dr Ewa Święcka - Fara Gubińska

Fara Gubińska - Centrum Spotkań Polsko - Niemieckich
dr Ewa Święcka
Dr Ewa Święcka - konserwator dzieł sztuki, ukończyła studia magisterskie i podyplomowe na
Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu i kurs konserwacji malarstwa ściennego w Rzymie, w
ICCROM. Specjalizuje się w konserwacji malowideł ściennych, pracowała w wielu obiektach w kraju i
zagranicą, m In w Niemczech, Słowacji, Portugalii, Włoszech, Francji i na Białorusi. Przez szereg lat
rzeczoznawca Ministerstwa Kultury. Brała udział w misjach UNESCO i ICCROM w Turcji. Jest aktywnym
członkiem zawodowych stowarzyszeń krajowych i organizacji międzynarodowych (ICOMOS, ICOM).
Dr. Ewa Świecka – Kunstkonservatorin, schloss ihr Magisterstudium, sowie ein postgraduelles
Studium an der Nikolaus Kopernikus Universität in Toruń (Thorn) ab und absolvierte einen Lehrgang für
Wandmalerei bei der ICCROM (Internationale Studienzentrale für die Erhaltung und Restaurierung von
Kulturgut) in Rom. Sie ist auf die Konservierung von Wandmalereien spezialisiert und arbeitete bei vielen
Projekten im In- und Ausland mit, u.a. in Deutschland, in der Slowakei, in Portugal, Italien, Frankreich
und in Weißrussland. Seit vielen Jahren ist sie auch als Sachverständige für das Kulturministerium tätig.
Sie nahm teil an Einsätzen der UNESCO und der ICCROM in der Türkei. Darüber hinaus ist sie aktives
Mitglied in nationalen Berufsgenossenschaften, sowie in internationalen Organisationen (ICOMOS
(Internationaler Rat für Denkmalpflege), ICOM (Internationaler Museumsrat).
ARCHITEKTURA
Monumentalna bryła zrujnowanej Gubińskiej Fary na tyle wrosła w krajobraz miasta i
świadomość jego mieszkańców, że należy ją możliwie najmniej zmieniać. Stanowi ona świadectwo
wydarzeń wojny, a potem wieloletniej bezradności niechętnego kościołom ustroju państwa.
Charakterystyczna sylweta Fary robi na widzących ją po raz pierwszy wielkie wrażenie.
Fotografie nie są w stanie oddać ogromu budowli; podobnie, jak egipskie piramidy, dopiero w
naturze ujawnia swą skalę. Adaptacja budowli do dzisiejszych potrzeb nie powinna burzyć tego doznania.
Najważniejszym elementem w adaptacji Fary jest przekrycie wnętrza. Celowo używam terminu
przekrycie a nie dach, bo po prezentacjach rozmaitych rozwiązań w referatach przedstawionych na
listopadowej konferencji trudno mi wyobrazić sobie zarówno pełną rekonstrukcję dachu w jego
pierwotnym kształcie, jak i nowoczesną „szklarnię”. Kościół należy przykryć możliwie
płaskim stropem, który byłby niewidoczny z zewnątrz, umieszczony nieco poniżej korony muru. Musi
on oczywiście mieć odpowiednią konstrukcję, która umożliwi odpływ wód deszczowych i zapewni
bezpieczeństwo, gdy spadnie dużo śniegu. Może uda się po prostu podgrzewać dach w miarę
potrzeb, by śnieg stopniał. Baterie słoneczne mogłyby być zupełnie niewidoczne z perspektywy ulicy.
Dla celów użytkowych konieczne będzie wstawienie okien i drzwi, ale nie powinny one stanowić
elementów przyciągających wzrok. Najlepiej będzie, gdy zostaną podporządkowane kolorystyce i
naturze zrujnowanej budowli. Kościół z zewnątrz zachowa wówczas swój dotychczasowy charakter, tymczasem wnętrze zapewni
bardzo szczególne wrażenia!
WNĘTRZE KOŚCIOŁA
Ściany kościoła powinny pozostać w obecnej formie i postaci. Nad sposobem ich uzupełniania i
podziałem pomieszczeń będzie można zastanowić się po dokładnym zaplanowaniu funkcji
użytkowych..
