mag maj DRUK.indd
Transkrypt
mag maj DRUK.indd
Co za dużo, to niezdrowo UWAŻAJMY NA SŁOŃCE! PROGRAMY PROFILAKTYCZNE NFZ WYKRYJ CHOROBĘ JAK NAJWCZEŚNIEJ WITAMINY OD A DO Z ŁYKAĆ, CZY NIE ŁYKAĆ, OTO JEST PYTANIE… NASILA SIĘ WIOSNĄ… ALERGIA – PIĘTNO CYWILIZACJI WALCZYMY Z CHRAPANIEM GROŹNY BEZDECH NR 5 7/8 (71) (61/62) LIPIEC/SIERPIEŃ MAJ 2008 2007 Czasopismo pacjentów aptek www.dbamozdrowie.pl www.doz.pl infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl 1 2 infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl 1 Aktualności ZAPRASZAMY DO ZAKUPÓW W KSIĘGARNI WYSYŁKOWEJ PROGRAMU APTEKI DBAM O ZDROWIE. W tym numerze polecamy Książkę Miesiąca „Rwa kulszowa”, której autor bardzo wnikliwie omawia zarówno rwę kulszową, jak i inne zespoły bólowe kręgosłupa. Ponadto polecamy nowość: • „ŻYWIENIE W STWARDNIENIU ROZSIANYM” – poradnik, który ma służyć praktyczną pomocą na co dzień. Dzięki zawartej w nim wiedzy możemy wpływać na poszczególne objawy towarzyszące chorobie, ograniczające m.in. liczbę rzutów, łagodzące takie dolegliwości, jak: zaparcia, męczliwość, problemy z pęcherzem. Autorzy mają nadzieję, że ich poradnik ułatwi życie chorych i korzystnie wpłynie na ich samopoczucie, zarówno fizyczne, jak i psychiczne. 2 Zamówienia prosimy przesyłać na formularzu zamieszczonym wewnątrz czasopisma lub na stronie internetowej www.doz.pl Od redakcji DRODZY CZYTELNICY Wiosna to czas budzenia się do życia przyrody, ale również czas większego wysiłku dla naszych organizmów, które po zimowym marazmie potrzebują energetycznego „kopa” w postaci zwiększonej dawki witamin i mikroelementów. Witaminy to związki niezbędne do wzrostu i rozwoju tkanek organizmu oraz do prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych w ustroju człowieka. Ich brak jest bardzo, ale musimy również pamiętać, ze zbyt duża dawka też może być szkodliwa. Więcej o witaminach znajdą Państwo w artykułach „Łykać, czy nie łykać, oto jest pytanie…” i „Dzieci potrzebują witamin D i K”. Podobnie jak witaminy, do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu niezbędne jest promieniowanie słoneczne. Umiejętne i właściwe korzystanie ze słońca może być nie tylko źródłem przyjemności, ale także zdrowia. Należy jednak wiedzieć, iż oprócz dobroczynnego działania, słońce może wywoływać też wiele objawów niepożądanych. O czym przestrzegamy przed urlopami w artykule „Uważajmy na słońce!” W majowym numerze czasopisma Pacjentów Aptek „Dbam o Zdrowie” prezentujemy także wyczerpujący artykuł na temat profilaktycznych programów zdrowotnych Narodowego Funduszu Zdrowia, które umożliwiają wykrycie zagrożenia lub wczesne zdiagnozowanie chorób powszechnie występujących. Do programów tych mogą zgłaszać się osoby z określonych grup wiekowych, które spełniają dodatkowe kryteria kwalifikacji, o których możecie przeczytać Państwo w tekście „Programy profilaktyczne NFZ w podstawowej opiece zdrowotnej” Życzymy miłej lektury! Redakcja Przewodnik po aptece „Dbam o zdrowie” - czasopismo pacjentów aptek Wydawca: Bez Recepty Sp. z o.o. (spółka Polskiej Grupy Farmaceutycznej), 91-342 Łódź, ul. Zbąszyńska 3, tel. (0 42) 613 34 44. Prezes wydawnictwa: Wojciech Rosicki. Redakcja: adres jak wyżej, redaguje zespół: Redaktor Naczelny: Krzysztof Chrzanowski, Sekretarz Redakcji: Grzegorz Dróżdż, Redaktor Graficzny: Izabela Raduszewska. Dział Reklamy: Sebastian Ciechomski, tel. (0 42) 613 35 86, 0 601 292 272, e-mail: [email protected], Katarzyna Kustra, tel. (0 42) 613 35 86, e-mali: [email protected] Skład: JURCZYK DESIGN, www.jurczykdesign.com. Zdjęcia: FPM, Indigo. Nadzór farmaceutyczny: Jerzy Stasiak, Druk: RR Donnelley Europe Sp. z o.o. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Nie zwraca materiałów niezamówionych. Zastrzega sobie prawo do dokonywania skrótów redakcyjnych, nadawania tytułów i śródtytułów. Za treść opisów preparatów odpowiedzialność Zleceniodawcy. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] ponoszą www.doz.pl SPIS TREŚCI Z OKŁADKI: UWAŻAJMY NA SŁOŃCE 4 ALERGIA - PIĘTNO CYWILIZACJI 24 ŁYKAĆ, CZY NIE ŁYKAĆ - OTO JEST PYTANIE 30 PROGRAMY 38 PROFILAKTYCZNE NFZ W PODSTAWOWEJ OPIECE ZDROWOTNEJ GROŹNY BEZDECH 48 WSTYDLIWY PROBLEM 10 DZIECI POTRZEBUJĄ WITAMIN D i K 18 ŻÓŁTACZKA CHOROBA, CZY OBJAW? 42 LISTA LAUREATÓW 53 KRZYŻÓWKA 56 PORADNIA 58 KSIĘGARNIA 62 3 WARTO WIEDZIEĆ 4 Uważajmy na słońce! PROMIENIOWANIE SŁONECZNE JEST NIEZBĘDNE DO PRAWIDŁOWEGO FUNKCJONOWANIA NASZEGO ORGANIZMU. JEDNAK JEGO ZBYT SILNA DAWKA MOŻE BYĆ GROŹNA DLA CZŁOWIEKA. Ewa Marańda infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl 5 WARTO WIEDZIEĆ Promieniowanie słoneczne ma korzystny wpływ na samopoczucie, aktywność fizyczną, pobudza wydzielanie wielu hormonów, umożliwia syntezę witamin z grupy D. Umiejętne i właściwe korzystanie ze słońca może być nie tylko źródłem przyjemności, ale także zdrowia. Należy jednak wiedzieć, iż oprócz dobroczynnego działania, słońce może wywoływać też wiele objawów niepożądanych. Panująca od wielu lat moda na opalanie, spowodowała wzrost zainteresowania niepożądanymi efektami działania promieni słonecznych. Zaczęto badać i opisywać coraz więcej zmian skórnych wynikających z ekspozycji na słońce. DZIAŁANIE PROMIENIOWANIA ULTRAFIOLETOWEGO Promieniowanie słoneczne jest promieniowaniem elektromagnetycznym. Obejmuje ono promieniowanie podczerwone, światło widzialne oraz promieniowanie ultrafioletowe (UV). To ostatnie dzieli się na trzy główne zakresy o różnych efektach biologicznych: • UVC - jest promieniowaniem o najkrótszej długości fali. Ma najwyższą energię, jest silnie rumieniotwórcze, ale jest prawie całko- 6 wicie pochłaniane przez warstwę ozonową atmosfery i w normalnych warunkach nie dociera na powierzchnię Ziemi. • UVB - promieniowanie o średniej długości fali ma bardzo silne właściwości rumieniotwórcze, wzmaga syntezę barwnika skóry i jest odpowiedzialne za oparzenia skóry. • UVA - promieniowanie o najdłuższej fali, jest mniej rumieniogenne, ale za to bardziej barwnikotwórcze od UVB. Ilość UVA docierająca do powierzchni ziemi jest znacznie większa niż UVB. Wysokie dawki UVA mogą wzmacniać odczyny rumieniowe i zwiększać niekorzystne efekty biologiczne promieniowania UVB. Efekt działania promieniowania ultrafioletowego na skórę człowieka zależy od takich czynników jak: położenie geograficzne, zanieczyszczenie czy pora roku i dnia. Skutki biologiczne działania promieniowania ultrafioletowego na skórę obserwuje się bezpośrednio wkrótce po naświetlaniu, ale są one także długofalowe. POPARZENIE SŁONECZNE Poparzenie słoneczne spowodowane jest przede wszystkim promieniowaniem UVB. Bolesny rumień ujawnia się po około 2-4 godzinach po opalaniu się. Od tego momentu rumień stopniowo się nasila, by osiągnąć swój szczyt po 9-14 godzinach. Po 24-48 godzinach rumień zanika. Bolesny oparzeniowy rumień dotyka najbardziej osoby o jasnej karnacji (o jasnych oczach i włosach). OPARZENIE SŁONECZNE I STOPNIA Całodzienne opalanie się bez odpowiedniej substancji osłonowej na skórze (krem z filtrem) - może spowodować oparzenie I stopnia. Skóra jest wówczas zaczerwieniona, obrzęknięta, lokalnie ocieplona. Rumieniowi skóry towarzyszy świąd, pieczenie, niekiedy bolesność. Leczenie polega na stosowaniu okładów z kwasu borowego, zimnych okładów z wody czy lodu oraz maści chłodzących, środków regenerujących, środków nawilżających i nawadniających czy też środków lekko natłuszczających. Możemy stosować również okłady ze zsiadłego mleka czy jogurtu. W oparzeniach łagodnych, np. pierwszego stopnia (objawiających się głównie silnym zaczerwienieniem skóry i jej pieczeniem, niekiedy bąblami) korzystne jest stosowanie łagodnie działających ekstraktów roślinnych. Dotyczy to zwłaszcza delikatnej skóry dziecka. Skutecznym środkiem hamującym powstawanie mediatorów zapalenia są popularne ekstrakty z cebuli i czosnku dostępne w aptece. Wykazują one działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. Ekstrakty te, nakładane na skórę w postaci maści czy emulsji, łagodzą stan zapalny i zapobiegają wystąpieniu bąbli i wysięków pooparzeniowych. Zaś w przypadku wystąpienia bąbli oparzeniowych i wysięków surowiczych – zapobiegają zakażeniom bakteryjnym. DOMOWE SPOSOBY ŁAGODZENIA RUMIENIA Rumień posłoneczny na skórze zmniejszy i złagodzi okład z jogurtu, zsiadłego mleka czy kefiru. Okłady takie ściągną skórę i złagodzą poparzenia. Silny i bolesny rumień oparzeniowy po opalaniu się możemy także krótkotrwale oziębiać wodą i lodem. Po każdym umyciu zmienionej zapalnie skóry wskazane jest smarowanie jej substancjami lekko natłuszczającymi, nawilżającymi i regenerującymi np. tłusty balsam do ciała. Natomiast mocno opaloną skórę twarzy dobrze pielęgnuje pasta złożona z 2 łyżek glinki kosmetycznej (do nabycia w aptece), 1 łyżki soku z cytryny, 1 łyżki miodu. OPARZENIE SŁONECZNE II STOPNIA Kiedy rumień skóry jest rozległy, nasilony oraz towarzyszy mu silne pieczenie skóry, lokalna opuchlizna, pęcherze, obfity wysięk surowiczy, wówczas mamy do czynienia z oparzeniem II stopnia. W takich przypadkach może być konieczne zastosowanie przeciwobrzękowych maści steroidowych, maści osuszających wysięki surowicze ze skóry, maści zabezpieczających przed wtórną infekcją bakteryjną w uszkodzonej skórze (do nabycia w aptekach). Szczególnie niebezpieczne jest pękanie bąbli oparzeniowych i wyciek surowiczy. Płyn surowiczy jest bowiem bogaty w białko i stanowi pożywkę dla bakterii chorobotwórczych. W takich przypadkach należy posmarować bąble wypełnione płynem surowiczym preparatem chroniącym przed bakteriami. KIEDY DO LEKARZA? Jeśli poparzenie słoneczne jest bardzo silne - objawia się widoczną opuchlizną, silną gorączką i obfitym wyciekiem surowicy z tkanek, czy też bolesnymi zmianami barwnikowymi skóry - należy skontaktować się niezwłocznie z lekarzem. Pamiętajmy, że oparzeniu II stopnia może towarzyszyć tzw. udar słoneczny (cieplinfolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl 7 WARTO WIEDZIEĆ ny). Przyczyną udaru cieplnego może być odwodnienie spowodowane nadmiernym poceniem się i niedostatecznym uzupełnianiem płynów (elektrolitów); brak osłony głowy i karku. Na udar narażone są głównie dzieci i osoby starsze. Typowymi objawami udaru słonecznego są: bóle i zawroty głowy, nudności, wymioty, uczucie osłabienia oraz przyspieszone tętno. DOBRE STRONY OPALANIA Pozytywnym efektem opalania się jest poprawa samopoczucia oraz możliwa tylko dzięki słońcu synteza witamin z grupy D. Umiarkowane opalanie się sprzyja prawidłowemu funkcjonowaniu naszego organizmu. Zapobiega depresjom, wzmacnia procesy kościotwórcze, hartuje skórę na niekorzystne oddziaływanie promieniowania UVB. Istnieją jednak także niepożądane powikłania. DŁUGIE OPALANIE SIĘ Długotrwałe opalanie grozi wysuszeniem naskórka. Deficyt wody w naskórku zaburza mechanizmy regulacyjne komórek. Przy niedostatku wody dochodzi do nadmiernego zagęszczenia płynów wewnątrzkomórkowych i szkodliwego zalegania substancji szkodliwych. W konsekwencji długotrwałe opalanie się może spowodować przyspieszone starzenie się skóry. 8 PRZEDWCZESNE STARZENIE SIĘ SKÓRY Jeśli lubimy, aby nasze ciało było cały rok lekko przybrązowione, lub latem potrafimy całe dnie spędzać na słońcu, możemy liczyć się z tym, że w przyszłości nasza skóra będzie starzała się szybciej. Całość tych zmian określa się jako fotostarzenie się. Nadmierna ekspozycja na słońce powoduje niekorzystne zmiany w fibroblastach (tworzą one włókna kolagenowe i elastylowe). Na skutek długotrwałego działania promieni słonecznych dochodzi do stopniowego zwyrodnienia włókien sprężystych. Zmniejsza to elastyczność skóry. Skóra staje się przez to cieńsza i suchsza. Proces ten prowadzi do szybszego powstawania zmarszczek i bruzd na skórze. Zjawisko to powoduje między innymi pojawianie się w kącikach ust bruzdowań, w których mogą osiedlać się drożdżaki, wywołując częste u osób starszych drożdżakowe zapalenie kącików ust. Innym niepożądanym efektem promieniowania UV jest zjawisko teleangiektazji polegającej na rozszerzaniu i pękaniu drobnych naczyń krwionośnych. NOWOTWOROWE MUTACJE KOMÓREK Promieniowanie UV wywołuje nadmiar wolnych rodników w organizmie. Wolne rodniki to agresywne chemicznie cząstki, które występując w nadmiarze, niszczą strukturę skó- ry i przyspieszają jej starzenie. Pośrednio niszczą włókna kolagenowe i atakują kod genetyczny komórek - DNA. Promienie UVB wywołują osłabienie układu odpornościowego. Dotyczy ono nie tylko skóry, ale całego organizmu. Skłonności do tego schorzenia są uwarunkowane genetycznie. Jednak największym zagrożeniem dla zdrowia ze strony ultrafioletu jest wywoływanie nowotworu skóry zwanego czerniakiem. Inicjuje go uszkadzanie kodu genetycznego komórek barwnikowych zwanych melanocytami pod wpływem promieni UVA i UVB. Na zmiany nowotworowe szczególnie narażone są osoby ze zmianami barwnikowymi na skórze (piegi płaskie i wypukłe), osoby o jasnej karnacji, osoby długo przebywające na słońcu. Przeciwwskazaniem do kąpieli słonecznych (także w solariach) jest przyjmowanie hormonów (m.in. antykoncepcja), kruchość naczyń krwionośnych, choroby serca oraz przebyte choroby nowotworowe. Zakres niepożądanych działań promieniowania słonecznego sięga od łagodnego oparzenia słonecznego po zmiany nowotworowe. Prowadząc zdrowy tryb życia i spędzając długi czas na dworze należy pamiętać o stosowaniu środków chroniących przed promieniowaniem słonecznym oraz ubrań ochronnych. A jeśli zależy nam na brązowym kolorze skóry warto może sięgnąć po bezpieczniejsze „opalanie z tubki”, czyli wszelkiego rodzaju kremy, balsamy i pianki samoopalające i brązujące. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl 9 Wstydliwa dolegliwość 10 PORADNIK PACJENTA HEMOROIDY TO JEDNA Z NAJBARDZIEJ WSTYDLIWYCH DOLEGLIWOŚCI. CHOROBA TA JEST BARDZO ROZPOWSZECHNIONA I DOTYKA CORAZ WIĘCEJ LUDZI NIEZALEŻNIE OD PŁCI I WIEKU. Małgorzata Graczyk infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl H emoroidy zwane inaczej krwawnicami lub guzkami krwawicznymi to niewielkie struktury anatomiczne. Ich nazwa wyłoniła się z łacińskiego słowa hemoroide oznaczającego przepływ krwi. Wewnątrz kanału odbytniczego znajdują się naczyniowe sploty wypełnione krwią w formie przypominające uwypukloną do wewnątrz błonę śluzową. Składają się głównie z licznych połączeń żylno-tętnicznych. U osób dorosłych kłębki te są stale powiększone. Ma to na celu utrzymanie szczelności odbytu (w szczególności gazów). W okolicznościach choroby hemoroidy osiągają znacznej wielkości rozmiary. Głównym objawem choroby hemoroidalnej jest krwawienie. Powoduje to łączenie się razem i tworzenie guzków krwawicznych. Chorobę hemoroidalną nazywamy również żylakami odbytu. 