recenzja1 - Wydział Biologii i Biotechnologii

Kraków 9.10.2016
Prof. dr hab. Maria Słomczyńska
Zakład Endokrynologii
Katedra Fizjologii Zwierząt
Instytut Zoologii
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
OCENA
rozprawy doktorskiej mgr Martyny Łupickiej: „Charakterystyka tkanek macicy
krowy (Bos taurus L. ) podczas adenomiozy”
Adenomioza to schorzenie macicy, w którym w warstwie mięśniowej
można znaleźć ektopowo występujące komórki endometrium. Choroba ta
widoczna jest zwykle u kobiet w wieku reprodukcyjnym ponieważ do jej
powstanie i rozprzestrzeniania się konieczna jest obecność estradiolu. Etiologia
adenomiozy nie jest do końca poznana, ale istnieje szereg hipotez jej
powstawania. Uważa się, że komórki nabłonka mogą przemieszczać się do
warstwy mięśniowej po naruszeniu ciągłości granicy między endometrium a
warstwą mięśniówki (zabieg operacyjny). Rozważany jest też udział komórek
zdeponowanych w macicy podczas wczesnego rozwoju embrionalnego. Innym z
możliwych czynników jest udział układu immunologicznego zaangażowanego w
procesy zapalne w macicy zachodzące po urodzeniu dziecka. Najnowsze teorie
sugerują udział komórek macierzystych pochodzących ze szpiku kostnego, które
mogą przemieścić się do macicy.
Głównym celem rozprawy doktorskiej Pani Martyny Łupickiej było
zbadanie ekspresji wybranych czynników potencjalnie zaangażowanych w rozwój
adenomiozy. Punktem wyjściowym do przeprowadzenia badań było stwierdzenie
obecności komórek macierzystych w macicy krowy. Kolejne badania potwierdziły
zaburzoną ekspresję markerów komórek macierzystych w tej chorobie.
Rozpatrywano również udział czynników hormonalnych w modulacji ekspresji
wybranych do analizy czynników. Obserwowane przez autorkę procesy dotyczyły
zmian
ekspresji
markerów
komórek
macierzystych,
potencjalnie
zaangażowanych w patogenezę dysfunkcji. Równolegle zaobserwowane zmiany
ekspresji receptora prolaktyny (PRLR) sugerują możliwość współdziałania obu
czynników podczas adenomiozy. Istotnym czynnikiem wpływającym na
zainicjowanie i progresję tego schorzenia może być estradiol, modulujący
działanie PRL.
Jak wiadomo, utrzymanie prawidłowego funkcjonowania macicy podczas
zachodzących w niej cyklicznych zmian pozostaje pod kontrolą hormonów
jajnikowych. Zaburzenia w proliferacji komórek endometrium mogą prowadzić
do choroby takiej jak endometrioza, rak endometrium czy adenomioza. Uważa
się, że jednym z mechanizmów adenomiozy może być zaburzenie różnicowania
komórek macierzystych w tkankach macicy. Równocześnie obserwowano
zwiększoną ekspresję receptora estrogenowego α i podwyższone stężenie E2 w
krążeniu i tkance macicy. Zauważono również, że zwiększone stężenie prolaktyny
i jej receptora z pewnością jest modulowane przez E2.
Rozprawa doktorska pani mgr Martyny Łupickiej składa się z trzech
publikacji (IF=3.184; 2.147; 1.613), które ukazały się w latach 2015 i 2016.
Poprzedzone zostały opracowaniem w języku polskim składającym się z 33 stron
(w tym literatura). Ta część rozprawy składa się z rozdziałów występujących
zwykle w klasycznych, monograficznych formach rozpraw doktorskich, stanowiąc
podsumowanie odpowiednich fragmentów zawartych w trzech publikacjach.
We wstępie opracowania autorka przedstawiła informacje o mechanizmach
leżących u podstaw adenomiozy u różnych gatunków zwierząt. Zwróciła uwagę
na rolę i udział hormonów (estradiolu i prolaktyny) w metaplazji komórek
macierzystych.
Cele pracy zostały jasno zdefiniowane, prowadząc do charakterystyki
poszczególnych tkanek macicy krowy podczas adenomiozy, z położeniem nacisku
na identyfikację komórek macierzystych. Hipoteza badawcza zakładała również
udział estradiolu w regulacji ekspresji PRL i jej receptorów w badanym
zaburzeniu budowy i funkcji macicy.
