Jak nie wpaść w pętle zadłużenia? Typ: PDF File Rozmiar

Jak nie wpaść w pętlę
zadłużenia?
Jak nie wpaść w pętlę zadłużenia?
Skrócony opis lekcji
Podstawa programowa kształcenia ogólnego: Wiedza o społeczeństwie.
Uczeń:

podaje przykłady racjonalnego i nieracjonalnego gospodarowania; stosuje zasady
racjonalnego gospodarowania odniesieniu do własnych zasobów (np.: czasu, pieniędzy),

wymienia główne dochody i wydatki gospodarstwa domowego; układa jego budżet.
Cele lekcji
Uczeń powinien:

wymieniać główne dochody i wydatki gospodarstwa domowego,

wyjaśniać pojęcia: deficyt, nadwyżka, równowaga budżetowa,

znać sposoby równoważenia budżetu,

uzasadniać potrzebę planowania budżetu,

wyjaśniać ryzyko związane z zaciąganiem szybkich i łatwych pożyczek oferowanych
przez firmy parabankowe,

ułożyć przykładowy budżet gospodarstwa domowego.
Pojęcia kluczowe:
Budżet, bank, parabank, pożyczka, kredyt, dług.
Metody:

praca w grupach,

dyskusja,

elementy burzy mózgów,

studium przypadku.
Narodowy Bank Polski
2
Jak nie wpaść w pętlę zadłużenia?
Materiały:

Materiały zamieszczone na stronie „Zanim podpiszesz” http://www.zanim-podpiszesz.pl
– część „Chcę pożyczyć pieniądze”:

kalkulator budżetu domowego - zakładka: Repozytorium wiedzy, materiały kampanii,

cztery zasady bezpiecznego pożyczania,

film http://www.youtube.com/user/zanimpodpiszesz,

tekst http://www.zanim-podpiszesz.pl/pdf/Jak_nie_wpasc_w_petle_zadluzenia.pdf,

studium przypadku.

Karta ćwiczenia dla każdej grupy.