11 12 PORADNIK PACJENTA JAK POWSTAJE DOLEGLIWOŚĆ? Hemoroidy to bolączka przebiegająca ewolucyjnie. Najczęstszą przyczyną powstawania żylaków odbytu są trudności w wydalaniu stolca i uciążliwe zaparcia. Te z kolei powodowane są przez niewłaściwą dietę, w której występuje brak lub niedobór błonnika. Błonnik odpowiedzialny jest za konsystencję i strukturę wydalanego stolca. Zbyt mała ilość błonnika powoduje, że stolec staje się twardy, zbity, co w dalszych konsekwencjach doprowadza do powiększania się i podrażnień hemoroidów. Inną przyczyną mogą być wstrzymywania oddawania stolca, siedzący tryb życia ściśle związany z brakiem ruchu, nieregularne oddawanie stolców, niedostateczna ilość spożywanych płynów, używki, alkohol lub ostre przyprawy. Zdarza się, że dolegliwość ta jest uwarunkowana genetycznie. Do dziś nie wiadomo, dlaczego u jednych choroba nie występuje, zaś u innych powodować może silne powikłania. Z innych czynników sprzyjających rozwojowi choroby wymienić możemy marskość wątroby, niewydolność serca, nadciśnienie tętnicze itp. Wśród wielu niejasności i nie do końca wytłumaczonych przyczyn wyróżnić można jednak te, które w większym stopniu je powodują i starać się wybrane czynniki eliminować. Czynniki sprzyjające infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] rozwojowi to również niedostateczna aktywność fizyczna, a co za tym idzie niedobór ruchu, zła dieta pozbawiona odpowiedniej ilości włókien zawartych w owocach i warzywach, niedobory płynów w organizmie, praca nadmiernie wyczerpująca układ mięśniowy, wrodzona słabość mięśni zwierających odbyt, rak odbytnicy, zaawansowany wiek, częste wymioty, biegunki lub długie pozostawanie w pozycji stojącej i siedzącej. OZNAKI HEMOROIDÓW Objawy następują stopniowo. Z początku żylno-tętnicze sploty powiększają się, rozciąga się błona śluzowa, powstaje opuchnięcie, zaczynają pojawiać się guzki krwawiczne. Guzki z czasem i zaniedbaniem symptomów powiększają się i zaczynają krwawić. Można wyodrębnić kilka stadiów choroby. Na początku występują jedynie bezbolesne krwawienia w czasie wydalania stolca. Mówimy wówczas o tzw. żylakach odbytniczych wewnętrznych. Splot naczyniowy powiększa się jedynie czasowo, a wydalana krew ma żywoczerwony kolor. W drugim etapie naczynia krwionośne ulegają uszkodzeniu. Zaczynają powstawać guzy, które podczas oddawania kału bądź parcia przesuwane są przez masę kałową ku www.doz.pl dołowi. Pojawiają się pierwsze oznaki bólu. Kolejny etap to już hemoroidy zewnętrzne. Splot naczyniowy traci swoją skuteczność a tkanki go otaczające zaczynają ukazywać wyraźnie zmiany chorobowe. Zwieracze mięśniowe nie działają odpowiednio wydajnie. Przy każdorazowym wypróżnianiu się guzy wypadają na zewnątrz. Czasem zdarza się, że pozostają na zewnątrz na stałe i widoczne są u wyjścia kanału odbytniczego. Ból pojawia się wtedy przy podstawowych czynnościach, jak chodzenie czy siadanie. Wszystkie formy ucisku stają się czynnikiem wytwarzającym silne uczucie bólu. Wraz z guzami krwawicznymi ku dołowi przesunięta zostaje również błona śluzowa. Pozostająca poza jelitem narażona jest na ciągłe podrażnienia. Reakcją błony śluzowej na nieustanne podrażnianie jest wytwarzanie śluzowej wydzieliny. Najczęściej występujące objawy to krwawienie, uczucie dyskomfortu, wrażenie ucisku i obrzęku, stałe nawilgotnienie odbytu, ból, brudzenie bielizny, swędzenie. Chory ma problemy z utrzymywaniem higieny osobistej. Również krwawienie występuje w wielu odmianach. U jednych są to śladowe ilości, u innych zaś krwawienie jest obfite. W drugim przypadku konieczny jest zabieg operacyjny. 13 PORADNIK PACJENTA TRAFNA DIAGNOZA Do postawienia skutecznej diagnozy wymagane jest przeprowadzenie odpowiednich badań. Czynnikiem wspomagającym jest wywiad środowiskowy przeprowadzany przez lekarza. Szczery kontakt między lekarzem a pacjentem również ma kolosalny wpływ na leczenie. W trakcie takiej rozmowy musimy dokładnie przedstawić nasze nawyki żywieniowe, przebyte choroby układu pokarmowego oraz to, jakie leki przyjmujemy obecnie. Kobiety powinny dodatkowo poinformować o przebytych ciążach i związanych z nimi porodach. Pierwszy kontakt z lekarzem zalecany jest już w przypadku pojawienia się pierwszych krwawień. Proktolog dokładnie dowiaduje się, jaka jest częstotliwość oddawania kału, jaka jest intensywność krwawień, dokładnie ogląda okolice odbytu, w razie potrzeby przeprowadza badanie endoskopowe i mierzy ciśnienie wewnątrz kanału odbytu. Zależnie od wyników zalecane jest odpowiednie leczenie. Badanie lekarskie niezbędne jest do wyeliminowania innych przyczyn dolegliwości odbytu. Krwawienie bowiem zapoczątkowane może być nie tylko przez hemoroidy, ale i wyższych jego częściach jak np. jelito grube. Krwawienie odbytnicze w żadnym wypadku nie może pozostać zlekceważone. Może ono obwieszczać inne dolegliwości dużo poważniejsze niż hemoroidy. Krwawienie może być również symptomem procesów zapalnych, czy nawet nowotworowych. Większość osób cierpiących na tą dolegliwość krępuje się przed wizytą u lekarza specjalisty. Zazwyczaj wizyta przedstawia się nam jako wyjątkowo nieprzyjemna. 14 Nic bardziej mylnego. Wszystko zależne jest od tego, jak sprawnie będziemy współpracować z badającym nas lekarzem. Odpowiednią diagnozę można przeprowadzić już po krótkim rozpoznaniu. METODY LECZENIA W leczeniu tej dolegliwości powinna być stosowana zasada indywidualnego dopasowywania leczenia do stanu chorego. Zarówno lekarz jak i pacjent powinni zdawać sobie sprawę z tego, że jedna metoda nie pomoże powrócić do zdrowia. Stosowanie leków pomaga koić dolegliwości hamując jednocześnie proces zapalny. Farmaceutyki stosowane podczas leczenia działają przeciwzapalnie, przeciwświądowo, przeciwobrzękowo, wzmacniają ścianki naczyniowe, zmniejszając w ten sposób ryzyko choroby. Leki występują w postaci tabletek, czopków, żeli oraz kremów. Wybór odpowiedniego środka należy skonsultować z lekarzem lub farmaceutą w aptece. Inne sposoby leczenia to metody operacyjne. Te z kolei dzielą się na nieinwazyjne i inwazyjne. Metody nieinwazyjne Polegają na przeciwdziałaniu wypadania guzków krwawicznych przez zmianę struktury ich podłoża. Zapobiega się również obrzękom i zaburzeniom przepływu krwi przez rozciąganie. Rzadko nacina się mięśnie zwieracza wewnętrznego lub wycina powiększone poduszki naczyniowe. Nieinwazyjne zabiegi to: • Krioterapia, polega na zmrażaniu podstawy guzków. Wykorzystywane do tego są aplikatory o niskiej temperaturze. Niska temperatura powoduje zmartwienie podstawy guzka, infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl 15 PORADNIK PACJENTA co w dalszych konsekwencjach prowadzi do jego zmniejszenia. Jest to jednak metoda coraz rzadziej stosowana. • Skleroterapia – podczas tej metody w warstwę podśluzówkową wstrzykiwane są leki chroniące ściany naczyń. Powodują one zwłóknienie okolic guzka krwawicznego. Dawniej zakładano u podstawy guzków ciasne gumowe podwiązki. Ograniczały one dopływ krwi, a w konsekwencji martwicę i odpadanie guzków. • Metoda Longo –wykonywana za pomocą specjalnego urządzenia nazywanego staplerem. Dokonuje się wycięcia i zaszycia mechanicznego śluzówki kanału odbytu powyżej linii grzebieniastej. Nie wycina się samych hemoroidów, ale wciąga się je do kanału odbytu do prawidłowej anatomicznie pozycji. Jest to metoda niezwykle skuteczna w momencie, gdy hemoroidom towarzyszy wypadanie błony śluzowej odbytnicy. • Fotokoagulacja podczerwienią – polegająca na przykładaniu sondy i wykorzystywaniu promieniowania podczerwonego do sztucznego wywołania martwicy wypadającego guzka. Naświetlanie trwa ok. półtorej sekundy u podstawy guzka. Metody inwazyjne: Dotyczą całe szczęście tylko niewielkiej grupy chorych. Ok. 10% 16 wszystkich chorych wymaga operacyjnego leczenia inwazyjnego. Do takich metod zaliczane są: • Hemoroidektomia podśluzówkowa metodą Parksa • Hemoroidektomia otwarta metodą Milligan-Morgan – najczęściej wykorzystywana • Metoda Fergusona, która zalecana jest w przypadkach intensywnego krwawienia. Po usunięciu kompleksu krwawicznego zaszywana jest dokładnie błona śluzowa kanału odbytniczego. JAK ŁAGODZIĆ OBJAWY? Poniżej znajduje się kilka prostych zasad, które uprzyjemnią nam nieco życie z tą dolegliwością: • Zaleca się noszenie wyłącznie bawełnianej bielizny osobistej, • Należy stosować delikatny papier toaletowy, • Ulgę przynosi kilkuminutowe moczenie się w letniej wodzie. W przypadku pojawienia się swędzenia i bólu należy stosować krótkotrwałe natryski z zimnej wody z prysznica, • Koniecznie należy dbać o higienę ciała, a zwłaszcza okolic narażonych na występowanie choroby hemoroidalnej. Zaleca się wykorzystywanie mydeł nie zawierających detergentów, jak i takich które są bezzapachowe, • W powrocie do zdrowia ważną rolę ogrywa także dokładne przestrzeganie zasad przedstawionych przez lekarza. LEPIEJ ZAPOBIEGAĆ Diametralny wpływ na rozwój hemoroidów mają, wcześniej wspomniane, tryb życia i sposób odżywiania. Można starać się uniknąć tej choroby kierując się kilkoma prostymi zasadami. Przede wszystkim należy przestawić się na dietę wysokobłonnikową (dzienne zapotrzebowanie organizmu to 25 - 40 g), systematycznie odżywiać się, unikać kawy, alkoholu i innych używek, zwiększyć aktywność fizyczną, a również wypijać dużą ilość płynów (ok. 2-3 litry na dobę). infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl 17 Dzieci potrzebują witamin D i K KARMIENIE PIERSIĄ ZAPEWNIA PRAWIDŁOWY ROZWÓJ PSYCHOFIZYCZNY DZIECKA I ZMNIEJSZA RYZYKO WIELU CHORÓB. MAŁO KTO JEDNAK WIE, ŻE Z MLEKIEM MATKI NIE SĄ DOSTARCZANE W ODPOWIEDNIEJ ILOŚCI DWIE WAŻNE WITAMINY – D i K. Katarzyna Sosińska 18 KĄCIK RODZICA Karmienie piersią jest w ostatnim czasie popularyzowane m. in. przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) i Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci (UNICEF). Stowarzyszenia te wspierają karmienie metodą naturalną. Okazuje się bowiem, że osoby dorosłe, które jako niemowlęta były karmione naturalnie, mają mniejsze ryzyko chorób takich jak nadciśnienie, otyłość, choroba wieńcowa i zawał serca. Z kolei dzieciom nie zagrażają infekcje przewodu pokarmowego, dróg moczowych i oddechowych oraz cukrzyca. ZDROWIE DLA MATKI I DZIECKA Naturalne karmienie jest korzystne dla samej matki. Podczas tej czynności wydzielane są hormony, które działają uspokajająco. Sprawiają, że macica szybciej wraca do swoich naturalnych rozmiarów i prędzej się oczyszcza. Karmiąca mama łatwiej pozbywa się nadmiaru tkanki tłuszczowej, co dla kobiet po porodzie jest szczególnie ważne. Dodatkowo zmniejsza infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] się ryzyko nowotworów piersi, jajników i szyjki macicy. Karmiąc piersią wykazujemy szczególną troskę o swoje maleństwo. Dostarczamy mu bowiem odpowiedniej ilości białka, tłuszczów, węglowodanów i składników mineralnych. Mleko matki jest lekkostrawne i nie wywołuje alergii. Zawiera dużo przeciwciał, które zabezpieczają niemowlę przed chorobami. Dlatego też dzieci karmione w sposób naturalny są odporniejsze na infekcje i przeziębienia. Jednak pokarm matki nie pokrywa zapotrzebowania na dwie ważne dla niemowlęcia witaminy – D i K. WITAMINA D Pełni ważną rolę w prawidłowym rozwoju człowieka. Pobudza wchłanianie fosforu i wapnia. Wapń jest głównym budulcem kości i zębów, zaś fosfor wchodzi w skład kodu genetycznego. Jest także składnikiem błon komórkowych i tkanek miękkich, np. nerki, serca, mózgu, mięśni. Witamina D ma bezpośredni wpływ na prawidłowe ukształtowanie i gęstość kości oraz na stan uzębienia. Korzystnie działa na system nerwowy, zapobiega i łagodzi stany zapalne skóry oraz różnego rodzaju nowotwory, takie jak rak piersi, rak prostaty lub rak okrężnicy. Skutki niedoboru witaminy D Brak odpowiedniej ilości witaminy D w organizmie człowieka powo- www.doz.pl duje nieprawidłowe jego funkcjonowanie. Powszechnie wiadomo, że głównym skutkiem niedoboru tej witaminy jest krzywica u dzieci, młodzieży oraz dorosłych. Kości stają się osłabione i zniekształcone, a przyrost masy ciała dziecka powoduje ich wykrzywienie. Może dojść do tak zwanego rozmiękczenia kości, nazywanego osteomalacją, które powoduje częste złamania i skrzywienia układu kostnego. Niedostatek tejże witaminy skutkuje także zapaleniem spojówek i częstym stanom zapalnym skóry. Wpływa na pogorszenie słuchu, osłabienie i wypadanie zębów oraz powstawanie osteoporozy. Polega ona na tym, że masa i gęstość kości zostaje zmniejszona i powoduje zwyrodnienia układu kostnego. Kości są łamliwe, kruche, a sam chory ma widocznie zniekształconą sylwetkę. Brak witaminy D może również wpływać na zwiększone ryzyko powstawania chorób nowotworowych oraz utrudniać pracę systemu mięśniowego i nerwowego. Za dużo też niezdrowo Paradoksalnie nadmiar witaminy D może podobnie zaszkodzić, co jej niedomiar. Przede wszystkim witamina ta w nadmiarze (dawka czterokrotnie większa od zalecanej) jest po prostu toksyczna. Podstawowe objawy przedawkowania to biegunka, bóle głowy, nudności, szybkie i częste zmęczenie, częste oddawanie moczu, ból oczu i brak 19 KĄCIK RODZICA apetytu. Może pojawić się napięcie mięśniowe, powiększenie wątroby i śledziony oraz śpiączka i nadpobudliwość. W dłuższej perspektywie zwiększa się ryzyko zawału, miażdżycy i kamicy nerkowej. Z kolei zbyt duża ilość wapnia osadza się w tętnicach, nerkach, uszach, płucach i sercu, co powoduje niekorzystne ich zmiany. Może skutkować również opóźnieniem w rozwoju dziecka. Źródła Źródłem witaminy D dla dziecka będącego w brzuchu kobiety są głównie nerki i łożysko matki. Dlatego też dieta matki powinna być bogata w produkty rybne, takie jak łosoś, tuńczyk, śledź czy makrela. Witamina ta znajduje się także w mleku, wątrobie oraz przetworach mlecznych (masło, ser, śmietana). Dla niemowlęcia podstawowym źródłem witaminy D jest dieta. Mleczne preparaty są wzbogacone o tę witaminę. Szczególnie 20 zaleca się ich stosowanie, ponieważ w pokarmie matki zawartość witaminy D nie wystarcza na pokrycie zapotrzebowania. Dzieci powinny mieć wzbogacaną dietę o dużą ilość mleka i przetworów mlecznych, takich jak jogurt, kefir, maślanka, ser biały, topiony i żółty. Zapotrzebowanie Zalecana dawka witaminy D zależy przede wszystkim do stanu oraz wieku człowieka: • kobiety ciężarne – dzienna dawka witaminy D to 400 j.m. Jej przyjmowanie rozpoczyna się w drugim trymestrze ciąży. • noworodek w ciele matki – potrzebuje 400 j.m. tej witaminy. Rozpoczęcie podawania jest dobierane indywidualnie. • noworodek karmiony piersią – jeżeli matka nie przyjmowała witaminy D w ostatnim trymestrze ciąży, to potrzebuje dawkę 400 j.m. na dobę, poczynając od pierwszych dni życia. Noworodkom, których matki przyjmowały tę witaminę, zaleca się jej podawanie od trzeciego tygodnia życia. • noworodki karmione mlekiem modyfikowanym – jeśli na dobę spożywają wystarczającą ilość mleka wówczas nie wymagają dodatkowej suplementacji witaminy D • niemowlęta karmione piersią – zaleca się podawanie 400 j.m. na dobę witaminy D niezależnie od tego, czy matka przyjmuje tę witaminę. • niemowlęta karmione mlekiem zmodyfikowanym – spożywając mleko pokrywające w całości dobowe zapotrzebowanie, nie potrzebują dodatkowego źródła tej witaminy. • dzieci w wieku od 1 do 18 lat – potrzebują dodatkową ilość witaminy D w dawce 400 j.m. na dobę, której źródło znajduje się zarówno w żywności oraz preparatach farmaceutycznych. Należy pamiętać, że odpowiednia dawka witaminy D jest ustalana indywidualnie w porozumieniu z lekarzem. WITAMINA K Jest to grupa związków rozpuszczalnych w tłuszczach, które są wymagane do ich wchłonięcia przez organizm. Należą do niej witamina K1, znajdująca się w pożywieniu, K2, produkowana przez bakterie jelitowe oraz K3, która jest produkowana sztucznie. Witamina K jest potrzebna przede wszystkim do prawidłowego krzepnięcia krwi. Nie dopuszcza do krwawień wewnętrznych oraz krwotoków. Wpływa na wytwarza- infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl 21 KĄCIK RODZICA nie białka osocza krwi, które zapobiega wypływom krwi w przypadku uszkodzenia naczyń krwionośnych. Witamina ta ma także wpływ na działanie niektórych białek, które znajdują się w kościach. One z kolei biorą udział w budowie kości, produkcji energii i regulacji ciśnienia między krwią a innymi komórkami. Wykazano, że witamina K hamuje rozwój nowotworów piersi, jajników, żołądka, wątroby i nerek. Skutki niedoboru witaminy K Niedobór tej witaminy jest zjawiskiem rzadkim, ponieważ organizm potrafi sam ją wytworzyć. Mimo to zbyt mała ilość witaminy K w organizmie powoduje słabą krzepliwość krwi, problemy z gojeniem się ran oraz trudności w mineralizacji kości. Łatwiej powstają krwotoki wewnętrzne 22 i zewnętrzne. Niedostatek może również skutkować zapaleniem jelita, biegunką oraz zaburzeniami we wchłanianiu tłuszczów. Występuje zwiększone ryzyko nowotworów. U niemowląt często zdarza się niedobór witaminy K. Jest to spowodowane tym, iż ich organizm sam nie potrafi wytworzyć odpowiedniej ilości bakterii potrzebnych do jej powstania. Zdarzają się również przypadki choroby zwanej chorobą krwotoczną noworodków. Dotyczy ona noworodków i niemowląt do końca trzeciego roku życia. Klasyczna postać choroby objawia się krwawieniem z pępka, przewodu pokarmowego, błon śluzowych i skóry. Później może dojść do krwawienia śródczaszkowego, które w wielu przypadkach może okazać się śmiertelne. Za dużo też niezdrowo Witamina K nie jest toksyczna, ale w dużych dawkach może być szkodliwa dla organizmu człowieka. Może skutkować rozpadem krwinek czerwonych, uczuciem gorąca, nadmiernym wydzielaniem potu, niedokrwistością lub wydłużeniem czasu krzepnięcia krwi. U niemowląt może powodować żółtaczkę, i uszkodzenie tkanki mózgowej. Źródła witaminy K Znajduje się przede wszystkim w takich warzywach jak: sałata, kapusta, natka pietruszki, bruk- selka, rzepa, szpinak i brokuły. Jej źródłem są także owoce: brzoskwinie, awokado. Ponadto jest obecna w jajkach, serach, jogurtach, wątrobie, ziemniakach oraz olejach roślinnych (oliwa z oliwek, olej sojowy). Zapotrzebowanie Dla noworodków i niemowląt odpowiednia dawka witamy K jest bardzo ważna. Zalecane jej spożycie to: • noworodki zdrowe znajdujące się w brzuchu kobiety – 0,5 mg domięśniowo lub 2 mg doustnie. • noworodki z grupy ryzyka – 0,5 mg domięśniowo. • noworodki urodzone przedwcześnie: - ważące mniej niż 1,5 kg – 0,3 mg domięśniowo lub dożylnie. - ważące więcej niż 1,5 kg – 0,5 mg domięśniowo. - niemowlęta karmione piersią – 25 mcg na dobę. • niemowlęta karmione preparatami mlecznymi modyfikowanymi po otrzymaniu jednorazowej dawki witaminy K zaraz po urodzeniu, nie wymagają dalszego jej przyjmowania. Dzieci są największym skarbem rodziców. Warto więc dbać o to, aby od najmłodszych lat dostarczać im zdrowia i preparatów do prawidłowego rozwoju. