Bioróżnorodność a organizmy inwazyjne

TEMAT LEKCJI:
AUTOR:
Bioróżnorodność
a organizmy inwazyjne
Urszula Orkisz-Wiącek
PRZEDMIOT:
Biologia (druga klasa technikum;
scenariusz może być realizowany
w ramach zajęć pozalekcyjnych)
CZAS TRWANIA:
90 minut
CELE EDUKACYJNE:
0
0
Wyjaśnienie, czym jest bioróżnorodność oraz wskazanie, jakie
ma ona znacznie dla współczesnego człowieka i przyrody.
Pokazanie skutków pojawienia
się organizmów zawleczonych
w biocenozie.
0
Przedstawienie uregulowań
prawnych dotyczących organizmów inwazyjnych.
0
Pokazanie możliwych
sposobów na ochronę ekosystemów przed organizmami
inwazyjnymi.
METODY I TECHNIKI PRACY:
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
0
praca w grupach,
0
karty pracy,
0
słowna: pogadanka,
0
zdjęcia roślin inwazyjnych
z ogródków przydomowych,
0
aktywizująca: mapa mentalna,
burza mózgów,
0
atlas roślin,
0
atlas zwierząt,
0
prezentacja multimedialna.
0
obserwacyjne: obserwacja
okazów naturalnych, tablic
dydaktycznych, prezentacji
multimedialnej, atlasów roślin
i zwierząt.
BIBLIOGRAFIA:
1. Krzyściak-Kosińska R., Kosiński M., Rośliny Polski. Ilustrowana encyklopedia od A do Z, Publicat, Poznań 2003.
2. Stichmann W.d, Spotkania z przyrodą – zwierzęta, Multico – Oficyna
Wydawnicza 1998.
3. Szwedler I., Sobkowiak M., Spotkania z przyrodą – rośliny, Multico –
Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1998.
Urszula Orkisz-Wiącek
Bioróżnorodność a organizmy inwazyjne
1
PRZEBIEG LEKCJI
0
WPROWADZENIE:
1.
Sprawy organizacyjno-porządkowe.
2.
Podanie tematu lekcji.
3.
Podział uczniów na trzy grupy, rozdanie kart pracy.
0
ROZWINIĘCIE:
1.
Burza mózgów. Uczniowie przygotowują jak najwięcej przyczyn ginięcia organizmów
żywych, dzielą je na grupy: antropogeniczne (piszą kolorem niebieskim), niezależne od
człowieka (piszą kolorem czarnym).
2.
Każda grupa dostaje dwie koperty: w pierwszej pojęcia, a w drugiej ich określenia. Należy
połączyć je prawidłowo w pary.
Pojęcia:
Określenia:
gatunek
3.
inwazyjny
Gatunek alochtoniczny o znacznej ekspansywności, który rozprzestrzenia się naturalnie lub z udziałem
człowieka i stanowi zagrożenie dla fauny i flory danego ekosystemu, konkurując z gatunkami autochtonicznymi o niszę ekologiczną, a także przyczyniając się do wyginięcia gatunków miejscowych.
gatunek
zawleczony
Gatunek napływowy roślin lub zwierząt, pochodzący z innego obszaru geograficznego, który przypadkowo dostał się na dany teren i rozprzestrzenił się w środowisku naturalnym.
bioróżnorodność
Zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów występujących na Ziemi, m.in. w ekosystemach lądowych, morskich i innych wodnych, jak też w zespołach ekologicznych, których organizmy te są częścią.
Dotyczy to różnorodności wewnątrzgatunkowej i różnorodności na poziomie ekosystemów.
gatunek
introdukowany
Gatunek sztucznie wprowadzony na obszar nie będący jego naturalnym areałem. Gatunki są introdukowane często w celu biologicznego zwalczenia szkodników roślin.
czynniki
biotyczne
Czynniki ekologiczne polegające na oddziaływaniu żywych organizmów w sposób bezpośredni lub
pośredni na inne żywe organizmy. Czynniki biotyczne, regulują rozmieszczenie i liczebność populacji.
czynniki
abiotyczne
Czynniki ekologiczne, natury fizycznej określające warunki środowiska nieorganicznego (przyrody
nieożywionej), samodzielnie lub wraz z innymi czynnikami, wywierające wpływ na ekosystemy będące
na różnym poziomie organizacji.
tolerancja
ekologiczna
Tolerancja ekologiczna (gatunku), skala ekologiczna gatunku, zdolność organizmów do życia w szerokim (eurybionty) lub wąskim (stenobionty) zakresie zmienności warunków środowiska, uwarunkowana genetycznie.
Urszula Orkisz-Wiącek
Bioróżnorodność a organizmy inwazyjne
2
3.
Przedstawienie prezentacji multimedialnej Bioróżnorodność a organizmy inwazyjne.
Grupa 1
Rozpoznaj rośliny zawleczone wśród znanych gatunków uprawianych w ogródkach
przydomowych i przedstawionych w prezentacji.
Do tabeli 1 wpisz nazwy gatunkowe roślin obcych zaznaczając ich znaczną szkodliwość i kraj
z którego pochodzą.
Region z którego
została sprowadzona
Nazwa gatunkowa
Szkodliwość
Psianka ziemniak
(Solanum tuberosum L.)
Ameryka Południowa
brak
Papryka owocowa
(Capsicum frutescens L.)
Ameryka Południowa
brak
Pomidor zwyczajny
(Lycopersicon esculentum Mill.)
Ameryka Południowa
brak
Barszcz Sosnowskiego
(Heracleum sosnowskyi Manden.)
