliczne, zaburzenia
enia
enzymatyczne, choroby zaka ne itp.
O niepe nosprawnych na rynku pracy w aspekcie prawnym
Osoby niepe nosprawne jako szczególna kategoria spo eczna natrafiaj
liczne przeszkody w znalezieniu pracy i utrzymaniu si
Wi
na
na stanowiskach pracy.
e si to nie tylko z ich fizyczn i psychiczn zdolno ci do pracy, ale równie
z obawami
pracodawców
odno nie
efektywno ci
uregulowa
prawnych, które wychodz
ich
pracy,
nieznajomo ci
naprzeciw zarówno pracownikom, jak
i pracodawc . Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej
i spo ecznej oraz zatrudnianiu osób niepe nosprawnych (Dz.U. Nr 123, poz. 776
z pó n. Zm. – dalej ustawa) przyznaj w
nie liczne udogodnienia dla pracodawców
zatrudniaj cych osoby niepe nosprawne.
6
KORZY CI DLA PRACODAWCÓW, P YN CE Z ZATRUDNIENIA OSÓB
NIEPE NOSPRAWNYCH: 1
- dofinansowanie do wynagrodze osób niepe nosprawnych
- pomoc na szkolenia pracowników niepe nosprawnych
- zwrot kosztów przystosowania stanowisk pracy
- zwrot kosztów wyposa enia stanowisk pracy
- zwrot 60% wynagrodzenia oraz sk adek na ubezpieczenia spo eczne osoby
niepe nosprawnej
- refundacja kosztów zatrudnienia pracy osoby niepe nosprawnej
- refundacja sk adek na ubezpieczenia spo eczne niepe nosprawnych pracowników
Niepe nosprawno
a praca - w badaniach
Mimo wprowadzonych zmian, sytuacja osób niepe nosprawnych na rynku
pracy jest niekorzystna. Wyra a si
to niskim poziomem aktywno ci zawodowej
i relatywnie wysokim bezrobociem tej grupy spo ecznej.
Z bada aktywno ci ekonomicznej ludno ci (BAEL) wynika, e w 2005 roku
wspó czynnik aktywno ci zawodowej osób niepe nosprawnych w wieku 15 lat i wi cej
wyniós 16,2%, osób w wieku produkcyjnym za
23,9%. Stopa bezrobocia w
powy szych grupach wynosi a odpowiednio 19,3% i 21,9%.
rednio w roku 2005
zatrudnionych by o 535 tys. osób z niepe nosprawno ci , w tym 258 tys. jako
pracownicy najemni. Na otwartym rynku pracy zatrudnionych by o redniorocznie ok.
350 tys. osób, w tym ok. 74 tys. jako pracownicy najemni. Wed ug stanu na 31
grudnia 2005 roku w zak adach pracy chronionej zatrudnionych by o blisko 186 tys.
osób na ponad 175 tys. etatów. W tym okresie zmniejszy a si
równie
liczba
2
zak adów pracy chronionej z 2584 do 2393, w 2004 roku z 2864 do 2584 .
1
2
ród o: http://www.pelnosprawniwpracy.pl
D. Gorajewska, Fakty i mity o osobach z niepe nosprawno ci , Warszawa 2006, s. 79
7
ANKIETA PRZEPROWADZONA PRZEZ PRACUJ.PL, DOTYCZ CA
POSTRZEGANIA OSÓB NIEPE NOSPRAWNYCH W MIEJSCU PRACY
Serwis rekrutacyjny Pracuj.pl przeprowadzi w ród swoich u ytkowników
ankiet
na temat postrzegania osób niepe nosprawnych w miejscu pracy. Ankieta
by a dost pna w portalu Pracuj.pl przez ca y wrzesie
2006 r.. Odpowiedzi na 10
pyta zawartych w ankiecie udzieli o 1514 osób.
