Microsoft PowerPoint - ZA charakterystyka - prezentacja dla

ZESPÓŁ ASPERGERA
- charakterystyka
Opracowała: Karolina Dyrda
Bydgoszcz 15.03.2014 r.
Zespół Aspergera i inne zaburzenia ze
spektrum autyzmu
Jakościowe nieprawidłowości w zakresie:
• rozwoju społecznego, zwłaszcza do
uczestnictwa w naprzemiennych interakcjach
społecznych,
• komunikacji (słownej i bezsłownej),
• zachowań, aktywności i zainteresowań
(od 5% do 15% badanej populacji HFA i ZA, w normie
intelektualnej nie wykazuje żadnych szczególnych
zainteresowań – za: A. Rynkiewicz „Zespół
Aspergera”)
Autyzm i pokrewne zaburzenia
rozwoju wg klasyfikacji ICD-10
Lp Kod Całościowe zaburzenia rozwojowe (F84)
1. F84.0
Autyzm dziecięcy
2.
F84.1 Autyzm atypowy
3.
F84.2 Zespól Retta
4.
F84.3 Inne dziecięce zaburzenia dezintegracyjne
5.
F84.4 Zaburzenie hiperkinetyczne z towarzyszącym upośledzeniem umysłowym i ruchami
stereotypowymi
6. F84.5 Zespół Aspergera
7. F84.8 Inne całościowe zaburzenia rozwojowe
8. F84.9 Całościowe zaburzenia rozwojowe, nieokreślone
KOLEJNE WERSJE KLASYFIKACJI –
ICD-11 I DSM-V
• usunięcie podziału jednostek chorobowych w obrębie
Całościowych zaburzeń rozwoju;
• stworzenie ogólnej grupy spektrum autyzmu,
podzielonej ze względu na natężenie symptomów;
• usunięcie zespołu Retta;
• usunięcie zespołu Aspergera - stosowana będzie nazwa:
autyzm (subkliniczny) lekkiego lub łagodnego stopnia, z
opisem występujących u dziecka cech, np. dobrze
rozwinięta mowa, szeroka wiedza ogólna, specyficzne,
specjalistyczne zainteresowania.
Zaburzenie autystycznego spektrum
wg DSM-5
• obejmować będzie dwa zamiast jak do tej pory trzy
obszary:
a) deficyty społeczno/komunikacyjne
b) uporczywe zainteresowania i powtarzalne zachowania
• usunięty zostanie obszar związany z zaburzeniami
języka i komunikacji
• obszar ten nie jest charakterystyczny wyłącznie dla
zaburzeń należących do spektrum autyzmu i nakłada
się z trudnościami o charakterze wyłącznie językowym
• część osób z autyzmem (autyzm wysokofunkcjonujący i
zespół Aspergera) nie doświadcza większych trudności
w tym zakresie.
cztery kryteria diagnozy (A, B, C i D)
wg DSM-V
A. Stałe deficyty w zakresie komunikacji społecznej i
społecznej interakcji w różnych kontekstach, nie
wyjaśnione przez ogólne opóźnienia rozwojowe i
manifestujące się przez wszystkie trzy rodzaje:
1. Deficyty w zakresie społeczno-emocjonalnej
wzajemności; ich stopień może obejmować anormalne
podejście społeczne i niepowodzenie w normalnej
dwustronnej konwersacji, przez zredukowanego
dzielenia zainteresowań, emocji i afektu oraz reakcji, po
całkowity brak inicjowania interakcji społecznej,
cztery kryteria diagnozy (A, B, C i D)
wg DSM-V
2. Deficyty w zakresie zachowań o charakterze komunikacji niewerbalnej, używanych
w celu interakcji społecznej; począwszy od słabo zintegrowanej komunikacji
werbalnej i niewerbalnej, przez anormalności kontaktu wzrokowego i języka ciała
lub deficytów w zakresie rozumienia i stosowania komunikacji niewerbalnej, do
całkowitego braku ekspresji twarzy lub gestów.
