Twierdzenia o wzajemności
Transkrypt
Twierdzenia o wzajemności
Twierdzenia o wzajemności Praca - definicja Praca – iloczyn skalarny wektora siły i wektora drogi jaką pokonuje punkt materialny pod wpływem działania tej siły. r r L = F ( s ) o ds = ∫ S = ∫ S r F ( s ) cos(α )ds r F (s ) r ds r ds S r F ( s) α r r Fs ( s ) = Fs ( s ) cos(α ) S Praca zewnętrzna Praca statycznego układu sił zewnętrznych na konstrukcję trwa w nieskończenie długim czasie i dlatego można narysować wykres tego obciążenia tak jak na rysunku: Fi r r 1 Lz = ∫ F ( s ) o ds = ∑ Fi si i 2 S F1 F Lwi 2 s1 s2 F2 Fw1 s1 s2 si Praca zewnętrzna sił Praca jest to iloczyn skalarny wektora siły i wektora drogi jaką pokonuje „punkt” belki pod wpływem działania tej siły czyli, aby policzyć pracę trzeba pomnożyć przez siebie wartość przemieszczenia i wartość składowej siły, działającej na kierunku tego przemieszczenia. s1 F1y F2 F1 F1 F1x s2 r r Lz = F ( s ) o ds = ∫ ∑ S i s1 ( 1 1 Fi si = F1 y s1 + F2 s2 2 2 ) F2 s2 Praca zewnętrzna sił i momentów Praca jest to iloczyn skalarny wektora oddziaływania (siły lub momentu) i wektora przemieszczenia (przesunięcia lub kąta obrotu) przekroju belki pod wpływem działania tego oddziaływania siły czyli, aby policzyć pracę trzeba pomnożyć przez siebie wartość przemieszczenia (przesunięcia lub kąta obrotu) i wartość składowej odpowiedniego oddziaływania (siły lub momentu), działającej na kierunku tego przemieszczenia (przesunięcia lub kąta obrotu) . F2 M1 s2 ϕ1 Lz = 1 (M 1ϕ1 + F2 s2 ) 2 Praca zewnętrzna obciążeń Praca jest to iloczyn skalarny wektora oddziaływania (siły lub momentu) i wektora przemieszczenia (przesunięcia lub kąta obrotu) przekroju belki pod wpływem działania tego oddziaływania siły czyli, aby policzyć pracę trzeba pomnożyć przez siebie wartość przemieszczenia (przesunięcia lub kąta obrotu) i wartość składowej odpowiedniego oddziaływania (siły lub momentu), działającej na kierunku tego przemieszczenia (przesunięcia lub kąta obrotu) . s1 =u(a) F2 q s2 =u(a+b) s1 u(x) b a F2 q a x 1 a +b 1 Lz = q ∫ u (x )dx + F2 s2 = (qA + F2 s2 ) 2 a 2 s2 A b Praca wewnętrzna Praca sił wewnętrznych jest zawsze ujemna, bo siły wewnętrzne przeciwstawiają się odkształceniom, a więc mają przeciwne zwroty. Praca ta jest równa całce iloczynu naprężeń, wywołanych siłami wewnętrznymi, i odkształceń jakie powoduje działanie sił zewnętrznych: . Lw = − 1 T 1 T σ ε dV = − ε σdV ∫ ∫ 2V 2V Energia sprężysta 1 T 1 T V = ∫ σ εdV = ∫ ε σdV 2V 2V Energia sprężysta powoduje, że gdy usuniemy obciążenie, to układ wróci do kształtu pierwotnego przed działaniem sił. Oznaczenia Wektor naprężeń: σ x σ y σ z σ= τ xy τ xz τ yz Praca sił wewnętrznych: Lw = − 1 T 1 T σ ε dV = − ε σdV ∫ ∫ 2V 2V Energia sprężysta V= 1 T 1 T σ ε dV = ε σdV ∫ ∫ 2V 2V εx ∂u ε ε x = x ∂x Wektor odkształceń y εz ∂u y ε = ε= y ∂y γ xy γ xz ∂u z ε = z ∂z γ yz γ xz = ∂u x ∂u z + ∂z ∂x γ yz = γ xy = ∂u y ∂z + ∂uz ∂y ∂ux ∂u y + ∂y ∂x Równania konstytutywne Równania konstytutywne to zależności opisujące