( ród o: www.egospodarka.pl)
Jedynie niespe na 32% badanych zadeklarowa o, e kiedykolwiek pracowali
z osobami niepe nosprawnymi, przy tym wi kszo
ankietowanych, bo a
97 %
uzna a, e nie mia aby nic przeciwko temu, aby w ich zak adzie pracy pracowa y
osoby niepe nosprawne.
68% ankietowanych, które mia y styczno
z osobami niepe nosprawnymi
w pracy, twierdzi, e zajmowali oni przede wszystkim szeregowe stanowiska. 10%
pracowa o z osob
niepe nosprawn
na kierowniczym stanowisku. Warto zwróci
przy tym na uwag , i 65% badanych deklaruje, e nie mia oby nic przeciwko temu,
aby niepe nosprawni zajmowali kierownicze stanowiska.
8
( ród o: www.egospodarka.pl)
Powy ej 80% badanych twierdzi, e niepe nosprawni nie maj lub raczej nie
maj problemów z wykonywaniem swoich obowi zków w pracy. Przekonanie to jest
silniejsze u osób, które pracowa y z niepe nosprawnymi bo wynosi 86%. Z kolei a
90%
uczestników
badania
nie
zgadza
si
ze
stwierdzeniem,
e
osoby
niepe nosprawne s mniej wydajnymi pracownikami.
Ponad 65% ankietowanych twierdzi,
e niepe nosprawni s
sumiennymi pracownikami, powy ej 75% s dzi, i
bardziej
niepe nosprawnym bardziej ni
innym osobom zale y na utrzymaniu pracy. Przy tym niespe na 2,5% twierdzi, e
niepe nosprawni stwarzaj problemy, a 3% uwa a je za osoby konfliktowe.
5 na 100 ankietowanych twierdzi, e niepe nosprawni nie stanowi obci
dla przedsi biorstwa, a 80% uwa a,
enia
e zatrudnieni niepe nosprawni wp ywaj
korzystnie na zak ad pracy, przy czym warto podkre li , e wi ksz
wiadomo ci
korzy ci zwi zanych z obecno ci osób niepe nosprawnych odznaczaj si
osoby,
które ju pracowa y z takimi osobami.
9
( ród o: www.egospodarka.pl)
Jak pokazuje wykres, nieco ponad po owa osób bior cych udzia w ankiecie,
nie zgadza si ze stwierdzeniem, e niepe nosprawni cz
lekarskich
ni
inni
z niepe nosprawnymi, cz
pracownicy.
Ankietowani,
ciej korzystaj ze zwolnie
którzy
ju
pracowali
ciej udzielali odpowiedzi „zdecydowanie nie”.
Blisko po owa badanych jest raczej przeciwna nakazywaniu zak adom pracy
zatrudniania osób niepe nosprawnych. Tylko 25% jest innego zdania. W odniesieniu
do tego, czy ankietowani czuj si skr powani w obecno ci osoby niepe nosprawnej
88% stwierdzi o, e nie, a 6% udzieli o odpowiedzi „raczej tak”.3
POSTAWY OSÓB WOBEC NIEPE NOSPRAWNYCH (CBOS, WARSZAWA,
LISTOPAD 2007)
W wietle bada CBOSu a 79% Polaków wyrazi o opini , i niepe nosprawni,
którzy chc
i mog
ze wzgl du na stan zdrowia, powinni pracowa , nawet je li
otrzymuj rent , która wystarcza na zaspokojenie ich potrzeb. Odmiennego zdania
3
ród o: http://www.egospodarka.pl/17690,Niepelnosprawni-w-pracy,1,39,1.html
10
jest zaledwie 16% badanych. W odniesieniu do 2000 rok, nast pi siedmiopunktowy
wzrost
odsetka
Polaków,
którzy
s
zwolennikami
zatrudnienia
osób
niepe nosprawnych. Odnotowano przy tym spadek (6 pkt.) odsetka tych, którzy
negatywnie odnosz
si
do podejmowania przez nich pracy. Przypuszcza si , e
tego typu zmiana jest wynikiem polepszaj cych si
(spadkiem bezrobocia). Równie
pojawiaj ce si
warunków na rynku pracy
w ostatnich latach kampanie
spo eczne, które traktowa y o osobach niepe nosprawnych, mog y mie wp yw na t
zmian .