Podręczny słownik pojęć.
Przebieg zajęć:
1.
Opowiedz
uczniom
o
kampanii
edukacyjnej
„Zanim
podpiszesz”
(http://www.zanimpodpiszesz.pl). Jej celem jest zwrócenie uwagi społeczeństwa
na ryzyko związane z zawieraniem umów finansowych, w tym przede wszystkim
z
zaciąganiem
wysoko
oprocentowanych,
krótkoterminowych
pożyczek
tzw. „chwilówek” oraz z korzystaniem z usług finansowych, które nie podlegają
szczególnemu nadzorowi państwa. Akcja społeczna jest współorganizowana przez
siedem instytucji publicznych: Bankowy Fundusz Gwarancyjny, Komisję Nadzoru
Finansowego, Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Sprawiedliwości, Narodowy
Bank Polski, Policję oraz Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
2.
Rozmawiając z uczniami przypomnij podstawowe pojęcia dotyczące budżetu
domowego oraz zasady jego konstruowania. Zapytaj, skąd ludzie mają pieniądze,
z jakich źródeł uzyskują dochody, na co przeznaczają posiadane środki finansowe?
Pomysły
uczniów
zapisuj
na
arkuszu
papieru
w
dwóch
kolumnach
(dochody/wydatki). Plakat powieś w widocznym miejscu, aby móc się odwoływać
do zapisów w dalszej części zajęć.
3.
Zapytaj uczniów, czy oni planują swoje dochody i wydatki? Poproś o wypowiedzi
ochotników. Na tablicy możesz notować podawane argumenty „za” sporządzaniem
budżetu (np.: kontrolowanie wydatków, ograniczenie zbędnych wydatków) oraz
argumenty „przeciw” planowaniu wydatków (np.: zajęcie czasochłonne, uciążliwe,
zbyt małe dochody). Po zakończeniu dyskusji porównaj zapisy w obu kolumnach;
zwróć uwagę, które argumenty przeważają; podkreśl te, które najczęściej się
powtarzały. Zwróć uwagę, na charakter wynotowanych argumentów – czy były
Narodowy Bank Polski
3
Jak nie wpaść w pętlę zadłużenia?
to argumenty rzeczowe czy bardziej emocjonalne? Czy określały czynniki, na które
mamy wpływ czy też niezależne od nas?
Podsumowując rozmowę podkreśl znaczenie planowania i układania budżetu zwłaszcza przy niskich dochodach. Wyjaśnij, że im mniej ma się środków, tym racjonalniej
należy gospodarować posiadanymi zasobami, a decyzje zakupowe podejmować
w sposób przemyślany i rozważny.
4.
Wyjaśnij, że do planowania budżetu domowego można wykorzystywać różne kalkulatory bezpłatnie dostępne w Internecie. Przedstaw kalkulator budżetu domowego
dostępny na stronie kampanii www.zanim-podpiszesz.pl (zakładka: Repozytorium
wiedzy, materiały kampanii) zwróć uwagę na kategorie dochodów i wydatków,
porównaj z tymi które uczniowie wymienili na początku lekcji. Poproś, aby posługując
się kalkulatorem uczniowie skonstruowali budżet przykładowego gospodarstwa
domowego.
5.
Po wykonaniu zadania porozmawiaj o otrzymanych bilansach. Poproś ochotników
o wypowiedzi. Wspólnie przeanalizujcie sytuacje w których wystąpiła nadwyżka,
równowaga lub deficyt budżetowy. Wyjaśnij te pojęcia.
6.
Zapytaj uczniów w jaki sposób można zmniejszyć lub zlikwidować deficyt budżetowy. Zachęć do podawania przykładów z własnego doświadczenia. Porozmawiaj
o tym czy uczniowie kiedykolwiek byli w sytuacji, w której ich planowane wydatki nie
znalazły pokrycia w dochodach. Jak sobie poradzili w takiej sytuacji? Pomysły zapisuj
na tablicy, następnie pogrupuj na takie, które dotyczą:
a) ograniczania wydatków, na przykład zrezygnowania z zakupu rzeczy mało
potrzebnych bez których można się obejść,
b) zwiększania dochodów np.: poszukanie dodatkowego zajęcia,
c) zaciągania pożyczek lub kredytów.
7.
Porozmawiaj o wadach i zaletach każdego z tych rozwiązań. Zwróć szczególną uwagę
na wady i zalety zaciągania pożyczek. Podkreśl z jednej strony możliwość realizacji
ważnych, życiowych celów, na przykład zakup droższego sprzętu sportowego
czy elektronicznego, remont mieszkania, a z drugiej konieczność spłaty długu wraz
z odsetkami. Wyjaśnij, że każdy z nas może znaleźć się w sytuacji, kiedy będzie
potrzebował większych lub mniejszych środków finansowych na zakup określonych
rzeczy.
8.
Podziel klasę na kilkuosobowe grupy. Poproś o przeczytanie tekstu dostępnego na
stronie http://www.zanim-podpiszesz.pl/pdf/Jak_nie_wpasc_w_petle_zadluzenia.pdf,
a następnie porozmawiaj o zagrożeniach wynikających z zaciągania nieprzemyślanych
pożyczek, które mogą doprowadzić do problemów z ich spłatą i w konsekwencji
do wpadnięcia w tzw. pętlę zadłużenia, z której bardzo trudno się wydostać.
Powiedz,
ma
długi,
Narodowy Bank Polski
że
wg.
a
co
badań
czwarty
Krajowego
ma
Rejestru
problemy
ze
Długów,
