Transplantacja. Jestem na TAK!

Transkrypt

Stowarzyszenie „¯ycie po przeszczepie”
ul. Broniewskiego 2, 71-460 Szczecin
tel 91 885 64 12, fax 91 885 82 33
e-mail: [email protected]
autorzy:
Arkadiusz Bojarun
dr Krzysztof Pabisiak
instruktorzy Hufca ZHP Szczecin-Pogodno
opracowanie graficzne:
redakcja „Czuwaj”
Wydano ze œrodków Ministerstwa Zdrowia
w ramach
Narodowego Programu Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej
2
Cz³owiek, który oddaje swoje organy do transplantacji, dzieli siê ¿yciem nie tylko z ludŸmi,
do których one trafiaj¹, ale tak¿e z tymi wszystkimi, z którymi oni dziel¹ swoje ¿ycie.
Ali Tabatabaee – wokalista zespo³u „Zebrahead”
Czy chcecie wzi¹æ udzia³ we wspania³ej przygodzie odkrywania œwiata transplantologii
a przy okazji pomóc ludziom chorym?
Ka¿dy z nas ma w sobie panaceum, które mo¿e uleczyæ kilkanaœcie osób cierpi¹cych lub nawet
bliskich œmierci.
Wspó³czesna medycyna ju¿ czyni cuda. Lekarze potrafi¹ leczyæ choroby, które jeszcze niedawno by³y
œmiertelne. Nadal nie ma jednak leku, który potrafi³by odbudowaæ zniszczone przez choroby, zatrucia
i urazy narz¹dy wewnêtrzne. Istniej¹ ju¿ formy podtrzymywania ¿ycia pacjentów z uszkodzonymi np.
nerkami lub sercem. Niestety s¹ to formy niedoskona³e i przywi¹zuj¹ce pacjentów do maszyn na sta³e
lub na d³ugie godziny w czasie dnia. S¹ tak¿e organy, których nie da siê niczym zast¹piæ.
Wszystkich tych chorych ludzi uratowaæ mo¿e przeszczepienie narz¹dów od dawców zmar³ych. W Polsce
co roku umiera przesz³o 350 tys. ludzi, czêœæ z nich mog³aby byæ dawcami narz¹dów, tymczasem dokonuje
siê tylko ok. 1250 zabiegów przeszczepienia, a w kolejce co roku czeka ponad 2 tys. pacjentów.
Dlaczego?
Mamy przecie¿ doskona³e prawo, które zak³ada, ¿e od ka¿dego z nas mo¿na pobraæ narz¹dy po œmierci,
chyba ¿e za ¿ycia wyrazimy swój sprzeciw.
Dlaczego wiêc?
Z braku edukacji i œwiadomoœci – najproœciej rzecz ujmuj¹c. Ma³o rozmawiamy w rodzinach o tym, co
stanie siê po œmierci, a ¿eby rodzina wiedzia³a, ¿e nie sprzeciwiliœmy siê transplantacji, taka rozmowa
jest konieczna.
¯eby u³atwiæ rozmowê na ten temat, nasze stowarzyszenie wymyœli³o i promuje Oœwiadczenie woli,
rodzaj honorowego potwierdzenia naszej decyzji. Jednak sam kartonik Oœwiadczenia nie wystarczy,
potrzebna jest rozmowa z ¿ywym cz³owiekiem, który jest w stanie wyt³umaczyæ jego cel i rolê.
Proœba
W imieniu pacjentów po transplantacji kierujemy do Was – harcerskich wychowawców – proœbê o wsparcie dzia³añ edukacyjnych, bo wiemy, ¿e œwietnie potraficie dotrzeæ do dzieci i m³odzie¿y. Mamy bardzo
dobre doœwiadczenia z naszej wspó³pracy lokalnej – instruktorzy z Hufca ZHP Szczecin-Pogodno od
kilku lat wspieraj¹ nasze dzia³ania. To oni uzupe³nili nasz materia³ o bardzo wa¿n¹ czeœæ praktyczn¹,
która pozwoli Wam na ³atwiejsze przygotowanie siê do zbiórek. Za co serdecznie dziêkujê autorom
czêœci praktycznej.
W promocji transplantacji postanowiliœmy postawiæ na m³odych ludzi i to nie tylko dlatego, ¿e szybko
dorosn¹ i stan¹ siê œwiadomymi doros³ymi, ale tak¿e dlatego, ¿e dzieci i m³odzie¿ swoj¹ bezkompromisowoœci¹ i œwie¿oœci¹ umys³ów potrafi¹ przekonaæ tak¿e doros³ych ze swojego otoczenia: rodziców,
dziadków… Dziêki temu rosn¹æ bêdzie grono tych, dla których transplantacja i przeszczepienia nie bêd¹
tematem tabu lub ziemi¹ nieznan¹.
Tak¿e dziêki Wam – instruktorom harcerskim wygrani bêd¹ ludzie, do których trafi¹ organy osób przekonanych do rozmowy o transplantacji i losach swojego cia³a po œmierci. Wiemy o tym najlepiej my –
ludzie, którzy przeszczepieniom zawdziêczaj¹ zdrowie i ¿ycie!
EUGENIUSZ RYDEL
Prezes Stowarzyszenia „¯ycie po przeszczepie”
3
Trochê teorii, czyli co na pewno trzeba przeczytaæ,
by zrozumieæ
Wiedza, któr¹ zdobêdziesz po przeczytaniu tego rozdzia³u, pozwoli na udzielenie odpowiedzi na podstawowe pytania zwi¹zane z transplantacj¹.
Tutaj dowiesz siê o:
– historii transplantacji na œwiecie i w Polsce,
– deklaracji „Oœwiadczenie woli”,
– stanowiskach najwa¿niejszych religii na temat transplantacji,
– pojêciu „œmieci mózgowej”,
– najczêœciej spotykanych mitach zwi¹zanych z przeszczepianiem narz¹dów.
Historia ¿yciami pisana
Transplantacja jest dziedzin¹ medycyny stosunkowo m³od¹. Ale historia transplantacji mo¿e byæ
znacznie d³u¿sza. Legenda g³osi, ¿e cztery wieki przed nasz¹ er¹ chiñski lekarz „zamieni³ serca dwóm
¿o³nierzom”, dwieœcie lat póŸniej Chiñczycy mieli ju¿ przeszczepiaæ narz¹dy w jamie brzusznej.
Indyjscy lekarze oko³o 300 roku p.n.e. potrafili podobno przeszczepiaæ p³aty skóry z ramienia i tworzyæ
z niej nosy.
Pionierem nowoczesnej transplantologii by³ francuski chirurg Alexis Carrel, ¿yj¹cy na prze³omie
XIX i XX wieku. Eksperymentowa³ on, przeszczepiaj¹c narz¹dy zwierzêtom. Jego praca pozwoli³a np.
na wypracowanie technik szwu chirurgicznego naczyñ krwionoœnych. By³ laureatem nagrody Nobla.
Kolejn¹ wa¿n¹ dla transplantologii postaci¹ by³ te¿ Francuz – Jean Dausset, który otrzyma³ Nobla
za odkrycie genów g³ównego uk³adu zgodnoœci tkankowej. Pozwoli³o to ograniczyæ odrzucanie narz¹dów po przeszczepieniach.
Pierwszej udanej transplantacji dokonano w Bostonie w 1954 roku, by³a to nerka przeszczepiona
choremu pacjentowi od brata bliŸniaka. Dalsza historia transplantologii na œwiecie to dzieje
przeszczepiania kolejnych narz¹dów: w¹troby – w 1967 roku w Denver, w tym samym roku
przeszczepiono serce w Kapsztadzie, w 1981 roku dokonano pierwszego zabiegu przeszczepienia
serca i p³uca w Stanford.
Polska medycyna, choæ skryta przez d³u¿szy czas za ¿elazn¹ kurtyn¹, nie odbiega³a daleko od
œwiatowej czo³ówki. Pierwszy udany przeszczep nerki od dawcy zmar³ego w styczniu 1966 r. wykonali
profesorowie Jan Nielubowicz i Tadeusz Or³owski w Warszawie. Uratowali ¿ycie dziewiêtnastoletniej
dziewczynie. W 1968 roku profesor Wiktor Bross dokona³ przeszczepienia nerki od ¿ywego dawcy.
Ju¿ w roku 1969 podjêto w Polsce próbê przeszczepienia serca.
Udan¹ próbê przeszczepienia serca przeprowadzi³ w Zabrzu zespó³ Zbigniewa Religi w roku 1985.
„B³agam pana, ¿eby pan tego nie robi³. Bo jak siê nie uda, to ju¿ nigdy nie zrobiê przeszczepu w¹troby”
– tak Zbigniew Religa wspomina³ s³owa profesora Nielubowicza, obawiaj¹cego siê w wyniku
niepowodzenia okrycia z³¹ s³aw¹ tej metody leczenia. Pierwszego udanego przeszczepu w¹troby
dokonano u dziecka w roku 1990, a u doros³ego w 1994.
W 2001 roku wykonany w Zabrzu pierwszy w Polsce jednoczesny przeszczep serca i nerki uratowa³
¿ycie mieszkañca Œwinoujœcia.
4
Historia transplantologii
1823
1906
1954
1966
1967
1968
1972
1981
1983
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1994
1996
1999
2000
2001
2003
2005
Pierwszy przeszczep skóry u tej samej osoby (autograft). Niemcy.
Pierwszy przeszczep rogówki. Czechy.
Pierwsze udane przeszczepienie nerki. Dawca/biorca – bliŸniaki jednojajowe. USA.
Pierwszy w Polsce przeszczep nerki od dawcy zmar³ego. Warszawa.
Pierwszy na œwiecie przeszczep serca. RPA.
Pierwszy na œwiecie udany przeszczep w¹troby. USA.
Ustalenie kryterium œmierci mózgu. Uniwersytet Harvarda USA.
Pierwszy w Polsce przeszczep nerki od dawcy ¿ywego. Wroc³aw.
Ustanowienie w USA Karty Dawcy (Donor Card).
