Przeczytaj całą publikację - CARGO Koło Naukowe Handlu

Marcin Nowik
TEORETYCZNE ASPEKTY REALIZACJI
PROEKSPORTOWEJ STRATEGII ROZWOJU
Wprowadzenie
Internacjonalizacja gospodarki, szerokie uczestnictwo w międzynarodowym
podziale pracy stanowi istotną determinantę długookresowego rozwoju gospodarczego. Jeśli zostaną zastosowane odpowiednie instrumenty stymulujące działalność krajowych eksporterów przy jednoczesnym zachowaniu zasad wolnego handlu i uczciwej konkurencji wobec podmiotów zagranicznym obecnych na rynku
krajowym, korzyści wynikające z umiędzynarodowienia stanowić mogą fundament
dla wzrostu gospodarczego. Działania państwa mające na celu przyspieszenie rozwoju gospodarczego poprzez internacjonalizację gospodarki określane są mianem
proeksportowej strategii rozwoju. Przykłady krajów z grupy NIC (Korea Płd., Singapur, Hongkong oraz Tajwan) opierających rozwój dobrobytu na konsekwentnie
realizowanej strategii proeksportowej wskazują na wysoką jej skuteczność.
Pojęcie i zakres stosowania polityki proeksportowej
Pojęcie polityki proeksportowej może być definiowane co najmniej w dwóch
kategoriach. Definicja węższa, nawiązująca do definicji polityki handlowej, określa
politykę proeksportową jako „zbiór reguł, metod i narzędzi stosowanych przez
centralną władzę gospodarczą kraju dla przyspieszenia rozwoju eksportu”1. Definicja ta wiąże politykę proeksportową z ingerencją rządu w sferę wymiany między1
D. Rosati: Polityka proeksportowa. Warszawa: PWE, 1990, s. 15.
230
narodowej, przez co jest ona traktowana jako rodzaj interwencjonizmu państwowego, centralnego oddziaływania na kierunek, strukturę czy rozmiar eksportu2.
Ujęcie szersze zaproponowane przez D. Rosatiego traktuje politykę proeksportową
jak odmianę polityki gospodarczej. Autor ten definiuje ją jako: „politykę przyspieszania zrównoważonego rozwoju gospodarczego kraju za pomocą rozwoju eksportu”3. Definicja ta wskazuje jako cel polityki proeksportowej przyspieszenie
rozwoju gospodarczego, nie zaś rozwój eksportu, który sam w sobie, nie zawsze
prowadzi do wzrostu społecznego dobrobytu.
Ujęcie szersze określa zadania władzy gospodarczej, w ramach prowadzonej
polityki proeksportowej, nie tylko jako wsparcie udzielanie sferze eksportu, ale
przede wszystkim jako dążenie do zapewnienia maksymalnych korzyści w ramach
międzynarodowego podziału pracy. Wiąże się to z aktywnym i świadomym oddziaływaniem na sferę importu, produkcji oraz konsumpcji krajowej. Ujęcie węższe określa każdy wzrost rozmiaru eksportu jako zjawisko pozytywne, natomiast
definicja szersza wyznacza granice opłacalności zwiększania rozmiaru eksportu.
Otóż należy to czynić tak długo, jak każda dodatkowa jednostka eksportu powoduje dodatkowy przyrost dochodu narodowego, który nie wystąpiłby, gdyby nie
dany wzrost eksportu. Podejście takie jest zbieżne ze strategią gospodarki otwartej,
zaproponowanej w ramach ekonomii rozwoju, w której to strategii ekspansja eksportowa stanowi główną siłę napędową rozwoju gospodarki4.
Przesłanki stosowania polityki proeksportowej
Nawiązując do przytoczonych definicji, polityka proeksportowa, aby realizować
swój podstawowy cel, jakim jest przyspieszenie zrównoważonego rozwoju, niewątpliwie wymaga pewnego zakresu interwencjonizmu państwowego. Stanowi ona
świadomą i celową ingerencję władzy centralnej mającą na celu poprawę sytuacji
poszczególnych podmiotów, tak aby korzyści odniósł cały system gospodarki narodowej.
Konieczność interwencji państwa na rynku oraz jej forma i zakres pozostają
kwestią sporną. Zwolennicy stosowania strategii proeksportowej wskazują na niedoskonałości mechanizmu rynkowego w skali globalnej (np. w dostępie do informacji, jak i arbitralnie ustalanych kosztach pracy czy kursach walutowych) jako
2
T.H. Bednarczyk: Instrumenty wspierania eksportu: kredyty i ubezpieczenia. Warszawa: PWN,
2000, s. 17.