ród o: CBOS)
Najm odsi ankietowani, mieszka cy najwi kszych miast, respondenci, których
miesi czne dochody na cz onka rodziny przekraczaj
1200 z , okre laj cy swoje
warunki materialne jako dobre oraz badani o pogl dach lewicowych najcz
aprobuj
ciej
podejmowanie pracy przez osoby niepe nosprawne. Im mniejszy poziom
wykszta cenia, tym cz
równie
ciej pojawiaj si negatywne opinie na ten temat. Sceptyczni
rolnicy i osoby starsze. Najwi ksze poparcie dla zatrudniania
niepe nosprawnych przejawiaj
przedstawiciele kadry kierowniczej, inteligencji,
pracownicy umys owi ni szego szczebla oraz uczniowie i studenci.
76% ankietowanych uwa a,
e osoby niepe nosprawne powinny pracowa
w normalnych miejscach pracy, a nie zak adach pracy chronionej czy zak adach
aktywno ci zawodowej. Jedynie 17% wyra a pogl d,
zatrudnia
si
e takie osoby powinny
w warunkach pracy chronionej. Obserwuje si
przy tym wzrost
poparcia dla tworzenia miejsc pracy dla osób niepe nosprawnych w ród ludzi
zdrowych.
Sugeruje
si ,
e
ten
wzrost
aprobaty
dla
integracji
osób
niepe nosprawnych z innymi pracownikami jest przejawem prowadzonych od kilku lat
kampanii spo ecznych.
11
ród o: CBOS)
Respondenci w przedzia ach wieku 18-24, 45-54 lat, a tak e osoby, których
miesi czny dochód na cz onka rodziny przekracza 900 z , grupa badanych, która
ocenia a swoje warunki materialne jako dobre i respondenci o lewicowych pogl dach
politycznych – wszystkie te kategorie deklarowa y najwy sze poparcie dla
integracyjnego modelu zatrudnienia. Im wy sze wykszta cenie, tym wi ksze
poparcie. Najwi ksz otwarto ci na tego typu rozwi zanie charakteryzuje si kadra
kierownicza oraz inteligenci. Z kolei mniejsze poparcie mo na odnotowa
w ród
mieszka ców wsi oraz osób najstarszych.
W przeprowadzonym badaniu respondenci byli pytani równie o to, czy osoby
niepe nosprawne podejmuj ce prac zawodow , powinny oprócz pensji otrzymywa
jeszcze rent . 61% Polaków uwa a, e te osoby powinny otrzymywa oba ród a
dochodów. 17% rodaków jest temu przeciwna, a 12% uzale nia to najcz
ciej od
wysoko ci renty i pensji. W odniesieniu do bada przeprowadzonych w 2000 roku
mo na zaobserwowa
niewielki spadek odsetka Polaków, którzy uwa aj , i
niepe nosprawni powinni pobiera
zarówno rent , jak i wyp at . Zwi kszy si
nieznacznie odsetek tych, którzy s temu przeciwni. Przypuszcza si , e kampanie
spo eczne poruszaj ce tematyk osób niepe nosprawnych mog y wp yn
Polacy s dz ,
e osoby niepe nosprawne mog
zdoby
na to, e
prac , która zapewni im
odpowiednie zarobki, pozwalaj ce na utrzymanie si i godziwe ycie.
12
ród o: CBOS)
Najwi cej osób aprobuj cych
czenie zarobków z rentami mo na dostrzec
ród uczniów, studentów, rencistów, osób ze rednim wykszta ceniem oraz
respondenci o pogl dach centrowych.
