pobierz - RCEE Płock
Transkrypt
pobierz - RCEE Płock
Zmiany klimatyczne w świecie, Europie i w Polsce. © dr Witold Lenart Uniwersytet Warszawski Płock RCEE Zadanie realizowane w ramach projektu: Człowiek – energia – środowisko. Zrównoważona przyszłość Mazowsza, Kujaw i Ziemi Łódzkiej” finansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie. Zasób wiadomości Czy posiadamy wystarczająco bogaty dostęp do wiarygodnych wiadomości o klimacie, energetyce i warunkach aerosanitarnych? Wymieńmy czego nam brakuje. Czy dysponentem wiedzy są bezstronne archiwa i instytucje? Kto ocenia jakość tej wiedzy? Czym rzadsza wiadomość, tym większy szum przynosi, dlatego ostatniej zimy śnieg tak nas zaprzątał To okres kiedy: 1. Świat ustali swój mentalny, a być może także praktyczny, stosunek do globalnego ocieplenia 2. Zarysuje się scenariusz rozwoju zjednoczonej Europy jako: pioniera gospodarczego lub miejsca poważnych problemów społecznych w tym demograficznych 3. Polska wkroczy, lub nie, do grona państw energetyki jądrowej 4. Edukacja z jednej strony obejmie większą sferę dziedzin praktycznych i wiedzy operacyjnej, z drugiej dostarczać będzie zasobów dla niezbędnika inteligenta To okres kiedy Obserwujemy trzy wielkie zagrożenia globalne o charakterze środowiskowym: • Utratę różnorodności biologicznej wraz z ginięciem gatunków • Kryzys dostępu do słodkiej czystej wody • Globalne ocieplenie KTÓRY Z NICH NAJWIĘCEJ WAŻY? komentarz • Ad 1 Zastanówmy się, jaki to będzie stosunek. Nie życzenia, ale realistyczna prognoza. • Ad 2 A może Europa będzie czymś trzecim? Czym? • Ad 3 Być może, że będziemy krajem energetyki jądrowej połowicznie, w rodzaju Austrii, czyli ni tak, ni siak Kiedy już będziemy potrafili wywoływać i odwoływać erupcje wulkanów, burze tropikalne i prądy strumieniowe katastrofą będzie ukąszenie komara Szansa na to jest zbliżona do możliwości zatrzymania ruchu wirowego Ziemi za pomocą odpowiednio skonstruowanego zespołu silników odrzutowych. Musiały by pracować sto miliardów lat i zużyć więcej paliwa niż masa Ziemi. A ukąszenia komarów przestaną być kłopotem wraz z ich wyginięciem Powrót do empirii MIEJ ODWAGĘ ZAPISAĆ DOŚWIADCZENIE, ODDASZ SIĘ POD OSĄD SCEPTYKÓW, ALE BĘDZIESZ MÓGŁ BRONIĆ WIEDZY, A NIE OPINII UPADEK TEORII NAUKOWYCH ZWIASTUJĄ ZWYKLE CI, KTÓRZY W TWORZENIU ŻADNEJ TEORII NIE UCZESTNICZYLI Wiedza nie opinia • Podczas wzrostu temperatury woda się rozszerza • Lądolód grenlandzki przyciąga okoliczne wody (self-attraction) podnosząc ich poziom • Albedo śniegu jest wyższe niż wody ~ Jesteśmy w interglacjale Odpowiedzialność, kogo, kiedy, jaka? Czy demokracja przedstawicielska wystarczy na kłopoty Jak rozdzielić te odpowiedzialność w krajach unitarnych – wymieńmy organy i organizacje godne zaufania ~ Trochę szkoda, że klimatyczni niedowiarkowie nie ześlizgną się z pękających arktycznych kier, nie będą zalani wodami topniejących lodowców lub usmażeni podczas 50-stopniowych upałów Tematyka energetyczno-atmosferyczna ściśle wiąże się z wyzwaniami: • Ekonomicznymi (koszty ale i korzyści) • Zdrowotnymi (zdrowiej i chromiej) • Światopoglądowymi, w tym religijnymi (potęga zmian może wspierać lub podważać pozycję bóstw) • Politycznymi (jeśli są związki poprzednio wymienione, to polityczne też) Tematyka energetycznoatmosferyczna ściśle wiąże się z wyzwaniami: • Dotyczącymi rozwoju nauki w epoce zwiększonych kosztów utrzymywania bezpieczeństwa w stosunku do naturalnych