3
D. Rosati: wyd. cyt., s. 17.
4
Tamże, s. 18.
231
główną przesłankę dla stosowania polityki proeksportowej5. Stwarza to pewien
paradoks, gdyż poprzez prowadzoną politykę proeksportową państwo przyczynia
się do powstawania nowych zniekształceń na rynku światowym, przez co obliguje
inne podmioty do podjęcia analogicznych działań. Intensyfikacja polityki proeksportowej zwiększa istniejące zniekształcenia. Dlatego też na forum międzynarodowym (np. WTO) podejmuje się wysiłki w celu uregulowania zasad tej polityki6.
Teoria zakłóceń opracowana przez J. Bhagwatiego w latach sześćdziesiątych
dzieli zniekształcenia rynku na dwie grupy: krajowe i międzynarodowe oraz ekonomiczne i pozaekonomiczne. Pierwsza grupa wskazuje na miejsce występowania
zniekształceń. Odstępstwa od rynku konkurencji doskonałej mogą występować na
rynku krajowym, na rynku światowym, jak i obu jednocześnie. Zniekształcenia
rynku krajowego spowodowane są przez politykę ekonomiczną prowadzoną przez
władze danego kraju (w szczególności podatkową i celną), mechanizmy funkcjonowania rynku wewnętrznego (jak np. trudności z pozyskaniem kapitału, czy
otrzymaniem należności), istniejące na rynku krajowym monopole, arbitralnie
ustalane wynagrodzenia pracowników, wysoką inflację. Wskazane czynniki determinują konkurencyjność eksporterów krajowych na rynkach zagranicznych oraz
utrudniają rozwój sektora eksportowego. W przypadku zniekształceń mechanizmu
rynkowego na poziomie krajowym władza gospodarcza posiada w pewnym zakresie możliwość ich niwelowania czy ograniczania negatywnych skutków dla krajowych eksporterów. W sytuacji, kiedy źródło zniekształceń stanowi otoczenie międzynarodowe i powodowane są one przez politykę gospodarczą innych państw na
świecie7, możliwości oddziaływania jednego państwa na zakłócenia mechanizmu
rynkowego w gospodarce światowej są nikłe8. Wymienione czynniki powodujące
powstawanie zakłóceń na rynku krajowym oraz międzynarodowym, należą do
grupy czynników ekonomicznych. Jako czynniki pozaekonomiczne będące przyczynami zakłóceń mechanizmu rynkowego wskazać można sankcje i embarga będące decyzją polityczną państwa lub grupy państw. Decyzja ta wpływa negatywnie
na konkurencyjność podmiotów nie tylko z obszaru dotkniętego sankcją, ale także
wszystkich podmiotów prowadzących wymianę gospodarczą z danych obszarem.
Polityka proeksportowa dąży zatem do niwelowania wpływu zniekształceń na konkurencyjność eksporterów, wyrównuje warunki funkcjonowania krajowych podmiotów na rynku międzynarodowym. Istotnym jest tutaj fakt, iż celem działalności
władzy gospodarczej w ramach tej polityki jest zapewnienie równych, a nie bar5
D. Rosati: wyd. cyt., s. 29
A. Wziętek-Kubiak: Kontrowersje wokół proeksportowej strategii rozwoju. Warszawa: Poltext,
1996, s. 43.
7
W szczególny sposób jako źródło zniekształceń międzynarodowych należy wskazać politykę
protekcjonistyczną, obniżającą konkurencyjność towarów importowanych wobec krajowych oraz
politykę wspierania eksportu, np. poprzez dumping, subwencjonowanie eksportu.
8
M. Domiter: Eksport w doktrynie i polityce gospodarczej na tle procesów liberalizacyjnych i
integracyjnych. Wrocław: Wyd. AE, 2008, s. 48.
6
232
dziej korzystnych warunków dla eksporterów krajowych względem przedsiębiorców z innych państw.
Analiza teorii zniekształceń prowadzi do postawienia ogólnej tezy: dopóki nie
nastąpi pełna liberalizacja międzynarodowych obrotów gospodarczych, eksporterzy krajowi, którzy pozbawieni są wsparcia własnego państwa, skazani są na dyskryminację na rynku światowym. Z uwagi na niedoskonałości mechanizmu rynkowego w odniesieniu do obrotów międzynarodowych, prowadzenie aktywnej polityki proeksportowej jest konieczne, nawet jeśli rynek krajowy jest wolny od zniekształceń9.