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl 23 Alergia piętno cywilizacji 24 WARTO WIEDZIEĆ OKRES WIOSENNY, POZA BUDZĄCĄ SIĘ DO ŻYCIA PRZYRODĄ I CORAZ ŁADNIEJSZĄ POGODĄ, JEST DLA WIELU OSÓB POCZĄTKIEM PROBLEMÓW ZWIĄZANYCH Z ALERGIĄ. CHOROBY ALERGICZNE TO JEDNE Z NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCYCH OBECNIE SCHORZEŃ. Katarzyna Sosińska ALERGICZNE ABC… Alergia, pospolicie zwana uczuleniem, jest chorobą, która przejawia się nieprawidłową reakcją układu immunologicznego na substancje, z którymi organizm ma kontakt poprzez wdychanie, połykanie, wstrzykiwanie, a nawet dotykanie. Substancja wywołująca alergię to alergen, a odzew organizmu jest nazywany reakcją alergiczną. Alergeny Alergia jest to nieprawidłowa reakcja organizmu człowieka na specyficzną substancję (alergen), na który organizm się uczulił. Alergenem może być praktycznie wszystko, z czym ma się kontakt. Może znajdować się wszędzie: w jedzeniu, kosmetykach, napojach, ubraniach, meblach. Organizm człowieka nieustannie walczy z alergenami, a przejawem tego jest charakterystyczny w tym przypadku katar, zaczerwienienie, swędzenie czy wysypka. Alergeny dzieli się na: • alergeny pokarmowe – np. produkty mleczne, ryby, jaja, wybrane owoce, czekolada, orzechy, • areoalergeny – zwane wziew- infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] nymi, np. kurz, pyłki traw, roślin, wełna, pierze, pyły, sierść zwierząt, • alergeny kontaktowe – kosmetyki, leki, środki chemiczne. Badania laboratoryjne i testy alergiczne pozwalają ustalić, co w przypadku konkretnej osoby powoduje reakcję alergiczną. Alergeny można również podzielić ze względu na szybkość reakcji uczuleniowej na: • natychmiastowe – kiedy oddźwięk organizmu na substancję następuje szybko, przeważnie po kilku minutach. • późne – reakcja następuje nawet po kilku godzinach a nawet dniach. Reakcja alergiczna Układ odpornościowy człowieka chroni przed procesami rozpadu, które mogą być wywołane różnymi czynnikami zewnętrznymi i wewnętrznymi. Stanowi system obrony przed infekcjami. Zdarza się, że układ ten może podobnie reagować nie tylko do ataki drobnoustrojów, ale i na każdą inną substancję. Środek, który pobudza układ odpornościowy jest nazywany antygenem, a odzewem na niego układu jest www.doz.pl to reakcja immunologiczna. Jeżeli system immunologiczny człowieka reaguje na nawet najmniejszą obcą substancję tak, jak na infekcję, wówczas antygen jest alergenem, a nieprawidłowy oddźwięk organizmu to reakcja alergiczna. PRZYCZYNY ALERGII Choroba alergiczna jest uwarunkowana genetycznie i występuje rodzinnie. W większości przypadków nie można jej zapobiec. Za alergię jest odpowiedzialny gen znajdujący się na piątym chromosomie. Wykrycie uczulenia następuje wtedy, gdy predysponowana rodzinnie osoba ma zetknięcie z substancją uczulającą. Alergia może ujawnić się zarówno w wieku niemowlęcym, jak i dziecięcym, u nastolatków lub osób dorosłych. Na rozwój alergii bardzo duży wpływ mają warunki zewnętrzne, jak chociażby zanieczyszczenie środowiska. Dlatego choroba ta jest charakterystyczna dla dużych aglomeracji miejskich, gdzie spaliny i mikrocząsteczki przeróżnych odpadów są wszechobecne w po- 25 WARTO WIEDZIEĆ wietrzu i powodują podrażnienie układu oddechowego. Postęp cywilizacyjny sprzyja wytwarzaniu sztucznych produktów i chemikaliów, które nie pozostają bez wpływu na zdrowie. Częstsze przebywanie w zamkniętych pomieszczeniach, które są zbudowane z syntetycznych materiałów również pośrednio wpływa na rozwój alergii. Z kolei mieszkańcy wsi mają świeże powietrze, ale są narażeni na więcej pyłków. Niektórzy wiążą przyczyny alergii z nadmierną higieną, bowiem w krajach mniej rozwiniętych choroby alergiczne są o wiele rzadsze. Nie ma jednoznacznej przyczyny tej choroby, ale jedno jest pewne – obecnie na to schorzenie choruje ok. 20-30% populacji a liczba ta stale i systematycznie się zwiększa. Przewidywania są zatrważające, bowiem w połowie XXI wieku prawie każdy z niemowląt będzie alergikiem. Najczęstsze objawy Organizm mający styczność z substancją uczulającą zaczyna wytwarzać przeciwciała, co najczęściej objawia się przez: • wysypkę lub swędzące zmiany na skórze • zaczerwienienie • katar i zatkany nos • kaszel, któremu nie towarzyszą inne objawy przeziebienia • łzawienie i zaczerwienienie oczu, zapalenie spojówek • ból brzucha • biegunka • duszności • spadek ciśnienia Jeżeli któraś z powyższych dolegliwości zdarza się bardzo często lub utrzymuje się od dłuższego czasu należy skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu, który skieruje do specjalisty. ROZPOZNAJEMY ALERGIĘ Alergię można rozpoznać tylko wtedy, gdy pojawią się charakterystyczne objawy towarzyszące zetknięciu się z alergenem. Najbardziej niebezpieczną reakcją organizmu jest tzw. wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja). Jest to zaburzenie krążenia oraz niewydolność układu oddechowego, często towarzyszy 26 mu utrata przytomności. Objawia się przede wszystkim pieczeniem lub swędzeniem języka, widocznym puchnięciem, drgawkami, nudnościami, wymiotami, zawrotami głowy oraz znacznym osłabieniem. Bezpośrednią przyczyną jest najczęściej ukąszenie owadów, na przykład osy, węża lub niektóre leki, przykładowo penicylina. Wstrząs ten jest szczególnie niebezpieczny dla zdrowia i życia człowieka. Mając to na uwadze należy zdiagnozować alergen w możliwie początkowym stadium choroby. Aby potwierdzić alergię stosuje się różne rodzaje badań. Najpopularniejsze z nich to: • testy skórne (punktowe lub płatkowe) – można je wykonać w każdym wieku. Bezpośrednio do lub na skórę rozprowadza się alergen o bardzo małym stężeniu. Pojawienie się zaczerwienienia lub innych objawów świadczy o uczuleniu na daną substancję. • testy ekspozycyjne – to celowe wywołanie objawów alergii poprzez zakroplenie roztworu na śluzówkę nosa, podanie go przez inhalację do oskrzeli lub w trakcie gastroskopii. • badanie stężenia immunoglobuliny IgE we krwi – pobrana krew jest poddana specjalnym badaniom laboratoryjnym. • diety eliminacyjne – są stosowane w przypadku alergii pokarmowych. Systematycznie po kolei wyklucza się z codziennego menu poszczególne potrawy, które są podejrzane o wywołanie alergii. Od- stawienie wskazanych produktów z jadłospisu pomoże namierzyć substancję, która jest alergenem. Warto pamiętać, że u dzieci najczęstszą przyczyną dolegliwości alergicznych są produkty mleczne lub preparaty zawarte w pieczywie. • badania spirometryczne – wykonuje się w celu rozpoznania astmy. Badanie polega na pomiarze ilościowym wdychanego i wydychanego powietrza oraz uwzględnia się prędkość przypływu ilości powietrza wydychanego z największym natężeniem w ciągu sekundy. Badanie to służy również ocenie wydolności oddechowej człowieka. LECZENIE Najlepszym sposobem jest oczywiście unikanie kontaktu z alergenem. Jednak nie zawsze jest to możliwe, dlatego też najczęściej stosuje się immunoterapię lub farmakoterapię. Immunoterapia Ma na celu zmniejszenie objawów alergicznych poprzez regularne podawanie szczepionki. Istnieją dwa sposoby jej podawania: • podskórnie – w postaci zastrzyku • miejscowo: - podjęzykowo – szczepionka jest trzymana pod językiem przez ok. 2 minuty i potem połykana. Niektóre szczepionki po upływie wskazanego czasu są wypluwane - donosowo – szczepionka ma postać roztworu wodnego i jest podawana do nosa - doustnie – w postaci kapsułek, kropli lub tabletek Szczepionka jest podawana całorocznie lub sezonowo, najczęściej przez ok. 3-5 lat. Podczas leczenia mogą pojawić się uboczne reakcje, takie jak obrzęk, swędzenie, zaczerwienienie skóry, pokrzywka, nieżyt nosa, zaczerwienienie spojówek, nudności lub omdlenie. Dlatego też w trakcie leczenia pacjent wymaga nadzoru lekarza przez ok. 60 minut. Immunoterapia jest Spraye do higieny uszu sugerowana cena w aptece 99 sugerowana cena w aptece 19 28 Cena dotyczy Otomer Baby 49 Cena dotyczy Otomer OTOMER BABY Op. spray 20 ml Izotoniczny roztwór wody morskiej przeznaczony do bardzo łagodnego i w pełni bezpiecznego czyszczenia uszu niemowląt i małych dzieci. Delikatnie usuwa nadmiar woskowiny z uszu. Zapobiega tworzeniu się czopów woskowinowych bez konieczności stosowania patyczków higienicznych. Preparat można stosować od 3 miesiąca życia dziecka. OTOMER Op. spray 100 ml Izotoniczny roztwór wody morskiej przeznaczony do czyszczenia uszu. Stosowany regularnie zapobiega tworzeniu się czopów woskowinowych i ułatwia usunięcie już powstałych. Nie podrażnia ścianek przewodu słuchowego. Preparat przeznaczony dla osób dorosłych i dzieci od 36 miesiąca życia. W TWOJEJ APTECE CENY MOGĄ BYĆ JESZCZE NIŻSZE infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl ISTITUTO GANASSINI 27 WARTO WIEDZIEĆ przeciwwskazana podczas ostrych stanów zapalnych układu oddechowego, ciężkich chorób nowotworowych, gruźlicy oraz w przypadku chorób psychicznych. Farmakoterapia Leki na alergię mają za zadanie złagodzić objawy chorobowe, ale nie likwidują przyczyny choroby. Jest to proces długotrwały i prawidłowo prowadzony powoduje ustąpienie objawów. Leczenie polega na stosowaniu kilku grup farmakologicznych. Najczęściej stosowane to: • leki przeciwhistaminowe – powodują zlikwidowanie typowych objawów alergii, powinny być stosowane przez cały czas występowania symptomów. • glikokortykosteroidy – działają przeciwzapalnie i prowadzą do ustępowania nawet silnych dolegliwości. Stosowane są na śluzówkę, zaś efekty są widoczne po kilku dniach. • kromony – wykazują działanie profilaktyczne oraz przeciwzapalne. Stosowane są dospojówkowo i donosowo. Leki z tej grupy działają po upływie 1-4 tygodni, dlatego koniecznie muszą być stosowane systematycznie. • leki sympatykomimetyczne – są stosowane uzupełniająco i oddziałują na układ nerwowy. Bierze się je doraźnie, nie dłużej niż przez 6 dni, ponieważ systematycznie podawane powodują uszkodzenie błony śluzowej. 28 PAMIĘTAJ! • Alergia jest chorobą dziedziczną i nieuleczalną, ale odpowiednia terapia pomaga usunąć jej uciążliwe objawy. • Może pojawić się w każdym wieku. • Zaczynając leczenie farmakologiczne należy mieć na uwadze to, że alergia jest chorobą na całe życie a terapia polega na przyjmowaniu leków z grup • W przypadku pojawienia się objawów alergii należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem rodzinnym, który skieruje do specjalisty, najczęściej laryngologa lub alergologa. • W mieszkaniach alergików nie powinno być mebli tapicerowanych oraz dywanów, pościel należy zmieniać często oraz stale wietrzyć mieszkanie. W pomieszczeniu nie wolno również palić papierosów. Nie powinno się trzymać zwierząt. Częstym alergenem są kosmetyki. Należy więc używać produktów hipoalergicznych, zaś przed zastosowaniem wykonać test – nanieść odrobinę preparatu na przedramię i poczekać ok. 24 godzin na wystąpienie reakcji. • Zdarza się, że uczulać może jakiś składnik proszku do prania. Wówczas należy zmienić proszek na hipoalergiczny, najlepiej z serii dziecięcej i prać w nim nawet odzież dla dorosłych. • Osoby, które są uczulone na pyłki roślin, powinny codziennie śledzić prognozę pogody, w której podawane są informacje o stężeniu danych pyłków w powietrzu. • Na spacery warto wychodzić po deszczu lub pod wieczór, gdyż właśnie wtedy stężenie pyłków w powietrzu jest niższe. • Leczenie alergii odbywa się zawsze pod opieką lekarza. Bezwzględnie należy stosować wskazania lekarskie. • Nie można samodzielnie stosować leków dostępnych w aptece bez recepty. Może to utrudnić odpowiednie rozpoznanie choroby, co w efekcie może prowadzić do nieprawidłowego leczenia. • Kiedy dziecko idzie do żłobka lub przedszkola, należy poinformować opiekunów o alergii. Warto ich także poinstruować, jak postępować w przypadku wstrząsu anafilaktycznego. • Małe dzieci z rodzin, w których występuje alergia, należy chronić przede wszystkim przed roztoczami kurzu i alergenami zwierząt domowych. • Objawy alergii mogą same zaniknąć. • Nieleczona choroba alergiczna może prowadzić do rozwoju astmy. Alergia jest chorobą na całe życie, dlatego należy się pogodzić z koniecznością stosowania określonych leków systematycznie i przez długi czas. Wszelkie potrzebne preparaty dostępne są w aptece, również bez recepty. Odpowiedni wybór zawsze można skonsultować z farmaceutą w aptece. BEURER zapewni Ci zawsze zdrowie i dobre samopoczucie. Ciśnieniomierz BEURER BC 42 Ciśnieniomierz BEURER BC 16 infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] Ciśnieniomierz BEURER BM 20 • • • • • Termometr BEURER FT 09 Lampy BEURER typu sollux: IL 11, IL 21, IL 30 Poduszka BEURER z polem magnetycznym HK 63 Inhalator ultradźwiękowy BEURER IH 30 www.doz.pl Laser miękki BEURER SL 30 29 Łykać, czy nie łykać, oto jest pytanie… 30 PORADNIK PACJENTA WITAMINY TO ZWIĄZKI NIEZBĘDNE DO WZROSTU I ROZWOJU TKANEK ORGANIZMU ORAZ DO PRAWIDŁOWEGO PRZEBIEGU PROCESÓW METABOLICZNYCH W USTROJU CZŁOWIEKA. NIEDOBÓR OKREŚLONEJ WITAMINY W USTROJU WYWOŁUJE HIPOWITAMINOZĘ, A JEJ BRAK - AWITAMINOZĘ. Lek. med. Aniela Głowacz Witaminy można po- dzielić na dwie grupy: witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (witaminy A, D, E, K) oraz witaminy rozpuszczalne w wodzie. WITAMINY ROZPUSZCZALNE W TŁUSZCZACH Mogą być magazynowane przez organizm człowieka, przez co ich okresowe niedobory są w pewnym zakresie tolerowane. Nadmierne spożycie niektórych witamin z tej grupy może natomiast prowadzić do hiperwitaminozy, a w konsekwencji do zatrucia. Witamina A Witamina A (retinol) jest pochodną karotenu, bierze udział w procesie widzenia, w prawidłowym wzroście nabłonków, stymuluje infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl procesy podziału komórek. Niedobór w organizmie tej witaminy może się objawiać tzw. kurzą ślepotą czyli złym widzeniem przy słabym oświetleniu. Hipowitaminoza A prowadzi również do rogowacenia nabłonków, czyli m.in. owrzodzeń rogówki, stanów zapalnych dróg oddechowych, zmian w nabłonku przewodu