Pierwszy na œwiecie przeszczep serca i p³uca. USA.
Zastosowanie cyklosporyny. Prze³om w leczeniu przeciw odrzucaniu organów.
Pierwszy w Polsce przeszczep serca. Zabrze.
Pierwsze na œwiecie przeszczepienie obu p³uc. Kanada.
Pierwsza w Polsce próba przeszczepu w¹troby Szczecin.
Pierwszy w Polsce udany przeszczep nerki i trzustki. Warszawa.
Pierwszy na œwiecie udany przeszczep p³ata w¹troby. USA.
Nagroda Nobla z medycyny dla Josepha Murray´a (pierwszy przeszczep nerki).
Pierwszy w Polsce udany przeszczep w¹troby u dziecka. Warszawa.
Pierwszy w Polsce udany przeszczep w¹troby. Warszawa.
Powstanie Centrum Koordynacyjno-Transplantacyjnego POLTRANSPLANT.
Pierwszy w Polsce przeszczep czêœci w¹troby od dawcy ¿ywego. Warszawa.
Powstanie stowarzyszenia „¯ycie po przeszczepie”. Skwierzyna/Warszawa.
Pierwszy w Polsce udany jednoczasowy przeszczep serca i p³uca. Zabrze.
Rozpoczêcie kampanii propaguj¹cej Oœwiadczenie woli.
Pierwszy w Polsce przeszczep p³uca. Zabrze.
Pierwszy w Polsce przeszczep obu p³uc. Zabrze.
2006
Pierwszy w Polsce przeszczep przedramienia. Trzebnica.
5
Oœwiadczenie woli
Po raz pierwszy w Polsce Oœwiadczenie pojawi³o siê
w 2003 r. za spraw¹ Stowarzyszenia „¯ycie po przeszczepie”. Zaprezentowane zosta³o na II ZjeŸdzie
Stowarzyszenia w Rokitnie.
Oœwiadczenie woli z ca³¹ pewnoœci¹ nie jest dokumentem, nie wi¹¿e siê z ¿adnym zobowi¹zaniem. Co
wa¿ne, lekarze, jeœli rozpoznaj¹ œmieræ, nie bêd¹ szukaæ
oœwiadczenia. Zapytaj¹ najbli¿szych, jaka by³a Twoja
opinia o oddaniu narz¹dów do transplantacji.
Dlaczego tak?
Polskie prawo zak³ada, ¿e ka¿dy z nas jest dawc¹ narz¹dów po œmierci. Lekarze maj¹ obowi¹zek
sprawdziæ w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów, czy dana osoba zg³osi³a sprzeciw na oddanie narz¹dów.
Rodzina zawsze jest informowana o zamiarze pobrania narz¹dów do transplantacji i pytana o wolê
zmar³ego w tej kwestii.
Jest to bardzo dramatyczna sytuacja dla rodziny i dla lekarzy. Przed chwil¹ dowiedzieli siê, ¿e ich
bliski nie ¿yje, odebrana zosta³a ostatnia nadzieja, przychodzi lekarz i w takiej czy innej formie zadaje
pytanie... Dla ludzi nieprzygotowanych jest to szok, na który sk³ada siê mi³oœæ, przywi¹zanie do
najbli¿szej osoby, niewiara w ostatecznoœæ decyzji lekarzy, tabu religijne, kulturowe.
Dlatego bardzo wa¿ne jest, by o swojej decyzji „niewyra¿enia sprzeciwu” porozmawiaæ z rodzin¹
jak najwczeœniej, by u³atwiæ im odpowiedŸ w takim momencie.
Dziêki okreœleniu decyzji o oddaniu narz¹dów do transplantacji rodzina uszanuje nasza wolê, a kilku
osobom damy szansê na ¿ycie.
Dlaczego oœwiadczenie jest wa¿ne?
Moja decyzja
Podpisanie Oœwiadczenia woli jest pretekstem, by porozmawiaæ o tej decyzji ze swoj¹ rodzin¹,
najbli¿szymi i w³aœnie wtedy mieæ mo¿liwoœæ przedstawienia im jasno i klarownie naszej woli
„niesprzeciwiania siê pobraniu narz¹dów”.
Promocja transplantologii
Inn¹ wa¿n¹ spraw¹, której s³u¿y Oœwiadczenie woli, jest promocja transplantacji. Choæby dlatego
warto je nosiæ wœród swoich dokumentów. Ilekroæ jest wyjmowane, tyle razy œwiat je ogl¹da.
Przy ró¿nych okazjach mo¿emy wykorzystaæ pretekst posiadania Oœwiadczenia do porozmawiania
o tym ze znajomymi, przyjació³mi...
6
Jestem osob¹ po przeszczepieniu nerki. Byæ mo¿e moja dawczyni mia³a przy sobie „Oœwiadczenie
woli”, mo¿e rozmawia³a na ten temat z rodzin¹, podjê³a swoj¹ decyzjê œwiadomie. Nie wiem, bo
mam o niej tylko szcz¹tkowe dane, ale wiem, ¿e ¿ycie uratowa³a mi jej decyzja o niewyra¿eniu
sprzeciwu wobec pobrania narz¹du po œmierci. I jestem jej ogromnie za to wdziêczny.
Arkadiusz Bojarun
4 lata po przeszczepie nerki
Nie chcesz oddaæ swoich organów po œmierci?
Nawet ludzie, którzy swoim zmar³ym dawcom zawdziêczaj¹ ¿ycie, rozumiej¹ tych, którzy nie chc¹,
by z ich cia³a po œmierci pobrano tkanki. Mog¹ siê oni kierowaæ najró¿niejszymi powodami –
religijnymi, uprzedzaniami i zwyczajami zwi¹zanymi z bezczeszczeniem zw³ok i ich œwiêtoœci¹.
Powód jest niewa¿ny i nikt nie bêdzie o niego pyta³. Mo¿emy i powinniœmy zg³osiæ sprzeciw
w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów*.
TO TWOJE PRAWO!
Zg³oszenie sprzeciwu jest proste
Nale¿y zg³osiæ osobiœcie lub listownie w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów w Centrum OrganizacyjnoKoordynacyjnym ds. Transplantacji w Warszawie na formularzu, który mo¿na pobraæ ze strony
internetowej www.poltransplant.org.pl.
Po dokonaniu zg³oszenia w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów osoba zg³aszaj¹ca otrzyma listem
poleconym potwierdzenie wpisu do Rejestru. Sprzeciw obowi¹zuje od daty wpisu do rejestru, która
bêdzie uwidoczniona na potwierdzeniu. Je¿eli formularz bêdzie Ÿle wype³niony, sprzeciw nie zostanie
zarejestrowany, o czym osoba zainteresowana zostanie powiadomiona listownie.
Inne sposoby
Oprócz tak zg³oszonego sprzeciwu moc prawn¹ ma równie¿ noszone przy sobie w³asnorêcznie
podpisane oœwiadczenie sprzeciwu lub oœwiadczenie ustne z³o¿one w obecnoœci dwóch œwiadków
pisemnie przez nich potwierdzone.
W przypadku ma³oletniego lub innej osoby, która nie ma pe³nej zdolnoœci do czynnoœci prawnych,
sprzeciw mo¿e wyraziæ za ¿ycia przedstawiciel ustawowy tej osoby. Ma³oletni powy¿ej lat 16 lub inne
osoby, które nie maj¹ pe³nej zdolnoœci do czynnoœci prawnych, mog¹ same wyraziæ sprzeciw.
Zg³oszenie swojego sprzeciwu nie jest ostateczne. T¹ sam¹ drog¹, korzystaj¹c z tego samego
formularza, mo¿na swój sprzeciw z rejestru wycofaæ.
* zajrzyj do s³owniczka
7
Religia a przeszczepy
Koœció³ katolicki
Z Katechizmu koœcio³a katolickiego: art. 2296 – „Przeszczep narz¹dów zgodny jest z prawem moralnym,
jeœli fizyczne i psychiczne niebezpieczeñstwa, jakie ponosi dawca, s¹ proporcjonalne do po¿¹danego
dobra biorcy. Oddawanie narz¹dów po œmierci jest czynem szlachetnym i godnym pochwa³y; nale¿y
do niego zachêcaæ, poniewa¿ jest przejawem wielkodusznej solidarnoœci”.
Koœció³ ewangelicko-augsburski
Przeszczep traktuje jako metodê leczenia i ratowania ¿ycia, a nie jako element chirurgii plastycznej
czy sposób na nieœmiertelnoœæ. Zw³aszcza to drugie stoi w sprzecznoœci z wiar¹ w zmartwychwstanie.
Wszystko, co siê rodzi, musi umrzeæ. Jeœli chodzi o dawców, Koœció³ uczy pozytywnego nastawienia
do transplantacji. Promuje i dawstwo organów, i krwiodawstwo. Jednak ewentualnej odmowy pobrania
organów nie traktuje w kategorii grzechu.
Namawia gor¹co do wyra¿ania pisemnej zgody (lub niezgody) na oddanie organów po œmierci.
Choæ koœció³ luterañski akceptuje wykorzystywanie w medycynie komórek i czynników krwi
pochodz¹cych od zwierz¹t, niedopuszczalne etycznie jest przeszczepianie ludziom narz¹dów
odzwierzêcych.
Œwiadkowie Jehowy
Przyjêcie czy oddanie jakiegoœ organu to kwestia osobista i wielu œwiadków Jehowy siê na to decyduje.
Œwiadek Jehowy zwykle nosi przy sobie spisane dyspozycje i pe³nomocnictwo w sprawie opieki
zdrowotnej. Wyra¿a tam swoj¹ wolê w zwi¹zku z odmow¹ przetaczania krwi lub decyzjami u kresu
¿ycia, na przyk³ad w zwi¹zku ze sztucznym podtrzymywaniem funkcji ¿yciowych. To zwalnia rodzinê
od podejmowania trudnych decyzji. Jeœli ktoœ chce, mo¿e w tym dokumencie dopisaæ swoje wytyczne
zwi¹zane ze zgod¹ lub jej brakiem na oddanie organów. Taki wpis dokonany przez pe³noletniego
pacjenta ma tak¹ sam¹ moc jak wpis lub jego brak w rejestrze sprzeciwów.
