Czerwony piaskowiec noworudzki

Kamienie polskie
Czerwony piaskowiec
noworudzki
[ Minimonografie polskich kamieni budowlanych ]
Filary Mostu Zwierzynieckiego we Wrocławiu wykonano z piaskowców noworoudzkich.
(trias), nazwanego tak ze względu na charakterystyczny kolor
osadów łączony z warunkami klimatu pustynnego.
Czerwone piaskowce tworzą liczne wychodnie w okolicach
Świerków, Nowej Rudy i Tłumaczowa. Maksymalną miąższość
(do 400 m) osiąga w okolicach Nowej Rudy, a konkretnie Słupca
(do 1967 r. osiedla, do 1972 r. samodzielnego miasta, obecnie
dzielnicy Nowej Rudy). Na wzgórzach Wszystkich Świętych i św.
Anny w pobliżu wsi Bieganów (wzmiankowanej już w 1499 roku)
była prowadzona eksploatacja piaskowców w licznych łomach,
obecnie zarzuconych. W jednym z nich aktualnie prowadzi wydobycie bloków firma Dariusza Paterka Piaskowiec Czerwony
(ok. 100 ton rocznie).
64
nK 40 | 4/2009
Piaskowce noworudzkie mają barwę od jasnoczerwonej do
intensywnie czerwonej, ziarno drobne, średnie, grube, a nawet
soczewki i gniazda żwirowe. Skała charakteryzuje się wyraźnym, równoległym uławiceniem, przy czym ławice osiągają
miąższość 2-3 m. Spoiwo piaskowców jest krzemionkowe lub
w mniejszym stopniu krzemionkowo-ilaste. Piaskowiec jest
twardy, dość trudny w obróbce i odporny na warunki atmosferyczne naszego klimatu. W składzie mineralogicznym dominują ziarna kwarcu (70-80%), skaleni (10-20%), okruchy różnych
skał (10-20%), łyszczyki (do 1%) oraz spoiwo (10-15%). Dotychczas eksploatowane były głównie partie spągowe, a koło Słupca również partie środkowe, zawierające kilkumetrowe wkładki
zlepieńców oraz nieliczne cienkie warstewki czerwonych, a rzadziej szaropopielatych łupków ilastych. Piaskowce są średnio
zaburzone tektonicznie, najczęściej zapadają pod kątem 15-25
stopni w kierunku południowo-zachodnim.
Właściwości techniczne piaskowców zostały zbadane, a reprezentatywne dane czterech prób pochodzą z kamieniołomu
Słupiec II.
Ze względu na walory dekoracyjne, trwałość barwy i dobre
właściwości technologiczne czerwone piaskowce śląskie stosowano w budownictwie powszechnym i sakralnym (filary, cokoły,
okładziny, obramowania okienne i drzwiowe, mury oporowe).
Budowano z nich także mosty, wiadukty, filary, tunele, wieże
widokowe. Na okolicznych cmentarzach zachowały się niektóre
nagrobki z miejscowego piaskowca. Oto niepełny wykaz obiektów, w których zastosowano czerwone piaskowce śląskie: Srebrna Góra – twierdza z lat 1765-77 (m.in. naroża, krawędzie, rynny),
Wrocław – most Zwierzyniecki (1895-97), poczta, Nowa Ruda
- Słupiec – kościół ewangelicki (XIX w.), poczta, ratusz, dworzec
kolejowy, niektóre domy mieszkalne, Bieganów – domy, stodoły, cembrowiny studni kopanych, Berlin – pomnik Bismarcka,
Malbork – kościół zamkowy, Obiekty linii kolejowej Wałbrzych
– Kłodzko: mosty, filary wiaduktów, tunele (lata 1879-80). 
Henryk Walendowski
Włąsciwości techniczne piaskowców ze złoża w Słupcu:
Ciężar właściwy 2,64 – 2,69 g/cm3
Ciężar objętościowy 2,22 – 2,34 g/cm3
Porowatość 11.5 – 16,85%
Nasiąkliwość 3,64 – 5.25%
Wytrzymałość na ściskanie w stanie
powietrzno-suchym 555 – 1032 kg/cm2
Wytrzymałość na ściskanie po nasyceniu wodą 401 – 659 kg/cm2
Ścieralność na tarczy Boehmego 0,39 – 0,52 cm
Mrozoodporność całkowita
www.nowykamieniarz.pl
fot.: r. kryza
P
od tą nazwą znany jest permski zwięzły piaskowiec budowlany, występujący w depresji śródsudeckiej. Około
270 milionów lat temu w kilku cyklach sedymentacyjnych osadzały się serie utworów ilastych, piaszczystych
i zlepieńcowatych. Należą one do piętra czerwonego spągowca