Polityka proeksportowa oraz polityka antyimportowa
jako dwie przeciwstawne formy prowadzenia
zagranicznej polityki gospodarczej
Pobudzanie wzrostu gospodarczego poprzez oddziaływanie na zagraniczną politykę handlową może przybrać postać strategii proeksportowej lub antyimportowej. Praktyka gospodarcza wskazuje, że strategie te nie są komplementarne10. Niemożliwa jest realizacja strategii proeksportowej przy jednoczesnym zamknięciu
rynku krajowego dla towarów z importu. Zwiększenie udziału sektora eksportowego wymaga przeprowadzenia zmian strukturalnych oraz jakościowych w gospodarce krajowej. Konieczne jest także unowocześnienie produkcji, tak aby była ona
konkurencyjna na rynkach zagranicznych. Wszystkie te dostosowania wymagają
zakupów (najczęściej importowych) dóbr inwestycyjnych oraz, przynajmniej w
fazie początkowej, konieczny jest import zaopatrzeniowy. Dlatego też realizowana
strategia proeksportowa prowadzi także do wzrostu importu. Kolejną przyczynę
braku komplementarności strategii antyimportowej oraz proeksportowej stanowi
trudność w odnalezieniu nowych rynków zbytu dla dodatkowego eksportu, czy
9
A. Wziętek-Kubiak: wyd. cyt., s. 43 i nast.
Procesy dostosowawcze w gospodarce światowej w latach dziewięćdziesiątych, aspekty teorii i
polityki międzynarodowej współpracy gospodarczej. Red. L. Olszewski. Wrocław: Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, 1994, s. 13, 120-135. Za: M. Domiter: wyd. cyt., s. 62; H. Nakonieczna-Kisiel:
Handel zagraniczny jako bariera wzrostu gospodarczego: geneza, konsekwencje, przezwyciężanie.
Szczecin: Wyd. Uniwersytetu Szczecińskiego, 1996, s. 247.
Wspomniany brak komplementarności dotyczy doświadczeń gospodarczych krajów kapitalistycznych, w ramach istniejących współcześnie uwarunkowań gospodarki światowej. Historia gospodarcza dostarcza bowiem wielu przykładów, kiedy to próbowano łączyć strategię antyimportową oraz
proeksportową. Przykładem może tu być doktryna merkantylistyczna oraz tzw. „nowy merkantylizm”. W przypadku niektórych państw, np. Wielkiej Brytanii pod koniec XVI w. strategia taka walnie przyczyniła się do rozwoju gospodarki narodowej.
10
233
nawet utrzymaniu istniejącego poziomu sprzedaży na rynkach zagranicznych, w
sytuacji wprowadzenia lub podwyższenia stawek ceł przywozowych, będących
jednym z instrumentów polityki antyimportowej. Zjawisko to związane jest z
wprowadzaniem ceł retorsyjnych przez zagranicznych partnerów handlowych,
które stanowią reakcję na decyzje dyskryminujące eksporterów z tych państw.
Strategia antyimportowa zakłada rozwój rodzimego przemysłu – produkcji
konkurującej z importem, dlatego nazywana jest także strategią substytucji importu. Poprzez stopniowe zastępowanie dóbr importowanych produkcją krajową,
gospodarka zmierza w stronę stanu autarkii. Strategia ta jest skrajnie nieefektywna
ekonomicznie w dłuższym okresie, głównie ze względu na sprzeczność z ricardiańską teorią kosztów komparatywnych. Do dalszych przyczyn nieefektywności polityki antyimportowej należą:
zakup droższych dóbr inwestycyjnych i konsumpcyjnych na rynku krajowym
zamiast tańszych pochodzących z importu,
stosowanie starszej technologii dostępnej na rynku krajowym, zamiast zakupu
za granicą nowszych rozwiązań technologicznych,
mała skala produkcji substytuującej import, ograniczona do chłonności rynku
krajowego, ograniczone możliwości korzystania z korzyści skali,
niższy poziom techniczny produkcji krajowej niż importowanej,
nakłady inwestycyjne potrzebne na uruchomienie produkcji substytuującej
import zwiększają deficyt bilansu płatniczego,
uruchomiona produkcja antyimportowa jest trudna do zlikwidowania ze
względu na opór społeczny11.
