Scenariusz lekcji wychowawczej dla klasy drugiej gimnazjalnej

1
Scenariusz lekcji wychowawczej
dla klasy drugiej gimnazjalnej
Blok tematyczny: Rozwijanie własnej osobowości
Temat: Jak chronić swoje prawa w grupie? Wprowadzenie do postaw asertywnych.
Cele:
•
•
•
•
Uświadomienie sobie własnych praw asertywnych
Nabycie umiejętności asertywnego zachowania w różnych sytuacjach społecznych
Zapoznanie się z modelem eskalacji asertywnych reakcji w obronie własnych praw
Nabycie umiejętności asertywnego reagowania w sytuacji, gdy ktoś przerywa
wypowiedź
Wiek uczestników: 13 – 15 lat
Podstawowe treści:
• Każdy z nas ma zakres spraw, za który jest odpowiedzialny. I z tej odpowiedzialności
wynikają pewne prawa człowieka.
• Jedno z najważniejszych indywidualnych praw człowieka gwarantujące szacunek do
samego siebie to prawo do bycia sobą, do układania spraw osobistych zgodnie
z własną wolą i interesem.
• Zachowanie asertywne oznacza bezpośrednie, uczciwe i stanowcze wyrażanie swoich
uczuć, postaw, opinii lub pragnień w sposób respektujący uczucia, postawy, opinie,
prawa i pragnienia drugiej osoby.
• Zachowanie asertywne różni się od zachowania agresywnego tym, że oznacza
korzystanie z osobistych praw bez naruszania praw innych osób. Różni się też od
zachowania uległego, zakłada bowiem działanie zgodne z własnym interesem oraz
stanowczą obronę siebie i swoich praw – bez nieuzasadnionego lęku czy poczucia
winy.
Spodziewane efekty:
• Świadomość własnych obowiązków i praw z tego wynikających
• Szanowanie praw innych
• Zmotywowanie do zachowań asertywnych
• Umiejętność rozmawiania – rozmowa to dialog a nie monolog!
Materiały: Arkusze papieru, pisaki, kartki z przykładowymi sytuacjami społecznymi do
ćwiczenia zachowań asertywnych (załącznik1), plansze „Eskalacja asertywnych reakcji
w obronie własnych praw” (załącznik2)
Metody:
•
•
•
•
•
•
„Burza mózgów” – Nasze odpowiedzialności
Praca w grupach – Ustalenie praw asertywnych
Dyskusja
Miniwykład
Scenki z zachowaniami asertywnymi
Ćwiczenie „Pozwól mi skończyć...”
Opracowany przez Beatę Kuźmińską
2
Czas trwania: 90 minut ( z możliwością podziału na 2 jednostki lekcyjne)
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie
•
Nauczyciel wprowadza w temat:
Żyjąc w grupie musimy liczyć się z potrzebami i interesami innych. Nie oznacza to jednak
rezygnacji z własnych praw. Tylko ten, kto wie, jakie ma prawa i zgodnie z nimi postępuje
jest w stanie respektować też prawa innych. Jeśli nie mamy tego świadomości bardzo często
wybuchamy pełni agresji lub na wstępie wycofujemy się. Zarówno jedna jak i druga postawa
bardzo często uderza w nas samych, gdyż narusza prawa i godność ludzką, i naszą, i drugich.
2. Przebieg
•
Nauczyciel przeprowadza „burzę mózgów”
- Za co jesteście odpowiedzialni?
Uczniowie wspólnie ustalają zakresy spraw, za które są odpowiedzialni, np.: wyniki w nauce;
porządek w swoim pokoju; zdrowie; za klasę; własny rozwój…
Nauczycieli razem z uczniami wyodrębnia grupy odpowiedzialności zapisując je na dużym
arkuszu papieru.