Praca niepe nosprawnych okiem wolontariusza
Jako
wolontariuszka
w
Biurze
„Doradztwo
i
Kariera
dla
osób
niepe nosprawnych” zajmowa am si mi dzy innymi wyszukiwaniem og osze pracy
w prasie oraz Internecie, bezpo rednim kontaktem z pracodawcami jak i samymi
niepe nosprawnymi.
Pierwsze, co zauwa
zwrócenia si
kogo
am, to ich skr powanie z powodu konieczno ci
o pomoc. W wi kszo ci przypadków by y to osoby totalnie
zagubione na wspó czesnym rynku pracy, jednak zdarza y si
wymaga y, mia y postaw
roszczeniow , nie chcia y da
osoby, które tylko
nic od siebie. Nasi
beneficjenci cz sto pozostawali bez pracy przez ponad 12 miesi cy. Utrata pracy lub
jej brak dla osoby pe nosprawnej jest trudnym prze yciem, co dopiero dla osoby
maj cej k opoty ze zdrowiem. Dlatego te nie tylko pomagali my w pisaniu CV, listów
motywacyjnych ale równie
s
yli my fachow
porad
prawn
oraz najlepszym
wsparciem psychologicznym.
Dzi ki pracy w Biurze „DiK” nauczy am si
inaczej postrzega
bezrobocie,
sam rynek pracy oraz osoby w niej uczestnicz ce. Przykry jest fakt, e pe nosprawni
nie zawsze po ludzku potrafi
kariery s na równi b
traktowa
innych, którzy w danej dziedzinie
ycia,
te lepsi.
13
Podsumowanie
Sytuacja osób niepe nosprawnych na rynku pracy w Polsce ju si poprawia,
jednak nie tak szybko jak by tego oczekiwa y osoby zainteresowane. Wymaga to
edukacji spo ecze stwa z jednej strony, z drugiej za du ych nak adów finansowych
i czytelnego d ugo dzia aj cego prawa. Istnienie wielu instytucji i organizacji
spo ecznych i charytatywnych w naszym kraju dzia a w rozproszeniu bez ch ci do
wspólnego dzia ania powoduje to s abe wykorzystanie rodków finansowych, bazy
dydaktycznej, rehabilitacyjnej.
Powstanie jednej organizacji – stowarzyszenia reprezentuj cej osoby
niepe nosprawne – z ró
niepe nosprawno ci
pozwoli yby na rozwi zanie wielu
problemów zarówno edukacyjnych i funkcjonalnych.4
Praca jest bardzo wa
warto ci
w yciu ka dego cz owieka, a w yciu
osoby niepe nosprawnej zajmuje szczególn
sposobem na zapewnienie
pozycj . Jest bowiem nie tylko
rodków utrzymania, ale stanowi równoczesne istotne
ogniwo procesu rehabilitacji, a poprzez ten proces – w czenia i normalizacji ycia
i funkcjonowania w spo ecze stwie.
4
B. Pietrulewicz, M. A. Paszkowicz, Osoby z niepe nosprawno ciami na wspó czesnym rynku pracy, Zielona
Góra 2007, s. 179
14
Bibliografia
E.
Giermanowska,
odzi
niepe nosprawni
–
aktywizacja
zawodowa
i nietypowe formy zatrudnienia, WEMA Wydawnictwo Poligrafia, Warszawa
2007.
D.
Gorajewska,
Fakty
i
mity
o
osobach
z
niepe nosprawno ci ,
Stowarzyszenie INTEGRACJA, Warszawa 2006.
M. Paszkowicz, B. Pietrulewicz, Osoby z niepe nosprawno ciami na
wspó czesnym rynku pracy, Zak ad Poligrafii EURODRUK, Zielona Góra 2007.
INTERNET:
http://www.egospodarka.pl/17690,Niepelnosprawni-w-pracy,1,39,1.html
http://www.pelnosprawniwpracy.pl
http://www.cbos.pl
15