3. Deficyty dotyczące rozumienia i utrzymywania relacji, odpowiednio do poziomu
rozwojowego (oprócz tych związanych z opiekunami); stopień ich może być różny,
począwszy od trudności w doborze zachowania do zastosowania w odpowiednich
kontekstach społecznych, przez trudności w dzieleniu zabawy wyobrażeniowej i
nawiązywaniu przyjaźni, po widoczny brak zainteresowania ludźmi.
cztery kryteria diagnozy (A, B, C i D)
wg DSM-V
B. Ograniczone, powtarzalne wzorce zachowania,
zainteresowań lub aktywności, manifestujące się
przynajmniej przez dwa spośród wymienionych poniżej:
1. Stereotypowa lub powtarzalna mowa, ruchy lub
posługiwanie się przedmiotami (jak proste stereotypie
ruchowe, echolalia, powtarzalne używanie przedmiotów
lub idiosynkratyczne frazy).
2. Nadmierne wykorzystanie rutyny, zrytualizowanych
wzorców zachowań werbalnych lub niewerbalnych lub
nadmierny opór wobec zmiany (jak rytuały ruchowe,
naciskanie na tą samą drogę lub jedzenie, powtarzanie tego
samego pytania lub skrajny dystres w odpowiedzi na małe
zmiany).
cztery kryteria diagnozy (A, B, C i D)
wg DSM-V
Wysoce ograniczone, uporczywe zainteresowania,
anormalne pod względem intensywności lub
przedmiotu uwagi; (takie jak silne przywiązanie do lub
zajmowanie się niezwykłymi obiektami,
zainteresowania, które są nadmiernie zawężone lub
powtarzające się/persewerujące).
4. Hiper-lub hipo-reaktywność na sensoryczny wkład
lub niezwykłe zainteresowanie sensorycznymi
aspektami otoczenia (jak widoczna obojętność na
ból/gorąco/zimno, negatywna reakcja na specyficzne
dźwięki lub powierzchnie, intensywne wąchanie lub
dotykanie przedmiotów, fascynowanie się błyskami
światła lub wirującymi przedmiotami).
3.
cztery kryteria diagnozy (A, B, C i D)
wg DSM-V
C. Symptomy musza być obecne we wczesnym dzieciństwie
(ale mogą się nie manifestować przed czasem, w którym
społeczne wymagania ujawnią ograniczone możliwości).
D. Symptomy razem wzięte ograniczają i upośledzają
codzienne funkcjonowanie.
Zaburzenie spektrum autyzmu jest zaburzeniem
neurorozwojowym i musi być obecne od niemowlęctwa lub
wczesnego dzieciństwa, ale może nie być rozpoznane w tym
okresie, z powodu minimalnych wymagań społecznych i
wsparcia ze strony rodziców oraz opiekunów dostarczanego
we wczesnych latach życia dziecka.
Inne kryteria diagnostyczne
• Szwedzki badacz Christopher Gillberg
zajmujący się Zespołem Aspergera na
podstawie kryteriów diagnostycznych DSM
IV oraz własnych obserwacji dzieci z tym
zaburzeniem, określił sześć kryteriów
diagnostycznych.
Kryteria diagnostyczne zespołu
Aspergera wg Christophera Gillberga
1. Zaburzenia w sferze relacji społecznych
(skrajny egocentryzm)
(przynajmniej dwa z następujących):
• niezdolność do interakcji z rówieśnikami
• brak chęci do nawiązywania kontaktów z
rówieśnikami;
• słabe rozumienie sygnałów społecznych
• niewłaściwe społeczne i emocjonalne zachowania
Kryteria diagnostyczne zespołu
Aspergera wg Christophera Gillberga
2. Całkowicie pochłaniające wąskie zainteresowania (przynajmniej
jedno z następujących):
• wykluczenie innych działań
• powtarzające się zaangażowanie w daną aktywność
• więcej odtwarzania niż działań celowych
3. Narzucanie codziennych zajęć i zainteresowań (przynajmniej
jedno z następujących):
• sobie, w różnych aspektach życia
• innym
Kryteria diagnostyczne zespołu
Aspergera
4. Zaburzenia mowy i języka (przynajmniej trzy z
następujących):
• opóźniony rozwój
• powierzchownie doskonały, ekspresyjny język
• formalny, pedantyczny język
• dziwna prozodia, osobliwe cechy głosu
• upośledzenie rozumienia, obejmujące błędną
interpretację znaczeń dosłownych i ukrytych
Kryteria diagnostyczne zespołu
Aspergera
5. Zaburzenia komunikacji niewerbalnej
(przynajmniej jedno z następujących):