Judaizm
¯yj¹cy mog¹ ofiarowaæ swoj¹ krew potrzebuj¹cym. Taki dar jest rzecz¹ dobr¹ – nie przynosi uszczerbku
dawcy (krew siê odbudowuje), a ratuje ¿ycie biorcy. W przypadku np. nerek – oddanie narz¹du jest
rzecz¹ dobr¹, nale¿y jednak mieæ na wzglêdzie opinie, ¿e daru takiego nie mo¿na wymagaæ, gdy¿
narz¹d ten jest nieodtwarzalny, a operacja niesie ze sob¹ ryzyko.
Religia ¿ydowska mówi jasno, ¿e nie mo¿na d¹¿yæ do uzyskania korzyœci z cia³a zmar³ego, ale
jednoczeœnie, ¿e ¿ycie jest wartoœci¹ nadrzêdn¹. Dlatego te¿ uznaje siê zasadnoœæ przeszczepów od
zmar³ego dawcy, gdy mog¹ uratowaæ czyjeœ ¿ycie lub znacznie poprawiæ jego jakoœæ.
Zgodnie z opini¹ G³ównego Rabinatu Izraela pozyskanie bij¹cego serca z cia³a osoby, u której
lekarze stwierdzili zatrzymanie pracy mózgu, jest dopuszczalne.
S¹ w Izraelu grupy, które aktywnie namawiaj¹ do oddawania narz¹dów, a s¹ i takie, które decyzje
w tej sprawie pozostawiaj¹ rodzinom zmar³ych. Krewni op³akuj¹cy zmar³ego woleliby, aby jego cia³o
zosta³o nienaruszone. Wierz¹ przecie¿, ¿e zmarli powstan¹ z martwych – to jest kwestia delikatna.
8
Zwi¹zek Buddyjski „Karma Kamtzang” w Polsce
Buddyzm du¿o wiêksz¹ wagê przywi¹zuje do stanu ducha ni¿ do cia³a. Dla buddystów pierwsz¹
cnot¹, w której trzeba siê æwiczyæ, jest szczodroœæ – dla ludzi w potrzebie materialnej, ale i dawanie ze
swego cia³a. Krwiodawstwo i dawstwo organów to dla buddysty odruch naturalny. Choæ – gdy ktoœ
nie godzi siê na pobranie np. serca z cia³a zmar³ego syna – szanuje siê tê decyzjê.
W buddyzmie proces umierania to jedna z najwa¿niejszych czêœci egzystencji. Buddyœci wierz¹,
¿e po ustaniu oddechu pozostaje w ciele œwiadomoœæ, póki trwa tzw. wewnêtrzny oddech. Nie powinno
siê wtedy cia³a ruszaæ, a tym bardziej ci¹æ na kawa³ki. Zazwyczaj wewnêtrzny oddech zanika po
chwili; mówi siê, ¿e trwa to tyle czasu, ile zajmowa³o zmar³emu zjedzenie posi³ku.
Teraz, gdy ludzie umieraj¹ w szpitalu, buddyjski duchowny nie ma szans oceniæ, czy wewnêtrzny
oddech usta³. Ale nawet, jeœli chirurdzy pobraliby organy za wczeœnie, nie by³by to uszczerbek dla
duszy zmar³ego, o ile by³ gorliwym praktykuj¹cym. Bo wtedy dobro innych jest dla niego wa¿niejsze
ni¿ w³asne. Jeœli jednak cia³o zwyczajnego cz³owieka zosta³o przedwczeœnie naruszone, mo¿e to
wywo³aæ gniew w jego umyœle i bardzo negatywnie wp³yn¹æ na jego dalsze losy. W najgorszym
przypadku taki gniew mo¿e nawet doprowadziæ do odrodzenia w piekle. Zatem kwestia odpowiedniego
morale lekarzy oraz przestrzeganie jasnych procedur ustalania czasu odpowiedniego do pobrania
organów wydaje siê kwesti¹ o fundamentalnym znaczeniu. Bo wtedy dobro innych jest dla niego
wa¿niejsze ni¿ dobro w³asne. Wed³ug buddystów cia³o to tylko „hotel” dla ducha. Po œmierci umys³
przeniesie siê w inne miejsce, do innego cia³a.
Muzu³mañski Zwi¹zek Religijny w RP
W prawie muzu³mañskim s¹ zapisy o przetaczaniu krwi – od razu by³o akceptowane. Dopuszczane
jest bez zastrze¿eñ i przyjmowanie, i oddawanie organów odnawialnych, takich jak krew czy skóra.
Na sto procent prawo muzu³mañskie nie ma nic przeciwko.
Jeœli chodzi o przeszczep nerki od ¿yj¹cego cz³owieka, to jest to praktyka dozwolona, ale jedynie
wtedy, gdy godny zaufania lekarz potwierdzi, ¿e nie wyrz¹dzi to krzywdy dawcy i ¿e operacja „z du¿ym
prawdopodobieñstwem” siê powiedzie. Ryzyko musi byæ zerowe.
Uczeni maj¹ ró¿ne opinie w kwestii pobierania organów od zmar³ych. Nie zaleca siê odmowy
oddania narz¹du do transplantacji, ale te¿ siê do tego specjalnie nie zachêca. Nie ma bezpoœredniej
wyk³adni Miêdzynarodowej Rady Uczonych Prawa Muzu³mañskiego.
W islamie w ogóle nie ma zakazów, jeœli chodzi o procedury medyczne. Nawet to, ¿e zabronione
jest spo¿ywanie alkoholu i wieprzowiny, w sytuacji zagro¿enia œmierci¹ nie obowi¹zuje. Dopuszczalne
jest wtedy przyjmowanie leków zawieraj¹cych alkohol. Mo¿na wiêc wyobraziæ sobie, ¿e jeœli by³yby
stosowane przeszczepy odzwierzêce, to nawet przed œwiñskim sercem muzu³manin nie bêdzie siê
wzbraniaæ.
Muzu³manin nie nazwa³by grzechem oddania bij¹cego serca z cia³a, w którym mózg – jak zapewniaj¹
lekarze – ju¿ nie funkcjonuje. Jego powinnoœci¹ jest szacunek dla ¿ycia innych ludzi. To jeden
z najwa¿niejszych dogmatów islamu.
Podane opinie zaczerpniêto z artyku³u „Czy Panu Bogu podobaj¹ siê transplantacje?” Ma³gorzaty Smoliñskiej, „Gazeta Wyborcza”.
Wiêcej... http://wyborcza.pl/1,76842,9195796,Czy_Panu_Bogu_podobaja_sie_transplantacje_.html#ixzz1Wbw9pYvF.
9
Œmieræ mózgu
Definicja œmierci mózgu
Œmieræ mózgu jest nieodwracalnym ustaniem wszystkich funkcji mózgu. W potocznym rozumieniu
œmieræ cz³owieka nastêpuje w momencie ustania pracy serca. U osoby ze œmierci¹ mózgu, serce i uk³ad
kr¹¿enia pracuj¹. Osoba nie mo¿e jednak samodzielnie oddychaæ. Dlatego musi byæ pod³¹czona do
respiratora. Bez pomocy tego urz¹dzenia serce zatrzyma³oby siê po piêciu do dziesiêciu minut z powodu
braku tlenu w miêœniu sercowym.
Przyczyny œmierci mózgu
Œmieræ mózgu jest wynikiem nieodwracalnego uszkodzenia mózgu. Spowodowane mo¿e byæ:
krwawieniem z naczyñ doprowadzaj¹cych krew do „g³owy” = wylew*, wypadkiem drogowym,
upadkiem z wysokoœci. Wymienione zdarzenia powoduj¹, ¿e mózg brzêknie, czyli puchnie. Efektem
jest zwiêkszone ciœnienie wewn¹trz czaszki. Gdy zwiêkszone ciœnienie przewy¿sza ciœnienie têtnicze
krwi, przep³yw krwi do mózgu zostaje zablokowany, pozbawiaj¹c komórki mózgu tlenu, a bez tlenu
komórki mózgowe obumieraj¹ (czy wiesz, co oznacza „z³ote piêæ minut”?).
* zajrzyj do s³owniczka
10
5 najczêœciej spotykanych mitów dotycz¹cych transplantacji
1. W Polsce istnieje czarny rynek transplantacyjny, mo¿na np. sprzedaæ lub kupiæ nerkê
To prawda, w Internecie i np. w og³oszeniach prasowych mo¿na znaleŸæ og³oszenia o sprzeda¿y nerki,
p³ata w¹troby czy szpiku kostnego. Mo¿na je znaleŸæ, bo nikt nie mo¿e zabroniæ wydrukowania,
upublicznienia takiego og³oszenia. Pamiêtajmy, ¿e w polskim prawie taki czyn jest zagro¿ony kar¹
pozbawienia wolnoœci do lat 5. Prawda jednak jest taka, ¿e aby dosz³o do przeszczepienia np. nerki,
potrzebny jest wyspecjalizowany szpital, doskona³y zespó³ medyczny, specjalistyczne leki. Stopieñ
trudnoœci wzrasta znacznie przy przeszczepie p³ata w¹troby. W Polsce jest specjalna instytucja – Poltransplant, która nadzoruje wszystkie dzia³ania transplantacyjne w Polsce. Trzeba pamiêtaæ, ¿e chory
po przeszczepie ca³y czas musi przyjmowaæ specjalne leki i byæ pod sta³¹ opiek¹ lekarsk¹.
2. Gdy lekarze znajd¹ u mnie „Oœwiadczenie woli”, nie bêd¹ ratowali mojego ¿ycia za wszelk¹
cenê, bo op³aca siê im pobranie narz¹dów
Ten nieludzki punkt widzenia nie mo¿e byæ prawdziwy, poniewa¿ najwa¿niejsz¹ zasad¹ w medycynie
jest nie szkodziæ cz³owiekowi (z ³aciny: primum non nocere). Personel medyczny, czyli lekarze, pielêgniarki, ratownicy medyczni, dok³adaj¹ wszelkich starañ, ¿eby ratowaæ zagro¿one ¿ycie. Wpisy,
które mo¿na znaleŸæ w Internecie, typu „³apiduch opchn¹³ nerê”, s¹ dowodem bezkarnoœci, któr¹ daje
Internet, ale nie maj¹ nic wspólnego z codziennym ¿yciem.