pokarmowego oraz w naskórku. Witamina A występuje w produktach pochodzenia zwierzęcego: w wątrobie, tranie, mleku, maśle i jajkach, a w postaci prowitaminy, czyli karotenu - w żywności pochodzenia roślinnego – w marchwi, morelach, brzoskwiniach, zielonych warzywach (brokuły, sałata). Stosując suplementację witaminy A należy ściśle przestrzegać zaleceń lekarza, gdyż długotrwałe przyjmowanie tej witaminy w dużych dawkach może prowadzić do hiperwitaminozy lub nawet do zatrucia z ostrymi 31 PORADNIK PACJENTA objawami neurologicznymi. Nadmierne spożywanie witaminy A w czasie ciąży może powodować powstanie wad rozwojowych u płodu. Witamina D Witamina D (kalcyferol) reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową, kontrolując stężenie wapnia we krwi poprzez zwiększenie wchłaniania wapnia i fosforanów z przewodu pokarmowego, przez co ułatwia mineralizację kości . Hipowitaminoza D objawia się krzywicą, czyli opóźnieniem wzrostu, deformacją kości kończyn klatki piersiowej i miednicy. Witamina D znajduje się w rybach, tranie, żółtku jaj, mleku; niektóre produkty spożywcze, w tym mieszanki mleczne dla niemowląt są wzbogacane w witaminę D. Jest ona również syntetyzowana w organizmie pod wpływem promieniowania słonecznego. W Polsce dzieciom od 3 tygodnia życia podaje się zapobiegawczo 800 j.m. dziennie. Lecznicze dawki witaminy D, sto- 32 sowane w krzywicy wynoszą 5-10 tys. j.m. Ponadto witaminę D podaje się profilaktycznie kobietom w ciąży. Witamina D stosowana w dużych dawkach może działać toksycznie, a w rzadkiej wadzie metabolicznej – nadwrażliwości na witaminę D nawet po dawkach podawanych w profilaktyce krzywicy mogą wystąpić objawy zatrucia (nudności, brak łaknienia, zaburzenia żołądkowo - jelitowe, gorączka, zakażenie układu moczowego). Witamina E Witamina E (alfa-tokoferol) ma działanie antyoksydacyjne, hamując powstawanie związków toksycznych w ustroju człowieka; bierze udział w procesach rozrodczych, zapobiega rozpadowi erytrocytów. Ze względu na rozpowszechnienie witaminy E w przyrodzie (występuje w olejach roślinnych, jajach, orzechach, mące, mleku, liściach warzyw) u ludzi nie stwierdza się awitaminozy E. W lecznictwie stosuje się witaminę E w poronieniach nawykowych, w męskiej bezpłodności, w kolagenozach, w zanikach mięśniowych, w miażdżycy. Witamina K Witamina K (filochinon) bierze udział w syntezie protrombiny - czynnika krzepnięcia krwi. Witamina ta jest produkowana przez florę bakteryjną jelit, występuje również w warzywach, mleku, tranie, mięsie, jajkach. Niektóre leki (antybiotyki, salicylany) oraz środki konserwujące dodawane do żywności powodują zaburzenia wytwarzania lub niszczenie witaminy K. W niedoborze witaminy K występuje skaza krwotoczna; może ona wystąpić u noworodka, gdyż w pierwszych dniach życia występuje niedorozwój bakterii saprofitycznych syntetyzujących witaminę K w jelicie. WITAMINY ROZPUSZCZALNE W WODZIE Witamina C Witamina C, czyli kwas askorbinowy pełni wiele ważnych funkcji w organizmie człowieka, a jej niedobór prowadzi do rozwoju różnych schorzeń. Witamina C występuje dosyć powszechnie w przyrodzie, zwłaszcza w warzywach i owocach, stąd prawidłowa dieta pokrywa zazwyczaj zapotrzebowanie dobowe. Witamina ta jest wydalana przez nerki, więc nie dochodzi do jej kumulacji w organizmie, jednakże nadmierna podaż syntetycznej witaminy C może powodować ujemne skutki zdrowotne. Kwas askorbinowy wchodzi również w liczne interakcje z lekami, nie powinno się więc go stosować bez uzasadnionej przyczyny. Witamina C bierze udział w licznych procesach metabolicznych, takich jak: hydroksylacja aminokwasów aromatycznych, przemiana kwasu foliowego do aktywnego związku – kwasu tetrahydrofoliowego, metabolizm tyroksyny, synteza katecholamin, hormonów sterydowych, insuliny i glikogenu oraz fosforylacja glukozy. Kwas askorbinowy pełni ważną rolę w regulacji oddychania tkankoinfolinia: 0-800 APTEKI [278-354] wego. Witamina ta jest niezbędna do tworzenia kolagenu i substancji międzykomórkowej, a więc do prawidłowego rozwoju chrząstki, kości, zębów, gojenia ran, utrzymywania mechanicznej odporności włosowatych naczyń krwionośnych. Kwas askorbinowy ułatwia również wchłanianie żelaza. Nie ma wystarczających dowodów naukowych potwierdzających skuteczność witaminy C w zapobieganiu i leczeniu infekcji wirusowych górnych dróg oddechowych, istnieją przypuszczenia, że bierze ona udział w syntezie interferonu i przeciwciał odpornościowych. Niedobór witaminy C powoduje chorobę zwaną szkorbutem, objawiającą się zapaleniem jamy ustnej, wypadaniem zębów, skazą krwotoczną i niedokrwiwww.doz.pl stością. Obecnie gnilec w postaci pełnoobjawowej występuje bardzo rzadko, a w naszych warunkach biogeograficznych nie zdarza się. Niedobór witaminy C może objawiać się cechami skazy naczyniowej, zmianami w obrębie błony śluzowej jamy ustnej, stanami zapalnymi dziąseł, wadami szkliwa zębów. 33 PORADNIK PACJENTA Dzienne zapotrzebowanie na witaminę C wynosi ok. 60 mg, dla kobiet w ciąży i karmiących ok. 70-90 mg. Dawka lecznicza wynosi 100-300 mg; zapobiegawczo, w razie podejrzenia niedoborów tej witaminy (np. w zespołach złego wchłaniania, w niedożywieniu), podaje się 100-200 mg. Kwas askorbinowy występuje w dużym stężeniu w kapuście, cebuli, jabłkach, czarnych porzeczkach, pomidorach, truskawkach, winogronach, natce pietruszki. Gotowanie niszczy witaminę C. Duże dawki witaminy C (ponad 500mg/dobę) mają działanie moczopędne, poza tym powodują zakwaszenie moczu, co prowadzi do krystalizacji moczanów, więc przedawkowanie tej witaminy usposabia do powstania kamicy nerkowej. Należy unikać stosowania dużych dawek witaminy C u osób ze skłonnością do kamicy, a także u chorych otrzymujących trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (hamowanie wchłaniania zwrotnego w cewkach nerkowych) oraz u pacjentów przyjmujących sulfonamidy (nasilenie działania i toksyczności). Kwas askorbinowy przyjmowany w dużych dawkach może fałszować wyniki oznaczenia poziomu glukozy we krwi i w moczu. Witaminy z grupy B Do kompleksu witamin B zalicza się następujące witaminy: B1, B2, B5, B6, PP, H oraz witaminę B12 i kwas foliowy, które traktowane są oddzielnie ze względu na ich 34 swoistą aktywność w przeciwdziałaniu niedokrwistości. Witaminy z grupy B charakteryzują się dobrą rozpuszczalnością w wodzie, a ich głównym źródłem są drożdże i wątroba. Większość witamin z tej grupy wykazuje działanie synergistyczne, stąd też w lecznictwie stosuje się przeważnie preparaty wielowitaminowe. Witamina B1, czyli tiamina bierze udział w metabolizmie węglowodanów, jest więc niezbędna dla prawidłowego dostarczania energii dla układu nerwowego i mięśniowego. Niedobór tiaminy objawia się brakiem apetytu, osłabieniem mięśniowym, parestezjami, obniżonym ciśnieniem krwi. Ludzie z niedoborem tej witaminy często padają ofiarą komarów i innych owadów. Awitaminozę B1, czyli chorobę beri-beri, charakteryzującą się wyniszczeniem, obrzękami, zaburzeniami sercowo-naczyniowymi (typ mokry) lub zapaleniem wielonerwowym i bólami mięśni (typ suchy), spotykano w krajach Dalekiego Wschodu na skutek odżywiania się ludności polerowanym ryżem; obecnie choroba ta występuje niezmiernie rzadko. Witamina B1 występuje w łupinach zbóż, mleku, żółtku, wątrobie, orzechach i drożdżach. Mąka jest zwykle wzbogacana w tiaminę, w celu uzupełnienia strat powstałych w czasie mielenia ziarna. Dzienne zapotrzebowanie na tiaminę wynosi 1-2 mg, osoby ciężko pracujące fizycznie, spożywające duże ilości cukru, palacze papierosów, kobiety ciężarne i karmiące mają zwiększone zapotrzebowanie na witaminę B1. Witamina B2, czyli ryboflawina, uczestniczy w oddychaniu tkankowym, jest obecna w siatkówce, biorąc udział w powstawaniu widzenia zmierzchowego. Awitaminoza B2 przejawia się owrzodzeniami w kącikach ust, zapaleniem błony śluzowej jamy ustnej oraz uszkodzeniem rogówki. Ryboflawina występuje w drożdżach, mleku, jajach, wątrobie i białym mięsie. Około 50% witaminy B2 ulega zniszczeniu pod wpływem światła słonecznego, dlatego nie po- winno się przechowywać mleka w przezroczystych butelkach. W zaburzeniach odżywiania podaje się 2-6 mg witaminy B2 dziennie. Nadmiar ryboflawiny jest wydalany przez nerki. Witamina B5, czyli kwas pantotenowy bierze udział w przemianie m.in. węglowodanów i tłuszczów. Ze względu na powszechne występowanie witaminy B5 w przyrodzie, u ludzi awitaminoza B5 nie jest znana. Kwas pantotenowy znajduje się bowiem w ziarnie zbóż, mięsie, rybach, drożdżach, zielonych warzywach i mleku. W lecznictwie stosowany jest pantoteinian wapnia, który podaje się w niedoborach wapnia i chorobach alergicznych. Witamina B6, czyli pirydoksyna, wchodzi w skład koenzymów biorących udział w syntezie białek, porfiryn i hormonów. Objawy hipowitaminozy u człowieka są bardzo rzadkie, objawia się ona zaburzeniami psychicznymi i osłabieniem. Przy stosowaniu niektórych leków (izoniazyd, penicylamina), które reagują z pirydoksyną może dojść do jej niedoboru, objawiającego się drgawkami. Witamina B6 występuje w rybach, orzechach, jajach, mięsie, szpinaku, bananach. Straty pirydoksyny podczas smażenia i gotowania mięsa wynoszą 30-50%. Zapotrzebowanie dobowe na witaminę B6 wynosi 1,25 mg i rośnie wraz ze wzrostem spożycia białka. Witamina PP, czyli niacyna wchodzi w skład koenzymów, biorących udział w procesach oksydacyjno-redukcyjnych. Niedobór tej witaminy powoduje powstanie pelagry, objawiającej się zapaleniem skóry i błony śluzowej jamy ustnej, biegunką, bezsennością, bólami głowy, zaburzeniami pamięci, stanami urojeniowymi. Witamina PP występuje w drożdżach, mięsie, wątrobie, warzywach, mleku; jako jedna z nielicznych witamin nie ulega zniszczeniu w procesach przetwarzania i przechowywania żywności. Dobowe zapotrzebowanie na witaminę PP określa się na ok. 20 mg. Witaminę PP stosuje się w chorobach infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl 35 PORADNIK PACJENTA skóry, w leczeniu zmian zapalnych powstałych pod wpływem słońca oraz w chorobie popromiennej. Biotyna, czyli witamina H, jest koenzymem karboksylaz, warunkuje prawidłowy stan naskórka. Niedobór tej witaminy może powodować łojotokowe zapalenie skóry. Biotyna występuje w wątrobie i drożdżach, jest syntetyzowana przez bakterie jelitowe. Witamina B12 i kwas foliowy mają wspólne szlaki metaboliczne, współdziałają w wielu procesach enzymatycznych, biorąc udział w przemianach aminokwasów, syntezie DNA oraz wytwarzaniu mieliny. Witaminy te należą do kompleksu witamin B, ale traktowane są oddzielnie ze względu na swoistą aktywność w przeciwdziałaniu niedokrwistości. Witamina B12, czyli kobalamina, bierze udział w wielu procesach istotnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Aktywne metabolity tej witaminy pełnią rolę koenzymów w reakcjach metylacji w syntezie kwasów nukleinowych, uczestnicząc w erytropoezie oraz w procesie powstawania mieliny. Głównym objawem niedoboru tej witaminy jest niedokrwistość megaloblastyczna, zapalenie języka, zmiany zanikowe w nabłonku przewodu pokarmowego, a także zmiany w układzie nerwowym (demielinizacja powrózków rdzenia kręgowego). Do prawidłowego metabolizmu witaminy B12 konieczna jest obecność czynnika wewnętrznego 36 (IF-intrinsic factor), wydzielanego przez komórki błony śluzowej żołądka. Witamina B12 występuje w mięsie, wątrobie, rybach, jajach, mleku, jest również syntetyzowana przez bakterie przewodu pokarmowego. Niedobór kobalaminy może wynikać ze stosowania diety wegetariańskiej, chorób jelit lub niedostatecznego wydzielania czynnika wewnętrznego (nosi wtedy nazwę niedokrwistości Addisona-Biermera). W leczeniu stosuje się witaminę B12 w postaci wstrzyknięć domięśniowych, ponieważ witamina ta bardzo słabo wchłania się z przewodu pokarmowego. W przypadku awitaminozy B12 należy podawać ją łącznie z kwasem foliowym. Kwas foliowy stanowi macierzysty związek dla folanów, które pełnią funkcję koenzymów w reakcjach przenoszenia grup jednowęglowych, m.in w reakcjach metylacji. Reakcje metylacji stanowią ważny etap w syntezie DNA, m.in. w czynności krwiotwórczej szpiku. Kwas foliowy jest również niezbędny w powstawaniu mieliny w układzie nerwowym. Do niedoboru kwasu foliowego prowadzą: niedobory żywieniowe, upośledzenie wchłaniania jelitowego (zespół złego wchłaniania, alkoholizm, stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych) zwiększone zapotrzebowanie oraz zaburzenia metabolizmu kwasu foliowego spowodowane stosowaniem leków (leki przeciwdrgawkowe, metotreksat, trimetoprim). Niedobór kwasu foliowego objawia się powstaniem niedokrwistości megaloblastycznej, zmianami zapalnymi błony śluzowej jamy ustnej, biegunką. Niedobór kwasu foliowego u kobiet w ciąży jest przyczyną powstawania wad cewy nerwowej u płodu. W postaci naturalnej kwas foliowy występuje w zielonych warzywach, owocach i drożdżach. Dawka lecznicza kwasu foliowego to 10 - 45 mg dziennie, profilaktyczna dla kobiet w wieku rozrodczym - 0,4 mg. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl 37 Programy profilaktyczne NFZ w podstawowej opiece zdrowotnej POSTĘP CYWILIZACYJNY, PRZEMIANY SPOŁECZNE I ODKRYCIA MEDYCZNE W CIĄGU OSTATNICH 100 LAT DOPROWADZIŁY DO ZNACZĄCEJ POPRAWY WARUNKÓW NASZEGO ŻYCIA I WYDŁUŻENIA CZASU ŻYCIA. WARTO JEDNAK PRZEŻYĆ JE W JAK NAJLEPSZYM ZDROWIU, CZEMU SŁUŻĄ PROFILAKTYCZNE PROGRAMY ZDROWOTNE, KTÓRE UMOŻLIWIAJĄ WYKRYCIE ZAGROŻENIA LUB WCZESNE ZDIAGNOZOWANIE CHORÓB POWSZECHNIE WYSTĘPUJĄCYCH. lek. med. Ewa Pakuła Źródło: Załącznik Nr 3 do zarządzenia Nr 69/2007/DSOZ z dnia 25 września 2007 r. Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia 38 WARTO WIEDZIEĆ • Program profilaktyki chorób układu krążenia. • Program profilaktyki chorób odtytoniowych (w tym POCHP) - etap podstawowy. • Program profilaktyki gruźlicy. Do programów tych mogą zgłaszać się osoby z określonych grup wiekowych, które spełniają dodatkowe kryteria kwalifikacji, o czym jest dalej. PROGRAM PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA W ykrycie choroby w momencie jej powstawania umożliwia wdrożenie korzystnych zmian w stylu życia i leczenia oraz daje szansę na uniknięcie poważniejszych następstw w przyszłości. Narodowy Fundusz Zdrowia prowadzi obecnie różne programy profilaktyczne, z których trzy realizowane są w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Są to: infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] Choroby układu krążenia plasują się zarówno w Polsce, jak i na świecie na pierwszym miejscu jako przyczyna zgonów. Główną przyczyną chorób układu krążenia jest miażdżyca naczyń tętniczych, która rozwija się skrycie przez wiele lat i w najmniej oczekiwanym momencie może objawić się jako: choroba wieńcowa, zawał serca, udar mózgu czy nagły zgon. Na rozwój miażdżycy wpływ ma wiele czynników takich, jak: • wiek, • płeć męska, • obciążenia genetyczne, • nadciśnienie tętnicze krwi, • zaburzenia lipidowe, • palenie tytoniu, • mała aktywność ruchowa, • otyłość, • cukrzyca, www.doz.pl • nadużywanie alkoholu, • zaburzenia w układzie krzepnięcia, • nadmierny stres, • nieracjonalne odżywianie. Program profilaktyki chorób układu krążenia NFZ przeznaczony jest dla osób, które w danym roku kalendarzowym są w wieku 35, 40, 45, 50 lub 55 lat i które nie były poddawane badaniom objętym Programem w ciągu ostatnich 5 lat. Program nie jest oczywiście przeznaczony dla osób z już rozpoznaną chorobą układu krążenia. Istotna zmiana wprowadzona przez NFZ w 2008 r. polega na tym, że w każdej placówce podstawowej opieki zdrowotnej Programem objęte są osoby zadeklarowane do lekarzy tej placówki. To oznacza, że można poddać się badaniu w ramach programu profilaktyki chorób układu krążenia tylko u swojego lekarza POZ. W ramach Programu oznaczany jest poziom cholesterolu całkowitego, cholesterolu LDL, cholesterolu HDL, trójglicerydów, cukier na czczo, wskaźnik masy ciała (tzw. BMI), wykonywane jest EKG oraz przeprowadzany jest wywiad i badanie fizykalne. Dane te służą następnie lekarzowi do określenia stopnia zagrożenia chorobami układu krążenia, od czego uzależnione jest dalsze postępowanie profilaktyczne. Świadczenia w ramach Programu udzielane są bez skierowania. 