•
Nauczyciel dzieli uczniów na tyle grup, ile zakresów odpowiedzialności wyodrębnili
Każda grupa na swoim arkuszu papieru wypisuje zdanie:
„Skoro jestem odpowiedzialny za……………………………… mam prawo do……………”
i wymienia prawa, które związane są właśnie z daną odpowiedzialnością.
•
Prezentacja i uzupełnienie listy praw
Grupy prezentują wyniki swojej pracy, pozostali uczniowie komentują i uzupełniają listy
praw.
•
Nauczyciel zachęca do dyskusji, zadając uczniom pytania:
o Czy i jaki widzicie związek między zakresem odpowiedzialności a zakresem
wynikających z niej praw?
o Czy potraficie podać sytuacje z przeszłości, kiedy wasze prawa były respektowane
i kiedy były łamane? Co odczuwaliście w tych sytuacjach?
o Czy zdarzyło wam się łamać prawa innych osób? W jaki sposób?
•
Nauczyciel wprowadza do rozumienia asertywności – miniwykład
1. Asertywność to umiejętność obrony własnych interesów w kontaktach z innymi
ludźmi bez naruszenia ich praw.
2. Jednocześnie należy pamiętać, że przysługuje nam prawo do zachowań
nieasertywnych. Istnieje wiele sytuacji, w których w imię wyznawanych wartości bądź
uczuć żywionych do bliskich osób, świadomie rezygnujemy z własnych interesów na
rzecz potrzeb innych ludzi.
Opracowany przez Beatę Kuźmińską
3
3. Asertywności trzeba się uczyć…
•
Nauczyciel wyjaśnia „Ćwiczenie z zachowaniami asertywnymi”
Uczestnicy dzielą się na 6 grup. Każda z grup losuje jedną z kartek (patrz załącznik1), na
której zaproponowane są trzy sytuacje społeczne. Uczniowie dokonują analizy danego
wydarzenia i przygotowują odpowiednią scenkę.
Chętni prezentują swoje scenki przed całą klasą. Wspólnie klasyfikujemy przedstawione
zachowania do jednej z trzech kategorii: zachowanie uległe, zachowanie agresywne,
zachowanie służące obronie własnych praw bez używania agresji.
Uczniowie wybierają modelowe zachowanie asertywne dla każdej sytuacji.
•
Nauczyciel wprowadza do ćwiczenia „Pozwól mi skończyć...”
Czasami zdarza się, że nasze podstawowe zachowania asertywne nie przynoszą konkretnych
efektów w danej sytuacji. Co wtedy? Spróbujmy wspólnie prześledzić sytuację rozmowy,
w której wszyscy sobie przerywają wypowiedź, po to by móc samemu coś powiedzieć.
Ochotnicy (3 osoby) aranżują sytuację dyskusji, w której rozmówcy ustawicznie sobie
przeszkadzają.
Po kilku minutach nauczyciel przerywa dyskusję, prosząc uczestników i obserwatorów
o podzielenie się swoimi odczuciami.
•
Nauczyciel przedstawia i omawia planszę „Eskalacja asertywnych reakcji w obronie własnych praw
(patrz załącznik2)
Ochotnicy odgrywają tę sama scenkę, korzystając w razie potrzeby z kolejnych, coraz bardziej
stanowczych zachowań asertywnych.
3. Podsumowanie
Nauczyciel może zadać pytania naprowadzające na podsumowanie zajęć:
- Jakie znaczenie w życiu może mieć umiejętność stanowczego reagowania (ale nie
agresywnego)?
- Czy to, w jaki sposób zachowuję się wobec innych mówi o mnie?
- Co najważniejsze jest w rozmowie?
Wskazówki praktyczne dla prowadzącego:
•
•
W „Ćwiczeniu zachowań asertywnych” warto zwrócić uwagę, po czym rozpoznajemy
zachowania asertywne, uległe i agresywne. Można również zapytać uczniów, co czuli,
zachowując się asertywnie, a co nieasertywnie.