3. Pobrane po mojej œmierci narz¹dy zostan¹ przez pañstwo sprzedane za granicê
W Polsce co roku na przeszczepienie narz¹dów czeka kolejka ok. 2000 osób, szansê otrzymuje 1200.
Ju¿ same te liczby wskazuj¹, ¿e przy takich dysproporcjach narz¹dy nie mog¹ byæ wywo¿one za
granicê – nie mamy ich nadmiaru. Wed³ug dyrektora medycznego Poltransplantu, co roku za granicê
wysy³amy 3-4 narz¹dy, które ze wzglêdów medycznych s¹ dyskwalifikowane przez polskie oœrodki.
Te narz¹dy ratuj¹ ¿ycie ludziom poza naszymi granicami.
4. Gdybym kiedyœ potrzebowa³ przeszczepu, nie bêdzie mnie na to staæ, operacja i opieka medyczna s¹ bardzo drogie
Nieprawda. Jeœli jesteœ obywatelem Polski i posiadasz ubezpieczenie zdrowotne (ka¿dy ucz¹cy siê
korzysta z ubezpieczenia rodziców), masz dostêp do opieki zdrowotnej. Przeszczepianie narz¹dów
jest jednym z elementów tej opieki. Wystarczy pytanie o to zadaæ komukolwiek po przeszczepieniu
narz¹du. Transplantacja jest nie tylko jedynym wyjœciem dla setek chorych, ale tak¿e jest o wiele
tañszym dla systemu s³u¿by zdrowia sposobem leczenia np. chorych z niewydolnoœci¹ nerek ni¿ choæby bardzo kosztowne dializy.
5. Ludzie czekaj¹ latami na przeszczep, tymczasem miejsce w kolejce do przeszczepów zale¿y od
zamo¿noœci potrzebuj¹cego i jego znajomoœci
Najwy¿sza Izba Kontroli potwierdzi³a, ¿e system kwalifikowania pacjentów do przeszczepu dzia³a
sprawnie i wyklucza wykonanie przeszczepu osobie spoza Krajowej Listy Oczekuj¹cych. O kolejnoœci na liœcie decyduj¹ wy³¹cznie kryteria medyczne. To jedno z wa¿niejszych stwierdzeñ w raporcie
Najwy¿szej Izby Kontroli na temat transplantologii w Polsce, opublikowanym 21 lipca 2011 r. Rosn¹ca liczba oczekuj¹cych na przeszczepienia narz¹dów to tak¿e efekt coraz wiêkszych mo¿liwoœci medycyny i kwalifikowania do przeszczepienia ludzi, których wczeœniej dyskwalifikowano ze wzglêdu
na przyk³ad na wiek.
11
S³owniczek transplantacji
Biorca
– osoba, u której dokonano przeszczepu narz¹du lub tkanki.
Dawca
– osoba, od której pobierane s¹ narz¹dy lub tkanki do przeszczepu.
Dawca wielonarz¹dowy
– osoba, od której pobrano wiêcej ni¿ jeden organ do przeszczepu.
Dawca zmar³y
– narz¹dy pobierane s¹ od osoby, u której stwierdzono nieodwracalne uszkodzenie mózgu.
Dawca ¿ywy
– zdrowa osoba, która oddaje nerkê, czêœæ w¹troby lub szpik kostny spokrewnionej lub bliskiej
osobie.
Dializa
– zabieg oczyszczania krwi z truj¹cych substancji, nadmiaru wody. Zastêpuje funkcjê nerek.
HLA
–
z ang. Human Leukocyte Antigens – antygeny zgodnoœci tkankowej znajduj¹ce siê na bia³ych
cia³kach krwi. Ka¿dy cz³owiek ma inny zestaw HLA. Wyj¹tek to bliŸniacy jednojajowi.
Koordynator transplantacyjny
– osoba odpowiedzialna za prawid³owy przebieg pobrania narz¹dów od dawcy i przeszczepienie w³aœciwemu biorcy.
Leki immunosupresyjne
– leki t³umi¹ce reakcje obronne organizmu na przeszczep obcego narz¹du lub tkanki.
Lista oczekuj¹cych
– jest to skomputeryzowana lista pacjentów oczekuj¹cych na przeszczep narz¹dów.
Markery wirusologiczne
– s¹ to testy krwi, które pozwalaj¹ na okreœlenie, czy osoba mia³a kontakt z wirusami, np. HIV
lub wirusowego zapalenia w¹troby typu B lub C. W przypadku dodatniego wyniku HIV osoba
nie mo¿e byæ dawc¹.
Nerka
– organ odpowiedzialny za usuwanie zbêdnych produktów przemiany materii z krwi oraz utrzymanie w równowadze gospodarki wodno-elektrolitowej.
Odrzucanie
– proces, w którym uk³ad immunologiczny biorcy rozpoznaje przeszczepiony organ (lub tkankê) jako obcy i go niszczy.
Oœwiadczenie woli
– karta okreœlaj¹ca gotowoœæ do oddania swoich narz¹dów i tkanek po œmierci do transplantacji.
W jêzyku angielskim donor card.
Potencjalny dawca narz¹dów
– osoba, u której rozpoznano œmieræ mózgu i u której oceniania jest funkcja narz¹dów pod
k¹tem pobrania do przeszczepu.
12
Rzeczywisty dawca narz¹dów
– osoba, od której pobrano narz¹dy i/lub tkanki do przeszczepu.
P³uco
– organ odpowiedzialny za wymianê gazow¹ organizmu – wch³anianie tlenu i wydalanie dwutlenku wêgla.
Poltransplant
– instytucja pañstwowa nadzoruj¹ca pobieranie i przeszczepianie narz¹dów w Polsce.
Rejestr sprzeciwów
– Centralny Rejestr Sprzeciwów (CRS) znajduje siê w siedzibie Poltransplantu w Warszawie.
W rejestrze odnotowywane s¹ wszystkie zg³oszenia osób przeciwnych pobraniu narz¹dów po
œmierci. Zg³oszenie sprzeciwu do CRS to jeden z dwóch sposobów zg³oszenia sprzeciwu na
pobranie narz¹dów. Drugi to podpisane w³asnorêcznie oœwiadczenie.
Rogówka
– przezroczysta os³ona ga³ki ocznej.
Serce
– narz¹d zapewniaj¹cy dop³yw krwi do narz¹dów i tkanek.
Skrajna niewydolnoœæ nerek
– wystêpuje w momencie, kiedy nerki w³asne nie s¹ w stanie oczyœciæ organizmu z substancji
truj¹cych, np. z mocznika.
Œmieræ mózgu
– zanik funkcji mózgu, przede wszystkim pnia mózgu. Brak dop³ywu do mózgu krwi. Jest to
stan nieodwracalny.
Œmieræ sercowa
– brak funkcji serca. Sztuczny masa¿ serca nie przywraca jego czynnoœci.
Œpi¹czka
– ka¿dy stan nieœwiadomoœci, czasowy lub trwa³y. Nie oznacza œmierci mózgu.
Szpik kostny
– tkanka znajduj¹c¹ siê w jamach koœci d³ugich (np. mostek, koœæ udowa). Ze szpiku m.in.
powstaj¹ czerwone i bia³e cia³ka krwi.
Têtnica
– naczynie przenosz¹ce krew od serca do narz¹dów.
Tkanka
– okreœlenie dla innych ni¿ organy czêœci cia³a przeznaczonych do transplantacji: koœci, rogówki, skóry, zastawki serca.
Transplantacja
– przeszczepienie organu lub tkanki dawcy osobie z nieodwracalnie uszkodzonym organem czy
tkank¹.
Wylew
– potoczne okreœlenie sytuacji, w której dochodzi do pêkniêcia têtnicy, tj. naczynia doprowadzaj¹cego krew do mózgu. Poza naczyniem krew jest silnym czynnikiem, który niszczy tkankê nerwow¹.
13
Praktyka, czyli kilka podpowiedzi, jak teoriê
przekszta³ciæ w m¹dr¹ edukacjê
OPRACOWANIE:
pwd. Kamila Koz³owska, phm. Dorota Szymañska, hm. Edyta Siwiñska
ZUCHY – propozycja 1
Grupa wiekowa: zuchy, klasy 0-3
Czas trwania: 1,5 godz.
Potrzebne materia³y: Narysowanych 7 du¿ych ludzików, powycinane organy kolorowe i czarne, kartki z rysunkami narz¹dów, kartki z ludzikami z brakuj¹cymi narz¹dami, weso³e kropelki krwi ze strza³kami, materia³y do majsterki – papier na plakat, materia³y do wycinania, kolorowe gazety.
Cele:
– przybli¿enie i wprowadzenie uczestników zbiórki w temat transplantologii,
– zapoznanie dzieci ze znaczeniem podstawowych pojêæ zwi¹zanych z transplantologi¹ – grupa krwi,
organy ludzkie, przeszczep,
– zachêcenie do zdobywania nowej wiedzy z ró¿nych obszarów tematycznych, w tym równie¿ z transplantologii,
– uwra¿liwianie na potrzeby innych osób, szczególnie znajduj¹cych siê w trudnej sytuacji ¿yciowej.
Zamierzenia:
Po zajêciach:
– zuchy bêd¹ wiedzia³y, co to jest przeszczep, transplantologia, co to s¹ organy ludzkie,
– bêd¹ umia³y powiedzieæ, czy przeszczepy s¹ wa¿ne dla ludzkiego ¿ycia,
– bêd¹ wiedzia³y, na czym polega przeszczep i dlaczego siê go wykonuje.
Plan zbiórki:
1. Obrzêdowe rozpoczêcie zbiórki.
2. Wprowadzenie do tematu zbiórki – wspólne odnalezienie listu, którego miejsce wskazuj¹ weso³e
kropelki krwi – logo PCK.