Mimo przedstawionych wad strategii antyimportowej praktyka gospodarcza
wykazuje, iż ta metoda jest najczęściej stosowana, głównie przez kraje rozwijające
się, jako sposób na doraźną poprawę bilansu płatniczego oraz jako strategia rozwoju gospodarki narodowej. Dzieje się tak, gdyż przynosi ona efekty w krótkim
okresie oraz stanowi metodę łatwiejszą do zaakceptowania społecznie. Jest to spowodowane następującymi czynnikami:
ograniczenie importu może być postrzegane jako dążenie do zwiększenia poziomu niezależności kraju,
wprowadzenie taryf celnych oraz kontyngentów spotyka się z poparciem
producentów krajowych,
budżet państwa uzyskuje dodatkowe dochody, np. z tytułu ceł,
faktyczna realizacja strategii antyimportowej zależy wyłącznie od władz krajowych, w przeciwieństwie do strategii proeksportowej, która jest zależna od popytu zagranicznego. 12
Realizacja strategii rozwoju gospodarczego poprzez wzrost eksportu także prowadzi do równowagi w bilansie płatniczym, a dodatkowo jest pozbawiona wad
11
12
M. Domiter: wyd. cyt., s. 63.
D. Rosati: wyd. cyt., s. 21.
234
wskazanych dla strategii substytucji importu. Trudność realizacji tej strategii polega na następujących czynnikach:
wzrost eksportu wymaga uruchomienia systemu zachęt dla eksporterów
(subsydia pośrednie i bezpośrednie) co wiąże się z obciążeniem budżetu,
subsydiowanie eksportu może spotkać się z działaniami odwetowymi
zagranicznych partnerów,
wspieranie eksportu może być społecznie postrzegane jako ograniczanie
dostępności towarów eksportowanych na rynku krajowym co prowadzi do
wzrostu ich cen,
wspieranie eksportu może być także postrzegane jako uzależnienie gospodarki
od rynków zagranicznych13.
Realizacja proeksportowej strategii rozwoju wiąże się także z dodatkowymi wyrzeczeniami ze strony społeczeństwa, gdyż wymaga reform o charakterze strukturalnym i instytucjonalnym w gospodarce narodowej; jest to tzw. restrukturyzacja
proeksportowa. Rezygnacja z mało wydajnych gałęzi przemysłu wiąże się z bankructwem wielu zakładów oraz wzrostem bezrobocia14.
Polityka proeksportowa a problematyka wzrostu gospodarczego
Zgodnie z definicją, polityka eksportowa, pojmowana w szerszym ujęciu, powinna prowadzić do wzrostu gospodarczego, przy zachowaniu wewnętrznej i zewnętrznej równowagi, poprzez rozwój eksportu. Założenie rozwoju gospodarczego
przez rozwój eksportu nie jest bezzasadne, teorie handlu międzynarodowego wskazują na silne powiązanie pomiędzy zwiększeniem eksportu a wzrostem poziomu
dobrobytu w danym kraju. Eksport ujmowany jest jako czynnik popytotwórczy,
powodujący wzrost produkcji, zatrudnienia oraz dochodów uzyskiwanych przez
krajowe podmioty gospodarcze. Przekłada się to w dalszej kolejności na wzrost
wynagrodzeń czynników produkcji (w tym płac), właścicieli przedsiębiorstw oraz
na wyższe wpływy do budżetu. Eksport w sposób nominalny wpływa także na wartość PKB wytworzonego w kraju, gdyż składa się ono z wartości wytworzonym w
kraju dóbr inwestycyjnych i konsumpcyjnych oraz nadwyżki eksportu nad importem (dodatnie saldo bilansu handlowego)15.
Istotne z punktu widzenia definicji strategii proeksportowej jest wskazanie, że
dodatkowa wartość przyrostu produktu krajowego nie miałaby miejsca w przy13
D. Rosati: wyd. cyt., s. 21.
H. Nakonieczna-Kisiel: wyd. cyt., s. 252.
15
Podstawy handlu zagranicznego. Red. H. Treder. Gdańsk: Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego,
2003, s. 20.
14
235
padku braku wzrostu wielkości eksportu. Przykłady dwóch takich sytuacji przytacza D. Rosati. Są to:
bariera importu,
niedostateczny popyt krajowy.