i quasinaturalnych żywiołów • Konkurencji pomiędzy naukami stosowanymi i podstawowymi, w tym pomiędzy wiedza o przyrodzie naturalnej i skażonej przez cywilizację Człowiek powinien dostąpić choćby teoretycznej szansy zakosztowania w ciągu swego krótkiego życia wszystkiego, co szczególnie lubi. Dotyczy to także przebywania w warunkach zewnętrznego komfortu, teoretycznie dostępnego wszystkim. Formalnie dostępnego wszystkim w świecie demokratycznym. Rozdział energii, położenie w różnych regionach potencjalnych zmian klimatycznych oraz w różnych rejonach jakości powietrza niweczy tę zasadę. Znajdź remedium. Czy są dalsze pieniądze na: • • • • • Badania zmian klimatu (czy jest zgoda na centralizację badań i drenaż mózgów, a może stypendia badawcze dla krajów narażonych?) Działania ograniczające emisję gazów szklarniowych Monitorowanie wysublimowanych zanieczyszczeń powietrza przy wciąż występujących zagrożeniach pospolitych Edukację proklimatyczną, prosanitarną i oszczędzającą energię KTO MA DECYDOWAĆ O ZAKRESIE TYCH WYDATKÓW I ICH ALOKACJI Może ONZ? Fundusz kompensacyjny GHG z Cancun Nie można oddychać na zapas, ale można myśleć zawczasu Na prognozę pogody nie można wydawać więcej niż się traci z powodu braku jakiejkolwiek prognozy Nie powinno się, badając przestrzenno-czasową strukturę opadów atmosferycznych, chwytać w deszczomierze wszystkiej wody. Paradoks UN FCCC • Można ograniczać środki na modelowanie zmian klimatu, ale nie można oszczędzać na wydatkach na ograniczanie emisji ditlenku węgla i innych gazów szklarniowych • Na co jeszcze można ograniczyć wydatki w kręgu działań klimatycznoenergetycznych? Jeszcze raz o czułych miejscach atmosfery • Będzie cieplej, wiec chłodniej • Więcej o możliwościach zasnucia zmian przez chmury, ocean, aerozole • Życie jako wyłącznie odbiorca zmian, czy na pewno? • Tempo obiegu wody • Możliwości oddziaływania stratyfikacji troposfery Wielkie pytania dotyczące kompleksu KLENAS • Czy produkcja energii jest procesem descendentnym? (prezentacja dyskusyjna na ten temat) • Czy eliminowanie indywidualnych źródeł zanieczyszczenia powietrza wzmocni zbiorową walkę z instytucjonalnymi zagrożeniami aerosanitarnymi? (dyskusja na temat perspektyw nikotynizmu, schyłku smrodzącej grillomanii, zmian w gustach motoryzacyjnych spowodowanych parametrami spalin) • Czy przyjdzie epoka zdrowych zapachów i prywatnego zdrowego mikroklimatu? (dyskusja nad problemami immisji czyli standardów oddziaływań sąsiedzkich, w szczególności w odniesieniu do substancji złowonnych) Wielkie problemy dotyczące kompleksu KLENAS • Budownictwo energooszczędne i projektowanie zgodne z klimatem • Miasto bez stresu fizycznego, jak je urządzić i czy nie kosztem czegoś • Energia, jako dobro wolne, a nie towar • Przestrzeń jako towar, a nie dobro wolne Inne problemy, pozornie odleglejsze i przeniesione • Walka o klimat, a walka o pokój • Nauka z Eyjafjoell, głębsze studia nad aerozolami nie znającymi granic • Przyszłe aspekty prawne: własność ruchu powietrza, wody, słońca, termiki podłoża • Problemy przechowywania i transportu energii, w tym także przechowywania możliwości produkcji energii Czy są takie dni, kiedy można oddychać głębiej, bo powietrze jest czystsze? U nas jest to wielkanocny poniedziałek, ale byłby czystszy, gdybyśmy żyli na śródoceanicznej wyspie. 