THE CITY 11_2013

Transkrypt

THE CITY 11_2013

nr 10 / (41)
LISTOPAD 2013
ISSN 2081-1683
Cena 40 PLN / 10 Euro
LISToPAD 2013
4-5 December Novotel Warszawa Centrum
Zapraszamy do serwisu WWW.THECITY.COM.PL
(w tym 8% VAT)
2 nd
Ed
iti
on
Smart
Strategies
for Real Estate
December 4-5, 2013
Novotel Warszawa Centrum
Warsaw
Partners
Technology Partners
ence
r
e
f
n
o
c
e
h
T
rge.
a
h
c
f
o
e
e
is fr
at
n required
Registratio city.com.pl/
.the
http://www
rum.
usiness-Fo
B
y
it
C
e
h
T
r
The numbe
is limited.
of tickets
Conference program
The City Business Forum 2013
DAY 1
Block 1 (9.00 – 11.00)
 The current macroeconomic situation
and its impact on the real estate market
 Is the real estate market going to slow down
or rebound? – a panel discussion concerning
the economic situation with participation
of representative of pension funds
DAY 2
Block 1 (9.00 – 11.00)
 Modern philosophy in office space design
 Sustainable skyscrapers
 The office market situation. The demand
for office space – a panel discussion
 Modernization of office space – discussion
panel
11.00 – 11.30 coffee break
Block 2 (11.30 – 13.00)
 Trends on retail market. Hot locations in 2014
 Catchment in the decision strategy
 The development of retail chains – a panel
discussion with representatives of the fashion,
food, entertainment industries and developers
Block 2 (11.30 – 13.00)
 Debunking certification myths – who needs
green certificates
 Creating common space around the office
buildings
 Modern technology in the office
 Making money on historic building that require
reconstruction and modernization – long-term
investment for patient – a panel discussion
Block 4 (15.00 – 16.30)
 Software for smart buildings
 Effective PR in the real estate industry
– a panel discussion
Property Media Group
13.00 – 14.00 Lunch
Block 3 (13.00 – 14.30)
 E-commerce – hope for warehouses
 Prospects for the warehouse market – which
sectors will invest and grow storage space
 Forecast for the property market in 2014
– a panel discussion
Block 4 (15.00 – 16.30)
 Airports as a place for office, retail and hotel
properties
 Real properties at the railway stations and bus
stations
 Employment in real estate
tel. +48 22 851 03 05
[email protected]
www.thecity.com.pl
Organizator jest wydawcą:
O F F I CE
The Polish Office
Market Review
ISSN 2081-1683
BOOK
2013/2014
13.00 – 14.00 Lunch
Block 3 (13.00 – 14.30)
 The situation in the investment land market
 Re-commercialization of retail space
 Real estate management during the construction and development, re-commercialization of
retail space – a panel discussion
Cena 98 (w tym 8% VAT)
THE POLISH
COMMERCIAL
REAL ESTATE
REVIEW
BOOK
04
TABLE OF CONTENTS
NOVEMBER 2013
COVeR STORY
COMMeNTARY
26
TAX SETTLEMENT OF ADAPTATION
COSTS IN CASE OF CLOSING A SHOP
Aleksandra Kozłowska
Tax Adviser, Manager in Advicero Tax
GEMINI HOLDINGS’S PLANS
Anna Malcharek
Managing Director, Gemini Holdings
POLISH RETAIL MARKET REMAINS IN THE GROWTH PHASE
PROFILED MULTI�FORMAT PROJECTS
ARE KEY TO SUCCESS
12
Jean Anthoine-Milhomme
CEO, Carrefour Polska
5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . EDITORIAL
6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HIGHLIGHTS
8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .MARKET DATA
Wojciech Cieślak
CEO, The Blue Ocean Investment Group
The Polish retail market is still active in terms of new projects, investment transactions and
new brands, which decide to run its business in Poland. There is plenty of evidence which
suggests that this trend will continue.
TIME FOR MODERNISATION
OF EXISTING RETAIL SCHEMES
HOW TO SURVIVE EXTENSION
OF A SHOPPING CENTRE AND ACHIEVE
SUCCESS?