39 WARTO WIEDZIEĆ PROGRAM PROFILAKTYKI CHORÓB ODTYTONIOWYCH (W TYM POCHP) - ETAP PODSTAWOWY: Program ten koncentruje się na wczesnym wykrywaniu POCHP czyli przewlekłej obturacyjnej choroby płuc i innych chorób odtytoniowych (tj. chorób układu krążenia i chorób nowotworowych) oraz na poprawie świadomości ludzi w zakresie szkodliwości palenia oraz metod zapobiegania i leczenia uzależnienia od tytoniu. Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) jest jedną z najczęściej występujących chorób na świecie, prowadząc do inwalidztwa. Szacuje się, że w Polsce POChP występuje u ok. 15% dorosłych Polaków. Udowodniono, że głównym czynnikiem ryzyka rozwoju POChP jest palenie papierosów i palacze papierosów są grupą wybitnie zagrożoną wystąpieniem POChP. Pierwsze objawy to: kaszel oraz odkrztuszanie plwociny. Kolejnym objawem jest duszność, która jest następstwem nieodwracalnego zmniejszenia powierzchni oddechowej płuc. Jednocześnie zaprzestając palenia papierosów można uniknąć choroby lub spowolnić jej rozwój. Do Programu kwalifikują się osoby powyżej 18 r.ż . palące papierosy – a szczególnie kobiety i mężczyźni pomiędzy 40 a 65 rokiem życia, 40 którzy nie mieli wykonanych badań spirometrycznych w ramach programu profilaktyki POChP w ciągu ostatnich 36 miesięcy i u których nie zdiagnozowano wcześniej, w sposób potwierdzony badaniem spirometrycznym, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (lub przewlekłego zapalenia oskrzeli lub rozedmy). Świadczenia w ramach Programu udzielane są pacjentom przez przeszkolonych lekarzy POZ, bez względu na miejsce przynależności do placówki POZ. W ramach Programu lekarz przeprowadza wywiad z pacjentem, ocenia stopień uzależnienia od nikotyny oraz bada fizykalnie. Jeśli stwierdza wskazanie do wykonania badania spirometrycznego, kieruje na spirometrię, a następnie może skierować pacjenta do etapu specjalistycznego Programu, już poza poradnią POZ. Do programu można zgłaszać się bez skierowania. PROGRAM PROFILAKTYKI GRUŹLICY Gruźlica jest chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterię prątka gruźlicy. Ocenia się, że około 30% ludzi na świecie jest zakażonych tą bakterią. Nie każdy zakażony choruje, ponieważ zachorowanie na gruźlicę w dużej mierze uzależnione jest od stanu układu odpornościowego danego człowieka. Do rozwoju choroby uspo- sabiają czynniki, które osłabiają nasz układ immunologiczny. Są to niektóre przewlekłe schorzenia np. cukrzyca, nowotwory, niewydolność serca, niewydolność nerek i wątroby, alkoholizm, nikotynizm, narkomania. Szczególnie podatne na rozwój gruźlicy są osoby zakażone wirusem HIV. Na rozwój gruźlicy wpływ mają także warunki życiowe osoby zakażonej prątkiem. Im są one gorsze, tym łatwiej o rozwój choroby. Dlatego gruźlica kojarzy się z bezrobociem i ubóstwem, których następstwami są: niedożywienie, złe warunki mieszkaniowe oraz sanitarne i przewlekły stres. Częściej też dopada bezdomnych. Według statystyk na gruźlicę częściej zapadają mężczyźni niż kobiety oraz ludzie starsi (po 65 roku życia) niż młodsi. Dzieci stanowią około 1% wszystkich chorych na gruźlicę. Gruźlica atakuje przede wszystkim układ oddechowy – 90 % chorych ma gruźlicę płuc. W pozostałych 10 % przypadków rozwija się gruźlica innych narządów (opłucnej, węzłów chłonnych, układu moczowo-płciowego i układu kostno -stawowego). Źródłem zakażenia prątkiem gruźlicy są prawie wyłącznie chorzy, którzy „prątkują” czyli wydalają prątki wraz z wydzieliną z dróg oddechowych podczas mówienia, śmiechu czy kaszlu. Wzrastająca w naszym kraju liczba zachorowań na gruźlicę wymaga działań w zakresie ograniczenia rozprze- strzeniania się choroby. Wczesne wykrycie choroby i natychmiastowe, prawidłowo prowadzone leczenie chorego sprawia, że już po miesiącu pacjent przestaje być zaraźliwy dla otoczenia. Program profilaktyki gruźlicy realizowany w poradni POZ obejmuje osoby dorosłe (powyżej 18 roku życia) zadeklarowane do pielęgniarki w danej poradni i które nie mają w wywiadzie rozpoznanej gruźlicy. Program ten szczególnie jest kierowany do osób, które: • miały bezpośredni kontakt z osobami z już rozpoznaną gruźlicą lub • mają jedną z okoliczności usposabiających do gruźlicy: bezrobotność, niepełnosprawność, obciążenie długotrwałą chorobą ,obciążenie problemem alkoholowym i/lub narkomanią, bezdomność. Program profilaktyki gruźlicy prowadzony jest przez pielęgniarki POZ, które znając środowisko mogą docierać do osób szczególnie zagrożonych. Programem tym objęte też są osoby, które spontanicznie zgłoszą się do niego do gabinetu pielęgniarki POZ. Program obejmuje ankietę wypełnianą przez pielęgniarkę POZ. Ankieta ta jest poufna i służy do wstępnej oceny stanu zagrożenia gruźlicą płuc oraz skierowania do dalszej diagnostyki i leczenia w poradni specjalistycznej. Warto skorzystać w roku 2008 z programów profilaktycznych realizowanych w poradniach POZ, ponieważ NFZ nie wyznacza w bieżącym roku limitów dla tych świadczeń, a więc nie ma w ich zakresie żadnego ograniczenia w dostępności. Jednocześnie poradnie POZ są placówkami zazwyczaj położonymi blisko naszego miejsca zamieszkania, co jest dodatkowym atutem dla osób pracujących, dla których każda godzina w ciągu dnia jest cenna. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl 41 Żółtaczka choroba, czy objaw? ŻÓŁTACZKA SAMA W SOBIE NIE JEST CHOROBĄ, A JEDYNIE OBJAWEM WIELU RÓŻNORODNYCH SCHORZEŃ, NIE ZAWSZE ZWIĄZANYCH Z WĄTROBĄ. Lek. med. Katarzyna Hildebrand Żółtaczka jest objawem chorobowym, polegającym na żółtym zabarwieniu skóry, twardówek i błon śluzowych spowodowanym odkładaniem się bilirubiny w tkankach w wyniku jej zwiększonego stężenia we krwi. Bilirubina powstaje w wyniku rozpadu hemu, związku wchodzącego w skład hemoglobiny. Bilirubina w organizmie ludzkim 42 PORADNIK PACJENTA występuje w dwóch postaciach: wolnej i sprzężonej. Bilirubina wolna we krwi związana jest z albuminami – ta forma bilirubiny nie jest rozpuszczalna w wodzie i nie przechodzi do moczu. Bilirubina tzw. sprzężona związana jest w komórce wątrobowej z kwasem glukuronowym, rozpuszczalnym w wodzie, a więc z łatwością przechodzącego do moczu. Prawidłowe stężenie bilirubiny całkowitej wynosi około 1 – 1,2 mg%, z czego bilirubina wolna (czyli niezwiązana z kwainfolinia: 0-800 APTEKI [278-354] sem glukuronowym) stanowi około 0,8 – 1,0 mg%. Żółte zabarwienie najwcześniej widoczne jest na twardówkach i błonach śluzowych. Wyraźne zażółcenie skóry pojawia się przy stężeniu bilirubiny całkowitej powyżej 2,5 mg%. Z punktu widzenia diagnostycznego żółtaczki dzielimy na przedwątrobowe, wewnątrzwątrobowe (tzw. miąższowe) i pozawątrobowe (tzw. mechaniczne, zaporowe, zastoinowe). W przypadku żółtaczek przedwątrobowych obserwuje się ciemne stolce oraz prawidłową barwę moczu. Przeciwnie jest w żółtaczkach miąższowych i szczególnie w zaporowych, kiedy to stolce są jasne i odbarwione, a mocz ma ciemną barwę. Chorzy skarżą się również na uporczywy świąd skóry, nasilający się w nocy oraz po rozgrzaniu skóry. CO ZROBIĆ Z ŻÓŁTYM KOLOREM SKÓRY? Osoba, która zauważyła u siebie objawy żółtaczki powinna niezwłocznie udać się do lekarza, ponieważ może to być sygnałem poważnej choroby. Badania, które należałoby wykonać we wstępnym etapie diagnostyki to: usg jamy brzusznej, próby wątrobowe, morfologię krwi, stężenie bilirubiny z frakcjami, www.doz.pl badania wirusologiczne, układ krzepnięcia, badanie ogólne moczu. Wyniki tych badań oraz dokładnie przeprowadzony wywiad lekarski powinny w dużej mierze ustalić kierunek dalszej diagnostyki i ewentualnego leczenia. „PIERWSZA ŻÓŁTACZKA” - FIZJOLOGICZNA Z problemem żółtaczki możemy zetknąć się już od pierwszych dni po narodzinach. Noworodki przychodzące na świat muszą przejść wiele procesów adaptacyjnych do otaczającego świata - jednym z nich jest przystosowanie wątroby do przemiany bilirubiny, która w warunkach płodowych była wspomagana przez łożysko. W związku z tymi przemianami w drugiej dobie życia noworodków fizjologicznie dochodzi do przejściowego wzrostu stężenia bilirubiny wolnej w surowicy krwi, co u ponad połowy noworodków powoduje widoczne zażółcenie skóry, które osiąga swój szczyt w 4–5 dobie życia, a ustępuje po 7–10 dniach. U wcześniaków proces ten jest bardziej nasilony i trwa dłużej – nawet do 3 tygodni. W żółtaczce fizjologicznej za górną granicę bilirubiny u noworodków donoszonych uważa się stężenie 12 mg%, a u wcześniaków 15 mg%. Warto 43 44 PORADNIK PACJENTA podkreślić, że żółtaczka fizjologiczna nie wymaga leczenia. Niebezpieczne stężenie bilirubiny to poziom 20 mg% (wg niektórych źródeł 25 mg%), które może wywoływać uszkodzenie mózgu tzw. kernicterus. Przedłużająca się żółtaczka u noworodków sugeruje podłoże patologiczne objawu. Wczesne rozpoczęcie karmienia piersią dziecka zmniejsza nasilenie żółtaczki. Natomiast w przypadkach wymagających leczenia stosuje się najczęściej tzw. fototerapię oraz, rzadziej, leki przyspieszające aktywację enzymów wątrobowych tj. luminal. ZA DUŻO – ŻÓŁTACZKA HEMOLITYCZNA Do żółtaczek przedwątrobowych zalicza się min. żółtaczkę hemolityczną. Dochodzi wówczas do wzrostu stężenia bilirubiny wolnej w wyniku nadmiernego rozpadu czerwonych ciałek krwi (erytrocytów) lub, rzadziej, wskutek wchłaniania olbrzymich krwiaków. Żółtaczkom hemolitycznym towarzyszy często niedokrwistość, podwyższone stężenie żelaza, podwyższone stężenie LDH (dehydrogenazy mleczanowej). Tzw. próby wątrobowe (Ast, Alat, GGTP, fosfataza alkaliczna) są prawidłowe. Ten rodzaj żółtaczki najczęściej wymaga diagnostyki i leczenia u specjalisty hematologa. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] KIEDY CHORA JEST WĄTROBA… W przypadku uszkodzenia komórek wątrobowych może dochodzić do podwyższenia stężenia bilirubiny zarówno sprzężonej jak i wolnej – wówczas mamy do czynienia z żółtaczkami miąższowymi (wewnątrzwątrobowymi). Najczęściej myślimy wówczas o tzw. żółtaczce zakaźnej, czyli o wirusowym zapaleniu wątroby, powodowanym przez wirusy typu A, B i C (istnieją jeszcze typy D i E). Ale wśród przyczyn powodujących podobne uszkodzenia są również: odczyny polekowe, obecność przerzutów w wątrobie, autoimmunologiczne zapalenia wątroby, wrodzone defekty enzymatyczne. Choroby te wymagają rozszerzonych badań z krwi, badań obrazowych np. tomografii komputerowej, a czasami nawet biopsji wątroby. GROŹNE WIRUSY Ostre wirusowe zapalenia wątroby (WZW) wywołane są najczęściej przez wirusy zapalenia wątroby typu A, B i C, których jedynym rezerwuarem jest człowiek. Wirus typu A powoduje prawie połowę wszystkich WZW, zakażenie występuje najczęściej drogą pokarmową – dlatego ten rodzaj WZW często nazywa się „żółtaczką pokarmową”, ale możliwe jest również drogą seksualną lub przez skażone igły narkomanów. Najczęściej chorują dzieci i młodzież, a częstość zachorowań jest znacznie większa w regionach www.doz.pl z gorszymi warunkami sanitarnymi. Choroba objawia się bólami brzucha, nudnościami, wymiotami, osłabieniem, czasami żółtaczką i świądem skóry, czasami przebiega bezobjawowo. Zwykle po kilku dniach dolegliwości ustępują, a poważne powikłania występują niezmiernie rzadko zwykle u osób starszych lub z przewlekłą chorobą wątroby. Nie stosuje się leczenia przeciwwirusowego. Pacjentom zaleca się odpoczynek, odpowiednią dietę oraz utrzymywanie higieny. Aktualnie w Polsce zarejestrowanych jest kilka szczepionek zapobiegających zakażeniu wirusem WZW typu A. W Polsce szczepienie to należy do szczepień zalecanych, a nie obowiązkowych. Preparat podaje się domięśniowo w dwóch dawkach. Skuteczność tej szczepionki wynosi od 94 do 100%. Z kolei WZW typu B, wywołane przez wirusa HBV, przenoszone jest poprzez kontakt z zainfekowaną krwią, drogą płciową oraz w trakcie porodu. Dawniej nazywane było „żółtaczką wszczepienną”. Zakażenie ma najczęściej przebieg bezobjawowy. Jedynie około 10% zakażonych osób zgłasza osłabienie, objawy nieżytu żołądkowo – jelitowego, żółtaczkę, czasami wysypkę skórną – te osoby wymagają hospitalizacji. W tym przypadku również nie stosuje się leków przeciwwirusowych, a jedynie odpowiednią dietę oraz preparaty wspomagające czynność wątroby. U około 45 PORADNIK PACJENTA 5 – 10% ostre zapalenie wątroby przechodzi w przewlekłe, które w określonych przypadkach jest wskazaniem do leczenia przeciwwirusowego. W Polsce dostępnych jest kilka szczepionek przeciwko WZW typu B. Szczepienie to jest obowiązkowe u noworodków i niemowląt oraz u osób narażonych na zwiększone ryzyko infekcji tj. pracownicy służby zdrowia, domów opieki, studenci i uczniowie szkół medycznych, osoby z bliskiego otoczenia osób chorych na WZW typu B lub będących nosicielami choroby. Szczepienia bezpłatne, ale nie obowiązkowe dotyczą osób przygotowywanych do zabiegów operacyjnych lub z przewlekłymi chorobami np. osób dializowanych. Szczepionkę podaje się domięśniowo w schemacie 0 – 1 – 6 miesięcy. Osoby dializowane mają podawaną podwójną dawkę szczepionki. Istnieją również szczepionki skojarzone przeciwko WZW A i B w dwóch dawkach dla dorosłych i dla dzieci. Ostre WZW typu C wywoływane jest przez wirusa HCV, którego również jedynym rezerwuarem jest człowiek. Do zakażenia dochodzi przez skażoną krew, co często ma miejsce u narkomanów i osób dializowanych. Większość zakażeń przebiega bezobjawowo lub ma łagodny przebieg podobnie jak WZW typu A i B. Natomiast nawet w ponad 50% 46 przypadków WZW przechodzi w zapalenie przewlekłe, które jest wskazaniem do leczenia przeciwwirusowego przy pomocy leków stosowanych w leczeniu przewlekłego WZW typu B. Dotychczas nie istnieje szczepionka przeciw wirusowi HCV, w związku z tym jedynym sposobem zapobiegania jest stosowanie ogólnych zasad zapobiegania zakażeniom przenoszonym przez krew. W przypadkach długotrwałego przewlekłego zapalenia wątroby typu B i C może dochodzić do powikłań takich jak marskość wątroby, rak wątrobowokomórkowy. NIE ZAWSZE WIRUSY Nie zawsze przyczyna chorób wątroby, objawiających się min. żółtaczką jest znana. Źródłem tych chorób jest również zapalenie, ale nie o podłożu infekcyjnym, a np. autoimmunologicznym. Do takich chorób należą: autoimmunologiczne zapalenie wątroby, pierwotna marskość żółciowa lub pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych. Chorobom tym, oprócz żółtaczki, towarzyszy osłabienie czy uporczywy świąd skóry. Długotrwała choroba prowadzi do marskości wątroby. Leczenie tych chorób jest trudne i często nieskuteczne. W ostatnich latach alternatywą dla chorych są prze- szczepy wątroby, które z powodzeniem wykonuje się w kilku wyspecjalizowanych ośrodkach w Polsce. Trudno również nie wspomnieć o uszkodzeniu poalkoholowym wątroby, które również może prowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia narządu tj. do marskości. ŻÓŁTACZKI MECHANICZNE Tego typu żółtaczki przebiegają z podwyższonym stężeniem bilirubiny związanej i wywołane są przez różne czynniki utrudniające odpływ żółci z wątroby. Przyczyna może być zlokalizowana w wątrobie np. kamica przewodu żółciowego wspólnego, rak przewodów żółciowych, zapalenie dróg żółciowych. Ucisk na drogi żółciowe może wynikać również ze zmian umiejscowionych w okolicznych narządach np. w obrębie trzustki lub w obrębie dwunastnicy tzw. guz brodawki Vatera. Nasilonej żółtaczce towarzyszą wówczas odbarwione stolce, świąd skóry z tzw. przeczosami (zadrapaniami). Leczenie jest zależne od przyczyny, może wymagać dodatkowych zabiegów endoskopowych mających za zadanie udrożnienie dróg żółciowych. