spis tresci

Spis treści
Wstęp
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
Rozdział I. Osobliwa nauka. Problem rozumienia w filozofii psychiatrii . . . . . . . . . .
1. Rozumienie i wyjaśnianie w psychopatologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1. Zagadnienia wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. Jaspers i Methodenstreit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3. Methodenstreit i psychopatologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4. Methodenstreit i zaburzenia psychiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5. Podejście idiograficzne i nomologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.6. Podejście idiograficzne w psychologii i psychiatrii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.7. Rozumienie idiograficzne i narracja w medycynie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.8. Rozumienie i wyjaśnianie w psychiatrii: przykład kliniczny . . . . . . . . . . . . . .
2. Skrajność perspektyw we współczesnej psychiatrii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. Psychiatria biologiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Antypsychiatria, psychiatria krytyczna, postpsychiatria . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Rozumienie, psychiatria, kognitywistyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Osobliwości psychiatrii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Psychiatria jako praktyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Strategie metodologiczne we współczesnej psychiatrii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.W poszukiwaniu granic rozumienia psychopatologii:
epistemologia zaangażowana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Psychiatria i hermeneutyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19
20
20
25
28
29
30
31
33
34
37
38
39
43
44
47
48
Rozdział II. Psychopatologia i rozumienie w ujęciu Jaspersa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Jaspers i psychiatria nowożytna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1. Nowożytny paradygmat psychiatrii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. Koncepcja Kraepelina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3. Podejście Bleulera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4. Podejście deskryptywne Jaspersa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Jaspersa projekt psychopatologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. „Horyzonty” psychopatologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
63
64
64
68
71
72
76
77
54
59
6
spis treści
3. Rozumienie w psychologii i psychopatologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
3.1. Rozumienie jako empatia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
3.2. Jaspers i fenomenologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
3.3. „Rozumienie jest ograniczone, a wyjaśnianie nieograniczone” . . . . . . . . . . . . 87
3.4. Rozumienie i pseudorozumienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
4. Krytyka psychoanalizy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
5. Funkcja rozumienia w psychopatologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
6. Psychopatologia i „otchłań” nierozumienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
7. Jaspersowska filozofia nauki i metodologiczny pluralizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
8. Rozumienie: między wyjaśnianiem a wolnością Egzystencji . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
9. Współczesna krytyka Jaspersa tezy „niezrozumiałości” psychoz . . . . . . . . . . . . . 101
10. Jaspers w perspektywie epistemologii zaangażowanej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
Rozdział III. Współczesne dyskusje nad rozumieniem w filozofii psychiatrii . . . . .
1. Percepcja dzieła Jaspersa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Dzisiejsze dyskusje nad rozumieniem w filozofii psychiatrii . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. Psychopatologia i zdrowy rozsądek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Postpsychiatria i hermeneutyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Rozumienie wcielone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4. Struktury i formy według Merleau-Ponty’ego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5. Świat według ciała . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.6. Doświadczenie halucynacji i rozumienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Psychopatologia opisowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1. Podejście fenomenologiczne w psychiatrii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2. Fenomenologia schizofrenii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Szaleństwo i modernizm według Louisa A. Sassa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1. Paradygmat niedoboru i regresji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2. Schizofrenia jako graniczny przypadek kondycji ludzkiej . . . . . . . . . . . . . . .
5. Pytania o rozumienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
111
111
113
114
121
126
130
132
136
139
139
142
147
147
151
154
Rozdział IV. Pojęcie choroby psychicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Karla Jaspersa refleksje nad chorobą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Choroba psychiczna i psychoza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Pojęcie choroby psychicznej we współczesnych klasyfikacjach . . . . . . . . . . . . . . .