Maria Prokop
Marketing Director, Master Management Group
FACe TO FACe
INVESTMENTS IN RETAIL SCHE�
MES. RETURN TO THE LEVELS
FROM 2006�2007 EXPECTED
22
OFFiCe MARKeT
OFFICE OVERSUPPLY? “THE
DEVIL’S NOT AS BLACK AS HE’S
PAINTED”
The debate concerning the Polish office
property market does not end. In the
previous issue, we have published the article
about forecasts which expect the vacancy rate
in Warsaw to rise even up to 18 percent. In the
November issue, we decided to present the other
side of the coin. According to the developers and
analysts who participated in the debate from the
‚Investing in Real Estate’ cycle, “The devil is not so
black as he is painted”, and even though hundreds
of square meters will be delivered to the market
within the coming 24 months, the demand should
remain at a high level and only few developers will
have something to worry about.
30
38
43
45
46
50
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
ISSN
/ (41)
nr 10
PAD
.
.
.
.
.
.
3
.
.
.
.
.
.
Cena
.
.
.
.
.
.
40 PLN
. . . . . . . . RETAIL
. . . . . . . OFFICES
. . WAREHOUSES
. . . . . . . HOTELS
. . . . .TRANSFERS
. POLSKIE STRONY
Euro
/ 10
(w tym
8% VAT)
1-168
208
2013
LISTO
D 2013
oPA
LIST
18
Your car is not here, but there are properties which might be worth investing
in, to paraphrase a popular ‚Polish joke’. We talk
to Agata Sekuła, Head of Retail Investment CEE
at Jones Lang LaSalle, about the shape of the
investment market in the retail property segment in Poland and the largest and most active
players in the market, in the interview by Łukasz
Marynowski.
NeWS iN BRieF
l Warszawa
ber Novote
4-5 Decem
Centrum
.PL
do
Zapraszamy
01 okladka
ndd 1
listopad.i
serwisu
TY.COM
WWW.THECI
4 13:41:33
2013-11-0
Cover photo:
Fotolia
Cover project:
Arkadiusz Chorąży
Unless otherwise stated, photographs and visualisation
published in the magazine come from press releases.
Property Media Group does not take any responsibility for the
contents of the advertisements published in the magazine.
NOVEMBER 2013
Poland
– (wonder)land
of opportunity
What is the recipe for success? To put it simply: you need investors with
capital and attractive assets worth investing in. Poland, being a mature
market, lacks neither the former nor the latter.
TOMASZ SZPYT / redaktor naczelny
If we take into account high domestic
demand, making it through the recession unscathed and growing GDP and
purchasing power, which continues to
increase, it is not a wonder that investors
invested over EUR 2 billion in Polish
properties until the end of September.
According to forecasts, the value of transactions may exceed EUR 3 billion – that
would be the best result since 2007.
In Poland there is a lot to choose from
and developers are working on making
this this choice even larger. Some will say
that the trick is not to build but to lease.
Will the Polish market be able to absorb
such a high supply of retail and office
developments? The recent openings of
large shopping centres have shown that
EDITORIAL
The City:
Tomasz Szpyt
editor-in-chief
[email protected]
Magdalena Fabijańczuk-Antkowicz
editor
[email protected]
Marta Ryczywolska
journalist
[email protected]
Łukasz Marynowski
journalist
[email protected]
Tomasz Papiernik
journalist/translator
[email protected]
Arkadiusz Chorąży
DFG studio
DTP, graphics
a good product can be commercialised
successfully. The record office space
take-up levels observed in 2012 show that
this segment is also busy, while forecasts
supported by data from three quarters
of 2013 convince that we should not be
afraid of the curse of abundance.
A lot is being developed in Poland but
not at random. Contrary to the years 2005
– 2008 (which are still missed by some)
when a number of random investments
were created, the current market is much
more well-balanced. The years of the
slowdown have thinned ranks of developers, eliminating firms which planned their
investments too hastily. Investment teams
of those who survived gained the best
experience possible – in action, and they
are not afraid to use it.
We invite you to the special MAPIC
fair issue of The City, where we present
the most interesting retail investments
currently being developed in Poland. We
also talk to experts about the current and
future situation of the retail market. Also
those interested in the office market are
going to find something interesting in
this issue. Industry experts convince that
rumours about the troubles are greatly
exaggerated. We invite those eager to see
the latest news from the Polish real estate
market to visit our portal at
www.TheCity.com.pl.