związki pomiędzy naprężeniami i odkształceniami σ = Dε Najbardziej popularne i najczęściej stosowane równania konstytutywne dla układów Clapeyrona i materiałów izotropowych dla stanu przestrzennego: σ xx σ yy σ zz σ= τ xy τ xz τ yz λ + 2 µ λ λ D= 0 0 0 gdzie stałe Lamego λ λ λ λ + 2µ λ λ + 2µ µ = 0 0 0 0 0 0 0 0 0 µ 0 0 0 0 0 0 E 2 (1 + ν ) = G µ 0 λ ε xx ε yy ε zz ε= γ xy γ xz γ yz νE 2ν G = = (1 + ν )(1 − 2ν ) 1 − 2ν 0 0 0 0 0 µ Równania konstytutywne Równania konstytutywne to zależności opisujące związki pomiędzy naprężeniami i odkształceniami ε = D−1σ Najbardziej popularne i najczęściej stosowane równania konstytutywne dla układów Clapeyrona i materiałów izotropowych dla stanu przestrzennego: ε xx 1 ε −ν yy ε zz 1 −ν −1 ε= D = E 0 γ xy γ xz 0 0 γ yz gdzie stałe Lamego −ν 1 −ν −ν −ν 0 1 0 0 0 0 0 µ = 0 0 0 2(1 +ν ) 0 0 0 2(1 +ν ) 0 0 0 2(1 +ν ) E 2 (1 + ν 0 0 ) 0 0 = G 0 0 λ= νE σ xx σ yy σ zz σ= τ xy τ xz τ yz (1 + ν )(1 − 2ν ) = 2ν G 1 − 2ν Równania konstytutywne Macierz, zawierająca dane materiałowe λ λ 0 0 0 λ + 2 µ λ 2 0 0 0 + λ µ λ λ λ λ + 2µ 0 0 0 D= 0 0 0 µ 0 0 0 0 0 0 µ 0 0 0 0 0 µ 0 gdzie stałe Lamego E = G 2 (1 + ν ) νE 2ν G λ= = (1 + ν )(1 − 2ν ) 1 − 2ν µ = E – moduł Younga, moduł sprężystości podłużnej G – moduł Kirchoffa, moduł sprężystości postaciowej ν – współczynnik Poissona, równy ilorazowi odkształceń wzdłuż kierunku działania naprężenia i w kierunku prostopadłym, np. ν = − ε xx ε = − xx ε yy ε zz przy σ xx ≠ 0,σ yy = 0,σ zz = 0. Równania konstytutywne geneza Zestawienie zależności pomiędzy odkształceniami podłużnymi i naprężeniami normalnymi w przestrzennym stanie naprężeń, wyznaczonymi na podstawie badań dla materiałów liniowo-sprężystych, np. próba statyczna rozciągania. σ yy = 0 σ zz = 0 τ xy = τ yx = 0 τ xz = τ zx = 0 τ yz = τ zy = 0 naprężenia działają tylko wzdłuż osi x σ xx E σ ν ε yy = −νε xx = −ν xx = − σ xx E E σ ν ε zz = −νε xx = −ν xx = − σ xx E E ε xx = ε xx = du y dv dux du ε yy = = = dy dy dx dx ε zz = du z dw = dz dz Równania konstytutywne geneza Zestawienie zależności pomiędzy odkształceniami podłużnymi i naprężeniami normalnymi w przestrzennym stanie naprężeń, wyznaczonymi na podstawie badań dla materiałów liniowo-sprężystych, np. próba statyczna rozciągania. naprężenia działają wzdłuż osi y ε yy = σ yy E σ yy ν σ yy E E σ yy ν ε zz = −νε yy = −ν = − σ yy E E ε xx = −νε yy = −ν =− naprężenia działają wzdłuż osi z σ zz E σ ν ε xx = −νε zz = −ν zz = − σ zz E E ε zz = ε yy = −νε zz = −ν σ zz E =− ν E σ zz Równania konstytutywne geneza Zestawienie zależności pomiędzy odkształceniami postaciowymi i naprężeniami stycznymi w przestrzennym stanie naprężeń, wyznaczonymi na podstawie badań dla materiałów liniowo-sprężystych, np. próba statyczna skręcania. 