Najważniejszym, decydującym o unikatowym charakterze wnętrza elementem będzie wielki sufit.
Płaski strop wymalowany na biało, będzie ogromnym ekranem, na którym system rzutników
przenoszących obraz filmowy/cyfrowy umożliwi przedstawianie rozmaitych pokazów. Podobne efekty
wykorzystywały dawne cineramy i dzisiejsze kina prezentujące iluzyjne, przestrzenne obrazy.
Zwiedzający farę w ciągu deszczowego dnia będą mogli zobaczyć nad głowami niebieskie niebo z
płynącymi obłokami. Goście wieczornego koncertu będą mieli nad sobą rozgwieżdżony nieboskłon.
Najciekawsze jednak będą cyfrowe rekonstrukcje dawnych sklepień, a także wizualizacje
momentu zburzenia kościoła ze spadającymi, kawałkami kamieni i żeber, wirtualnymi scenami
zniszczenia. Przy dzisiejszej technice takie symulacje stosowane są przy każdej produkcji filmów
katastroficznych i nie stanowią żadnego problemu technicznego. Trudność stanowić może
jedynie skala ekranu i synchronizacja projektorów.
Kontrastowy strop podlegający nieustannym przemianom, zestawiony z fakturą ceglanych ścian
nada niepowtarzalny wygląd specyficznej przestrzeni kościoła.
http://www.fara.gubin.com.pl
Kreator PDF
Utworzono 2 March, 2017, 22:17
Fara Gubińska - Centrum Spotkań Polsko - Niemieckich
FUNKCJA DAWNEGO KOŚCIOŁA
W kościele w nawie głównej, znajdzie się wielka sala, która będzie wykorzystywana do celów
kulturalnych, takich jak koncerty, przedstawienia teatralne i wystawy, czy inne wydarzenia
społeczne..
Konieczne będzie także umieszczenie na stałe informacji muzealnych – wystawy o historii
obiektu i jego losach, z odpowiednio przystosowaną ścieżką/trasą zwiedzania.
Pozostaje jednak całkiem pokaźna przestrzeń, którą należałoby podobnie jak sam obiekt,
wykorzystać w sposób unikatowy.
W pomieszczeniach poza główną nawą powinno znaleźć się Archiwum/Centrum Dokumentacji
Kościołów Utraconych. Niezależnie od przekonań religijnych, kościoły stanowiły i nadal stanowią
istotny filar kształtowania kultury Europy. Pamięć o nich nie może przepaść bez śladu. Gdzież jest
lepsze miejsce do studiów tego tematu? Wielka Fara Gubińska jest w stanie pomieścić ogromną
liczbę materiałów i informacji. W zbiorach mogłyby znaleźć się zarówno archiwalia, takie jak
fotografie, plany, ale także listy i wspomnienia wciąż żyjących osób, które pamiętają zniesione z
powierzchni ziemi kościoły zarówno na Kresach Rzeczpospolitej, jak i rozebrane przez Polskę
Ludową. Znalazłoby się także miejsce, na udokumentowanie stanu świątyń od lat ulegających
postępującej degradacji, opuszczonych na skutek przemian społecznych i migracji ludności, czy
popadających w ruinę z braku funduszy na ich ratowanie. Niejednokrotnie za utracone można tez
uznać świątynie przeznaczone do nowych funkcji, które poddano drastycznym przebudowom. Temat
stanowi doskonałe pole dla współpracy badawczej z sąsiadami, którzy mieli własne
doświadczenia na terenie dawnej NRD – od prześladowań kościoła przez nazistów,
poprzez władze komunistyczne, aż po niszczącą zainteresowanie sprawami ducha konsumpcję.
Gubin stałby się także ośrodkiem gromadzenia informacji w formie elektronicznej, miejscem
wymiany doświadczeń historycznych, społeczny i studiów kulturowych. Najważniejsze, aby obiekt był
JEDYNY I NIEPOWTARZALNY. I właśnie taki charakter Fary próbowałam wymyślić…
Dr Ewa Święcka - Konserwator Dzieł Sztuki, Muzeum Narodowe w Warszawie.