Bariera importu wiąże się z występowaniem deficytu w bilansie płatniczym.
Państwo nie posiada odpowiedniej ilości dewiz, aby sfinansować popyt na importowane dobra kapitałowe, w szczególności chodzi tu o import zaopatrzeniowy, jak
i maszyny, części zamienne, technologie. Jest to import niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania i wzrostu sektora przemysłowego; w przypadku jego braku
dochodzi do niepełnego wykorzystania mocy produkcyjnych i w dalszej kolejności
spowolnienia tempa wzrostu gospodarczego. W takiej sytuacji uzyskanie dodatkowych dochodów dewizowych poprzez wzrost eksportu może pozwolić na przezwyciężenie ograniczeń płatniczych, umożliwia zwiększenie importu i uzyskanie
przyrostu dochodu poprzez zatrudnienie niewykorzystanych zasobów. „W skali
makroekonomicznej opłacalność takiej operacji jest określana przez relację uzyskanego dodatkowego dochodu do kosztu dodatkowego eksportu. Eksport opłaca
się powiększać do momentu, w którym stosunek tych wielkości krańcowych będzie
równy jedności”16.
Niedostateczny popyt krajowy jest to sytuacja, w której popyt krajowy przy zachowanej strukturze cen i kosztów jest zbyt niski, aby zapewnić pełne wykorzystanie istniejących w gospodarce narodowej zasobów i mocy produkcyjnych. Poprzez
uzyskanie nowych rynków zbytu za granicą możliwe jest rozszerzenie skali produkcji, pełne wykorzystanie posiadanych zasobów i mocy produkcyjnych oraz
uzyskanie efektu skali17. Właśnie eksport stanowi czynnik umożliwiający krajom o
niewielkich rynkach wewnętrznych uzyskanie korzyści z międzynarodowego podziału pracy.
W celu określenia dodatkowej wartości wzrostu PKB uruchomionej poprzez
wzrost eksportu wykorzystać można teorię mnożnika handlu zagranicznego. Stanowi on pewną modyfikację keynesowskiego mnożnika popytowego. W przypadku mnożnika popytowego eksport traktowany jest jako składnik popytu efektywnego (obok inwestycji oraz wydatków rządowych), w przypadku mnożnika
handlu zagranicznego, eksport traktowany jest autonomicznie. Związek pomiędzy
zmianą wielkości eksportu a zmianą wielkości dochodu ilustruje wzór:
ΔY’ = ΔEx ∙ k’
gdzie: ΔY’ – zmiana produktu krajowego brutto, ΔEx – zmiana wielkości eksportu,
k’ – mnożnik handlu zagranicznego.
16
17
D. Rosati: wyd. cyt., s. 30.
Tamże.
236
Efekt mnożnika może dawać wartość ujemną – wskazuje wówczas, o ile ulegnie
zmniejszeniu PKB w przypadku spadku wielkości eksportu. Mnożnik można opisać za pomocą następującego wzoru18:
k’ = 1 / (KSO + KSI)
lub przy uwzględnieniu konsumpcji:
k’ = 1 / [(1 - KSK) + KSI]
gdzie: KSO – krańcowa psychologiczna skłonność do oszczędzania, KSI – krańcowa psychologiczna skłonność do importu, KSK – krańcowa psychologiczna
skłonność do konsumpcji.
Z powyższych formuł wynika, że mnożnik handlu zagranicznego jest odwrotnie
proporcjonalny do krańcowej skłonności do importu oraz oszczędności. A zatem
jest wprost proporcjonalny do krańcowej skłonności do konsumpcji, gdyż KSO =
1-KSK. Oznacza to iż wzrost PKB uruchomiony przez wzrost eksportu będzie tym
większy, im większa będzie konsumpcja (a tym samym mniejsze oszczędności),
pod warunkiem, że zostanie ona przeznaczona na zakup dóbr wyprodukowanych w
kraju.
Aby mechanizm mnożnika mógł funkcjonować, konieczne jest spełnienie trzech
warunków:
wolne moce wytwórcze w gospodarce narodowej,
stabilne ceny,
podaż elastyczna w stosunku do popytu.
Należy zaznaczyć, że w sytuacji niewykorzystanych w pełni mocy wytwórczych konieczne może się okazać przeprowadzenie importu zaopatrzeniowego (i
poniesienie związanych z nim wydatków) w celu zwiększenia wartości eksportu i
tym samych uruchomienia mechanizmu mnożnika handlu zagranicznego19.