2γ xy = 2γ yz = τ xy G τ yz G τ 2 γ xz = xz G Układy Clapeyrona Układ sprężysty musi spełniać następujące warunki: – materiał, z którego wykonany jest układ, zachowuje się zgodnie z prawem Hooke’a czyli jest to materiał liniowo-sprężysty, – w układzie nie ma takich warunków brzegowych, których istnienie zależy od odkształcenia konstrukcji, – temperatura układu jest stała, – nie ma naprężeń i odkształceń wstępnych. Układy, które spełniają wymienione warunki, nazywane są układami Clapeyrona. Twierdzenie Clapeyrona Twierdzenia Clapeyrona mówi, że dla układu sprężystego, znajdującego się w równowadze, praca sił zewnętrznych Lz równa jest energii potencjalnej sił wewnętrznych (energii sprężystej): Lz=V 1 T 1 T 1 n σ ε dV = ε σdV Pi ⋅ u i = ∑ ∫ ∫ 2V 2V 2 i =1 lub w innej wersji Praca sił zewnętrznych jest miarą energii potencjalnej obciążenia zewnętrznego przekształcającej się w energię sprężystą: Lz=Vz=V=-Lw Twierdzenie E.Bettiego o wzajemności pracy Układ sił Pik wykonuje taką samą pracę na przemieszczeniach wywołanych układem sił Pjn jak układ sił Pjn na przemieszczeniach wywołanych przez siły Pik. ∑P ik ⋅ u jk = ∑ P jn ⋅ u in k Pi ⋅ u j = P j ⋅ u i n Pi Ugięcie belki od siły Pi uji uii uij Praca siły Pi uji uii P j ⋅ u ji ujj Pi Pj Praca siły Pj Pj Ugięcie belki od siły Pj = uij Pi ⋅ u ij ujj Twierdzenie E.Bettiego o wzajemności pracy - dowód Układ sił Pik wykonuje taką samą pracę na przemieszczeniach wywołanych układem sił Pjn jak układ sił Pjn na przemieszczeniach wywołanych przez siły Pik. Zgodnie z twierdzeniem Clapeyrona praca sił zewnętrznych Lz równa jest energii potencjalnej sił wewnętrznych (energii sprężystej): Lz=V czyli 1 2 k 1 T 1 T Pi ⋅ u i = ∫ σ εdV = ∫ ε σdV ∑ 2V 2V i =1 σ = Dε Wykorzystując równania konstytuwne: mamy: ∑ n ∫ ∫ ∫ V V V σ T = ε T DT = ε T D Pik ⋅ u jk = σ iT ε j dV = ε iT D T ε j dV = ε iT σ j dV = ∑P ik k ⋅ u jk = ∑ P jn ⋅ u in n ∑P n jn ⋅ u in Twierdzenie o wzajemności przemieszczeń (Maxwella) Jeżeli na konstrukcję działają dwie niezależne uogólnione siły jednostkowe Pi=1 i Pj=1, wywołujące odpowiednio przemieszczenia wji (przemieszczenie w punkcie j na kierunku siły Pj wywołane siłą Pi) i wij (przemieszczenie w punkcie i na kierunku siły Pi wywołane siłą Pj), to te przemieszczenia są sobie równe. Pi wij = Pj wji oraz Pi=1 i Pj=1 ⇒ wij = wji Pi=1 Ugięcie belki od siły Pi=1 wii wji wij Pj Praca siły Pj wii wji Ugięcie belki od siły Pj=1 wjj Pi Praca siły Pi wjj wij Pj=1 Twierdzenie o wzajemności przemieszczeń (Maxwella) Jeżeli na konstrukcję działają dwie niezależne uogólnione siły jednostkowe Pi=1 i Pj=1, wywołujące odpowiednio przemieszczenia wji i wij, to te przemieszczenia są sobie równe. Przykład Odkształcenie belki od siły Pi=1 Ugięcie belki od siły Pj=1 Pj=1 Pi=1 wji wij wii Pi wij = Pj wji oraz Pi=1 i Pj=1 ⇒ wij = wji wjj Twierdzenie o wzajemności reakcji (Rayleigha) Jeżeli statycznie niewyznaczalna konstrukcja zostanie poddana dwóm niezależnym uogólnionym przemieszczeniom jednostkowym δi=1 i δj=1 (obciążenie geometryczne), wywołującym odpowiednio reakcje Rji (reakcja w podporze j wywołana obciążeniem geometrycznym δi) i Rij (reakcja w podporze i wywołana obciążeniem geometrycznym δj), to te reakcje są sobie równe. δi Rij = δj Rji oraz δi=1 i δj=1 ⇒ Rij = Rji Ugięcie