Kaukaz
duża
Kolczurka klapowana
(Echinocystis lobata Michaux)
Ameryka Północna
duża
Rdestowiec ostrokończysty
(Reynoutria japonica)
Południowa Azja
duża
Nawłoć kanadyjska
(Solidago canadensis L.)
Wschodnia część
Ameryki Północnej
duża
Grupa 2.
Na podstawie prezentacji i dostępnych atlasów, rozpoznaj zwierzęta, które pochodzą
z innych rejonów świata, a zadomowiły się w naszych biocenozach.
Do tabeli 2 wpisz nazwy gatunkowe zwierząt obcych zaznaczając ich znaczną szkodliwość i kraj,
z którego pochodzą.
Region z którego
została sprowadzona
Nazwa gatunkowa
Szkodliwość
Stonka ziemniaczana
(Leptinotarsa decemlineata)
Kolorado
duża
Szop pracz
(Procyon lotor)
Ameryka Północna
duża
Jenot
(Nyctereutes procyonoides)
Azja
brak
Biedronka harlekin
(Harmonia axyridis)
Azja
duża
Szrotówek kasztanowcowiaczek
(Cameraria ohridella)
Macedonia
duża
Rak pręgowany
(Orconectes limosus)
Ameryka Północna
duża
Urszula Orkisz-Wiącek
Bioróżnorodność a organizmy inwazyjne
3
Grupa 3.
Z wypisanych na początku lekcji przyczyn ograniczenia bioróżnorodności, wybierz najważniejsze i zapisz w metaplanie.
intensyfikacja rolnictwa
organizmy inwazyjne
globalne wymierania
gatunków
utrata siedlisk
BIORÓŻNORODNOŚĆ
ZMNIEJSZAJĄ
(OGRANICZAJĄ)
niedostateczna
wiedza społeczeństwa
ubożenie gatunkowe
biocenoz
zmniejszenie
stabilności ekosystemów
skażenie środowiska
0
ZAKOŃCZENIE:
1.
Ocena zadań wykonanych przez uczniów na podstawie kart pracy.
2.
Wspólne rozwiązanie logogryfu:
1.
Roślina sprowadzona z Kaukazu, niebezpieczna dla środowiska (barszcz).
2. Świadome wprowadzenie obcych gatunków w nowe biocenozy
(introdukcja).
3. Gatunki nieświadomie sprowadzone do nowej biocenozy, np. małż racicznica (zawleczone).
4. Organizmy żyjące w środowiskach antropogenicznych (synantropijne).
5. Duża jednostka taksonomiczna obejmująca np. rośliny lub bakterie
(królestwo).
6. Duży ssak roślinożerny objęty ochroną gatunkową (żubr).
7. Organizmy, które wprowadzone w nową biocenozę okazują się najbardziej ekspansywne i zagrażają rodzimym (inwazyjne).
8. Wymagania życiowe organizmu (tolerancja).
9. Masowe tępienie roślin i zwierząt (eksterminacja).
10. Czynniki ożywione ograniczające występowanie organizmów (biotyczne).
11. Ekspansywna bylina, której pędy przerastają asfalt i beton (rdestowiec).
12. Biedronka zagrażająca naszej „siedmiokropce”(arlekin).
13. Ekspansywna roślina roczna, zwana dzikim ogórkiem (kolczurka).
14. Zarodnikowe i nasienne sklasyfikowane są we wspólne królestwo (rośliny).
15. Żółto kwitnąca roślina miododajna, sprowadzona z Ameryki Północnej
(nawłoć).
Urszula Orkisz-Wiącek
Bioróżnorodność a organizmy inwazyjne
4
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
3.
Podsumowujące refleksje, uczniów i nauczyciela:
0 W jaki sposób i dlaczego powinniśmy dbać o bioróżnorodność?
0 Czy handel i turystyka oraz hobby może zagrażać bioróżnorodności?
0 Jakie najważniejsze informacje zawiera Konwencja o Ochronie Różnorodności
Biologicznej?
4.
Praca w domu:
0 W jaki sposób można wpłynąć na wzrost bioróżnorodności?
PRAWA DO SCENARIUSZA
Scenariusz zajęć powstał w ramach konkursu „Lekcja zmieniania świata” organizowanego
przez Ministerstwo Środowiska. Ministerstwo nie ponosi odpowiedzialności za treści zawarte
w scenariuszu, a te nie odzwierciedlają oficjalnego stanowiska resortu. Prawa do materiałów
na stronie posiada Ministerstwo Środowiska, a teksty są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska.
Urszula Orkisz-Wiącek
Bioróżnorodność a organizmy inwazyjne
5
ZAŁĄCZNIK NR 1
0
KARTY PRACY
Grupa 1
Do tabeli 1 wpisz nazwy gatunkowe roślin obcych zaznaczając ich znaczną szkodliwość i kraj,
z którego pochodzą.
Nazwa gatunkowa
Region z którego
została sprowadzona
Szkodliwość
Grupa 2.
Do tabeli 2 wpisz nazwy gatunkowe zwierząt obcych zaznaczając ich znaczną szkodliwość i kraj,
z którego pochodzą.
Nazwa gatunkowa
Region z którego
została sprowadzona
Szkodliwość
Urszula Orkisz-Wiącek
Bioróżnorodność a organizmy inwazyjne
6
Grupa 3.
Z wypisanych na początku lekcji przyczyn ograniczenia bioróżnorodności wybierz najważniejsze
i zapisz w metaplanie.
BIORÓŻNORODNOŚĆ
ZMNIEJSZAJĄ
(OGRANICZAJĄ)
Urszula Orkisz-Wiącek
Bioróżnorodność a organizmy inwazyjne
7