Wernisaż wystawy "Szopki krakowskie"

Muzeum Kultury Kurpiowskiej
Wernisaż wystawy "Szopki krakowskie"
Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce zaprasza na wernisaż nowej wystawy czasowej pt. „Szopki krakowskie”,
który odbędzie się w piątek 18 listopada o godzinie 14.00 w budynku muzeum przy placu gen. Józefa Bema 8.
Na wystawę składa się 14 szopek, od niewielkich – ok. 40 cm – do niemal 2 metrowych. Wśród szopek, które
eksponowane będą na ekspozycji dominują te pochodzące z II poł. XX wieku.
Szopkarstwo krakowskie jest tradycyjnym rzemiosłem opartym na wiedzy i umiejętnościach przekazywanych z
pokolenia na pokolenie, które w 2014 roku zostało wpisane na krajową Listę niematerialnego dziedzictwa
kulturowego. Każda z szopek ukazuje scenę Bożego Narodzenia, ale wyjątkowym walorem jest umieszczenie jej w
kontekście architektury miasta.
Konstrukcja szopki jest fantazją autora, na którą składają się zminiaturyzowane i stylizowane elementy zabytkowej
architektury Krakowa. Jest ona smukła, symetryczną, najczęściej trójwieżową budowlą o charakterystycznej i
unikatowej w skali świata baśniowości, czyli braku dosłowności w przedstawieniu. Konstrukcja powinna być lekka,
dlatego buduje się ją najczęściej z listewek lub tektury. Podstawowym materiałem używanym do oklejania jest staniol,
czyli gładka lub specjalnie mięta cienka folia metalowa, która służy również do wykonywania dekoracji.
Z najwcześniejszych opisów krakowskiej szopki, pochodzących z 1808 roku, wiadomo, że jest ona określana jako
teatrzyk marionetek. W kolejnych dekadach kronikarze zwracają uwagę na zmianę miejsca całego przedstawienia
ukazującego Boże Narodzenie – nie przed szopką, lecz wewnątrz jej budynku oraz towarzyszące scenie figurki, które
nawiązują do postaci legendarnych, historycznych, etnicznych i etnograficznych. Są nimi najczęściej Lajkonik, smok
wawelski, Tadeusz Kościuszko, Jan Paweł II, krakowiacy, górale, Żydzi, Cyganie i wiele innych. Na początku XX wieku
nastąpiła istotna zmiana polegająca na umieszczeniu sceny ewangelicznej na pierwszej kondygnacji w ten sposób
oddzielając ją od świata świeckiego na kondygnacji dolnej. Podobno sam Stanisław Wyspiański zafascynowany
rękodziełem krakowskich rzemieślników zachęcał ich do czerpania wzorów z rodzimej architektury. Dziś, prawie
wszystkie szopki są podświetlane, zmechanizowane – z ruchomymi figurkami lub elementami ozdobnymi,
wykonywane z materiałów dużo łatwiej dostępnych niż pół wieku temu. Od kilkudziesięciu lat zaczęły powstawać
szopki specjalnie na konkurs, które są już pozbawione pierwotnej funkcji jaką było organizowanie teatrzyku o Bożym
Narodzeniu skierowanym dla publiczności.
Konkursy na najpiękniejszą szopkę krakowską od 1937 roku są organizowane cyklicznie (z przerwą na czas trwania II
wojny światowej); Od 1946 roku opiekę nad nim sprawuje Muzeum Historyczne Miasta Krakowa. Udział w corocznym
konkursie – w pierwszy czwartek grudnia, dla wielu twórców jest dużą mobilizacją. Wiąże się ona z odpowiednią
organizacją czasu i systematycznej, kilkumiesięcznej pracy. Każdy z twórców ma własną technikę konstruowania
szopki, z którą niechętnie dzieli się z innymi, a także własny styl ukształtowany pod wpływem odpowiedniej
kolorystyki, detali architektonicznych, oryginalnych zdobień, ruchomych i podświetlanych elementów. Sposób pracy
determinuje również wielkość budowli, które są zgłaszane do konkursu w kategorii miniatur, małych, średnich i
dużych sięgających dwóch lub więcej metrów. Każda z nich precyzyjnie wykonana staje się niepowtarzalnym
arcydziełem sztuki nieprofesjonalnej. Twórcy nie ukrywają, że duże zainteresowanie szopkami wśród krakowian,
mieszkańców Polski i poza granicami kraju motywuje ich do corocznej pracy.
Tekst nt. szopkarstwa krakowskiego: Dr Magdalena Kwiecińska, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa.
1
Muzeum Kultury Kurpiowskiej
2