Rozdział Materiał i Metody streszcza szczegółowe opisy poszczególnych
doświadczeń zawarte w kolejnych publikacjach. Do badań pobierano fragmenty
macicy zdrowej i z adenomiozą. Do jednego z eksperymentów użyto 9 osobników
zdrowych i 9 osobników chorych. Narzuca się pytanie jak często u bydła spotyka
się to schorzenie, które zwykle obserwuje się u starszych samic?
W rozdziale wyniki podsumowano w skondensowanej formie wyniki
zawarte w trzech pracach stanowiących rozprawę doktorską. Autorka przy
każdym z opisywanych wyników odsyła czytelnika do publikacji źródłowej, gdzie
można zapoznać się z wynikami łącznie z przeanalizowaniem odpowiednich
wykresów i zdjęć.
Podsumowanie i wnioski to ostatni fragment polskojęzycznego
wprowadzenia do właściwej części rozprawy doktorskiej czyli trzech publikacji.
Otrzymane rezultaty zostały tu krótko przedyskutowane w oparciu o najnowszą
literaturę. Część polskojęzyczną zamykają wnioski, które w jednoznaczny sposób
pokazują na zrealizowanie postawionych celów pracy.
Prace
składające
się
na
rozprawę
doktorską
stanowią
zbiór,
potwierdzający kolejne hipotezy badawcze. W związku z tym wydaje mi się, że
polskojęzyczne wprowadzenie jest nieco zbyt obszerne. Jego krótsza forma
całkowicie mogłaby spełnić swoja rolę wprowadzenia czytelnika w tematykę
rozprawy.
Publikacje stanowiące rozprawę doktorską zostały opublikowane w
bardzo dobrych czasopismach, o wysokim IF. Zostały pozytywnie zrecenzowane i
stanowią istotny wkład w tej dziedzinie nauki. Po przeczytaniu kolejnych pozycji
można bez zastrzeżeń stwierdzić, że stanowią spójna całość. Badania doktorantki
rozpoczęły się od zidentyfikowania w tkankach macicy krowy obecności komórek
macierzystych. Bardzo interesujące wyniki otrzymano podczas różnicowania
komórek pozyskanych z poszczególnych warstw macicy w trzy linie
mezenchymalne. Następny krok to obserwacja, że podczas adenomiozy zostaje
zaburzona ekspresja markerów komórek macierzystych, co może sugerować
zaangażowanie tych komórek w patogenezę schorzenia. Niezależnie od udziału
komórek macierzystych, zbadany został udział hormonów (estradiol i prolaktyna)
podczas adenomiozy. Zasugerowany został istotny wpływ E2
na rozwój
adenomiozy u krowy poprzez modulację działania PRL w komórkach
nabłonkowych, łącznotkankowych i mięśniowych. Obserwowane zmiany w
ekspresji dwu form receptorów PRL (forma długa i krótka) powoduje, że komórki
zmieniają swoją wrażliwość na prolaktynę. Wszystkie otrzymane wyniki
poszerzają w znaczący sposób wiedzę na temat adenomiozy u krowy oraz
czynników potencjalnie zaangażowanych w patenogenezę.
Z najważniejsze osiągnięcia tej pracy uznaję :
1. Identyfikację komórek macierzystych w tkankach macicy krowy
2. Wykazanie, że wybrane markery ulegają ekspresji podczas dysfunkcji w
tkance miometrium, głównie w miejscu zmian adenomiotycznych.
3. Zróżnicowanie
in
vitro
komórek
macicy
krowy
mezenchymalne: tłuszczową, chrzęstną oraz kostną.
w
trzy
linie
4. Wykazanie zróżnicowania ekspresji dwu form receptora PRL w komórkach
pozyskanych
adenomiozy.
z
poszczególnych
warstw
macicy
krowy
podczas
5. Porównanie wpływu E2 na ekspresję PRL i jej receptorów w macicy krowy
zdrowej i podczas adenomiozy.
WNIOSEK KOŃCOWY
Przedstawiona do oceny rozprawa doktorska mgr Martyny Łupickiej:
„Charakterystyka tkanek macicy krowy (Bos taurus L. ) podczas adenomiozy”
spełnia wymagania – określone w Ustawie o stopniach naukowych i tytule
naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki – stawiane pracom
doktorskim i w związku z powyższym zwracam się do Wysokiej Rady Wydziału
Biologii i Biotechnologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie z
wnioskiem o dopuszczenie mgr Martyny Łupickiej do dalszych etapów przewodu
doktorskiego. Równocześnie zwracam się z wnioskiem o wyróżnienie pracy
doktorskiej.