• ograniczona gestykulacja
• niezdarna lub niezręczna mowa ciała
• ograniczona mimika twarzy
• niewłaściwa ekspresja
• osobliwe, chłodne spojrzenie
6. Niezdarność ruchowa.
Przyczyny zespołu Aspergera
- zespół Aspergera (wraz z innymi zaburzeniami ze spektrum
autyzmu) jest zaliczany do zaburzeń neurorozwojowych o
skomplikowanej i wieloczynnikowej etiologii (za: Pisula, Autyzm, 2012)
- nie ma ustalonej konkretnej przyczyny powstawania zaburzeń
ze spektrum autyzmu,
- są pewne przypuszczenia co do czynników powodujących to
zaburzenie,
- stale trwają badania poszukujące przyczyn tego zaburzenia,
Opracowania: Tony Attwood
Zespół Aspergera. Kompletny przewodnik
Przyczyny zespołu Aspergera
- wiemy z całą pewnością, że przyczyną nie są błędy
wychowawcze rodziców,
- wpływ na zaburzenia ze spektrum autyzmu mają czynniki
genetyczne, neurorozwojowe, a także biologiczne i
środowiskowe wzajemnie na siebie oddziałujące,
- przypuszcza się, iż dalsze badania pozwolą wyodrębnić
podgrupy osób z ASD ze wspólnymi ścieżkami patogenezy.
(za: Pisula, Autyzm, 2012)
Przyczyny zespołu Aspergera –
podsumowanie badań
• biologiczne – inne „okablowanie”;
- „dysfunkcja mózgu społecznego” potwierdzona badaniami
neuroobrazowania funkcji mózgu i testami
neuropsychologicznymi;
- „mózg społeczny” obejmuje obszary kory czołowej i
skroniowej;
- mówi się też o dysfunkcji ciała migdałowatego, jądra podstawy
i móżdżku; najnowsze badania wskazują na ich słabą łączność;
- inne badania mówią o dysfunkcji kory w prawej półkuli mózgu;
- jeszcze inne o nieprawidłowościach w układzie
dopaminowym;
Opracowania: Tony Attwood
Zespół Aspergera. Kompletny przewodnik
Przyczyny zespołu Aspergera
• genetyczne
- zgodnie ze ścisłymi kryteriami ZA 20% ojców i 5%
matek dzieci z ZA ma również zespół Aspergera;
- przy szerszych kryteriach – niemal połowa z bliskiej
rodziny (I stopień pokrewieństwa);
- 2/3 krewnych (II i III stopień pokrewieństwa) – ma
podobny profil umiejętności (za: Tony Attwood)
- mówi się o „fenotypie autyzmu” – nie występuje
dziedziczenie samego zaburzenia, ale pewnych
predyspozycji do określonej dynamiki rozwoju mózgu
(za: Pisula, Autyzm, 2012)
Przyczyny zespołu Aspergera
•
-
środowiskowe (prenatalne i okołoporodowe):
niska waga urodzeniowa,
ciąża niedonoszona lub przenoszona
zażywanie leków przez matkę w czasie ciąży,
krwawienia
cukrzyca ciążowa, poród pośladkowy z użyciem narzędzi,
poród wywoływany,
pierwsze cesarskie cięcie,
zaawansowany wiek matki lub ojca,
kolejność urodzeń (ciąża pierwsza, trzecia lub późniejsza),
(za: Pisula, Autyzm, 2012)
Przyczyny zespołu Aspergera
• środowiskowe (prenatalne i okołoporodowe):
- zaburzenia ze spektrum autyzmu częściej występują u wcześniaków oraz u
dzieci, które po urodzeniu przebywały na oddziale intensywnej terapii,
- dodatkowo mówi się o „stresie prenatalnym„ występującym u matki w
okresie między 21. a 32. tygodniem ciąży, który może powodować
podwyższenie poziomu leukocytów i glikokortykoidów, odpowiedzialnych
za zaburzenia rozwoju mózgu dziecka,
- u osób z autyzmem stwierdza się współwystępowanie różnych problemów
medycznych(zaburzenia metaboliczne, immunologiczne, częste infekcje
wirusowe, grzybicze, bakteryjne) – wśród nich również szuka się przyczyn
zaburzenia.