3. Gawêda.
Przeczytanie odnalezionego listu od dziewczynki, która jest w szpitalu i czeka na przeszczep nerki
(za³¹cznik).
Rozmowa z zuchami na temat treœci listu – wspólne wyjaœnianie znaczenia u¿ytych pojêæ: transplantologia, transplantolog, grupa krwi, organy ludzkie, przeszczep.
14
4. Zabawa tematyczna.
(Przed zbiórk¹ rysujemy oraz wycinamy w du¿ym formacie siedem ludzików, na kartkach rysujemy
organy ludzkie, które mo¿na przeszczepiaæ: serca, nerki, p³uca, oczy, fragment skóry, w¹trobê. Organy kolorujemy – czêœæ na kolorowo, czêœæ na czarno).
Na zbiórce uk³adamy organy na ludzikach tak, aby ka¿dy ludzik mia³ chore i zdrowe organy. Zadaniem zuchów jest pouk³adaæ tak organy u ludzików, ¿eby ka¿dy z nich by³ zdrowy, tzn. wyeliminowaæ
czarne organy).
Podczas tej zabawy nale¿y opowiedzieæ zuchom, ¿e mo¿na ¿yæ z jedn¹ nerk¹, mo¿na przeszczepiæ
kawa³ek p³uca, kawa³ek skóry.
5. Pl¹s – gimnastyka zdrowie smyka: „G³owa, ramiona, kolana, piêty”.
6. Majsterka – tworzenie plakatu z list¹ rzeczy, które mog³yby w szpitalu poprawiæ Asi nastrój (plakat
wycinany i naklejany z kolorowanych gazet). Prezentacja wykonanych plakatów i rozmowa o nich.
7. Zabawa tematyczna – potrzebny przeszczep.
(Przed zbiórk¹ nale¿y przygotowaæ osobne kartki z narysowanymi narz¹dami i kartki z narysowanymi
ludzikami z brakuj¹cymi narz¹dami).
Podczas zbiórki naklejamy zuchom na plecy karteczki tak, aby ka¿dy zuch nie wiedzia³, co ma narysowane. Pojedynczo zuchy wychodz¹ na œrodek i pokazuj¹ co maj¹ na plecach. Zadaniem reszty jest
podpowiedzieæ, co jest narysowane, np.
– mocno bije i jest czerwone – serce,
– ciê¿ko ci oddychaæ – ludzik z uszkodzonym p³ucem.
Kiedy ju¿ wszystkie zuchy bêd¹ wiedzia³y, co maj¹ na karteczkach, dobieraj¹ siê w pary – ka¿dy
ludzik szuka brakuj¹cego organu.
8. Podsumowanie zbiórki – czy transplantacje s¹ nam potrzebne, co zuchy zapamiêta³y ze zbiórki.
9. Kr¹g rady.
10. Obrzêdowe zakoñczenie zbiórki.
List do zuchów
Czeœæ!
Nazywam siê Asia i mam 8 lat.
Piszê do Was, bo bardzo brakuje mi towarzystwa moich kolegów i kole¿anek ze szko³y. Niestety, na co dzieñ nie
mogê chodziæ do szko³y, tak jak Wy, poniewa¿ moje nerki s¹ bardzo chore. Dlatego bardzo du¿o czasu muszê
spêdzaæ w szpitalu. Czekam tutaj na przeszczep nerki, który zrobi¹ lekarze, na których mówi siê, ¿e s¹ transplantologami. Aby to siê mog³o staæ, musz¹ znaleŸæ dla mnie w³aœciwy organ – musi on spe³niaæ wiele warunków np. byæ od osoby z w³aœciw¹ grup¹ krwi.
Chcia³abym, abyœcie spróbowali dzisiaj na zbiórce poznaæ kilka informacji na temat przeszczepów oraz transplantologii. Mo¿e kiedyœ, gdy spotkacie kole¿ankê lub kolegê, który choruje tak jak ja, bêdzie ³atwiej Wam mu
pomóc. Jestem przekonana, ¿e pomo¿e Wam w tym Wasza druhna – tylko pilnie jej dzisiaj s³uchajcie.
Pozdrawiam Was serdecznie!
Asia
15
ZUCHY – propozycja 2
Grupa wiekowa: zuchy, klasy 0-3
Potrzebne materia³y: Strój lekarza – bia³y fartuch, szary papier do narysowania sylwetki cz³owieka,
puzzle obrazków organów ludzkich, które mog¹ byæ przeszczepiane, np. serce, nerki, w¹troba, skóra
itp. (dla ka¿dej szóstki taki sam zestaw).
Cele:
– zapoznanie dzieci z podstawowymi informacjami dotycz¹cymi pracy transplantologa, w tym zapoznanie z podstawowymi pojêciami zwi¹zanymi z tym zawodem – pacjent, organy ludzkie, przeszczep,
– obudzenie zainteresowania tematami zwi¹zanymi z pomoc¹ innym osobom w trudnych sytuacjach
¿yciowych, jak¹ jest np. choroba.
Zamierzenia:
Po zajêciach zuchy:
– bêd¹ wiedzia³y, kim jest lekarz transplantolog i na czym polega jego praca,
– bêd¹ rozumia³y pojêcia zwi¹zane z tematyk¹ transplantologii: przeszczep, pacjent, organy ludzkie,
– bêd¹ umia³y powiedzieæ, czy przeszczepy s¹ wa¿ne dla ludzkiego ¿ycia.
Plan zbiórki:
2. Wprowadzenie do tematu zbiórki – spotkanie z zaproszonym goœciem, lekarzem transplantologiem.
Przedstawienie goœcia i wprowadzenie w temat zbiórki (mo¿e nim byæ przyboczny, dru¿ynowy lub
nieznana dzieciom osoba).
3. Gawêda.
Zaproszony goœæ opowiada o swojej pracy – wyjaœnia, kim jest lekarz transplantolog, na czym polega
jego praca. Dzieci mog¹ zadawaæ pytania dotycz¹ce jego pracy.
Goœæ pyta zuchy, czy wiedz¹, co oznacza pojêcie przeszczep? Czy wiedz¹, jakie organy ludzkie mo¿na przeszczepiaæ? Proponuje wspólne sprawdzenie, jakie to s¹ organy.
4. Zabawa tematyczna – puzzle.
Lekarz chcia³ dzieciom pokazaæ, jakie organy mo¿na przeszczepiaæ, niestety w trakcie drogi pomiesza³y mu siê obrazki, które mia³ przygotowane.
Zadaniem zuchów jest u³o¿enie pomieszanych obrazków – puzzli poszczególnych organów (zuchy
pracuj¹ w szóstkach – ka¿da szósta ma taki sam zestaw puzzli).
Po u³o¿eniu puzzli dzieci naklejaj¹ je na kartkê.
5. Piosenka – lekarz bardzo dziêkujê za pomoc i prosi zuchy o zaœpiewanie zuchowej piosenki.
16
6. Zabawa tematyczna z majsterk¹ – pacjent.
Ka¿da szóstka ma za zadanie odrysowaæ na du¿ej kartce kontur jednego dziecka oraz wyci¹æ narysowan¹ sylwetkê. Nastêpnie ka¿da szóstka uk³ada posk³adane obrazki – puzzle we w³aœciwym miejscy
sylwetki. Lekarz sprawdza wykonanie zadania i rozmawia z dzieæmi na temat ka¿dego z u³o¿onych
organów, opowiada, za co s¹ one odpowiedzialne w organizmie ludzkim i kiedy mo¿na je przeszczepiaæ.
7. Pl¹s – gimnastyka zdrowie smyka: „G³owa, ramiona, kolana, piêty”.
8. Podsumowanie zbiórki – sprawdzenie, co zapamiêta³y zuchy ze zbiórki.
9. Po¿egnanie goœcia, podziêkowanie mu za przybycie – wspólna piosenka dla goœcia.
10. Kr¹g rady.
HARCERZE – propozycja 1
Grupa wiekowa: harcerze
Potrzebne materia³y: 8 du¿ych narysowanych ludzików z podpisanymi grupami krwi, powycinane
organy kolorowe i czarne równie¿ z napisan¹ grup¹ krwi. Kartki z rysunkami narz¹dów z podan¹
grup¹ krwi, kartki z ludzikami z brakuj¹cymi narz¹dami i grup¹ krwi.
Cele:
– przybli¿enie i wprowadzenie w temat transplantologii,
– przekazanie podstawowej wiedzy na temat grup krwi i jej znaczenia,
– zainteresowanie harcerzy tematyk¹ przeszczepów,
– uœwiadomienia potrzeby rozmawiania na tematy trudne pojawiaj¹ce siê w naszym ¿yciu.
Zamierzenia:
Po zajêciach harcerze:
– bêd¹ wiedzieli, co to jest przeszczep, transplantologia, co to s¹ organy, kto to jest transplantolog,
– bêd¹ potrafili odpowiedzieæ na pytanie, czy przeszczepy s¹ wa¿ne dla ludzkiego ¿ycia i czy warto
rozmawiaæ o byciu dawc¹ organów,
– bêd¹ wiedzieli, na czym polega przeszczep i dlaczego siê go wykonuje,
– bêd¹ znali grupy krwi i warunki w³aœciwej transfuzji krwi.
Plan zbiórki:
1. Obrzêdowe rozpoczêcie zbiórki
17
2. Gawêda o ma³ej dziewczynce, która by³a ciê¿ko chora i potrzebowa³a nowej nerki, bo jej w³asne
przestawa³y w³aœciwie pracowaæ oraz spe³niaæ swoje zadania. Zapytanie na koñcu gawêdy o to, jak
mo¿na pomóc dziewczynce.
3. ,,Burza mózgów” – co to jest transplantologia, czym jest przeszczep, co to s¹ organy ludzkie i kim
jest transplantolog. Jakie znamy grupy krwi i dlaczego wa¿na jest znajomoœæ grup krwi. W trakcie
t³umaczymy wagê zgodnoœci grup krwi.