2010 – rok różnorodności biologicznej. Ślimak siedzi obok żaby na kawałku opadłej z drzewa kory. Może nawet uśmiechają się do siebie. Boleń i ukleja płyną zgodnie w tę samą stronę. Żuraw szybuje raz wyżej raz niżej bociana, nigdy z myślą o natarciu. Trzydzieści różnych gatunków drzew, krzewów, bylin, traw, mchów i porostów skupiło się na brzegu śródpolnego wymiękliska. A my - jeden jedyny gatunek, nie jesteśmy razem z nimi i nie jesteśmy razem ze sobą. Zasady budowy scenariuszy edukacyjnych dotyczących problematyki energoklimatycznej • Scenariusze przepływowe, decyzyjne i materialne • Scenariusze historyczne, w tym antycypacyjne • Scenariusze domowe, hierarchiczne i rewolucyjne • Scenariusze referendalne z wyborem ról Przykłady grup scenariuszy • Prognoza zmasowanej erupcji wulkanicznej na Islandii, następstwa klimatyczne, gospodarcze, finansowe, społeczne, prawne • Całkowicie niezależny energetycznie dom, co pozostanie w nim zależne od kogo i od czego • Przyszły klimat, dostęp do energii i zdrowie • Klimat lat połowy XXI stulecia w Płocku Wielkie pytania do Natury lub Boga? • „Czy mógł Stwórca zaplanować koniec ludzkości poprzez samounicestwienie globalnymi zagrożeniami?” • „Jaką szanse ratunku dał nam Stwórca jeśli pozbawił nasz rozum możliwości pojęcia całej złożoności świata?” • „Jeśli rządzi tylko Natura, to jako pozbawiona uczuć, powinna zachowywać się bez skłonności do samounicestwienia” Uczmy się przekazywać obserwacje z dzisiejszego świata, by następcy mogli z nich lepiej skorzystać Jeśli się nie ma wiele do powiedzenia, mówi się najwięcej i odwrotnie; dlatego klimatolodzy w sprawach klimatu mówią mało Nawet wtedy, gdy na wszystkie dziś postawione pytania odpowiemy, pozostaną miliony pytań nie zadanych. Zdobywanie wiedzy o klimacie można porównać do wysiłku spijania wody ze zroszonych liści, to nie źródło, ani kubek. Natura nigdy nie poskąpi nam kolejnych problemów do usuwania, chyba że zamiast je usuwać, usuniemy naturę Linki merytoryczne do tematyki: • • • • Rolnictwo, wyżywienie i bioróżnorodność Gospodarka odpadami Hałas i PEM I oczywiście planowanie przestrzennego, ład przestrzennego, jakość krajobrazu, życie, dobre sąsiedztwo, demokracja i generalnie zrównoważonego rozwoju i jeszcze generalniej: do wszystkiego Najcenniejsze dobro jakim możesz obdarować potomnych bliźnich to te bogactwa natury, z których zrezygnujesz, zrezygnujesz na zawsze PPPPPPPPPPPPPPPPPP Tryptyk POWSZECHNEGO POPARCIA Priorytety → PP → PP → PP PLANOWANIE PRZESTRZENNE PRZESTRZEGANIE PRAWA POLLUTERS PAY Egzemplifikacja zasady: nauka wszędzie; technika tylko w miejscach sprawdzonych przez ludzi rozsądnych • • • • • Kontrolowana synteza termojądrowa Paliwo wodorowe Sekwestracja ditlenku węgla Manipulacja aerozolowa Miasto ze sztucznym klimatem Te już sprawdzone… • Sztuczny deszcz • Tzw. melioracja • Wydobywanie ropy naftowej z dna morskiego • Górnictwo odkrywkowe węgla brunatnego • Klimatyzacja • (proszę dopisać siedem przykładów) Jak pokonać barierę prostej niewiedzy u decydentów i • Zamglony umysł nie zrozumie mgły, a trąba trąby • Nie groźny jest fakt, że ludzie nie wiedzą dlaczego woda paruje, groźne jest kiedy twierdzą, że to parowanie widać • Po co kłamać o cofaniu się lodowców w odległych Himalajach, skoro w prawdę o cieplejszych latach nie wszyscy przyjmują Why & what Możesz nie wiedzieć dlaczego, ale nie możesz nie wiedzieć czy ŻYCIE JEST ZA KRÓTKIE, BY ŚWIADOMIE DOKONYWAĆ KATASTROF, ALE ODPOWIEDNIO DŁUGIE, BY KATASTROFOM ZAPOBIEGAĆ (dziękuję za uwagę, uwaga potrzebna jest stale)