(za: Pisula, Autyzm, 2012)
Hipersystematyzacyjna teoria
autyzmu
• Zaburzenia ze spektrum autyzmu są stanem
nierównowagi między dwoma rodzajami
inteligencji: empatyzacji (potrzebnej do
rozumienia ludzi) i systematyzacji (potrzebnej
do klasyfikowania przedmiotów)
Hipersystematyzacyjna teoria autyzmu
• Autyzm = „skrajnie męski” sposób patrzenia
na rzeczywistość, w przeciwieństwie do
kobiecego (więcej zdolności empatycznych)
• Inne spojrzenie na autyzm – jako na odmienny
styl myślenia
Badania prof. Simona Barona - Cohena
• Badania: podwyższony poziom testosteronu w
okresie płodowym powoduje zaburzenia ze spektrum
autyzmu
• Nie wiadomo co jest przyczyną podwyższonego
poziomu testosteronu
• Badania wskazują, że odpowiadają za to czynniki
genetyczne i środowiskowe
• Testosteron może wpływać na mózg, zmieniając
układ połączeń między neuronami i neuroprzekaźniki
Badania prof. Simona Barona - Cohena
• Badacze określali stężenie testosteronu, badając próbki wód
płodowych
• po urodzeniu przyglądano się nadal rozwojowi dzieci
• W wieku 18 i 46 miesięcy, przebadano je testami na
zaburzenia autystyczne (jak często dziecko spogląda na twarz
matki, jak rozbudowany jest jego słownik)
• Udało się wykazać istnienie związku między zachowaniem
malucha na tak wczesnych etapach rozwoju a stężeniem
testosteronu w okresie prenatalnym
Badania prof. Simona Barona - Cohena
• Badania powtórzono w wieku 8 lat
• matki wypełniały kwestionariusz AQ Barona
Cohena
• Korelacja nie jest idealna ale wynik okazał się
istotny statystycznie
• Planowane jest rozszerzenie zakresu badań
Częstość występowania zespołu
Aspergera
• zależy od kryteriów diagnostycznych:
• wg restrykcyjnych DSM-IV i ICD-10 współczynnik
występowania waha się między 1:33.000, a 1:1200
osób,
• wg innych kryteriów diagnostycznych (np.
Gillbergów) współczynnik występowania waha się
między od 1: 280 do 1: 210 osób,
• obecnie diagnozujemy tylko połowę dzieci z ZA,
• dość pewną diagnozę można postawić dopiero po 5
roku życia.