belki od wymuszenia δi=1 Rji δi=1 Rii Ugięcie belki od wymuszenia δj=1 Rij Praca reakcji Rij δj=1 Praca reakcji Rji δi=1 Rij Rjj δi Rij = δj Rji δj=1 Rji Twierdzenie o wzajemności reakcji (Rayleigha) Jeżeli statycznie niewyznaczalna konstrukcja zostanie poddana dwóm niezależnym uogólnionym przemieszczeniom jednostkowym δi=1 i δj=1, wywołującym odpowiednio reakcje Rji i Rij, to te reakcje są sobie równe. Przykład Odkształcenie belki od przemieszczenia δi=1 Rji Odkształcenie belki od przemieszczenia δj=1 Rjj δi=1 Rii δj=1 δi Rij = δj Rji oraz δi=1 i δj=1 ⇒ Rij = Rji Rij Twierdzenie o wzajemności reakcji (Rayleigha) Jeżeli statycznie niewyznaczalna konstrukcja zostanie poddana dwóm niezależnym uogólnionym przemieszczeniom jednostkowym δi=1 i δj=1, wywołującym odpowiednio reakcje Rji i Rij, to te reakcje są sobie równe. Przykład Odkształcenie belki od przemieszczenia δi=1 Odkształcenie belki od przemieszczenia δj=1 δj=1 δi=1 Rii Rji δi Rij = δj Rji oraz δi=1 i δj=1 ⇒ Rij = Rji Rij Rjj Twierdzenie o wzajemności przemieszczeń i reakcji Jeżeli na układ statycznie niewyznaczalny działają niezależnie (dwie sytuacje) w punkcie i siła jednostkowa Pi=1 oraz w podporze j przemieszczenie jednostkowe δj=1 (obciążenie geometryczne), wywołujące odpowiednio reakcję Rji (reakcja w podporze j wywołana siłą Pi) i przemieszczenie wij (przemieszczenie w punkcie i wywołane obciążeniem geometrycznym przyłożonym w podporze j), to reakcja Rji i przemieszczenie wij są sobie równe. Pi=1 Pi wij + Rji δj=0 Ugięcie belki od siły Pi=1 Ugięcie belki od wymuszenia δj=1 Rji wij wii δi=0 δj Pi=1 Rjj Praca siły Pi Praca reakcji Rji wii δi=0 0 wii+0 Rjj wij = Pi wij+δj Rji δj Rjj Rji Twierdzenie o wzajemności przemieszczeń i reakcji Jeżeli na układ statycznie niewyznaczalny działają niezależnie w punkcie i siła jednostkowa Pi=1 oraz w podporze j przemieszczenie jednostkowe δj=1, wywołujące odpowiednio reakcję Rji i przemieszczenie wij, to reakcja Rji i przemieszczenie wij są sobie równe. Przykład Odkształcenie belki od przemieszczenia δj=1 Odkształcenie belki od siły Pi=1 Pi=1 δj=1 wji=0 wij wii Rjj Rji 0 wii+0 Rjj = Pi wij+δj Rji Metoda kinematyczna wyznaczania linii wpływu Linie wpływu a twierdzenie o wzajemności przemieszczeń i reakcji P=1 Układ i a b Układ j δj=1 w R δj=1 l.w.R b 0= Pi wij+δj Rji Praca sił układu i na przemieszczeniach układu j 0= Pw+δjR ⇒ R=-w Wyznaczanie linii wpływu belek metodą kinematyczną Jeżeli chcemy otrzymać metodą graficzną linię wpływu reakcji VC (reakcja w formie siły), to należy przesunąć podporę o jednostkę w kierunku działania tej reakcji. Pod wpływem takiego wymuszenia nastąpi przesunięcie podpory. Jeżeli podpora ma zamocowanie sztywne, to nastąpi przesunięcie przęsła czyli fragmentu belki od podpory do przegubu. Belka w pozostałych podporach nie może się przesunąć, ale jeżeli są to podpory przegubowe, to może się obrócić. x P=1 A Przy rysowaniu kształtu belki pod wpływem wymuszenia należy pamiętać, że belka może załamywać A się w przegubach. L.w.VC