4. Transplantologia.
(Przed zbiórk¹ nale¿y narysowaæ w du¿ym formacie osiem ludzików, wyci¹æ je i napisaæ na nich
grupy krwi, tak aby tworzy³y one takie same pary. Na osobnych kartkach powinny byæ narysowane
organy: serce, nerki, p³uca, oczy, fragment skóry, w¹troba – ka¿dy narz¹d opisany grup¹ krwi pasuj¹c¹ do 2 ludzików. Organy trzeba pokolorowaæ – czêœæ na w³aœciwe kolory, czêœæ na czarno, tak aby
zaczernione narz¹dy by³y zamienne z kolorowymi, równie¿ z ich grup¹ krwi).
Na zbiórce uk³adamy organy na wyciêtych postaciach, tak aby ka¿da postaæ mia³ chore i zdrowe
organy zgodne z grup¹ krwi. Zadaniem harcerzy jest takie pouk³adanie organów u postaci, aby ka¿da
z nich by³a zdrowa, tzn. wyeliminowaæ czarne organy, pamiêtaj¹c o zasadach transfuzji krwi.
Podczas tego zadania mówimy harcerzom, ¿e mo¿na ¿yæ z jedn¹ nerk¹, mo¿na przeszczepiæ kawa³ek
p³uca, kawa³ek w¹troby, fragment skóry.
5. Omówienie pracy transplantologów. Wyt³umaczenie, ¿e ich praca jest bardzo trudna i odpowiedzialna, ¿e ratuj¹ oni ¿ycie ludziom. Mo¿na wspomnieæ, ¿e aby zrobiæ przeszczep, musz¹ zgadzaæ siê
parametry, takie jak: wiek, zgodnoœæ genów.
6. Potrzebny przeszczep.
(Przed zbiórk¹ trzeba przygotowaæ kartki z narysowanymi narz¹dami, które mog¹ byæ przeszczepiane, wraz z zaznaczeniem grupy krwi, oraz kartki z narysowanymi postaciami, którym brakuje jednego
z narz¹dów, równie¿ z zaznaczon¹ grup¹ krwi).
Podczas zbiórki naklejamy harcerzom na plecy karteczki, tak aby ka¿dy z nich nie wiedzia³, co ma
narysowane. Pojedynczo harcerze wychodz¹ na œrodek i pokazuj¹, co maj¹ na plecach. Zadaniem
reszty jest podpowiedzieæ, co jest narysowane, np. mocno bije i jest czerwone – serce, ciê¿ko ci
oddychaæ – ludzik z uszkodzonymi p³ucami. Kiedy ju¿ wszyscy harcerze bêd¹ wiedzieli, co maj¹ na
karteczkach, dobieraj¹ siê w pary: ludzik bez danego narz¹du z brakuj¹cym organem. Nale¿y pamiêtaæ o w³aœciwym doborze grupy krwi.
7. Podsumowanie zbiórki – czy transplantacje s¹ nam potrzebne, co harcerze zapamiêtali ze zbiórki,
jakie teraz znaj¹ grupy krwi, które narz¹dy mo¿na przeszczepiaæ.
18
HARCERZE – propozycja 2
Grupa wiekowa: harcerze
Potrzebne materia³y: Szary papier i markery, formularze zg³oszenie pacjenta do rejestru osób czekaj¹cych na przeszczep (zadanie do gry), historie osób (tyle, ilu uczestników zbiórki), które zachorowa³y i czekaj¹ na przeszczep danego organu (organy powinny siê powtarzaæ).
Przed zbiórk¹ dru¿ynowy zaprasza goœcia – lekarza, który zajmuje siê przeszczepianiem organów lub
osobê po przeszczepie – mo¿e byæ to rówieœnik harcerzy.
Cele:
– zainteresowanie dzieci znaczeniem podstawowych pojêæ zwi¹zanych z transplantologi¹ – organy
ludzkie, przeszczep, transplantologia,
– zachêcenie do zdobywania nowej wiedzy z ró¿nych obszarów tematycznych, która pozwala na
racjonalne obalanie potocznych pogl¹dów,
– pokazanie, jak wa¿ne s¹ rozmowy na ten trudny temat z rówieœnikami i rodzicami.
Zamierzenia:
Po zajêciach harcerze:
– bêd¹ wiedzieli, na czym polega przeszczep, czym jest transplantologia, co to s¹ organy ludzkie,
– bêd¹ wiedzieli, na czym polega przeszczep i dlaczego siê go wykonuje,
– bêd¹ potrafili powiedzieæ, czy przeszczepy s¹ wa¿ne dla ludzkiego ¿ycia,
– bêd¹ potrafili obaliæ funkcjonuj¹ce w Polsce mity zwi¹zane z przeszczepami.
Plan zbiórki:
2. Wprowadzenie do tematu zbiórki – dru¿ynowy krótko opowiada, dlaczego wybra³ taki temat zbiórki, przedstawia goœcia i udziela krótkich informacji o nim.
3. Gawêda
Lekarz opowiada o swojej pracy. O tym, na czym polega przeszczep organów, kto go potrzebuje –
komu mo¿e on uratowaæ ¿ycie.
Harcerze mog¹ zadawaæ pytania.
Jeœli goœciem jest osoba po przeszczepie, równie¿ ona opowiada swoj¹ historiê i historiê swojego
przeszczepu, opowiada, jak do niego dosz³o i na czym on polega³.
Harcerze mog¹ zadawaæ pytania.
4. Piosenka dru¿yny, œrodowiska dedykowana goœciowi (mo¿e byæ piosenka na ¿yczenie goœcia).
5. „Burza mózgów” – harcerze w zastêpach samodzielnie spisuj¹ nowo poznane terminy i próbuj¹ je
zdefiniowaæ – nastêpnie sprawdzaj¹ wraz z lekarzem, czy dobrze zrozumieli nowe pojêcia.
19
6. Gra „Pomó¿!”.
Ka¿dy z harcerzy wciela siê w postaæ lekarza. Od dru¿ynowego dostaje historiê swoich pacjentów
z informacj¹, który organ wymaga przeszczepu. Harcerze-„lekarze” musz¹ zg³osiæ swojego pacjenta
do rejestru osób czekaj¹cych na przeszczep wg przygotowanego formularza – rejestr „prowadzi” zaproszony goœæ. Dru¿ynowy spoœród uczestników zbiórki wybiera zespó³ specjalistów – lekarzy, którzy podejmuj¹ decyzjê o przyznaniu organów. Harcerze – specjaliœci dostaj¹ informacjê o tym, ¿e
dane organy s¹ gotowe do przeszczepu.
Podsumowanie gry pokazuj¹cej bardzo uproszczon¹ procedurê transplantacji. Goœæ informuje, jak
w Polsce przebiegaj¹ procedury transplantologiczne.
7. Piosenka – przerywnik.
8. Podsumowanie zbiórki, wspólna próba odpowiedzi na pytania:
– czy transplantacje s¹ nam potrzebne?
– kim s¹ pacjenci, którzy czekaj¹ na przeszczepy?
– jakie nieprawdziwe informacje znamy na temat transplantologii?
ZG£OSZENIE PACJENTA
DO REJESTRU OSÓB OCZEKUJ¥CYCH NA PRZECZEP
Imiê i nazwisko pacjenta
Wiek
Stan zdrowia
Organ do przeczepu
Historia choroby
20
HARCERZE STARSI – propozycja 1
Grupa wiekowa: harcerze starsi
Formy pracy: zwiad terenowy, burza mózgów, dyskusja.
Potrzebne materia³y: dyktafony, przygotowane tezy do dyskusji.
Cele:
– przekazanie podstawowej wiedzy na temat transplantologii,
– kszta³towanie œwiadomoœci wagi tematów zwi¹zanych z przeszczepami oraz ich znaczenia w naszym codziennym ¿yciu,
– kszta³towanie potrzeby poruszania trudnych spo³ecznie tematów zarówno wœród rówieœników, jak
i osób doros³ych,
– rozwijanie umiejêtnoœci wyra¿ania opinii oraz argumentowania swojego zdania,
– kszta³towanie postawy otwartoœci i ¿yczliwoœci wobec pogl¹dów innych osób.
Zamierzenia:
Po zbiórce harcerze starsi:
– bêd¹ mieli podstawow¹ wiedzê dotycz¹c¹ zagadnieñ zwi¹zanych z transplantacj¹,
– bêd¹ rozumieli wagê poruszania tematyki dawstwa narz¹dów,
– bêd¹ mieli œwiadomoœæ potrzeby weryfikowania informacji, które otrzymuj¹ w codziennym ¿yciu,
– bêd¹ mieli potrzebê rozwijana swojego zainteresowania kwestiami spo³ecznymi.
Plan zbiórki:
2. Wwywiady.
Przydzia³ i wyt³umaczenie zadania przygotowanego dla zastêpów. Omówienie celowoœci zadania oraz
zasad przeprowadzania wywiadów.
Ka¿dy z zastêpów ma za zadanie przeprowadziæ wywiad z napotkanymi na ulicy osobami na tematy
zwi¹zane z transplantologi¹. Przyk³ady przygotowanych pytañ:
– co oznacza termin transplantologia,
– czym jest „oœwiadczenie woli”,
– jakie narz¹dy mog¹ byæ przeszczepiane,
– czy zastanawia³(a) siê Pan(i) nad tym, czy wyrazi³(a)by zgodê na oddanie po œmierci swoich narz¹dów do pobrania.
3. Podsumowanie przeprowadzonych wywiadów.
Ods³uchanie nagrañ przez zastêpy, posegregowanie zebranych wypowiedzi, dyskusja na temat tego,
jak napotkane osoby reagowa³y na zadawane pytania.
4. Piosenka/przerywnik.
5. Prawda czy fa³sz?
Harcerze otrzymuj¹ karteczki z tezami. Ich zadaniem jest posegregowania ich na dwie grupy: prawda,
fa³sz.
21
Tezy:
– „Oœwiadczenie woli” jest dokumentem, który jednoznacznie pozwala lekarzom pobraæ narz¹dy od
osoby która podpisa³a to oœwiadczenie.