Problemy charakterystyczne dla
spektrum autystycznego:
- Deficyty w zakresie odbioru i
przetwarzania bodźców sensorycznych
- Problemy w zakresie rozwoju czynności
poznawczych:
• zaburzenia w zakresie teorii umysłu
• zaburzenia w zakresie centralnej koherencji
• funkcje wykonawcze
PROFIL SENSORYCZNY
Osoby z ZA/HFA wykazują:
•
przeciążenia sensoryczne na dotyk, dźwięk, światło, smak lub zapach,
•
chwilowe niedosłyszenia lub niedowidzenia,
•
osłabioną wrażliwość lub nadwrażliwość ciała na ból lub temperaturę
•
zniekształcenia głębokości obrazu – obrazy mogą wydawać się bliżej lub dalej niż są w
rzeczywistości, mogą być także postrzegane jakby się poruszały,
•
trudność z przekazywaniem informacji za pomocą kilku zmysłów jednocześnie,
•
współtowarzyszące wrażenia uczuciowe, tak zwane synestezje, na przykład widzenie różnych
kolorów lub odczuwanie różnych zapachów w reakcji na różne dźwięki muzyki
•
Za: Agnieszka Rynkiewicz „Zespół Aspergera” (Harrison, Hare, 2004)
teoria umysłu
TEORIA UMYSŁU
WYRAŻA TAKIE STANY UMYSŁU JAK:
• udawanie
• myślenie
• posiadanie wiedzy
• sądzenie
• wyobraźnia
• marzenie
• zgadywanie
• oszukiwanie
Teoria umysłu
1. rozpoznawanie i rozróżnianie własnych stanów umysłowych (emocjonalnych
i motywacyjnych)
- wiedza kiedy i o czym się myśli, czego się pragnie, do czego się zmierza.
- umiejętność określenia czynników, które wpływają na motywację (np. czyjeś
krytyczne oceny czy uwagi), na myślenie (np. brak lub posiadanie jakiś
informacji) i na działanie (np. posiadane umiejętności),
2. obserwacja własnej aktywności umysłowej ,
3. wnioskowanie o analogicznych stanach umysłowych występujących u
innych ludzi w określonych okolicznościach (na podstawie obserwacji
zachowań oraz wiedzy o ludzkim umyśle),
4. przewidywanie zachowania ludzi w określonych okolicznościach (na
podstawie obserwacji zachowań oraz wiedzy o ludzkim umyśle).
Opracowanie: Małgorzata Młynarska „Autyzm w ujęciu psycholingwistycznym”
Czyli człowiek, który posiada teorię
umysłu, potrafi:
• rozpoznawać i rozróżniać własne stany umysłu
• wnioskować o analogicznych stanach umysłu
innych osób
• przewidywać zachowania ludzi w określonych
sytuacjach
CENTRALNA KOHERENCJA
• Niezdolność do łączenia różnych informacji w
jedną całość, tak by uchwycić sedno
zagadnienia i stworzyć pojęcie wyższego rzędu
Zaburzenia w zakresie centralnej
koherencji
• autorką koncepcji osłabionej centralnej koherencji jest Utha Frith:
- istnieje deficyt neuropoznawczy, który wpływa na umiejętność łączenia
informacji w spójną całość,
- ludzie interpretują bodźce całościowo, biorą po uwagę kontekst,
- skupiają się na istotnych elementach, pomijają szczegóły,
- osoby z ASD przetwarzają informacje inaczej,
- mają inny styl percepcyjny, opierający się na analizie szczegółów,
- nie wykorzystują kontekstu, kierują się nieistotnymi detalami,
- ale! zdolności do całościowego przetwarzania informacji są u osób z
ASD zróżnicowane, trudności tego typu nie występują u wszystkich.
Funkcje wykonawcze
• procesy dzięki którym potrafimy
programować, kontrolować i modyfikować
swoje czynności zgodnie z aktualnym celem
zadania.
Funkcje wykonawcze
• hamowanie reakcji - zdolność do kierowania własnym
zachowaniem oraz ekspresją emocji zgodnie ze społecznymi
wymaganiami,
• pamięć robocza – odpowiedzialna za tymczasowe
przechowywanie i przetwarzanie informacji,
• elastyczność poznawcza – związana z przerzutnością uwagi,
problemy mogą się przejawiać „lepkością poznawcza” oraz
koncentrowaniu się na nieistotnych detalach.
Funkcje wykonawcze
• nastawienie na cel – umiejętność realizowania zadania
nawet jeśli wymagane jest poświęcenie, gratyfikacja
oddalona w czasie
• planowanie i organizacja
• inicjacja i podtrzymywanie działania
• elastyczność myślenia i działania
• sprawdzanie i korekta wykonanego działania
dziękuję
[email protected]