spłatą
aż
58%
swoich
Polaków
zobowiązań
4
Jak nie wpaść w pętlę zadłużenia?
(http://www2.krd.pl/Centrumprasowe/Aktualnosci/Pozyczka-%E2%80%93nielubiana-koniecznosc.aspx).
9.
Poproś uczniów, aby nadal pracując w grupach zapoznali się z wybranym opisem
przypadku zamieszczonym na stronie internetowej kampanii „Zanim podpiszesz”
(zakładka studium przypadku), a następnie przygotowali odpowiedzi na pytania
znajdujące się w karcie ćwiczeń:
a) Kto jest pożyczkobiorcą w opisanej historii?
b) Od kogo bohater historii pożyczył pieniądze?
c) Jakie były powody zaciągnięcia pożyczki?
d) Co
zachęciło,
przekonało
pożyczkobiorcę
do
zaciągnięcia
pożyczki
od tej firmy?
e) Jakie były konsekwencje zaciągnięcia pożyczki? Z czego wynikały?
f)
Jakie błędy popełnił bohater historii podpisując umowę pożyczkową?
g) Dlaczego należy uważać na to od kogo pożyczamy pieniądze?
Po wykonaniu ćwiczenia odnieś się do opisanych historii i odpowiedzi uczniów,
10.
zwracając uwagę na duże ryzyko pożyczania pieniędzy od tzw. parabanków
czyli podmiotów, nie będących bankami, lecz wykonujących czynności podobne
do czynności bankowych. Podkreśl, że parabanki w odróżnieniu od banków,
nie podlegają nadzorowi finansowemu, sprawowanemu przez Komisję Nadzoru
Finansowego. Osoby korzystające z usług tych instytucji i „okazji” typu „Pożyczka
od ręki”, „Pieniądze bez poręczycieli”, pozbawiają się możliwości reklamacji
w przypadkach powstałych nieporozumień.
Zaznacz, że za łatwe i szybkie pożyczki zaciągane od parabanków, często trzeba
płacić bardzo wysokie (nawet 80%) odsetki, a to zwiększa ryzyko spłaty zadłużenia.
Szczególnie trzeba uważać na zaciąganie nowych, droższych długów, po to by spłacić
stare. To najczęściej doprowadza do wpadnięcia w pętlę zadłużenia.
11.
Kończąc zajęcia zaproponuj uczniom, aby pracując w grupach opracowali (w postaci
haseł) 1-2 najważniejsze, ich zdaniem, zasady bezpiecznego pożyczania.
Po wykonaniu zadania poproś grupy o zapisanie swoich propozycji na kartkach
i umieszczenie ich w widocznym miejscu. Stwórzcie klasową listę zasad bezpiecznego
pożyczania.
12.
Przedstaw
uczniom
film
edukacyjny
pt.
http://www.youtube.com/user/zanimpodpiszesz
zamieszczone
na
stronie
„Zanim
oraz
podpiszesz
cztery
www.zanim-podpiszesz.pl.
–
zasady
Poproś
o
pożyczki”
pożyczania
porównanie
zasad przedstawionych w materiałach z tymi opracowanymi w klasie. Omówcie
podobieństwa i różnice.
Narodowy Bank Polski
5
Jak nie wpaść w pętlę zadłużenia?
Karta ćwiczenia dla grup:
Pracując w kilkuosobowych grupach zapoznajcie się z opisem jednego przypadku zamieszczonego na stronie internetowej kampanii „Zanim podpiszesz” (zakładka studium przypadku),
a następnie przygotujcie odpowiedzi na pytania znajdujące się poniżej
Kto jest pożyczkobiorcą w opisanej historii?
…………………………………………………………………………………………………..
Od kogo bohater historii pożyczył pieniądze?
…………………………………………………………………………………………………..
Jakie były powody zaciągnięcia pożyczki?
…………………………………………………………………………………………………..
Co zachęciło, przekonało pożyczkobiorcę do zaciągnięcia pożyczki od tej firmy?
…………………………………………………………………………………………………..
Jakie były konsekwencje zaciągnięcia pożyczki? Z czego wynikały?
…………………………………………………………………………………………………...
Jakie błędy popełnił bohater historii podpisując umowę pożyczkową?
…………………………………………………………………………………………………...
Dlaczego należy uważać na to od kogo pożyczamy pieniądze?
…………………………………………………………………………………………………...
Narodowy Bank Polski
6
Jak nie wpaść w pętlę zadłużenia?
Podręczny słownik pojęć:
Bank
Podmiot działający na podstawie zezwolenia i nadzorowany przez Komisję Nadzoru
Finansowego, którego działalność polega na przyjmowaniu depozytów, udzielaniu kredytów
oraz dokonywaniu rozliczeń pieniężnych.
Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG)
Instytucja gwarantująca depozyty w bankach z siedzibą w Polsce oraz prowadząca działalność
pomocową wobec banków spółdzielczych i banków komercyjnych zagrożonych niewypłacalnością. W przypadku zawieszenia działalności banku i ustanowienia zarządu komisarycznego bądź
złożenia wniosku o ogłoszenie jego upadłości BFG wypłaca klientom środki zgromadzone
w banku do kwoty nieprzekraczającej równowartości w złotych 100.000 EUR w ciągu 20 dni.
Więcej informacji patrz: www.bfg.pl.
Chwilówka
Łatwo i szybko dostępna pożyczka/kredyt, najczęściej w wysokości od kilkudziesięciu złotych
do kilku tysięcy złotych na krótki okres. To najpopularniejsza forma drobnych pożyczek