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl 47 Groźny bezdech 48 PORADNIK PACJENTA GŁOŚNE CHRAPANIE RZADKO BYWA POWODEM SZUKANIA PORADY MEDYCZNEJ LUB FARMACEUTYCZNEJ. JEST TO PROBLEM ZDROWOTNY CZĘSTO LEKCEWAŻONY PRZEZ SAMYCH PACJENTÓW. TYMCZASEM JEST TO JEDEN Z OBJAWÓW ZESPOŁU CHOROBOWEGO, NOSZĄCEGO NAZWĘ „ZABURZENIA ODDYCHANIA PODCZAS SNU” Z LICZNYMI I NAPRAWDĘ GROŹNYMI NASTĘPSTWAMI. Mgr farm. Tomasz Mrozowski S en jest stanem, w którym człowiek spędza ponad jedną czwartą życia. Ludzie pozbawieni snu reagują narastającymi zaburzeniami funkcji poznawczych przy zachowanej sprawności fizycznej. U niektórych ludzi zaburzenia oddychania w czasie snu wykraczają poza granice fizjologii i mogą prowadzić do rozwoju choroby o ciężkich, utrudniających życie objawach oraz grożących życiu powikłaniach. Zaburzenia te polegają na występowaniu przerw w oddychaniu (bezdechów), które nie ograniczają się do snu płytkiego (REM), ale występują w obu fazach snu, czyli infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] w fazie snu płytkiego oraz snu głębokiego (NREM). Są one znacznie dłuższe niż bezdechy fizjologiczne i są istotą choroby. W ciężkich postaciach choroby bezdechy mogą trwać ponad 60 sekund lub powtarzać się kilkaset razy w ciągu jednej nocy. Choroba ta nazywa się zespołem bezdechu sennego (syndroma apnoeae somni). Ze względu na mechanizm powstawania bezdechów rozróżnia się dwie postacie choroby: obturacyjny bezdech senny (OBS), zwany też obwodowym, oraz centralny bezdech senny (CBS). Obturacyjny bezdech senny (apnoea somni obturativa) polega na powtarzających się przerwach w oddychaniu, spowodowanych chwilowymi zamknięciami dróg oddechowych na poziomie gardła. Ruchy oddechowe przepony i dodatkowych mięśni oddechowych są zachowane, ale powietrze nie dostaje się do płuc. Obturacyjny www.doz.pl bezdech senny (OBS) jest głównie chorobą mężczyzn w młodym i średnim wieku. Przewaga mężczyzn nad kobietami wśród chorych wynosi 8:1. Kobiety chorują nie tylko rzadziej, ale i później. OBS jest rzadko rozpoznawany u kobiet przed menopauzą. Przyczyny przewagi mężczyzn wśród chorych na OBS są wielorakie. U mężczyzn światło gardła jest węższe niż u kobiet, a opór górnych dróg oddechowych, ważna składowa mechanizmów zapadania się gardła, jest większy niż u kobiet. Rzadkość zachorowania wśród miesiączkujących kobiet sugeruje ochronną rolę czynników hormonalnych. Opór gardła, szczególnie w czasie wdechu, wzrasta w czasie snu 2 – 3 - krotnie w porównaniu ze stanem czuwania. Chrapanie, będące objawem wibracji podniebienia miękkiego i języczka w czasie wdechu, oraz obrzęk błony śluzowej spowodowany chrapa- 49 PORADNIK PACJENTA niem dodatkowo zwiększają opór dla przepływu powietrza przez gardło. Ściany gardła zapadają się tym łatwiej, im jego światło jest węższe. Przerost migdałków podniebiennych, podniebienia miękkiego, języczka oraz języka zwężają światło gardła i mogą być ważnym czynnikiem w patogenezie choroby. Wrodzona lub nabyta mała, cofnięta żuchwa również ogranicza światło gardła. Ważne jest także położenie kości gnykowej i praca poruszających nią mięśni. Przestrzeń gardła może być zwężona przez tkankę tłuszczową otaczającą bezpośrednio jego ściany oraz przez ucisk tkanki tłuszczowej nagromadzonej w okolicy szyi. NASTĘPSTWA BEZDECHU Powtarzające się bezdechy i wybudzenia są przyczyną najbardziej charakterystycznego objawu opisywanego zespołu – nadmiernej senności w czasie dnia. W początkowym okresie choroby mogą dominować zupełnie nie charakterystyczne objawy, takie jak zmęczenie po przebudzeniu, trudności z zapamiętywaniem, kłopoty z koncentracją. W skrajnych przypadkach chorzy potrafią zasnąć na stojąco, większość zasypia w czasie oglądania telewizji, czytania gazety lub książki. Bardzo niebezpieczna jest trudna do opanowania 50 senność w czasie prowadzenia pojazdów mechanicznych. METODY DIAGNOSTYCZNE Uważa się nawet, że osoby te mają 2 – 3 razy częściej wypadki komunikacyjne niż inni kierowcy. Towarzyszące zakończeniu każdego bezdechu wybudzenia chorzy odbierają często jako bezsenność. Przyjmowanie na tym etapie leków nasennych lub uspokajających poprzez stłumienie reakcji wybudzenia może doprowadzić do szybszego nasilenia zaburzeń. Podobny efekt wydłużenia bezdechów wywołuje spożyty przed snem alkohol. Bardzo wzmożona aktywność ruchowa w czasie snu, nadmierna potliwość to również charakterystyczne cechy dla tego zespołu. Dolegliwością bardzo uciążliwą dla chorych jest częste, zmuszające do wstawania 10 – 12 razy w czasie każdej nocy oddawanie moczu. Ponad 40% mężczyzn z zespołem zaburzeń oddychania podczas snu odczuwa różnego rodzaju zaburzenia potencji, które przy odpowiednim leczeniu mają szansę się cofnąć. Przykrą dolegliwością są często pojawiające się poranne bóle głowy związane najprawdopodobniej z dużymi zmianami ciśnienia tętniczego krwi w czasie snu. Stopniowo pojawiają się też objawy ze strony układu krążenia: zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie w małym krążeniu, nadciśnienie tętnicze, niewydolność krążenia. • Pulsoksymetria – badanie polegające na całonocnym zapisie wysycenia krwi tętniczej tlenem oraz częstości tętna. Prawidłowy wynik tego badania wyklucza rozpoznanie zespołu zaburzeń oddychania podczas snu. • Zestaw typu MESAM IV – umożliwia dokładniejsze badanie, które oprócz wysycenia krwi tętniczej tlenem oraz zmian częstości tętna, rejestruje dźwięki oddechowe znad tchawicy odpowiadające częstotliwością chrapaniu oraz zmiany pozycji ciała. • Badanie rynomanometryczne – u osób ze znaczącymi spadkami wysycenia tlenem krwi tętniczej wskazana jest dalsza diagnostyka. Ma ona na celu poszukiwanie nieprawidłowości w budowie górnych dróg oddechowych i polega na dokładnej ocenie laryngologicznej z pomocą endoskopii i badaniu rentgenocefalometrycznym pozwalającym ocenić nieprawidłowości w budowie szkieletu twarzoczaski oraz tkanek otaczających górne drogi oddechowe. Badania budowy szkieletu twarzoczaszki oraz tkanek miękkich otaczających górne drogi oddechowe wykazały, że chorzy z zespołem zaburzeń oddychania podczas snu mają wydłużone podniebienie twarde, małą żuchwę, przesuniętą w dół i ku tyłowi kość gnykową, powiększone podniebienie miękkie i język. Wszystkie te zmiany po- wodują zmniejszenie światła dróg oddechowych i usposabiają do całkowitego zablokowania przepływu podczas snu, kiedy maleje napięcie mięśni podtrzymujących drożność górnych dróg oddechowych. Zazwyczaj dołącza się do tego otyłość, co sprzyja zapadaniu się nasady języka. U ponad 90% chorych stwierdza się zaburzenia drożności nosa. Nieprawidłowa też może być czynność nerwów unerwiających mięśnie odpowiedzialne za utrzymanie światła górnych dróg oddechowych oraz zmieniona reaktywność ośrodka oddechowego, przypuszczalnie w wyniku długotrwałego niedotlenienia. Badanie rynomanometryczne umożliwia ocenę wpływu nieprawidłowości anatomicznych na przepływ powietrza przez nos. • Badanie polisomnograficzne – w badaniu tym uzyskuje się najdokładniejszy obraz zaburzeń oddychania oraz ich wpływu na liczne czynności, takie jak pozycja chorego, chrapanie, praca mięśni oddechowych, częstość tętna i oddechu, wysycenie tlenem krwi tętniczej, EKG, EEG, EOG (elektrookulogram), czyli badanie ruchu gałek ocznych, EMG (elektromiogram), czyli zapis napięcia mięśniowego, pomiar ciśnienia krwi. • Badanie screeningowe w domu pacjenta – niektóre gabinety prywatne oferują badanie wykonywane aparatem screeningowym STARDUST w domu pacjenta. Rejestrowane są następujące parametry związane z oceną układu krążeniowo-oddechowego: przepływ nosowo-ustny, częstotliwość oddechu, saturacja O2, tętno, ruchy klatki piersiowej, pozycja ciała pacjenta, znacznik wybudzeń, ciśnienie podawane przez aparat CPAP (dopasowanie ciśnienia, kontrola leczenia) w przypadku osób już poddanych leczeniu. LECZENIE Istotnym czynnikiem nasilającym objawy choroby jest otyłość. U osób otyłych, oprócz odkładania się tkanki tłuszczowej w okolicy szyi, może występować zwyrodnienie tłuszczowe mięśni infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl 51 PORADNIK PACJENTA podniebienia miękkiego, gardła i podstawy języka, co powoduje zwiększoną ich wiotkość i niemożność utrzymania światła dróg oddechowych. Otyłość może być także czynnikiem ujawniającym zaburzenia oddychania u osób z istniejącymi predyspozycjami, na przykład nieprawidłowościami anatomicznymi górnych dróg oddechowych. Obniżenie masy ciała o kilkanaście, a w niektórych przypadkach o kilkadziesiąt kilogramów może w lżejszych postaciach choroby doprowadzić do znacznego złagodzenia lub nawet ustąpienia OBS. Ciężkość zaburzeń oddychania w czasie snu jest często związana z przyjmowaną w nocy pozycją ciała. Pozytywny efekt przynieść może spanie na boku lub na brzuchu. Pozycję taką można wymuszać przez wszycie na plecy piżamy piłki tenisowej. Bardzo ważne jest unikanie przez chorych spożywania alkoholu, szczególnie w godzinach wieczornych. Nawet niewielkie jego dawki wypite przed snem wyraźnie nasilają zaburzenia oddychania. Związane jest to z działaniem alkoholu hamującym ośrodkowy układ nerwowy i obniżającym napięcie mięśni. Podobne działanie wykazują leki nasenne i uspokajające. 52 Przepisywanie tego typu leków pacjentom chorym na OBS, często skarżącym się na niespokojny sen, jest przeciwwskazane. LECZENIE METODĄ nCPAP Podstawową zachowawczą metodą leczenia jest oddychanie powietrzem podawanym do dróg oddechowych pod stałym dodatnim ciśnieniem. Na świecie rozpowszechniła się angielska nazwa nCPAP (nasal continuous positive airway pressure). Leczenie to polega na stosowaniu w czasie snu aparatu wytwarzającego dodatnie ciśnienie powietrza, w zakresie od l do 20 cm słupa wody. Powietrze to tłoczone jest z aparatu do dróg oddechowych elastyczną rurą zakończoną maską, umocowaną szczelnie dookoła nosa śpiącego za pomocą dobrze przylegającego czepca. Dodatnie ciśnienie powoduje mechaniczne usztywnienie górnego odcinka dróg oddechowych, zapobiegając zapadaniu się jego ścian. W ten sposób zapewniony zostaje prawidłowy przepływ powietrza przez cały czas snu. Ciśnienie potrzebne do zniesienia chrapania i bezdechów ustala się indywidualnie, w czasie badania PSG. Pacjent zasypia z maską na twarzy. Po zaśnięciu i pojawieniu się bezdechów uruchamia się aparat i stopniowo podwyższane jest ciśnienie powietrza, aż do wartości, przy której dochodzi do ustą- pienia bezdechów. W większości przypadków ciśnienie potrzebne do zapewnienia drożności dróg oddechowych waha się w granicach 8 - 12 cm słupa wody. Już po kilku nocach korzystania z aparatu CPAP znacznie poprawia się samopoczucie chorych, znika konieczność oddawania moczu w nocy, potliwość nocna i senność dzienna. Ustępują, często zgłaszane przez chorych mężczyzn, problemy z potencją seksualną. W badaniu PSG obserwuje się powrót prawidłowej struktury snu. Zmniejsza się ilość snu płytkiego, zwiększa ilość snu głębokiego. Normalizacji ulega wysycenie krwi tętniczej tlenem. U chorych z nadciśnieniem tętniczym obserwuje się obniżenie ciśnienia krwi, co często umożliwia zmniejszenie dawek, a niekiedy odstawienie leków hipotensyjnych. Leczenie metodą CPAP korzystnie wpływa na likwidację zaburzeń rytmu i automatyzmu serca. Leczenie metodą CPAP jest dobrze tolerowane przez około 80% chorych. Część pacjentów nie jest w stanie przyzwyczaić się do noszenia maski, przeszkadza im silny strumień powietrza, utrudniający wydech i dający uczucie ,,rozdęcia”. W tych przypadkach tolerancję leczenia można poprawić stosując aparaty nowszej generacji, tak zwane BiPAP (bi-level positive airway pressure) lub C-flex. Ich działanie polega na wytwarzaniu zmiennego ciśnienia, w zależności od fazy od- Laureaci krzyżówki Rozwiązaniem krzyżówki z numeru 4 (70) sponsorowanej przez ISTITUTO GANASSINI było hasło: WŁOSKI SPOSÓB NA PIĘKNĄ SKÓRĘ Upominki wylosowali pacjenci następujących aptek uczestniczących w programie „Dbam o Zdrowie” 0046107 0087571 0087978 0114824 0209392 0309237 0314060 0447462 1083880 1095757 1148163 1199233 1396362 APTEKA „ZDROWIE” 56-200 Góra, pl. Chrobrego 9 APTEKA OGÓLNODOSTĘPNA 63-200 Jarocin, ul. Wrocławska 46a APTEKA „PHARMAKON” 64-000 Kościan, os. Jagiellońskie 51a APTEKA „VITA-FARM” 61-249 Poznań, os. Stare Zegrze 110 APTEKA DBAM O ZDROWIE „POD ORŁEM” 63-100 Pleszew, Plac Kościelny 3 APTEKA DBAM O ZDROWIE 08-200 Łosice, ul. Berka Joselewicza 8 APTEKA „SŁONECZNA” 89-600 Chojnice, ul. Wiśniowa 1b APTEKA „ARNIKA” 62-322 Orzechowo, ul. Kolejowa 21 APTEKA „VIOLA” 15-297 Białystok, ul. Żelazna 9 lok. 14 APTEKA DBAM O ZDROWIE 22-400 Zamość, ul. Orlicza-Dreszera 5 APTEKA „ESKULAP” 14-200 Iława, ul. Grunwaldzka 1 APTEKA „PHARMAKON” 64-000 Kościan, os. Jagiellońskie 51a APTEKA DBAM O ZDROWIE 98-300 Wieluń, os. im. kard. St. Wyszyńskiego 41 infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl 1480600 1560665 1654877 1687668 1714563 1825994 1968697 2611251 2745991 2768101 2970455 2992813 APTEKA EUROPEJSKA 02-555 Warszawa, Al. Niepodległości 147 APTEKA „ESKULAP” 14-200 Iława, ul. Grunwaldzka 1 APTEKA „PARENTIBUS MEIS” 41-705 Ruda Śląska, ul. Szybowa 3 APTEKA „OMEGA” 38-600 Lesko, ul. Krasickich 6 APTEKA 18-300 Zambrów, ul. Fabryczna 1 APTEKA 91-848 Łódź, ul. H. Radlińskiej 2 SKLEP ZIEL.- MED. DBAM O ZDROWIE 90-624 Łódź, ul. Zielona 28 APTEKA DBAM O ZDROWIE 80-851 Gdańsk, ul. Karmelicka 1 APTEKA DBAM O ZDROWIE „W CENTRUM” 11-500 Giżycko, ul. Olsztyńska 3a APTEKA „POD ORŁEM” 64-700 Czarnków, pl. Wolności 9 APTEKA „REMEDIUM” 14-260 Lubawa, ul. Rzepnikowskiego 20 APTEKA „ESKULAP” 14-200 Iława, ul. Grunwaldzka 1 53 PORADNIK PACJENTA dechowej. Podczas wydechu powietrze tłoczone jest pod niższym ciśnieniem, co poprawia komfort oddychania. Barierą ograniczającą szersze zastosowanie tego typu sprzętu jest wyższa cena w porównaniu z ceną zwykłego aparatu CPAP. Komfort leczenia zapewniają aparaty auto-CPAP, alternatywą są aparaty C-Flex. Aparat auto-CPAP dostosowuje wielkość ciśnienia tłoczenia do aktualnej wielkości oporu stawianego przez górne drogi oddechowe. Może on zmieniać się wielokrotnie w ciągu nocy zależnie od pozycji ciała, w której chory śpi, oraz fazy snu. LECZENIE CHIRURGICZNE U chorych mających utrudnienie przepływu powietrza przez nos (skrzywienie przegrody nosowej) lub bardzo duże migdałki, wykonuje się odpowiednie operacje korekcyjne. Duży zabieg operacyjny – uwulopalatofaryngoplastyka (UPPP) nie jest obecnie zalecana, ponieważ u znacznej części operowanych chorych choroba nie ustępuje. Rzadko, u chorych mających małą, cofniętą żuchwę i niechętnie poddających się leczeniu CPAP można wykonać operację przesunięcia szczęki górnej i dolnej ku przodowi. Zabieg łagodzi chorobę, ale rzadko ją leczy całkowicie. 54 Wycinanie języczka i częściowo podniebienia miękkiego nożem laserowym leczy chrapanie ale nie zmniejsza ciężkości choroby. Ostatnio zaproponowano zwiększanie objętości gardła zmniejszając objętość tylnej części języka i wycinając część podniebienia miękkiego falami radiowymi. Odległe wyniki zabiegu nie są znane. PROTEZY NAZĘBNE Chrapanie i łagodne postacie OBS mogą być leczone indywidualnie dobieranymi przez stomatologów protezami zakładanymi przed spaniem na żuchwę. Powodują one wysunięcie dolnej szczęki a wraz z nią języka zwiększając przestrzeń gardła. Metoda ta w miarę udoskonalania modeli zyskuje coraz więcej zwolenników. PREPARATY DOSTĘPNE W APTECE BEZ RECEPTY Można je podzielić na: plastry na nos, aerozole i spraye do nosa oraz listki doustne. Plastry stosuje się· przy zatkaniu nosa (przeziębienie, katar, alergia), przy chrapaniu, w przypadku skrzywienia przegrody nosowej, w czasie ciąży, gdy prawidłowe oddychanie jest znacznie utrudnione; zalecane są również dla sportowców i osób aktywnych fizycznie. Działają od zewnątrz, delikatnie otwierając przewody nosowe. Mogą być stosowane podczas snu, a także w ciągu dnia. Dostosowane są do każdego kształtu nosa. Aerozole zawierają ekstrakty roślinne stosowane w chińskiej medycynie tradycyjnej. Zapobiegają chrapaniu lub drastycznie redukują jego natężenie i częstotliwość występowania u zdrowych ludzi, poprawiają jakość oddychania w czasie snu, podnoszą komfort snu oraz zapewniają poczucie rześkości po przebudzeniu. Preparaty w sprayu zawierają zwykle mieszankę składników zamkniętych w mikrokapsułkach, które działają poprzez aktywne nawilżanie tkanek gardła oraz nosa podczas snu, dzięki czemu wibracje powodujące chrapanie ulegają zmniejszeniu. Natomiast listki zawierają mikroskopijne kuleczki stanowiące mieszaninę naturalnych olejków eterycznych i witamin. Listek doustny po umieszczeniu na podniebieniu ulega rozpuszczeniu, a substancje w nim zawarte rozprowadzeniu po tkankach tylnej części gardła. Witaminy i olejki eteryczne zawarte w listku powodują usztywnienie wibrujących tkanek, które są przyczyną chrapania. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl 55 przemiana glukozy w kwas mlekowy KRZYŻÓWKA miasto w Szwajcarii nad Rodanem Sponsorem krzyżówki jest ISTITUTO GANASSINI jezioro w Karelii konkurencja narciarska model fiata 7 13 pracuje na szafocie watykańska ambasada 4 bije wszystkie karty z liczbą atomową 22 17 anta 20 11 język z grupy bantu używany w Kongu świętuje 16 września zwierzchnik juhasów 1 oznaka żałoby cyrk lodowcowy słynne klocki 2 kuzynka żyrafy 5 23 mieszanie proso kart afrykańskie wieńczy świątynię indyjską wytwarza skupioną wiązkę światła 16 orzeł przedni imię autora książki 18 “Niebo to miejsce na ziemi” dopływ Dunaju ptasi symbol boga Tota podlega emirowi materiał opatrunkowy do negatywów 19 jeszcze nie sędzia jezioro w Gwatemalii brak lub opóźnienie ruchów anatomicznych wywoływacz wcięcie w tekście dziki kot amery22 kański zwierane dzielnica przez wojsko Warszawy 3 14 księżyc Saturna imię Kamoze jamajskiej wokalistki z notatkami 9 dwoinka rzeżączki żywice naturalne z Ameryki Płd. popularny bałwan amino- przy butach kwas taternika likier anyżkowy szpital uniwersytecki tworzywo sztuczne, np. do wyrobu izolacji pieczara ptak lub grecka wyspa 12 kamienia lub brązu czeskie tak carski edykt patroch gramocząsteczka 8 ptak z bekasowatych środek pobudzający 10 24 lekkość w sposobie myślenia kapral na okręcie 21 6 domek na działce 1609 m 15 1 2 3 13 14 15 4 5 16 6 17 7 8 18 19 9 20 21 22 10 23 11 24 12 WYGRAJ TERAZ!!! Dla dwudziestu pięciu osób, które przyślą na adres redakcji (91-342 Łódź, ul. Zbąszyńska 3) prawidłowe rozwiązanie, sponsor krzyżówki przygotował nagrodę - Rilastil Intensive Emulsja na cellulit na bazie alg 200 ml. 56 infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl 57 PORADNIA zapytaj lekarza NA WASZE PYTANIA ODPOWIADA NASZ EKSPERT: LEKARZ MEDYCYNY I DOKTOR NAUK FARMACEUTYCZNYCH JACEK OWCZAREK Z ZAKŁADU BIOFARMACJI UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W ŁODZI. 58 M oja partnerka od jakiegoś czasu ma nieświeży oddech? Czy świadczy to może o chorobie i jak sobie z tym poradzić? N ieświeży oddech (halitosis) jest dość przykrą dolegliwością, na którą cierpi duża liczba ludzi. Podstawowym źródłem nieświeżego oddechu jest jama ustna, choć przyczyna może również leżeć w układzie pokarmowym. Za nieświeży oddech odpowiadają lotne substancje organiczne, których w normalnym ludzkim oddechu wyodrębniono dotychczas około czterystu. Nie wszystkie jednak te składniki są źródłem nieprzyjemnego zapachu. Wywołuje go przede wszystkim siarkowodór i metanotiol. Związki te są produktem procesu rozkładu materii organicznej w jamie ustnej przez przebywające tam drobnoustroje. Pożywkę stanowią resztki jedzenia, martwe komórki i inne składniki treści jamy ustnej. Nieprzyjemny oddech pochoinfolinia: 0-800 APTEKI [278-354] dzi nie tylko z jamy ustnej. Przyczyna może leżeć również w dalszej części układu pokarmowego. Nieprzyjemny oddech jest również spowodowany obecnością lotnych związków zapachowych w powietrzu wydychanym na skutek wymiany gazowej. Płuca są bowiem drogą wydalania z organizmu wielu substancji lotnych. Między innymi tą drogą wydalane są substancje lotne zawarte w czosnku oraz alkohol. Dlatego często zapach z ust zależy od tego, co zjemy i co wypijemy. Aby zminimalizować objaw nieświeżego oddechu należy regularnie myć zęby. U osób z tą dolegliwością wskazane jest mycie zębów po każdym posiłku. Należy używać nici dentystycznych. ponieważ szczoteczka do zębów nie jest w stanie dobrze usunąć resztek pokarmowych z przestrzeni międzyzębowych. Dobrze jest zaplanować częste wizyty u stomatologa. www.doz.pl C zy ma Pan dobrą receptę na dolegliwość zwaną potocznie „korzonkami”? D olegliwość potocznie nazywana „korzonkami” (problem ten był już poruszany wcześniej – Nr 1(67) styczeń 2008), to zespół bólowy w okolicy lędźwiowej, promieniujący wzdłuż nerwu kulszowego przez pośladek w kierunku uda i podudzia, czasem aż do stopy. Najczęstszą przyczyną tej dolegliwości jest zapalenie nerwu kulszowego (ischias) i/lub ucisk korzenia nerwowego przez uszkodzenie krążka międzykręgowego oraz zmiany zwyrodnieniowe odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Zdarza się, że przyczyną bólu jest oziębienie okolicy krzyżowo-lędźwiowej lub nawet zmiany warunków meteorologicznych. U osób młodych dolegliwości mogą być wynikiem wad postawy, dużych przeciążeń (sportowcy) lub urazów. Z innych przyczyn rwy kulszowej należy wymienić: guzy kanału kręgo- 59 PORADNIA wego i narządów w miednicy mniejszej, choroby zakaźne, cukrzycę. Problem rwy kulszowej dotyczy praktycznie wszystkich grup wiekowych, jednakże częściej występuje po 30 roku życia. Zdecydowaną większość przypadków opisywanych dolegliwości bólowych leczy się zachowawczo. Leczenie zachowawcze rwy kulszowej w ostrym okresie choroby polega na odpoczynku i leżeniu na wznak na twardym, nieuginającym się podłożu (np. deska podłożona pod materac), z nogami zgiętymi w stawach biodrowych i kolanowych, przy podpartych łydkach. Dolegliwości bólowe łagodzą też ciepłe okłady okolicy krzyżowej. Podaje się ponadto leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, niekiedy również kortykosteroidy. O leczeniu decyduje zawsze lekarz. Na ogół po kilku dniach leczenia ostre dolegliwości bólowe mijają. Często zalecane jest noszenie gorsetu ortopedycznego, leczenie balneologiczne, a w niektórych i uzasad- 60 nionych przypadkach leczenie operacyjne. Zależnie od stanu i okresu choroby, stosuje się różne zabiegi rehabilitacyjne: masaż mięśni przykręgosłupowych i kończyny, ćwiczenia rozluźniające, wyciąg, a także zabiegi fizykoterapeutyczne: nagrzewania (np. diatermia, lampy solux), ultradźwięki, specjalne kąpiele. W późniejszym okresie zaleca się układ regularnych ćwiczeń korekcyjnych i wzmacniających mięśnie przykręgosłupowe oraz mięśnie brzucha. Leczenie operacyjne polega na usunięciu zwyrodniałego krążka międzykręgowego. Wskazaniem do leczenia operacyjnego są częste nawroty dolegliwości bólowych, uporczywe utrzymywanie się bólów i narastanie objawów uszkodzenia korzeni nerwowych (zwłaszcza niedowładów), mimo dłuższego leczenia. Profilaktyka rwy kulszowej obejmuje głównie gimnastykę mającą za cel wzmocnienie mięśni grzbietu przykręgosłupowych i mięśni brzucha. Dobroczynny wpływ ma pływanie. W profilaktyce ważna jest też korekcja postawy ciała, umiejętne podnoszenie ciężkich przedmiotów, a także prawidłowo zorganizowane miejsce pracy (np. ergonomiczne krzesełka dla osób, które większość czasu spędzają za biurkiem). Szanowni Czytelnicy. Odpowiedzi udzielane w Poradni DoZ mają jedynie charakter informacyjny i w żadnym wypadku nie stanowią ostatecznej diagnozy problemów naszych Czytelników. Staramy się tu opisywać problemy najczęściej poruszane przez Was w listach, jednak nie jesteśmy w stanie podać ostatecznej diagnozy. W celu jej postawienia w większości wypadków konieczna jest osobista wizyta u specjalisty. Z tego też względu nie jesteśmy w stanie odpowiedzieć na wszystkie Wasze pytania. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl 61 KSIĘGARNIA ZAPRACOWANYM LUDZIOM WYDAJE SIĘ, ŻE NIE MAJĄ CZASU NA ZDROWE ODŻYWIANIE, A TYM BARDZIEJ NA CODZIENNĄ AKTYWNOŚĆ FIZYCZNĄ, JAKŻE ZALECANĄ W PROFILAKTYCE MIAŻDŻYCY I CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA. NIERZADKO NIE WYNIKA TO TYLKO Z BRAKU CZASU, ALE TAKŻE Z NIEWIEDZY W JAKI KONKRETNY SPOSÓB ZADBAĆ O SWOJE ZDROWIE. DLA TAKICH WŁAŚNIE OSÓB - OBCIĄŻONYCH PRACĄ I ZESTRESOWANYCH -PROPONUJĘ NOWATORSKI PORADNIK „KUCHNIA DLA ZAPRACOWANYCH”. cena 19,00 zł, Nr kat. 075 Kuchnia dla zapracowanych Autorkami poradnika dostępnego w Księgarni Wysyłkowej Dbam o Zdrowie, są Denise Hamilton i Chantal Jakel, amerykańskie pielęgniarki dyplomowane, zajmujące się od lat promocją zdrowia. Nie jest to tylko książka kucharska jakich wiele na rynku. Autorki zawarły w tej pracy plan zmian w sposobie odżywienia rozpisany na 4 tygodnie, uwzględniający tygodniowe menu oraz listy zakupów na każdy tydzień. Całodzienne menu obejmuje 4 posiłki rozłożone regularnie w ciągu dnia (śniadanie, lancz, kolację i przekąskę). Plan ten uzupełniony jest o wskazówki, jak ułatwić pracę w kuchni i przygotowywać posiłki, jak dbać o serce i jak stracić zbędne kilogramy. Plan Denise Hamilton i Chantal Jakel na tyle oszczędza czas w ciągu dnia, że uzyskane wolne chwile można przeznaczyć 62 na program rekreacyjny, również zawarty w poradniku. Program, ten obejmuje różne rodzaje aktywności fizycznej, jak: rozgrzewkę, oddychanie, marsz oraz wzmacnianie i rozciąganie mięśni, i to wszystko w warunkach domowych, bez inwestowania w drogi sprzęt sportowy. Przepisy kulinarne są proste i szybkie do wykonania, a także uzupełnione kolorowymi zdjęciami wybranych potraw. Łakomczuchom autorki proponują niskokaloryczne desery i ciasta, a dzieciom - zdrowe przekąski. Dla wygody czytelników, przepisy przeplatają się z programem ćwiczeń i różnymi radami, tworząc jedną całość. I to jest właśnie dużym atutem tego poradnika. Czytelnik dokładnie wie, co ma robić każdego dnia. Pozostaje to w ścisłym związku ze słowami autorek, mówiących lek. med. Ewa Pakuła ” Po prostu stosuj nasze przepisy, a będziesz jeść zdrowo, ruszać się i poczujesz się lepiej”. Kolejnymi zaletami poradnika jest czytelna szata graficzna ułatwiająca orientację w tekście. Liczne informacje na marginesach uzupełniają treść danej strony o dobre rady. Programy ćwiczeń wzbogacone są w ilustracje obrazujące jak należy wykonywać poszczególne ćwiczenia. Bardzo ważna jest bowiem prawidłowa technika ćwiczeń, a dla osób wykonujących je bez instruktora, opisy muszą być szczególnie staranne i takie są też w poradniku. Książka kończy się indeksem menu oraz indeksem ćwiczeń. Jest to duża wygoda umożliwiająca szybkie znalezienie interesującego hasła. Tak naprawdę, potrzeba około 6 tygodni, żeby ukształtować w sobie nowy nawyk. To czy będzie WIEDZA TO NAJWIĘKSZA BROŃ W WALCE Z KAŻDĄ CHOROBĄ! on zdrowy czy szkodliwy dla zdrowia, zależy tylko od naszego wyboru. A od tego wyboru zależy nasza przyszłość – czy będziemy kolejne lata żyć w dobrej kondycji i dobrym samopoczucie, czy będą czekać nas zmagania z chorobami cywilizacyjnymi. Codzienne stosowanie przez 4 tygodnie zaleceń „Kuchni dla zapracowanych” w dużej mierze ułatwia ukształtowanie nowych, zdrowych nawyków, do czego zachęcam wszystkich zapracowanych. DRODZY CZYTELNICY! Wiedząc, że łatwiej zapobiegać niż leczyć, systematycznie wprowadzamy do naszej oferty nowe tytuły, które cieszą się Państwa zainteresowaniem i uznaniem. W tym numerze również zapraszamy do zapoznania się z ofertą nowości Księgarni Wysyłkowej programu Apteki Dbam o Zdrowie oraz zachęcamy do zakupu interesujących Państwa tytułów. Pełna oferta księgarni znajduje się na stronie www.doz.pl. Jednocześnie przypominamy, że nasza oferta skierowana jest wyłącznie do Uczestników programu Apteki Dbam o Zdrowie. Zamówienia można składać na stronie internetowej www.doz.pl lub wypełniając formularz zamówienia umieszczony na stronach gazetki i wysyłając na adres księgarni. Prosimy również o wskazanie ilości zamawianych książek i złożenie podpisu na formularzu. Złożenie zamówienia na książki z określonej oferty nie obliguje do zamawiania książek w kolejnych wydaniach. Książki wysyłamy do Państwa za pośrednictwem Poczty Polskiej, zgodnie z obowiązującym cennikiem. Życzymy miłej lektury i dużo zdrowia Zespół księgarni Apteki Dbam o Zdrowie Dna moczanowa Lucyna Pachocka, Mirosław Jarosz Dna jest chorobą związaną z nieprawidłowym żywieniem, nadmiernym spożyciem potraw tłustych, bogatych w białko, alkoholu. Książka zawiera praktyczne porady i zalecenia specjalistów z Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie. Format: 145 x 205 mm, 124 strony, oprawa broszurowa cena 18,00 zł Nr. kat. 030 NOWOŚĆ!!! Żywienie w stwardnieniu rozsianym Dieter Pohlau, Gudrun Werner Jednym z elementów terapii w stwardnieniu rozsianym - i to bardzo ważnym - jest leczenie dietetyczne, dzięki któremu możemy wpływać na poszczególne objawy towarzyszące chorobie, ograniczające m.in. liczbę rzutów, łagodzące takie dolegliwości, jak: zaparcia, męczliwość, problemy z pęcherzem. Książka ma służyć praktyczną pomocą na co dzień. W części teoretycznej, w tabelach, zawarte są informacje na temat wartości energetycznej produktów żywnościowych oraz zawartości składników odżywczych w różnych pokarmach. Druga część prezentuje przepisy na smaczne i zdrowe potrawy, odpowiednie dla chorych na stwardnienie rozsiane. Autorzy mają nadzieję, że ich poradnik ułatwi życie chorych i korzystnie wpłynie na ich samopoczucie, zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Format 205 x 145 mm, 96 stron, oprawa broszurowa cena 23,00 zł Nr. kat. 096 infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl Padaczka Sergiusz Jóźwiak, Katarzyna Kotulska Atak padaczki zawsze budził lęk, dlatego na temat jej przyczyn i przebiegu powstało wiele fałszywych opinii i przesądów. Autorzy poradnika, przeznaczonego dla chorych i ich rodzin, przekazują najnowszą wiedzę o chorobie i sposobach jej leczenia. Format: 145 x 205 mm, oprawa broszurowa, cena 22,00 zł Nr. kat. 067 63 64 Migrena Joan Raymond Dzięki książce dowiemy się m.in. jak rozpoznawać objawy migreny, jak sporządzić kalendarz bólów głowy, jak uzyskać prawidłowe rozpoznanie oraz jak nauczyć się (a także swoich bliskich) radzić sobie z migreną. Format: 14 x 21 cm, 240 stron, oprawa broszurowa cena 23,40 zł Nr. kat. 003 Zapalenie stawów John Marcus Thompson Aktualne informacje na temat przyczyn, rozpoznawania i różnych metod leczenia zapalenia stawów oraz nowe kierunki terapii immunologicznej. Format: 14 x 21 cm, 376 stron, oprawa broszurowa cena 26,10 zł Nr. kat. 004 Cukrzyca Paul Heltzel Mnóstwo praktycznych wiadomości o objawach, terapii, lekach, odżywianiu i leczeniu uzupełniającym. Format: 14 x 21 cm, 264 strony, oprawa broszurowa cena 23,40 zł Nr. kat. 002 Dbam o zdrowie! Pełna oferta księgarni na stronie www.doz.pl Leczenie lęków i depresji Daniel G. Amen i Lisa C. Routh Rak jelita grubego Mark Bennet Pochapin M.D. Autorzy przedstawiają siedem rodzajów lęków i depresji, wyjaśniają ich źródła i prezentują metody leczenia. Czytelnicy znajdą też w tej książce historie wyleczonych oraz kwestionariusz pozwalający rozpoznać ewentualne schorzenie. Format: 13,9 x 20 cm, 456 stron, oprawa broszurowa cena 28,50 zł Nr. kat. 043 Odpowiada m.in. na pytania dotyczące zapobiegania chorobie, badań przesiewowych, rozpoznawania i sposobów leczenia. Format: 14 x 21 cm, 352 strony, oprawa broszurowa cena 25,20 zł Nr. kat. 005 Astma i alergia. Postępowanie z dziećmi. Allen J. Dozor, Kate Kelly Książka pomoże rodzicom zrozumieć sytuację chorego dziecka. Autorzy opisują program przez siebie stworzony, który ma umożliwić dziecku i jego rodzicom prowadzenie pełnego i aktywnego życia. Pokazuje jak skutecznie postępować. Format: 14 x 21 cm, 471 stron, oprawa broszurowa infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] cena 29,70 zł Nr. kat. 007 Sen J. Paul Caldwell Autor wyjaśnia co służy a co szkodzi nocnemu odpoczynkowi, wymienia zaburzenia snu i radzi jak postępować by nie mieć kłopotów z zaśnięciem i utrzymaniem snu. Format: 14 x 21 cm, oprawa www.doz.plbroszurowa cena 29,00 zł Nr. kat.052 65 66 infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl 67 Zaparcia. Porady lekarzy i dietetyków Mirosław Jarosz, Jan Dzieniszewski Rwa kulszowa Chet Cunningham Autor bardzo wnikliwie omawia zarówno rwę kulszową, jak i inne zespoły bólowe kręgosłupa. Z naszego poradnika Czytelnicy dowiedzą się m.in.: jakie sposoby leczenia proponuje nowoczesna medycyna, czy alternatywne metody leczenia są równie skuteczne i którą z nich wybrać w konkretnej sytuacji. Format: 145 x 200 mm, 184 strony, oprawa broszurowa, Nr. kat. 070 Zdobądź 40 2700 dodatkowych punktów! 