Choroby oczu –

Medycyna w praktyce
Choroby oczu –
przychodzi pacjent do lekarza
Lek. Natalia Cedzyńska
młodszy asystent Oddziału Okulistycznego
Samodzielny Zespół Publicznych Zakładów
Opieki Zdrowotnej w Wołominie
Oddział Okulistyczny
ul. Gdyńska 1/3
05-200 Wołomin
Według statystyk 6%
pacjentów zgłaszających
się do lekarza pierwszego
kontaktu cierpi na jakąś
chorobę oczu.
Wzrok człowieka dostarcza najwięcej
informacji dotyczących otoczenia. Dzięki
poszczególnym jego funkcjom możliwe
jest rozróżnianie barw, kształtów, jasności
czy odległości. Wzrok pozwala nam również śledzić ruch otaczających obiektów.
Oczy są ­częścią niezwykle skomplikowanego układu, a jego zaburzenie – na przykład
przez chorobę – wpływa na jakość widzenia
i możliwość pełnego uczestnictwa w życiu
społecznym. Dlatego tak ważne jest systematyczne badanie wzroku naszych pacjentów i wrażliwość na każdą ich skargę na gorsze widzenie. Pozwala to w porę zauważyć
niepokojące objawy i ewentualnie podjąć
leczenie.
n Zespół czerwonego oka –
charakterystyka i przyczyny
Według statystyk 6% pacjentów zgłaszają‑
cych się do lekarza pierwszego kontaktu cierpi
na jakąś chorobę oczu. Z tego 50% ma zapale‑
46
MEDYCYNA I PASJE październik 2010
nie spojówek lub rogówki. Stany zapalne przed‑
niego odcinka gałki ocznej są często okre‑
ślane jako zespół czerwonego oka – wynika to
z występowania zaczerwienienia prawidłowo
białej spojówki oraz twardówki i jest objawem
różnych stanów powierzchni oka o charakterze
zapalnym i niezapalnym.
Czerwone oko jako objaw choroby często
jest lekceważone przez pacjentów, ponieważ
zwykle nie towarzyszy mu ból, a chorzy długo
nie zgłaszają się do lekarza pierwszego kon‑
taktu (a tym bardziej do lekarza okulisty), cze‑
kając na poprawę. Objawu tego nie wolno lekce‑
ważyć – nie zawsze świadczy on jedynie o zapa‑
leniu spojówek.
Badanie pacjenta z zespołem czerwonego
oka prowadzone przez lekarza pierwszego kon‑
taktu różni się od tego wykonywanego przez
okulistę. Ten pierwszy nie dysponuje specja‑
listycznymi urządzeniami i może ocenić gałki
oczne, powieki i tkanki otaczające tylko za
pomocą własnego wzroku, przy dobrym oświe‑
tleniu (latarka, lampa stołowa) i korzystając na
przykład z lupy. Wystarczy, że będzie umiał
odróżnić stany zapalne na tle zespołu suchego
oka (alergiczne zapalenie spojówek, zakażenie),
które może leczyć sam jako niespecjalista za
pomocą odpowiednich kropli i maści, od innych
przyczyn zaczerwienienia oczu (różne postacie
zapalenia rogówki, zapalenia tęczówki, zapale‑
nia tęczówki i ciała rzęskowego, zapalenia twar‑
Tabela 1. Algorytm postępowania dla lekarzy pierwszego kontaktu w przypadku zespołu czerwonego oka
PACJENT Z ZESPOŁEM CZERWONEGO OKA
Należy wykluczyć zapalenie rogówki
Tak

Zwróć uwagę na przejrzystość
powierzchni rogówki. Jeśli widoczne
jest przymglenie, skieruj do okulisty
Tak

Podejrzenie alergicznego zapalenia
spojówek
Tak

Podejrzenie zespołu suchego oka
Tak

Podejrzenie bakteryjnego zapalenia
spojówek
Tak

Podejrzenie chlamydiowego zapalenia
spojówek
Nie 
Główny objaw – świąd.
Należy wykluczyć alergiczne zapalenie
spojówek
Nie 
Główny objaw – pieczenie.
Należy wykluczyć zespół suchego oka
Nie 
Główny objaw – obecność wydzieliny
ropnej sklejającej powieki
Nie 
Pacjent z zaczerwienionymi,
Nie 
swędzącymi oczami,
Współwystępujące zakażenie górnych
dróg oddechowych, powiększone węzły
chłonne
bez wyczuwalnych
dówki, uraz oka, jaskra itp.), które wymagają
leczenia specjalistycznego. Schemat postępo‑
wania dla lekarzy pierwszego kontaktu w przy‑
padku zespołu czerwonego oka przedstawiono
w tabeli 1.
Pogorszenie ostrości wzroku u chorego
z zespołem czerwonego oka powinno być
zawsze traktowane jako objaw cięższej postaci
zapalenia. Ci chorzy powinni zostać skierowani
do specjalisty, a także ci, u których stwierdzono
zajęcie rogówki. Czerwone oko może pojawić
się u pacjenta, u którego doszło do samoistnego
wynaczynienia podspojówkowego (wynik
pęknięcia naczynia podspojówkowego). Jego
przyczynami są: wysiłek fizyczny, kichnięcie,
kaszel, wymioty, skoki ciśnienia, choroby krwi
lub naczyń. W takim przypadku leczenie nie
jest wymagane, krew wchłania się w ciągu 5­‍‑15
dni, należy jedynie zalecić kontrolę u okulisty.
Czerwone oko może także nie być związane
z żadną chorobą, czego przykładem jest zapa‑
lenie spojówek niezakaźne. Jego przyczynami
mogą być czynniki fizyczne (wiatr i pył), czyn‑
Medycyna w praktyce
Wydzielina śluzowo­‍‑ropna, objawy
trwające dłużej niż 2­‍‑3 tyg., charakter
nawrotowy
przyusznych węzłów
niki chemiczne (dym) lub inne, takie jak: prze‑
wlekły brak snu, intensywna praca przy kom‑
puterze, niewyrównana korekcja wady wzroku,
w tym nadwzroczność, niezborność, starczow‑
zroczność. Leczenie sprowadza się do ochrony
przed czynnikami drażniącymi, częstych
przerw w czasie pracy na komputerze i prawi‑
dłowej korekcji wzroku u okulisty. Natomiast
podstawowymi przyczynami zespołu czerwo‑
nego oka są: zespół suchego oka, alergiczne
zapalenie spojówek i zakaźne zapalenie spojó‑
wek. Omówiono je kolejno poniżej.
chłonnych cierpi
najprawdopodobniej
na alergię.
n Zespół suchego oka
Choroba ta wywoływana jest przez następu‑
jące czynniki: zmniejszenie wydzielania łez (np.
przez leki: atropina i beta­‍‑blokery), zaburzenie
wydzielania dodatkowego (np. awita­minoza A),
zaburzenia powiekowe (np. wytrzeszcz gałki
ocznej, rzadkie mruganie), nieprawidłowa
powierzchnia gałki ocznej (np. skrzydlik), nad‑
mierne parowanie łez (np. pływ klimatyzacji,
MEDYCYNA I PASJE październik 2010
47