Co najmniej jedna sytuacja społeczna w „Ćwiczeniu zachowań asertywnych” , powinna być
dopasowane do problemów pojawiających się w klasie. W moim przypadku grupa miała
problem ze słuchaniem innych. Każdy chciał coś powiedzieć i przerywał innym.
Opracowany przez Beatę Kuźmińską
4
•
Nauczyciel powinien pamiętać, że problematyka asertywności wiąże się ściśle
z umiejętnościami komunikacyjnymi, poczuciem własnej wartości oraz przekonaniem, że to
od nas zależy, kim się stajemy. Zatem także w swojej pracy wychowawczej musi przewidzieć
czas i miejsce na rozwój wyżej wymienionych zdolności i umiejętności.
Literatura
1. Małgorzata Jachimska „Scenariusze lekcji wychowawczych”
2. Mariola Chomczyńska – Miliszkiewicz, Dorota Pankowska „Polubić szkołę”
Opracowany przez Beatę Kuźmińską
5
Załącznik 1.
I.
Czytasz książkę w czytelni. Obok dwie osoby głośno rozmawiają, śmieją się.
Przeszkadzają ci.
____________________________________________________________________________________
II.
Podczas rozmowy twój kolega poklepuje cię po ramieniu. Denerwuje cię takie
zachowanie.
____________________________________________________________________________________
III.
Jesteś bardzo głodny. Stoisz w długiej kolejce w szkolnej stołówce. Nagle ktoś wchodzi
przed ciebie.
_____________________________________________________________________________________
I.
Czytasz książkę w czytelni. Obok dwie osoby głośno rozmawiają, śmieją się.
Przeszkadzają ci.
____________________________________________________________________________________
II.
Podczas rozmowy twój kolega poklepuje cię po ramieniu. Denerwuje cię takie
zachowanie.
____________________________________________________________________________________
III.
Jesteś bardzo głodny. Stoisz w długiej kolejce w szkolnej stołówce. Nagle ktoś wchodzi
przed ciebie.
_____________________________________________________________________________________
Opracowany przez Beatę Kuźmińską
6
Załącznik 2.
Plansza
„Eskalacja asertywnych reakcji w obronie własnych praw”
1. Prośba - np.: „Pozwól mi skończyć”.
2. Informacja zwrotna - np.: „Denerwuje mnie (tracę wątek, przeszkadza mi), gdy mi
przerywasz”.
3. Żądanie-sprzeciw - np.: „Nie zgadzam się, abyś mi przerywał. Mam prawo skończyć
wypowiedź”.
4. Zapowiedź sankcji - np.: „Jeśli nie pozwolisz mi skończyć, odejdę...”.
5. Wykonanie sankcji - wycofanie się z kontaktu.
_____________________________________________________________________________________
Plansza
„Eskalacja asertywnych reakcji w obronie własnych praw”
1. Prośba - np.: „Pozwól mi skończyć”.
2. Informacja zwrotna - np.: „Denerwuje mnie (tracę wątek, przeszkadza mi), gdy mi
przerywasz”.
3. Żądanie-sprzeciw - np.: „Nie zgadzam się, abyś mi przerywał. Mam prawo skończyć
wypowiedź”.
4. Zapowiedź sankcji - np.: „Jeśli nie pozwolisz mi skończyć, odejdę...”.
5. Wykonanie sankcji - wycofanie się z kontaktu.
______________________________________________________________________________________
Plansza
„Eskalacja asertywnych reakcji w obronie własnych praw”
1. Prośba - np.: „Pozwól mi skończyć”.
2. Informacja zwrotna - np.: „Denerwuje mnie (tracę wątek, przeszkadza mi), gdy mi
przerywasz”.
3. Żądanie-sprzeciw - np.: „Nie zgadzam się, abyś mi przerywał. Mam prawo skończyć
wypowiedź”.
4. Zapowiedź sankcji - np.: „Jeśli nie pozwolisz mi skończyć, odejdę...”.
5. Wykonanie sankcji - wycofanie się z kontaktu.
Opracowany przez Beatę Kuźmińską