23 +10 KUPUJĄC KSIĄŻKĘ MIESIĄCA ZYSKUJESZ 10 DODATKOWYCH PUNKTÓW W PROGRAMIE DBAM O ZDROWIE! Punkty będą dodane do twojej karty w momencie realizacji zamówienia.* *Uwaga! W przypadku zwrotu książki punkty będą automatycznie odejmowane. Pełna oferta księgarni na stronie www.doz.pl W naszym poradniku Czytelnik znajdzie rady, jak zmienić dietę i tryb życia, jakich potraw należy unikać oraz z jakich produktów spożywczych przyrządzać posiłki, by pozbyć się zaparć. Format: 145 x 205 mm, 164 strony, oprawa broszurowa cena 16,00 zł Nr. kat. 031 Choroby reumatyczne Witold Tłustochowicz, Małgorzata Tłustochowicz, Anna Raczkiewicz-Papierska Autorzy poradnika przekazują rzetelną wiedzę na temat tych chorób, wyjaśniają przyczyny ich powstawania, a także przedstawiają nowoczesne sposoby leczenia i rehabilitacji. Format: 14,5 x 20,5 cm, 100 stron, oprawa broszurowa, cena 17,00 zł Nr. kat. 020 Szczególnie polecamy! Wątroba, drogi żółciowe, trzustka - skuteczna pomoc w dolegliwościach Heinrich Liehr Podręcznik pierwszej pomocy M. Buchfelder, A. Buchfelder Ucho, nos, gardło i krtań. Co warto wiedzieć. Bożydar Latkowski, Jurek Olszewski W poradniku można znaleźć istotne informacje o budowie i funkcji ucha, nosa, zatok, gardła i krtani oraz o najczęściej spotykanych chorobach tych narządów. Autorzy udzielają wielu praktycznych wskazówek, np. jak płukać jamę ustną i gardło. Format 145 x 205 mm, 132 strony, oprawa broszurowa 68 Cena 24,00 zł Nr. kat. 091 W książce omówiono zasady udzielania pomocy, uwzględniając wszystkie podstawowe zagadnienia niezbędne do wykonywania prawidłowych czynności przed przybyciem lekarza. Ze względu na przejrzystą formę oraz czytelny sposób przedstawienia informacji zainteresuje szeroki krąg czytelników. Format: 145 x 205 mm, oprawa broszurowa cena 34,00 zł Nr. kat. 062 Praktyczne kompendium dla wszystkich, którzy chcą poznać przyczyny choroby, zrozumieć rady i zalecenia lekarza. Format: 14,5 x 20,5 cm, 188 stron, oprawa broszurowa, cena 29,00 zł Nr. kat. 014 Żyję z chorobą Parkinsona Włodzimierz Kuran W poradniku zostały omówione przyczyny powstania, objawy, sposoby rozpoznawania choroby Parkinsona oraz najnowsze sposoby postępowania farmakologicznego, chirurgicznego i rehabilitacji pacjentów. Format: 14,5 x 20,5 cm, 144 strony, oprawa broszurowa, cena 24,00 zł Nr. kat. 013 infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl 69 Miażdżyca i inne choroby tętnic obwodowych Wojciech Noszczyk Poradnik jest źródłem cennych informacji dla tych, którzy mają już problemy z tętnicami, a także dla wszystkich, którzy chcą uniknąć takich problemów. Przekonuje do zdrowego trybu życia; Format: 145 x 205 mm, 156 stron, oprawa broszurowa, cena 22,00 zł Nr. kat. 045 Żywienie w chorobach serca Zofia Wieczorek-Chełmińska Choroba Leśniowskiego-Crohna i inne nieswoiste zapalenia jelit Praca zbiorowa W poradniku Czytelnicy znajdą szczegółowe informacje o metodach diagnozowania oraz możliwościach leczenia farmakologicznego i chirurgicznego choroby Leśniowskiego-Crohna i innych nieswoistych zapaleń jelit, a także cenne wskazówki dotyczące sposobu odżywiania. Format 14,5 x 20,5 cm, 112 stron, oprawa broszurowa cena 29,00 zł Nr. kat. 095 Pełna oferta księgarni na stronie www.doz.pl Każdy moment jest dobry, aby podjąć decyzję, że chcemy żyć zdrowiej, a więc dłużej! A na to jest jedna rada: zmienić radykalnie sposób żywienia. Po prostu trzeba jeść inaczej. Format: 205 x 145 mm, 224 strony, oprawa broszurowa cena 29,00 zł Nr. kat. 035 Kobieta i męzczyzna Skazy krwotoczne Jerzy Windyga Nasz poradnik będzie osobom cierpiącym na skazę krwotoczną służyć pomocą w codziennych zmaganiach z chorobą. Autor omawia różne rodzaje skaz krwotocznych oraz ich leczenie. Odpowiada także na pytania najczęściej nurtujące pacjentów i ich rodziny. Format: 145 x 205 mm, oprawa broszurowa cena 22,00 zł Nr. kat. 060 Chcę mieć zdrową tarczycę Tadeusz Górowski Autor wyjaśnia na czym polegają choroby tarczycy, jak się je rozpoznaje i leczy. Format: 14,5 x 20,5 cm, 144 strony, oprawa broszurowa, 70 cena 24,00 zł Nr. kat. 009 Hemoroidy Grzegorz Krasowski, Marek Kruk Celiakia Mirosław Jarosz, Jan Dzieniszewski W naszym poradniku Czytelnik znajdzie rady, jakie produkty spożywcze nie zawierają glutenu, jak komponować dietę bezglutenową, aby zapewnić organizmowi niezbędne składniki odżywcze. Format: 145 x 205 mm, oprawa miękka cena 16,00 zł Nr. kat. 063 Książka nie tylko wyjaśnia, jakie są przyczyny choroby hemoroidalnej, lecz i w sposób fachowy, choć bardzo przystępny, omawia objawy, profilaktykę, sposoby leczenia zachowawczego i chirurgicznego, a także ewentualne komplikacje. Format: 145 x 205 mm, oprawa broszurowa, cena 14,00 zł Nr kat. 041 infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl 71 Udar mózgu Krystyna Rożnowska Książka w przystępny sposób omawia, jak zmniejszyć zagrożenie udarem, jak rozpoznać zwiastuny choroby, a wreszcie - jak za pomocą rehabilitacji wrócić do sprawności, jeśli do udaru już doszło. Format: 145 x 205 mm, oprawa miękka cena 29,00 zł Nr. kat. 048 Gimnastyka izometryczna dla zdrowia i urody Ilse Buck Choroby trzustki Mirosław Jarosz, Jan Dzieniszewski Nieprawidłowy tryb życia i nieodpowiednie odżywianie sprzyjają rozwojowi zapalenia trzustki. Książka pokazuje co jeść, a jakich potraw unikać - aby powrócić do zdrowia. Zawiera praktyczne porady i zalecenia specjalistów z Instytutu Żywności i Żywienia; Format: 145 x 205 mm, 160 stron, oprawa broszurowa, cena 19,00 zł Nr. kat. 044 Pełna oferta księgarni na stronie www.doz.pl W tej pogodnie napisanej i dowcipnie ilustrowanej książce Czytelnicy znajdą rady, jak - bez straty czasu w trakcie wykonywania codziennych czynności - dzięki łatwej gimnastyce zachować sprawność i pobudzić siły witalne. Format: 145 x 205 mm, 124 stron, oprawa broszurowa, cena 18,00 zł Nr. kat. 085 Kobieta i męzczyzna Po odjęciu piersi Krystyna Aleksandra Mika Żylaki i inne choroby żył Wojciech Noszczyk Odjęcie piersi jest ciężkim przeżyciem dla każdej kobiety, ale może być ceną jaką trzeba zapłacić, aby żyć. Nasz poradnik pomoże tym kobietom, które po zauważeniu zmian w piersiach natychmiast udadzą się do lekarza, aby ratować to, co najdroższe - życie... Format: 145 x 205 mm, 152 strony, oprawa broszurowa cena 29,00 zł Nr. kat. 033 Żylaki uważamy najczęściej za uciążliwy defekt kosmetyczny. Książka ta skierowana jest do wszystkich - zarówno kobiet, jak i mężczyzn - cierpiących z powodu chorób żył kończyn dolnych, a także do tych, którzy chcą ich uniknąć. Format: 145 x 205 mm, 132 strony, oprawa broszurowa cena 18,00 zł Nr. kat. 024 Mały atlas anatomiczny Ryszard Aleksandrowicz Bóle kręgosłupa Pod redakcją Jerzego Kiwerskiego i Romana Fiutko 72 Autorzy radzą, jak uniknąć przykrych dolegliwości bólowych kręgosłupa i jak z nimi żyć. Format: 14,5 x 20,5 cm, 220 stron, oprawa broszurowa cena 25,00 zł Nr. kat. 017 Mimo ogromnego postępu wiedzy, w tym nauk medycznych, jaki dokonał się w ostatnich dziesięcioleciach, wnętrze ciała ludzkiego kryje w sobie ciągle jeszcze wiele fascynujących, niezbadanych tajemnic. Format 16,5 x 23,5 cm, 180 stron, oprawa broszurowa cena 39,00 zł Nr. kat. 092 infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl 73 Wiosenna wyprzedaż -15 40 14 +5 20 21 +10 Kobieta po czterdziestce. Obawy i nadzieje Lila Nachtigall, Robert D. Nachtigall, Joan Rattner Heilman Większości chorób, które mogą nękać kobietę w tym wieku, można zapobiec. Wciąż możesz i powinnaś być atrakcyjna. Format: 145 x 205 mm, 372 strony, oprawa broszurowa cena 25,00 zł Nr. kat. 032 Pełna oferta księgarni na stronie www.doz.pl % Super punkty! Super ceny! 50 25 +10 Chory na Alzheimera Poradnik dla rodziny i opiekunów William Molloy, Paul Caldwell Astma Wacław Droszcz, Paweł Droszcz Przyczyny choroby, jej objawy i przebieg. Nowoczesne metody diagnostyki i leczenia. Format: 14,5 x 20,5 cm, 120 stron, oprawa broszurowa, cena 17,00 zł Nr. kat. 016 Książka podaje wszelkie potrzebne informacje dotyczące zmian zachodzących w mózgu, poprzez objawy i zachowanie. Format: 14,5 x 20,5 cm, 272 strony, oprawa broszurowa, cena 30,00 zł Nr. kat. 022 50 59 +15 Medycyna naturalna pod red. Kazimierza Janickiego i Wojciecha Rewerskiego Wielka księga medycyny naturalnej odkrywa przed czytelnikiem sekrety dawnych zielarzy. Format: 16,5 x 23,5 cm, 664 strony, oprawa twarda, cena 70,00 zł Nr. kat. 046 FORMULARZ ZAMÓWIENIA KSIĄŻKI Formularz bez numeru karty pacjenta jest nieważny Numer Karty Pacjenta Imię Nazwisko Ulica Nr. Domu Kod Pocztowy Miasto ZAMAWIAM Opłata przerzucona na adresata. Umowa z OR CUP Łódź z dnia 26.07.2005 nr 00893/A/HH-Ł/2005 Tel. Kontaktowy Nr. Mieszkania Uwaga! Koszt wysyłki zgodny z cennikiem Poczty Polskiej Nr Katalogowy Tytuł Cena Ilość KSIĘGARNIA WYSYŁKOWA PROGRAMU DBAM O ZDROWIE Jeżeli masz wątpliwości - zadzwoń pod bezpłatny numer infolinii 0 800 278 354 UL. ZBĄSZYŃSKA 3 91-342 ŁÓDŹ DATA 74 PODPIS ZAMAWIAJĄCEGO Oferta dla uczestników programu DBAM O ZDROWIE Naucz małe dziecko myśleć i czuć Katarzyna Rojkowska Trudności w nauce. Skuteczne sposoby pracy z dzieckiem Gislind Binder, Richard Michaelis Rady dla rodziców i nauczycieli, jak pomóc dzieciom mającym trudności w nauce. Autorzy poradnika wyjaśniają rodzicom, czym są spowodowane trudności w uczeniu się, a także, w jaki sposób należy pracować i postępować z dzieckiem, aby mogło skutecznie je pokonać. Format 145 x 205 mm, 184 strony, oprawa broszurowa cena 29,00 zł Nr. kat. 086 Nowatorska książka na rynku polskim, ukazująca jak w formie zabawy można rozwijać inteligencję u małych dzieci. Konkretne metody dotyczące matematyki, czytania, muzyki i rozwoju emocjonalnego i ruchowego. Format: 143 x 204 mm, oprawa broszurowa cena 19,90 zł Nr. kat.053 Jak odkrywać i rozwijać uzdolnienia u dziecka Christoph Perleth, Tanja Schatz, Martina Gast-Gamp Dzięki wykorzystaniu rad zawartych w książce przekonacie się, że może być ono przyjemne i dla Was i dla Waszych dzieci, a wspólne zabawy umocnią więzy między Wami. Format: 145 x 205 mm, wydanie I, 180 stron, oprawa broszurowa cena 27,00 zł Nr. kat. 025 W trosce o dzieci Pełna oferta księgarni na stronie www.doz.pl Jak powiedzieć dziecku NIE. Rady dla rodziców dzieci od 2 do 12 lat. Cynthia Whitham, tłumaczenie z angielskiego Anna Redlicka Chcę karmić piersią Grażyna Rybak Czytelniczki znajdą w nim teoretyczne i praktyczne informacje na temat karmienia piersią, a także odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania, m.in. co robić, gdy karmienie boli? czy moje dziecko się najada? co robić gdy brakuje pokarmu?... Format:145 x 205 mm, oprawa broszurowa cena 17,00 zł Nr. kat.058 Dziecko Rozwój w pierwszym roku życia tydzień po tygodniu Penny Warner Autorka szczegółowo omawia rozwój fizyczny, umysłowy i psychiczny dziecka kolejno w każdym z 52 tygodni życia. Format: 16,5 x 23,5 cm, 220 stron, oprawa broszurowa, infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] cena 27,00 zł Nr. kat. 012 Wady postawy i stóp u dzieci Maria Borkowska, Izabela Gelleta-Mac Zawiera informacje o budowie i funkcjonowaniu narządu ruchu w warunkach prawidłowych oraz najczęściej występujących jego schorzeniach. Przedstawione zestawy ćwiczeń, przystosowane są do wykonywania w domu co ułatwia rehabilitację. Format: 145 x 205 mm, 112 stron, oprawa broszurowa, www.doz.pl cena 19,00 zł Nr. kat. 073 Zawiera opisy sytuacji, które są prawdziwą zmorą rodziców dzieci w wieku od 2 do 12 lat. Dzięki tej lekturze poznacie sposoby na zachowanie spokoju i zimnej krwi przy wprowadzeniu swoich stanowczych, ale jasnych ograniczeń. Format: 145 x 205 mm, 240 stron, oprawa broszurowa cena 29,00 zł Nr. kat. 026 75 Żywienie w chorobach nowotworowych Zofia Wieczorek-Chełmińska Kalorie na wodzy Ingeborg Wipler Uważaj, co jesz, gdy zażywasz leki Mirosław Jarosz, Jan Dzieniszewski (red.) Stosowanie preparatów witaminowych, mineralnych i suplementów diety zawierających substancje roślinne lub zioła może powodować występowanie różnego rodzaju interakcji z przepisanymi przez lekarza preparatami. W rezultacie z powodu wzajemnych oddziaływań leków i suplementów diety efekt terapeutyczny przepisanego przez lekarza środka może być nieprzewidywalny. Format 14,5 x 20,5 cm, 168 stron, oprawa broszurowa cena 25,00 zł Nr. kat. 094 Pełna oferta księgarni na stronie www.doz.pl W ponad 100 zestawach obiadów i kolacji oraz 20 śniadań obliczono wartość energetyczną 1000 kcal, 1300 kcal dla dziennych racji pokarmowych, w zależności od wskazań. Zawarte w tej książce propozycje mogą być pomocne w takim doborze potraw, aby jadłospis był akceptowany przez całą rodzinę. Format: 145 x 205 mm, oprawa broszurowa, 164 strony cena 19,00 zł Nr. kat.059 Diety i odzywianie Kuchnia dla zapracowanych. Nie trać czasu w kuchni, strać zbędne kilogramy! Denise Hamilton, Chantal Jakel Cholesterol pod kontrolą Sven-David Müller, Katrin Raschke Dzięki książce czytelnik dowie się, jakie są mechanizmy przemiany tłuszczów i cholesterolu w organizmie, jaką rolę odgrywa zwiększona aktywność fizyczna i jak skomponować prawidłową dietę, zmniejszającą stężenie cholesterolu. Format: 16,1 x 21,5 cm, 80 stron, oprawa broszurowa, 76 cena 19,00 zł Nr. kat. 018 W poradniku Czytelnik znajdzie m.in. 4-tygodniowe menu wg norm kanadyjskich i amerykańskich, przepisy na szybkie potrawy o małej zawartości tłuszczu, wartość odżywczą produktów w tabelach i wiele innych zagadnień. Format: 205 x 255 mm, 184 strony, oprawa broszurowa, cena 19,00 zł Nr. kat. 075 Nieprawidłowo dobrane składniki odżywcze, nieodpowiedni sposób przyrządzania potraw lub zbyt bogata w tłuszcze dieta powodują osłabienie naszej odporności. Autorka podaje podstawowe zasady racjonalnego przygotowywania posiłków, uwzględniając potrzeby osób, które zmagają się z chorobami nowotworowymi. Format: 205 x 145 mm, oprawa broszurowa cena 39,00 zł Nr. kat. 049 Żywienie kobiet w ciąży Dorota Szostak-Węgierek, Aleksandra Cichocka Liczmy wapń w diecie Hanna Kunachowicz, Irena Nadolna, Anna Wojtasik, Beata Przygoda, Krystyna Iwanow Niniejsza publikacja ma ułatwić dokonywanie prawidłowego wyboru produktów, które są źródłem wapnia, i innych składników odżywczych, wpływających korzystnie na jego przyswajanie z diety. Wapń jest niezbędny do prawidłowego rozwoju dziecka, wpływa m.in. na stan zębów i kości. Format: 165 x 118 mm, 156 stron, oprawa broszurowa, cena 29,00 zł Nr. kat. 083 Czy posiłki o różnorodnych smakach, upajające mocą zapachów i mieniące się bogactwem kolorów, zapewnią zdrowie przyszłej matce i jej nie narodzonemu dziecku? Odpowiedzi na to i inne pytania znajdziesz w naszym poradniku. Format: 145 x 205 mm, 144 strony, oprawa broszurowa, cena 17,00 zł Nr. kat. 084 infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl 3 infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.doz.pl 4