– Ka¿dy mo¿e zadecydowaæ o niepobieraniu jego organów po œmierci.
– Rodzina zmar³ego ma prawo wypowiedzieæ siê w kwestii pobierania od niego narz¹dów do przeszczepu.
– Koœció³ katolicki zgadza siê na przeszczep organów.
– Gdy lekarze znajd¹ u mnie „Oœwiadczenie woli”, nie bêd¹ ratowali mojego ¿ycia za wszelk¹ cenê,
bo op³aca siê im pobranie narz¹dów.
– W Polsce istnieje czarny rynek transplantacyjny, mo¿na np. sprzedaæ lub kupiæ nerkê.
– Pobrane po mojej œmierci narz¹dy zostan¹ przez pañstwo sprzedane za granicê.
– Gdybym kiedyœ potrzebowa³ przeszczepu, nie bêdzie mnie na to staæ, operacja i opieka medyczna
s¹ bardzo drogie.
– Ludzie czekaj¹ latami na przeszczep, tymczasem miejsce w kolejce do przeszczepów zale¿y od
zamo¿noœci potrzebuj¹cego i jego znajomoœci.
Odpowiedzi – kolejno: fa³sz, prawda, prawda, prawda, fa³sz, fa³sz, fa³sz, fa³sz, fa³sz.
6. Dyskusja.
Wymiana opinii pomiêdzy zastêpami na temat dokonanych wyborów oraz rozmowa o tym, czy zastêpy podjê³y s³uszne decyzje. Wyjaœnianie wszystkich pojawiaj¹cych siê w¹tpliwoœci. Uargumentowanie w³aœciwych odpowiedzi.
7. Zakoñczenie:
– podsumowanie dyskusji na temat przedstawionych tez,
– obrzêdowe zakoñczenie zbiórki.
Uwaga:
Materia³y teoretyczne, które pomog¹ przygotowaæ siê osobie prowadz¹cej punkty 5 i 6 zbiórki, zawarte s¹ na pocz¹tku tego opracowania.
HARCERZE STARSI – propozycja 2
Grupa wiekowa: harcerze starsi
Formy pracy: gawêda, burza mózgów, dyskusja, kwiz.
Potrzebne materia³y: szary papier, mazaki, pytania do kwizu, egzemplarze gry „konflikt wartoœci”.
Cele:
– zaznajomienie uczestników z tematem transplantacji organów – wprowadzenie do tematu,
– przedstawienie wagi dawstwa i transplantacji narz¹dów i tkanek,
– rozwijanie zainteresowania problemami spo³ecznymi.
22
Zamierzenia:
Po zbiórce harcerze bêd¹:
– potrafili poruszyæ temat transplantacji z osobami bliskimi w domu,
– mieli œwiadomoœæ wagi dawstwa i transplantacji narz¹dów i tkanek,
– rozumieli szerzej znaczenie punktu prawa harcerskiego: „Harcerz w ka¿dym widzi bliŸniego, a za
brata uwa¿a ka¿dego innego harcerza”.
Plan zbiórki:
2. Wprowadzenie.
Dru¿ynowy zwo³uje uczestników do krêgu i przedstawia temat zbiórki.
(Organizm cz³owieka jest zbudowany z narz¹dów i tkanek. Czasem mog¹ byæ uszkodzone od urodzenia, czêœciej w ci¹gu ¿ycia mo¿e dojœæ do powa¿nego urazu lub choroby, która nieodwracalnie niszczy
narz¹d. Kiedy uszkodzone s¹ wa¿ne dla ¿ycia narz¹dy, pomimo leczenia choroba postêpuje do stadium, w którym ostatni¹ szansa jest transplantacja. Przeszczepienie narz¹du czy tkanki pozwala choremu powróciæ do normalnego ¿ycia).
3. Dyskusja – nasza wiedza.
Uczestnicy wymieniaj¹ siê wiedz¹, jak¹ posiadaj¹ na temat transplantologii.
4. Praca w zastêpach.
Zastêpy otrzymuj¹ szary papier, na którym odrysowuj¹ kontury jednej z osób z zastêpu. Nastêpnie
staraj¹ siê wypisaæ po wczeœniejszej burzy mózgów jak najwiêcej narz¹dów i tkanek pobieranych
w wyniku transplantacji (w¹troba, trzustka, jelito cienkie, p³uca, serce, nerki, tkanki – têtnice, wiêzad³a, szpik kostny, rogówka i twardówka, skóra, zastawki serca, krew, koœæ udowa).
5. Kwiz.
Ka¿da grupa losuje kilka pytañ i odpowiada na nie (za³¹cznik nr 1).
6. Piosenka/przerywnik.
7. Gra „Konflikt wartoœci”.
Uczestników dzielimy na grupy.
Dru¿ynowy wrêcza grupom kartki z treœci¹ zadania. Zadaniem grup jest przedyskutowanie a potem
podjêcie decyzji – komu spoœród wskazanych osób przyznaj¹ serce (za³¹cznik nr 2).
8. Zakoñczenie:
– podsumowanie kwizu i gry, zebranie najwa¿niejszych informacji,
– obrzêdowe zakoñczenie zbiórki.
Uwaga:
Materia³y teoretyczne, które pomog¹ przygotowaæ siê osobie prowadz¹cej do zbiórki, zawarte s¹ na
pocz¹tku tego opracowania.
23
Za³¹cznik 1
Przyk³adowe pytania do kwizu:
1. Jak nazywa siê zdolnoœæ organizmu do obrony? (odpornoœæ)
2. Jak nazywa siê organizacja nadzoruj¹c pobieranie narz¹dów w Polsce? (Poltransplant)
3. Jest noœnikiem tlenu i substancji od¿ywczych, zabiera produkty zbêdne z tkanek naszego cia³a.
(krew)
4. Najwiêkszy narz¹d naszego cia³o. Miejsce, gdzie neutralizowane s¹ substancji szkodliwe dla naszego organizmu. (w¹troba)
5. Narz¹d parzysty. Zapewniaj¹ kontrolê organizmu nad zasobami wody, wydalaj¹ zbêdne produkty
przemiany materii. (nerki)
6. Produkuje dwa hormony – insulinê i glukagon. (trzustka)
7. Jak wyraziæ gotowoœæ zostania dawc¹ narz¹dów po œmierci? (Oœwiadczenie woli jest nieformalnym wyra¿eniem zgody na pobranie narz¹dów po œmierci, drugim wa¿nym krokiem jest poinformowanie bliskich o naszej decyzji).
8. Tkanka oka przeszczepiana w celu przywrócenia wzroku. (rogówka)
9. Tkanka, która znajduje siê we wnêtrzu koœci; produkuje komórki krwi. (szpik kostny)
10. Skutek nieodwracalnego uszkodzenia mózgu. (œmieræ mózgu)
11. Hormon reguluj¹cy poziom cukru we krwi, wydzielany przez trzustkê. (insulina)
12. Czym jest Centralny Rejestr Sprzeciwów? (Zgodnie z rozporz¹dzeniem Ministra Zdrowia z dnia
1 grudnia 2006 r. pobrania tkanek i narz¹dów ze zw³ok ludzkich mo¿na dokonaæ, jeœli osoba
zmar³a nie wyrazi³a za ¿ycia sprzeciwu).
Za³¹cznik 2
O potrzebie leczenia przeszczepianiem narz¹dów decyduje zespó³ lekarzy. Jesteœcie lekarzami wchodz¹cymi w sk³ad tego zespo³u. Waszym zadaniem jest przyznanie jednego serca. Siedem osób spe³nia
kryteria wskazuj¹ce na koniecznoœæ dokonania przeszczepu. S¹ to:
– 40-letni naukowiec, po wielu latach bliski odkrycia lekarstwa na raka. Œwietny specjalista w swojej
dziedzinie.
– 16-latka w ci¹¿y. Uczennica z dobrego domu. W przysz³oœci chcia³a zostaæ pilotem samolotów.
– Ksi¹dz. Dopiero rozpoczyna pracê w niewielkiej parafii. Rozpoznano u niego niewydolnoœæ serca
po banalnym przeziêbieniu.
– Utalentowane dziecko. Zdobywca pierwszej nagrody w konkursie pianistycznym.
– Emerytowana pielêgniarka oczekuj¹ca od dwóch lat na przeszczep,
– 29-letni mistrz w podnoszeniu ciê¿arów,
– 25-latek, skazany na 2 lata wiêzienie za napad z broni¹.
Kto z nich powinien otrzymaæ przeszczep?
Wykorzystane materia³y:
– Transplantacja – jestem na tak. Podziel siê swoj¹ decyzj¹. Materia³ edukacyjny na temat dawstwa
i transplantacji narz¹dów oraz tkanek, Stowarzyszenie „¯ycie po przeszczepie”, 2008
24
WÊDROWNICY
Co mo¿ecie zrobiæ?
W tej czêœci znajdziecie kilka propozycji praktycznego wykorzystania wiedzy teoretycznej i rozpoczêcia promocji transplantacji w waszym œrodowisku.
Wszystko, co znajdziecie poni¿ej, to tylko propozycje dzia³añ, które mo¿ecie przyj¹æ i zrealizowaæ.
Mog¹ was one tylko zainspirowaæ do wymyœlenia czegoœ w³asnego lub mo¿ecie je tak¿e odrzuciæ
w ca³oœci i zdaæ siê na w³asn¹ inwencjê. Do tego zachêcamy was szczególnie, wychodzimy bowiem
z za³o¿enia, ¿e nikt tak jak wy nie wie, jak dotrzeæ do rówieœników, jak przedstawiæ problem, ¿eby
chcieli s³uchaæ i zrozumieæ.
Warto zdaæ siê na w³asn¹ pomys³owoœæ, to, co wy potraficie wymyœliæ, mo¿e byæ najbardziej trafionym pomys³em na promocjê transplantacji w œrodowisku lokalnym.