C B VC B x VC(x) - 1 C przesunięcie + 1 Wyznaczanie linii wpływu belek metodą kinematyczną Jeżeli chcemy otrzymać metodą graficzną linię wpływu reakcji MC (reakcja w formie momentu), to należy obrócić podporę o jednostkowy kąt w kierunku działania tej reakcji. Obrót o kąt jednostkowy oznacza (przy założeniu małych przemieszczeń), że obracamy o kąt, którego tangens jest równy 1. Pod wpływem takiego wymuszenia nastąpi obrót podpory, ale nie przesunięcie. Na rysunku pokazano wymuszony obrót w punkcie C. Belka załamuje się w przegubie, po to aby wrócić do podpory B. To powoduje przesunięcie drugiego przegubu, w którym belka także musi się złamać po to, aby wrócić do podpory w punkcie A. Przemieszczenia zgodne ze zwrotem siły P bierzemy ze znakiem ujemnym. x MC P=1 A C B obrót A x 1 B C M C(x) k + k _ L.w.MC Wyznaczanie linii wpływu belek metodą kinematyczną Jeżeli chcemy otrzymać metodą graficzną linię wpływu siły poprzecznej (tnącej) TM, to należy belkę rozciąć i rozsunąć o jednostkę. Rozcięte fragmenty przęsła muszą być po rozsunięciu równoległe, tak więc przesunięcia punktów rozcięcia (c1 i c2) w stosunku do pierwotnego położenia muszą spełniać następujące warunki: c1 c 2 = d1 d2 c1 + c 2 = 1 x P=1 b M B C M 1 rozsunięcie A c1 A C d1 x TM(x) - d2 1 d1 B L.w.TM Wyznaczanie linii wpływu belek metodą kinematyczną Jeżeli chcemy otrzymać metodą graficzną linię wpływu momentu zginającego MM, to należy belkę przełamać i obrócić w taki sposób, aby kat pomiędzy fragmentami przęsła wyniósł 1. h= d1d2 d1 + d2 x b P=1 M B C M złamanie G F H 1 d2 A d1 W związku z tym należy odłożyć odcinek d1 z lewej strony rozcinanego fragmentu (d1=BF) a d2 z prawej strony (d2=EG). Następnie połączyć końce tych odcinków z przeciwległymi punktami przęsła czyli narysować odcinki BG i EF. Odcinki pomiędzy punktami B, H i G tworzą kształt belki, spowodowany analizowanym wymuszeniem. Wartość h można wyznaczyć ze wzoru: C A B d1 MM(x) x E d2 h + - Wyznaczanie linii wpływu kratownic metodą kinematyczną P=1 Jeżeli chcemy otrzymać metodą graficzną linię wpływu siły normalnej w pręcie, to należy pręt skrócić o 1. α 1 Skrócenie pręta o 1 Obrót pręta tak, aby pozostałe węzły nie przesunęły się w poziomie. 1 1 y y α α α 1 = cos (α ) y 1 y= cos (α ) Wyznaczanie linii wpływu kratownic metodą kinematyczną P=1 Jeżeli chcemy otrzymać metodą graficzną linię wpływu siły normalnej w pręcie, to należy pręt skrócić o 1. Przesuwamy węzły w pionie tak, aby uzyskać odkształcenie kratownicy Najpierw węzły prętów sąsiadujących z prętem, dla którego wyznaczana jest linia wpływu siły normalnej y= y 1 cos (α ) Dopasowanie pozostałych części kratownicy; lewa część górnego pasa ma być równoległa do prawej części górnego pasa Wyznaczanie linii wpływu kratownic metodą kinematyczną P=1 Jeżeli chcemy otrzymać metodą graficzną linię wpływu siły normalnej w pręcie, to należy pręt skrócić o 1. Linię wpływu tworzą przesunięte węzły, leżące na drodze siły y y= a1 y1 y - y = y1 + y 2 y2 a2 y1 y2 + 1 cos (α ) l.w. N