udzielanych często na niekorzystnych dla klienta i niejasnych warunkach, dlatego – dla zachęty
– bywają reklamowane jako produkty „bez sprawdzania w BIK”, „pożyczki prywatne”,
„bez zbędnych formalności”, „bez poręczycieli” lub „pozabankowe” dla tych, którzy nie mogą
liczyć na kredyt w banku.
Firma pożyczkowa
Podmiot nie będący bankiem, którego działalność polega na udzielaniu pożyczek osobom
fizycznym lub przedsiębiorstwom. Pożyczki udzielane są z własnych środków, a nie z funduszy
zdeponowanych przez klientów. Podmiot ten nie podlega nadzorowi Komisji Nadzoru
Finansowego. Zawierając umowę o pożyczkę należy zwrócić szczególną uwagę na wymagania
pożyczkodawcy związane z zabezpieczeniem oraz na całkowity koszt pożyczki obejmujący
oprocentowanie, prowizje oraz wszelkie dodatkowe opłaty związane z jego udzieleniem
oraz obsługą w trakcie trwania umowy.
Inwestycja
Rodzaj świadomego i celowego wydatku/nakładów środków pieniężnych na określone dobra,
które w ustalonym czasie mają lub powinny przynieść dochód.
Narodowy Bank Polski
7
Jak nie wpaść w pętlę zadłużenia?
Komisja Nadzoru Finansowego (KNF)
Instytucja państwowa, sprawująca nadzór nad sektorem bankowym, rynkiem kapitałowym,
ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz nad instytucjami pieniądza elektronicznego. Celem KNF
jest
zapewnienie
prawidłowego
funkcjonowania
rynku
finansowego, jego
stabilności,
bezpieczeństwa oraz przejrzystości, wzmacnianie zaufania do rynku, a także zapewnienie
ochrony interesów jego uczestników. Więcej informacji patrz: www.knf.gov.pl.
Kredyt
Umowa, na mocy której kredytodawca (bank, SKOK) przekazuje do dyspozycji kredytobiorcy
określoną kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na określony cel, a kredytobiorca
zobowiązuje się do spłaty kredytu wraz z odsetkami i ewentualnymi prowizjami w ustalonych
w umowie terminach.
Odsetki
Dochód z udostępnienia bankowi środków pieniężnych z tytułu depozytu/lokaty lub koszt
pozyskania środków pieniężnych w formie kredytu/pożyczki. Ich wysokość zależy od oprocentowania ustalonego pomiędzy stronami umowy lokaty lub umowy kredytu/pożyczki.
Oprocentowanie
Stopa procentowa podawana w skali rocznej, określająca wysokość odsetek od depozytu, które
otrzyma depozytariusz lub odsetek od pożyczki/kredytu, które będzie płacić pożyczkobiorca.
Parabank
Polskie prawo nie definiuje pojęcia „parabanku”. Pojęciem tym jednak powinno określać się
podmiot, niebędący bankiem ani instytucją uprawnioną, do przyjmowania depozytów
i udzielania kredytów, lecz wykonujący czynności podobne do czynności bankowych i niepodlegający nadzorowi finansowemu, sprawowanemu przez organ nadzoru.
Podmiot nadzorowany
Podmiot posiadający zezwolenie KNF prowadzący działalność zastrzeżoną dla takich
podmiotów jak banki, domy maklerskie, fundusze inwestycyjne, otwarte fundusze emerytalne,
zakłady ubezpieczeń, emitenci papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na rynku
regulowanym (np.: na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie).
Narodowy Bank Polski
8
Jak nie wpaść w pętlę zadłużenia?
Pożyczka
Umowa, na podstawie której firma pożyczkowa, bank lub osoba fizyczna (pożyczkodawca)
przekazuje innej osobie (pożyczkobiorca) określoną kwotę środków pieniężnych. Pożyczkobiorca
po upływie określonego terminu spłaca pożyczkę wraz z odsetkami. W przeciwieństwie
do kredytu bankowego w umowie pożyczki nie jest wymagane określenie celu pożyczki. Umowa
pożyczki na kwotę przekraczającą 500 zł powinna być zawarta na piśmie.
RRSO
Inaczej rzeczywista roczna stopa oprocentowania – stopa procentowa pożyczki/kredytu wyliczona zgodnie z ustawą o kredycie konsumenckim. RRSO pozwala na łatwiejsze porównanie
ofert kredytowych i pożyczkowych, ponieważ oprócz oprocentowania uwzględnia ona także
pozostałe koszty kredytu (np.: prowizje, ubezpieczenie, opłaty przygotowawcze).
Shadow banking
Równoległy system bankowy, na który składają się podmioty oferujące produkty i usługi
finansowe nie podlegające nadzorowi KNF. W Polsce do tego typu instytucji można zaliczyć
firmy udzielające pożyczek ze środków własnych oraz podmioty nielegalnie gromadzące środki
klientów w celu obciążania ich ryzykiem.
Stopa oprocentowania
Patrz: oprocentowanie.
Stopa zwrotu
Ważny wskaźnik dotyczący opłacalności inwestycji. Relacja zysku do wartości zainwestowanego
kapitału (w procentach).
Narodowy Bank Polski
9
www.nbp.pl