00_ titulka_FN_29_1_Sestava 1

FOLIA NUMISMATICA 29/1
Supplementum ad Acta Musei Moraviae
Scientiae sociales C 2015/Studie
MONETY RZYMSKIE W SKARBACH
ŚREDNIOWIECZNYCH – AMULETY CHRONIĄCE SKARB?
DRAGAN MILUTINOVIĆ
Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego
ABSTRACT: Roman coins finds in hoards in early medieval hoards from Poland are mysterious, they usually
appear in small numbers (usually 1–2 pieces per hoard), and are in majority made of high-quality silver. Similarity
in chronology of these hoards and certain rituals – use of Roman coins as amulets (“heads of saint John the
Baptist”) and pecks – was sufficient for author to propose a new way of perceiving these finds. Author connects
finds with rituals in an attempt to explain this phenomenon.
KEY WORDS: Roman coins, hoards, middle ages, silver, rituals, Europe.
Pierwszy o monetach rzymskich w skarbach średniowiecznych pisał Ryszard Kiersnowski1, dowodząc, że monety te są znaleziskami wtórnymi (wobec przerwy w obiegu monet
rzymskich ma terenach Polski w wiekach VII i VIII). Stwierdził też, że monety rzymskie
w skarbach średniowiecznych swoją chronologią odpowiadają monetom srebrnym zdeponowanym w okresie rzymskim (gdyby pochodziły z pojedynczych znalezisk, zachodziłyby
inne proporcje). Zasugerował, że obszar występowania tych monet – mianowicie tereny
nadbałtyckie – był w wczesnym średniowieczu prowincją ekonomiczną o charakterystycznych cechach, miejscem, gdzie było akceptowane srebro w wszelkiej postaci, bez względu
na stemple, napisy czy zawartość kruszcu. Według niego właśnie ta powszechna akceptacja srebra była kluczową cechą, która umożliwiła ponowny obieg małej ilości srebrnych monet rzymskich.
Wczesnośredniowieczne depozyty zawierające denary rzymskie występują na terenach
Polski, Skandynawii, północno-wschodnich Niemiec, w mniejszej liczbie na terenie osadnictwa bałtyjskiego oraz w północnej Rosji (Karelia) i na Ukrainie, a pojedyncze skarby
znaleziono w Czechach, na Węgrzech2 i Słowacji3. Najwięcej depozytów srebra wczesnośredniowiecznego zawierających denary rzymskie pochodzi z Polski – 36 skarbów (łącznie
51 monet rzymskich, depozyty zazwyczaj zawierają 1–2 monety rzymskie). Na pozostałych
terenach występują zazwyczaj pojedyncze denary rzymskie w depozytach wczesnośredniowiecznych. We wszystkich tych depozytach są denary z I–II wieku, sporadycznie z III
wieku. Monety wczesnośredniowieczne w polskich skarbach srebra zachodniego od schyłku X wieku to, według liczebności, na pierwszym miejscu monety niemieckie, a w drugiej
kolejności monety pochodzenia skandynawskiego (duńskie oraz przywiezione ze Skan1
2
3
Kiersnowski R. 1958: Monety rzymskie w polskich znaleziskach wczesnośredniowiecznych [w:] Wiadomości
Numizmatyczne, R. II, s. 5–14.
T. Kühtreiber, B. Prokisch, Der Schatzfund von Fuchsenhof, 2004, Linz.
Stanowisko grobowe zawierające cztery denary rzymskie (z dwiema dziurkami każdy). Zobacz: Kolnikova E.,
K sekundarnemu pouzivaniu rimskych minci na Slovensku. [w:] Numismaticke listy XXVIII, 1973, 129–137,
zwłaszcza s. 134, 135.
31