Die Architektur
Der monumentale Block der zerstörten Gubiner Stadt- und Hauptkirche ist mittlerer Weile derart im
Stadtbild und dem Bewusstsein ihrer Bewohner verwurzelt, dass es angemessen wäre diesen so wenig
wie möglich zu verändern. Er zeugt von den Kriegsgeschehnissen und der darauf folgenden jahrelangen
Ratlosigkeit eines politischen Systems, welches Kirchenbauten mit Abneigung begegnete. Die
charakteristische Silhouette der Stadtkirche hinterlässt bei Betrachtern, beim ersten Erblicken, einen
bleibenden Eindruck. Fotographien sind nicht in der Lage die ungeheure Größe des Bauwerkes
wiederzugeben; ähnlich den ägyptischen Pyramiden, offenbart es seine Ausmaße erst in Natura. Dieser
Eindruck sollte durch die Adaption des Bauwerkes an heutige Bedürfnisse und Anforderungen nicht
zerstört werden.
Das wichtigste Element des Umbaus der Stadt- und Hauptkirche ist das Abdecken des Innenraums. Ich
verwende dabei gezielt das Wort Abdeckung und nicht Dach, da es mir nach der Konferenz im November,
auf der vielfältige Lösungen in den Präsentationen vorgestellt wurden, schwer fällt, mir sowohl eine
vollständige Rekonstruktion des Daches in seiner ursprünglichen Form, als auch ein modernes
„Gewächshaus“ vorzustellen. Die Kirche sollte möglichst mit einer flachen Decke abgedeckt
werden, welche von außen unsichtbar ist. Sie sollte also etwas unterhalb der Mauerkrone platziert
werden. Natürlich muss die Abdeckung eine entsprechende Konstruktion haben, welche den Abfluss von
Regenwasser erlaubt und Sicherheit bei großer Schneelast gewährt. Vielleicht gelingt es auch das Dach je
nach Bedarf zu beheizen, sodass der Schnee schmelzen kann. Sonnenkollektoren könnten vom
Straßenblickwinkel her völlig unsichtbar sein.
Für die spätere Verwendung ist das Einsetzen von Fenstern und Türen unabdingbar, wobei diese jedoch
keine Elemente sein sollten, die die Aufmerksamkeit auf sich ziehen. Am besten wird es sein wenn
Fenster und Türen der Farbgebung und der Beschaffenheit des zerstörten Bauwerkes untergeordnet
werden. Auf diese Weise behält das Äußere der Kirche seinen derzeitigen Charakter, während das Innere
außergewöhnliche Eindrücke bietet!
Das Innere der Kirche
Die Kirchenwände sollten in ihrer gegenwärtigen Form und Beschaffenheit erhalten bleiben. Über die Art
und Weise wie die Wände vervollständigt werden können, sowie über die Raumaufteilung, wird man sich
http://www.fara.gubin.com.pl
Kreator PDF
Utworzono 2 March, 2017, 22:17
Fara Gubińska - Centrum Spotkań Polsko - Niemieckich
Gedanken machen können, nachdem die zukünftigen Verwendungsmöglichkeiten des Bauwerkes
feststehen.
Das wichtigste Element, welches für den einmaligen Charakter des Innerraums entscheidend sein wird,
ist die große Decke. Die flache Decke, weiß gestrichen, wird zu einer riesigen Leinwand, auf die ein
System von Projektoren digitale Bilder oder Filme überträgt und so verschiedenste Vorführungen möglich
macht. Ähnliche Effekte nutzten schon frühere Cinerama- Kinos oder heutige Kinos, in denen
illusionistische, räumliche Bilder vorgeführt werden. Die Besucher der Stadtkirche können so an einem
regnerischen Tag den blauen Himmel, mit seinen vorbeiziehenden Wolken über ihren Köpfen erblicken.
Die Gäste eines abendlichen Konzerts werden über sich das von Sternen erleuchtete Himmelszelt haben.