4. Karl Jaspers a DSM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1. Jaspersa choroby jako typy idealne (krytyka Kraepelina) . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2. Schematy Jaspersa a DSM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Diagnoza fenomenologiczna i kryteriologiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.Współczesne spory o definicje chorób psychicznych
(Szasz, Boorse, Kendell, Fulford) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Choroba i doświadczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
157
158
159
161
164
165
166
167
169
176
7
spis treści
8. Fenomenologiczna koncepcja choroby Svenaeusa . . . . . . . . . . . . . . . .
9. Ucieleśnienie i psychopatologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10. Choroba psychiczna w świetle dualizmu: somatyczne i umysłowe
. . . . . . . . .
178
180
182
Rozdział V. Granice rozumienia urojeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Wstępne analizy urojeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1. Problem definicji urojeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. Urojenia pierwotne i wtórne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3. Urojenia Capgrasa i Cotarda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Kognitywne koncepcje urojeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. Urojenia jako racjonalna reakcja na anomalne doświadczenie . . . . . . . . . . . .
2.2. Ograniczenia jednoczynnikowych koncepcji urojeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Dwuczynnikowe koncepcje powstawania urojeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4. Zasada konserwatyzmu i obserwacyjnej adekwatności . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Urojenia a problem racjonalności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Wittgensteinowskie interpretacje urojeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1. Urojenia jako forma solipsyzmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2. Urojenia jako twierdzenia ramowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Krytyka kognitywnych koncepcji urojeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Utrata swojskości doświadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Urojenia i Heideggerowskie nastroje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8. Urojenia i struktura tła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9. Epistemologia zaangażowana i granice rozumienia urojeń . . . . . . . . . . . . . . . . . .
187
188
188
191
193
195
195
197
198
203
204
208
208
210
212
215
219
221
224
Rozdział VI. Narracja, jaźń i relacje interpersonalne w świetle psychopatologii . . .
1. Jaźń – ucieleśnienie – narracja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Tożsamość i „kondycja cielesna” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Relacje interpersonalne a psychopatologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1. Teoria interakcji a „ucieleśniona praktyka” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2. Koncepcje psychologii potocznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3. Codzienny świat doświadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4. Bezpośredniość poznania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5. Neurony lustrzane a problem intersubiektywności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Empatia i poznanie innych osób . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
229
230
236
240
241
243
246
249
252
257
Rozdział VII. Psychopatologia z perspektywy umysłu ucieleśnionego . . . . . . . . . . .
1. Trudności określenia kryteriów choroby psychicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Świadomość ucieleśniona i jej zaburzenia w koncepcji Thomasa Fuchsa . . . . . . .
2.1. „Jak”-struktura i „jak gdyby”-struktura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Fragmentacja łuku intencjonalnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
259
260
265
266
268
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
8
spis treści
2.3. Schizofrenia i melancholia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4. Problem dualizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Matthew Ratcliffe i odczucia egzystencjalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1. Odczucia egzystencjalne i poczucie rzeczywistości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2. Odczucia egzystencjalne w psychopatologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3. Odczucia, ciało i emocje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Psychopatologia common sense’u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1. Podważenie common sense’u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2. Common sense i ucieleśnienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3. Schizofreniczna anomalia socjalizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Między intencjonalnością a chorobową przypadłością . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Becker i podejście behawioralno-pragmatyczne w psychiatrii . . . . . . . . . . . . . . . .
6.1. Transakcyjno-pragmatyczna koncepcja organizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.2. Naturalny deficyt człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.3. Schizofrenia jako niepowodzenie ludzkiego świata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Rozumienie ucieleśnione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
270
272
276
276
279
281
282
283
286
288
289
291
291
295
299
303
Rozdział VIII. Cielesność i zaangażowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Fenomenologia, intencjonalność i ciało . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Epistemologia zaangażowana w kontekście ucieleśnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Ciało a świat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Krytyka tradycyjnej epistemologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Krytyka reprezentacjonizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Krytyka propozycjonalizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Biologiczne podstawy poznania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8. Ucieleśnienie w naukach kognitywnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9. Ucieleśnienie w świecie Matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10. Nauka i filozofia jako „wzajemne produktywne oświecenie” . . . . . . . . . . . . . . .
305
306
310
315
321
324
326
329
331
335
340
Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347
Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359
Skorowidz ważniejszych pojęć i osób . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379