Aby polityka proeksportowa stanowiła dźwignię rozwoju gospodarczego, warunkiem koniecznym jest, by wspierany eksport był opłacalny. Jest to determinowane przez strukturę rzeczową i asortymentową eksportu oraz terms of trade danego kraju. W przypadku eksportu nisko przetworzonych towarów, głównie surowców, o cechach standardowych, konkurencja na rynkach międzynarodowych
przybiera charakter przede wszystkim konkurencji cenowej. W celu utrzymania
atrakcyjnego poziomu cen, przedsiębiorstwa decydują się na poszukiwanie
oszczędności poprzez cięcia w kosztach prowadzonej działalności. W krajach rozwijających się, w których strukturze eksportu dominują nisko przetworzone towary
o wysokiej pracochłonności, oszczędności te przybierają formę obniżania wyna18
T. Rynarzewski, A. Zielińska-Głębocka: Międzynarodowe stosunki gospodarcze: teoria wymiany i polityki handlu międzynarodowego. Warszawa: PWN, 2006, s. 238.
19
Podstawy handlu zagranicznego, wyd. cyt., s. 21.
237
grodzeń pracowników20. Zjawisko to możliwe jest z uwagi na wysokie bezrobocie
oraz niewielki stopień ochrony praw pracowniczych przez państwo. W takiej sytuacji wpieranie eksportu prowadzi do pauperyzacji społeczeństwa.
Należy także wskazać, że samo postrzeganie przez centralną władzę gospodarczą funkcji eksportu nie jako dźwigni rozwoju gospodarki narodowej, lecz jako
narzędzia służącego pozyskaniu dewiz koniecznych do opłacenia importu, może
prowadzić do obniżenia dochodu narodowego oraz zubożenia społeczeństwa.
Dzieje się tak w momencie, kiedy zagraniczna polityka handlowa przybiera formę
forsowania eksportu za wszelką cenę i bez względu na koszty ekonomiczne oraz
społeczne. Sytuacja taka prowadzi do niepotrzebnego wywozu bogactwa narodowego za granicę. Zjawisko to było charakterystyczne przy wczesnej fazie industrializacji krajów rozwijających się oraz socjalistycznych21. J. Robinson określiła
to zjawisko mianem „nowego merkantylizmu”22, natomiast W. Rydygier posługuje
się określeniem „prezenty dla importerów”23.
Kolejny przykład możliwych negatywnych skutków strategii proeksportowej
stanowi, przedstawiona w latach 50. przez J. Bhagwati’ego, teoria wzrostu zubożającego. Jest ona pewną konstrukcją teoretyczną ukazującą jak wzrost eksportu
może spowodować zubożenie gospodarki. Dotyczy ona sytuacji, w której kraj eksportujący jest jednocześnie monopolistą lub głównym dostawcą danego surowca na
rynek światowy, a popyt na dany towar jest stosunkowo sztywny. W sytuacji
zwiększenia ilości eksportowanego produktu dochodzi do spadku jego ceny światowej i tym samym pogorszenia terms of trade danego kraju. Spadek ten może
zniwelować zyski wynikające ze wzrostu sprzedaży za granicą, a w skrajnym przypadku nawet je przewyższyć. J. Bahagwati zauważa, że rzeczywiste źródło paradoksu wzrostu zubożającego stanowią zniekształcenia rynku24.
Podsumowanie
Umiejętnie realizowana proeksportowa strategia rozwoju, rozumiana jako aktywne i świadome oddziaływanie władzy gospodarczej na wszystkie sfery gospodarki narodowej w celu realizacji maksymalnych korzyści z międzynarodowego
podziału pracy, może stanowić podstawę przyspieszonego rozwoju gospodarczego.
20
T. H. Bednarczyk: wyd. cyt., s. 24.
D. Rosati: wyd. cyt., s. 27.
22
J. Robinson: The New Mercantilism. Cambridge: Cambridge University Press, 1966. Za: D. Rosati: wyd. cyt., s. 10.
23
W. Rydygier: Handel zagraniczny jako czynnik rozwoju gospodarczego. Warszawa, 1973, s.
48. Za: H. Nakonieczna-Kisiel: wyd. cyt., s. 18.
24
J. Bhagwati: Wolny handel dziś. Warszawa: CeDeWu, 2003, s. 31.
21
238
Podstawową przesłankę dla stosowania proeksportowej strategii rozwoju stanowią
niedoskonałości globalnego mechanizmu rynkowego, występujące zarówno na
poziomie krajowym, jak i międzynarodowym. Z uwagi brak możliwości oddziaływania pojedynczego państwa na zakłócenia występujące w skali międzynarodowej,
władza gospodarcza zmuszona jest do przedsięwzięcia środków mających na celu
niwelowanie ich negatywnego wpływu na konkurencyjność podmiotów krajowych,
poprzez instrumenty strategii proeksportowej.