Am interessantesten jedoch wird die digitale Rekonstruktion des Gewölbes sein, sowie die Visualisierung
des Momentes der Zerstörung der Kirche, dargestellt durch herabfallende Steine, Gewölberippen und
virtuelle Szenen der Zerstörung. Bei dem heutigen Stand der Technik kommen solche Simulationen bei
jeder Produktion eines Katastrophenfilms zum Einsatz und stellen keinerlei technisches Problem dar. Eine
Schwierigkeit könnte lediglich das Ausmaß der Leinwand und die Synchronisation der Projektoren
darstellen.
Die sich ständig verändernde, kontrastreiche Decke, vereint mit der Struktur der Ziegelwände, gibt dem
spezifischen Innenraum der Kirche ein unvergleichliches Aussehen.
Die Funktion der früheren Kirche
Im Mittelschiff der Kirche wird sich ein großer Saal befinden der für kulturelle Veranstaltungen genutzt
werden soll, wie z.B. Konzerte, Theateraufführungen und Ausstellungen oder auch andere
gesellschaftliche Ereignisse. Notwendig ist auch die dauerhafte Unterbringung von historischen
Informationen - Ausstellungen über die Geschichte des Objekts und seinem Schicksal, mit einem dafür
entsprechend vorbereiteten Rundgang.
Darüber hinaus bleibt noch ein beträchtlicher Freiraum, den man, ähnlich wie das ganze Objekt, in
einzigartiger Weise ausnutzen sollte.
In den Räumen außerhalb des Mittelschiffs sollte man ein Archiv / Dokumentationszentrum über
verlorene Kirchenbauten einrichten. Unabhängig von religiösen Überzeugungen, stellen Kirchen in der
Vergangenheit, aber auch in der Gegenwart, einen wesentlichen Pfeiler in der Entwicklung der
europäischen Kultur dar. Die Erinnerung an sie darf nicht spurlos verschwinden. Wo findet man einen
besseren Ort um sich mit diesem Thema zu befassen? Die große Gubiner Stadt- und Hauptkirche bietet
mehr als genügend Platz, um eine riesige Menge an Material und Informationen unterzubringen. In diese
Sammlungen kann sowohl Archivmaterial, wie Fotographien oder Pläne, aufgenommen werden, als auch
Briefe und Erinnerungen noch lebender Personen, die sich an die vom Erdboden verschwundenen Kirchen
in den ehemaligen polnischen Ostgebieten, als auch an die von der Volksrepublik Polen abgerissenen
Kirchenbauten erinnern. Es würde sich auch Platz finden, um den Zustand von Gotteshäusern zu
dokumentieren, die seit Jahren dem fortschreitenden Verfall ausgesetzt sind, da sie aufgrund von
gesellschaftlichen Veränderungen und Migration verlassen wurden oder aber zur Ruine zerfallen, weil die
finanziellen Mittel zu ihrer Rettung fehlen. Nicht selten kann man auch solche Gotteshäuser als verloren
betrachten, die einer neuen Funktion zugeführt wurden, an welchen drastische Umbaumaßnahmen
durchgeführt wurden. Dieses Thema stellt ein ideales Feld für eine wissenschaftliche Zusammenarbeit mit
unseren Nachbarn dar, die auf dem Gebiet der ehemaligen DDR eigene Erfahrungen gemacht haben
– von der Verfolgung der Kirche durch die Nazis, über die kommunistischen Machthaber, bis hin
zum Konsum, der das Interesse an Geistlichkeit schwinden lässt.
Gubin würde außerdem zu einem Zentrum werden, wo Informationen auch digital verarbeitet und
verwahrt werden. Zu einem Ort des Austauschs historischer Erfahrungen; ein Ort der Gemeinschaft und
des Studierens von Kultur. Das Wichtigste ist, dass dieses Objekt zu etwas Einmaligem und Einzigartigem
wird. Und genau einen solchen Charakter der Stadt- und Hauptkirche habe ich versucht zu entwerfen.
Frau Dr. Ewa Święcka – Kunstkonservatorin, Nationalmuseum in Warschau
Übersetzung aus dem Polnischen: Patrick Wawrzyniak http://www.fara.gubin.com.pl
Kreator PDF
Utworzono 2 March, 2017, 22:17