Rozpoznanie terenu
Nie ¿yjemy na pustkowiu, nie musimy sami wszystkiego odkrywaæ, woko³o nas s¹ ludzie znaj¹cy
problemy transplantacji lub doœwiadczaj¹cy jej osobiœcie – pacjenci czekaj¹cy na przeszczep, rodziny
dawców, lekarze chirurdzy i ci lekarze, którzy przygotowuj¹ biorców do przeszczepieñ i opiekuj¹ siê
nimi po operacji. Wszyscy oni mog¹ siê wam przydaæ do zebrania informacji, ciekawych wywiadów,
czy zaproszenia na spotkanie.
Dowiedzcie siê, gdzie jest najbli¿szy szpital dokonuj¹cy przeszczepów, najbli¿sza przychodnia czy
poradnia transplantacyjna. Poszukajcie tam informacji i pomocy. Z ca³¹ pewnoœci¹ spotkacie tam
lekarzy znaj¹cych temat i ich pacjentów. Mo¿ecie poprosiæ ich o rozmowê, zaprosiæ na spotkanie na
zbiórkê.
Pamiêtajcie jednak, ¿e ka¿dy z nich ma w³asn¹ pracê i ¿ycie, lekarze zaœ s¹ po prostu w pracy i najwa¿niejsi dla nich s¹ pacjenci!
Szukajcie sojuszników
Nie musicie dzia³aæ sami, poszukajcie sprzymierzeñców. Myœl¹cych jak wy albo zainteresowanych
tym samym tematem. Mo¿liwe, ¿e w waszej okolicy dzia³a organizacja zajmuj¹ca siê transplantacj¹
i jej promocj¹, stowarzyszenie pacjentów lub fundacja.
O swoim dzia³aniach powiadomcie lokalne media. W dzisiejszym œwiecie media s¹ naprawdê „czwart¹
w³adz¹”, z któr¹ licz¹ siê bardzo trzy pozosta³e. To, ¿e media kreuj¹ nasz¹ rzeczywistoœæ, nie jest
mo¿e prawdziwe, ale z ca³¹ pewnoœci¹ tworz¹ jej obraz na swój w³asny sposób. Media lokalne s¹
chêtne do pokazania lokalnych inicjatyw i tego, co dzieje siê na naszym w³asnym podwórku.
25
Mo¿ecie to zrobiæ w ró¿ny sposób: osobiœcie, listownie (ale w ciekawej formie), e-mailem. Wa¿ne
jest, ¿ebyœcie wczeœniej spróbowali znaleŸæ dziennikarza, który by³by zainteresowany tematem, bo
³atwiej dotrzeæ do jednej osoby ni¿ do anonimowej firmy zwanej redakcj¹!
No i najwa¿niejsze – informujcie o dzia³aniach, akcjach, a nie o intencjach czy zamierzaniach. Dziennikarza bardziej zainteresuje akcja, któr¹ bêdzie móg³ opisaæ i sfotografowaæ ni¿ opis tego, co dopiero
macie zamiar zrobiæ. Warto tak¿e pamiêtaæ o terminie zaproszenia, czyli nie zapraszamy z dnia na
dzieñ, ale z odpowiednim wyprzedzeniem.
Rodzina. Rodzina jest sojusznikiem niedocenianym, z którym czêsto ¿yjecie w permanentnym konflikcie. Dodatkowo wystêpuj¹cy w naszej kampanii temat œmierci nie nastraja rodziców do chêtnej
rozmowy z dzieæmi. Tym niemniej warto rozmawiaæ i czasem poprosiæ o pomoc czy konsultacje.
Rodzice, dziadkowie mog¹ was wesprzeæ nie tylko dobr¹ rad¹, czêsto maj¹ znajomych, którzy maj¹
znajomych..., którzy mog¹ siê przydaæ.
Przygotowanie prezentacji
Oczywiœcie mo¿ecie mieæ ju¿ doœæ prezentacji i ich przygotowywania. Teraz wszyscy chc¹ od was
prezentacji i jest ona elementem matury. Tym razem nie chodzi jednak o zaliczenie egzaminu czy
przygotowanie samej prezentacji multimedilanej.
Przy przygotowaniu prezentacji mo¿ecie wykorzystaæ wszelkie dostêpne œrodki. Zaproœcie do wspó³pracy wiele osób. Mo¿ecie przygotowaæ prawdziwy show. Z muzyk¹, œwiat³em, kostiumami. Z jednym zastrze¿eniem – pamiêtajcie o tym, by forma prezentacji nie przys³oni³a jej treœci. Transplantologia to nie³atwy dla wielu ludzi temat ¿ycia w oczekiwaniu na przeszczep, to tragedie rodzin ludzi
zmar³ych, którzy zostaj¹ dawcami, to ciê¿ka praca lekarzy i trudne chwile rozmów z rodzinami.
Jednak umiejêtne i pe³ne wyobraŸni przedstawienie tematu, po³¹czenie ró¿nych form, od multimediów do spotkania z ciekawym cz³owiekiem, mog¹ sprawiæ, ¿e goœcie z waszej zbiórki wyjd¹ z wiêksz¹
wiedz¹ i pod wiêkszym wra¿eniem ni¿ np. z samego spotkania z osob¹ po przeszczepieniu narz¹du.
Nie zapomnijcie tak¿e o w³aœciwej organizacji. Trzeba zapewniæ i przygotowaæ salê, poinformowaæ
potencjalnych widzów (mo¿ecie wykorzystaæ np. plakaty z pakietu, przyklejaj¹c na nie kartkê z miejscem i czasem spotkania), za³atwiæ sprzêt, nag³oœnienie (je¿eli bêdzie konieczne), œwiat³o i co najwa¿niejsze – stosowne zezwolenia dyrekcji na podjêcie dzia³añ.
Przygotowanie happeningu
Happening w odró¿nieniu od prezentacji nie ma na celu dostarczenie bezpoœredniej wiedzy jego widzom. Jak ka¿da forma sztuki, ma na celu wywo³anie emocji i poruszenie obserwatorów. Mo¿e odbywaæ siê w miejscu i czasie, wydawa³oby siê, przypadkowym. Mo¿e byæ poprzedzony zaproszeniem
lub byæ dla przypadkowych osób zupe³nym zaskoczeniem.
26
Wa¿ne, by przy zachowaniu artystycznej formy by³ jednak dobrze przygotowany i przeæwiczony.
Mawia siê, ¿e najlepsz¹ improwizacj¹ jest ta dobrze przygotowana.
Happening musi mieæ swoj¹ dramaturgiê i scenariusz, mo¿e zak³adaæ np. aktywne wykorzystanie
widzów, ale musi te¿ mieæ swój wyraŸny koniec. Mo¿ecie przeprowadziæ go na szkolnym boisku,
korytarzu, na d³ugiej przerwie, lub przed rozpoczêciem zajêæ, gdy wszyscy przychodz¹ dopiero do
szko³y.
To jest taki element dzia³añ promocyjnych, podczas których mo¿ecie wyzwoliæ swoje artystyczne
dusze. Trudno jest podpowiadaæ wam konkretne formy czy mo¿liwoœci do wykorzystania. Je¿eli potrzebujecie, szukajcie podpowiedzi i inspiracji w internecie, znajdziecie tam nie tylko podpowiedzi,
ale tak¿e rejestracje happeningów.
Wystawa
Tylko od was zale¿y, czy ta prosta forma bêdzie tylko poprawna niczym gazetka œcienna, czy bêdzie
czymœ innym, ciekawszym. Jest ona jednak o tyle wa¿na, ¿e nie mo¿na jej zaniedbaæ. Podczas gdy
inne przygotowywane przez was wydarzenia mog¹ trwaæ od kilku minut (np. happening) do godziny
(prezentacja/spotkanie), wystawa mo¿e trwaæ tydzieñ lub dwa.
Wystawa mo¿e mieæ ró¿ne formy, np. prezentowaæ plakaty promuj¹ce dawstwo (znajdziecie je na
naszej stronie internetowej) lub pokazaæ drogê nerki od urodzin dawcy i biorcy do ich œmierci i dalszego ¿ycia. Forma mo¿e byæ ró¿na. Pamiêtajcie jednak, ¿e wystawy nikt nie bêdzie t³umaczy³ widzom,
zazwyczaj nie maj¹ oni kogo zapytaæ o intencje autorów. Wystawa musi byæ czytelna i je¿eli zadaje
pytania, musi te¿ na nie odpowiadaæ!
Dokumentacja
To nie tylko nasza proœba, ale tak¿e zwrócenie uwagi na pewien problem. Bardzo czêsto tak zapamiêtujemy siê w pracy dla jakiejœ konkretnej idei, ¿e nie starcza nam czasu, by dzia³ania na jej rzecz
utrwaliæ, udokumentowaæ. Tymczasem warto zostawiæ œlad po naszej pracy. W dzisiejszym œwiecie
pracodawcy zaczynaj¹ zwracaæ coraz wiêcej uwagi na umiejêtnoœci interpersonalne, umiejêtnoœæ pracy
w grupie, kreatywnoœæ swoich przysz³ych pracowników. Coraz wiêcej firm zauwa¿a tak¿e, ¿e empatia i
wra¿liwoœæ mog¹ byæ niezbêdne w dzia³aniach nawet wielkich korporacji. Zostawcie sobie jak¹œ dokumentacjê: materia³y promocyjne, nagrania, zdjêcia, filmy z waszych dzia³añ, ¿eby wpis do przysz³ego
CV nie by³ tylko pustymi s³owami. A mo¿e kiedyœ poka¿ecie to swoim dzieciom i wnukom?
Bêdziemy oczywiœcie bardzo wdziêczni, gdy pakiet takich materia³ów przyœlecie równie¿ do nas!!!
Je¿eli w swoich dzia³aniach napotkacie przeszkody nie do przezwyciê¿enia, pytania, na które nie znajdziecie odpowiedzi lub po prostu bêdziecie potrzebowali rady, napiszcie: [email protected].
27

Transplantacja. Jestem na TAK!

Transkrypt

Podobne dokumenty

ETCO 4th Meeting Wroc³aw 2006 – międzynarodowe spotkanie

Program Edukacyjny Transplantacja Jestem na TAK