y1 y 2 = a1 a 2 l.w. N Wyznaczanie linii wpływu kratownic metodą kinematyczną P=1 Jeżeli chcemy otrzymać metodą graficzną linię wpływu siły normalnej w pręcie, to należy pręt skrócić o 1. β C B Skrócenie pręta o 1 A Skrócenie pręta zmienia trójkąt ABC, bok BC się skraca a bok AC się obraca. C B y 1 1 A β β 1 = tg (β ) y y β 1 y = ctg (β ) Wyznaczanie linii wpływu kratownic metodą kinematyczną P=1 Jeżeli chcemy otrzymać metodą graficzną linię wpływu siły normalnej w pręcie, to należy pręt skrócić o 1. β α B Przesuwamy węzły w pionie tak, aby uzyskać odkształcenie kratownicy C y 1 Najpierw węzły prętów sąsiadujących z prętem, dla którego wyznaczana jest linia wpływu siły normalnej y = ctg (β ) A y Przesunięcie węzła C na linię i dopasowanie pozostałych części kratownicy Wyznaczanie linii wpływu kratownic metodą kinematyczną P=1 Jeżeli chcemy otrzymać metodą graficzną linię wpływu siły normalnej w pręcie, to należy pręt skrócić o 1. α y y - l.w. N l.w. N y Wyznaczanie linii wpływu w belkach statycznie niewyznaczalnych Wyznaczenie linii wpływu metodą kinematyczną reakcji M P=1 M Uzyskanie linii wpływu reakcji M wymaga obrotu podpory o kąt równy 1 M 1 + Linie wpływu w układach statycznie niewyznaczalnych są krzywoliniowe. l.w.M Wyznaczanie linii wpływu w belkach statycznie niewyznaczalnych Wyznaczenie linii wpływu metodą kinematyczną Tα i Mα P=1 α α Uzyskanie linii wpływu siły tnącej Tα wymaga przesunięcia o 1 końców belki w przekroju, proporcje rozdzielenia dobieramy tak, jak dla układu statycznie wyznaczalnym. 1 + Linie wpływu w układach statycznie niewyznaczalnych są krzywoliniowe. l.w.Tα Wyznaczanie linii wpływu w belkach statycznie niewyznaczalnych Wyznaczenie linii wpływu metodą kinematyczną Tα i Mα P=1 α α Uzyskanie linii wpływu siły tnącej Mα złamania w przekroju i wzajemnego obrotu końców belki w przekroju o 1, pozostałe zasady doboru wartości w przekroju także tak, jak w układach statycznie wyznaczalnych. 1 + Linie wpływu w układach statycznie niewyznaczalnych są krzywoliniowe. l.w.Mα Zasada prac wirtualnych Przemieszczenie wirtualne Przemieszczenie wirtualne powinno spełniać następujące warunki: • dowolne, niezależne od sił działających na bryłę, • zgodne z więzami, a więc kinematycznie dopuszczalne, • niezależne od czasu. Pi ui Pi ui ui Ciało sprężyste Clapeyrona Zasada prac wirtualnych dla ciał sprężystych (odkształcalnych) Suma prac sił zewnętrznych Pik na przemieszczeniach wirtualnych uik i naprężeń rzeczywistych σi na odkształceniach wirtualnych εi jest równa zero. T P ⋅ u − σ ∑ ik ik ∫ i ε j dV = 0 k Pi V czyli ui Pi T P ⋅ u = σ ∑ ik ik ∫ i ε j dV k V ui ui Zasada prac wirtualnych dla elementów prętowych W elementach prętowych stosujemy założenie płaskich przekrojów, dzięki czemu wektory naprężeń i odkształceń redukują się do dwóch składowych: naprężeń normalnych i odkształceń oraz naprężeń stycznych i odkształceń postaciowych. Pi T P ⋅ u = σ ∑ ik ik ∫ i ε j dV k V ∑P ik k ui Pi ⋅ uik = ∫ σ iε j dV + ∫ τ iγ j dV V V ui ui Koniec