Stosowanie proeksportowej strategii rozwoju wyklucza jednoczesne podejmowanie działań z zakresu polityki antyimportowej. Pomimo tego, przez wzgląd na
kwestie społeczne oraz stosunkową łatwość wdrożenia, wiele państw decyduje się
na realizację rozwoju opartego na substytucji importu, strategia taka jest jednak
nieefektywna, a korzyści odnoszone są jedynie w krótkim okresie.
Proeksportowa strategia rozwoju zakłada, iż każda dodatkowa jednostka eksportu zwiększa w sposób bezpośredni produkt krajowy brutto, a wzrost ten nie
mógłby mieć miejsca bez zwiększenia wielkości eksportu. Dzieje się tak w sytuacji
wystąpienia bariery importu lub niedostatecznego popytu krajowego. W celu określenia dodatkowej wartości wzrostu PKB uruchomionej poprzez wzrost eksportu
wykorzystuje się teorię mnożnika handlu zagranicznego. Jego wielkość w sposób
bezpośredni zależy od krańcowej skłonności do importu oraz do oszczędności, jaka
występuje w społeczeństwie. Istotna ze społecznego i ekonomicznego punktu widzenia jest właściwa realizacja proeksportowej strategii rozwoju. Niewłaściwie
prowadzona forsowna polityka proeksportowa może skutkować wywozem bogactwa z kraju i pauperyzacją społeczeństwa, a w sytuacji monopolu surowcowego
wystąpić może zjawisko wzrostu zubożającego.
BIBLIOGRAFIA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Bednarczyk T. H.: Instrumenty wspierania eksportu: kredyty i ubezpieczenia. Warszawa: PWN, 2000.
Bhagwati J.: Wolny handel dziś. Warszawa: CeDeWu, 2003.
Bożyk P., Misala J., Puławski M.: Międzynarodowe stosunki ekonomiczne. Warszawa: PWE, 2002.
Domiter M.: Eksport w doktrynie i polityce gospodarczej na tle procesów liberalizacyjnych i integracyjnych.
Wrocław: Wyd. AE, 2008.
Krugman P. R., Obstfeld M.: Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Warszawa: PWN, 1997.
Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Red. A. Budnikowski, E. Kawecka-Wyrzykowska. Warszawa:
PWE, 1999.
Nakonieczna-Kisiel H.: Handel zagraniczny jako bariera wzrostu gospodarczego: geneza, konsekwencje,
przezwyciężanie. Szczecin: Wyd. Uniwersytetu Szczecińskiego, 1996.
Podstawy handlu zagranicznego. Red. H. Treder. Gdańsk: Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, 2003.
Problemy globalizacji regionalizacji i transformacji gospodarczej dekady lat 90. Red. L. Olszewski. Wrocław: Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, 1999.
Rębalski M.: Polityka proeksportowa państwa w teorii handlu zagranicznego. „Zeszyty Naukowe Akademii
Ekonomicznej w Krakowie” 2006 nr 721.
Rosati D.: Polityka proeksportowa. Warszawa: PWE, 1990.
Rynarzewski T., Zielińska-Głębocka A.: Międzynarodowe stosunki gospodarcze: teoria wymiany i polityki
handlu międzynarodowego. Warszawa: PWN, 2006.
Wziętek-Kubiak A.: Kontrowersje wokół proeksportowej strategii rozwoju. Warszawa: Poltext, 1996.
239
SUMMARY
Theoretical aspects of outward development strategy
The article indicates a number of theoretical issues related to introduction and realization of outward development strategy as a major country development strategy. Particularly following aspects have been presented: the
terms of outward development policy, strategy and economy; the reasons for introducing and realizing the strategy; the connection between import substitution and export oriented industrialization; the influence of outward
development on GDP increase and the threat of income losses and pauperization of the society and national economy due to improper realization export oriented industrialization.
240