Sales:
Daniel Jabłoński
managing director
[email protected]
Hubert Wasiak
project manager
[email protected]
Cezary Goss
project manager
[email protected]
ul. Stępińska 22/30
00-739 Warszawa
tel. + 48 (22) 840 65 21
tel. + 48 (22) 841-31-52
www.thecity.com.pl
05
06
Highlights
NOVEMBER 2013
Contest for modernisation
concept of Małachowskiego
Square in November
A year after the plans of the revitalisation of
Małachowskiego Square were presented, partners of
the initiative finished works on preparing framework
rules of the contest for the concept of modernisation
of the area.
I
n mid-November, the Common
Lands Board will announce
the contest for developing the
concept of modernisation of this
part of Warsaw’s downtown. The
aim of the contest is to restore
Plac Małachowskiego as an urban
square in a modern form, with
respect to the tradition and its
society integrating functions – artistic, cultural and recreational.
The results of the urban and architectural contest will be known in
Q1 2014. Contest exhibition and
preparing the detailed design will
follow.
Fabryka Grohmana
appreciated in Munich
The Ludwik Grohman Factory won in Minich in the contest for the best commercial real estate delivered last
year. The revitalisation of the historic factory dating
back to the 19th century was performed by the construction company ‚MCKB’.
F
orty projects from all over
the world participated in the
context which awards unique
architectural projects. Grohman
Factory competed mostly with
an investment from Heidelberg
in Germany. Finally, it was the
factory from Łódź to get the most
votes, thus winning in Munich.
The revitalisation of the 19thcentury historic Fabryka Grohm-
ana started in 2012 and took
18 months. The building, which
houses the Conference and Office
centre of SEZ Łódź, contains modern office space, conference and
training rooms. The revitalisation
was accepted by the Voivodeship
conservation officer. Construction
materials, designs and cobblestone of that era were used in the
construction process.
PRCH Retail Awards 2013
have been awarded
On 17 October, in Fabryka Trzciny in Warsaw, the Polish
Council of Shopping Centres (PRCH) announced the winners of the fourth edition of the PRCH Retail Awards
2013 expert program for the best centre and retail
chain as well as the best marketing campaign. After
the award ceremony, the charity auction for Michał
Juruś, the ward of the Śmigła Życia Foundation, took
place.
P
RCH is the organisation which
has over 200 members - investors, developers and tenants of
shopping centres. It has created
PRCH Retail Awards to promote
best business practices in the shopping centre industry in Poland in a
professional and unbiased fashion.
Among the finalists, there were
centres and retail chains distinguished by their quality and
effectiveness as well as the most
successful marketing campaigns
of centres and retail chains. The
list of winners is available at
www.TheCity.com.pl.
Atlas Estates to be
the official partner of Legia
Warszawa football club
Atlas Estates signed an agreement with Legia Warszawa granting it the title of the official partner of this
sports club. The partnership agreement was signed for
Ekstraklasa football season 2013/2014 with an extension
option.
T
o celebrate the start of the
partnership, Atlas Estates will
organise contests in social media
for its customers and club’s followers, where it will be possible to
win tickets for matches of the team
at the Pepsi Arena stadium. Addi-
tionally, the developer may conduct
promotion activities inside the
stadium, including Legia Business
Club and through online communication channels of the club such as
the website www.legia.com or the
club’s Facebook profile.
NOVEMBER 2013
Highlights
07
MLP Group to receive over
PLN 90 million from IPO
MLP Group allotted all of the offered 3,773,595 shares
under the public offering. Shares were sold at the price
of PLN 24.
T
hus, the value of the public
offering amounted to approx.
PLN 90.57 million gross. In the
Individual Investors Tranche,
the reduction rate reached 19.8
percent. The début of MLP Group
on the Warsaw Stock Exchange was
scheduled for 28 October 2013.
A total of 3,773,595 MLP Group
shares was offered in the IPO to investors, including: 3,018,876 newly
issued Class C shares and 754,719
existing Class A shares. Individual
investors were offered 377,360
shares (10 percent of all), while
institutional investors could take up
3,396,235 shares (90 percent).
MLP Group intends to use the
funds from the Class C share
issuance to finance extensions of
existing parks and expansion of its
land portfolio.
FUTUWAWA resolved
Green, modern and resident friendly streets and town
squares as well as existing buildings in a new, better
version – this is the future of Warsaw according to
the winners of the second edition of the FUTUWAWA
contest.
F
UTUWAWA is an open international contest for Polish and foreign architects, designers, artists
and amateurs for the best project
for Warsaw in the future in terms
of architecture, town planning and
art in the public space.
In this year’s edition, the jury
awarded ex aequo three projects
inspiring a creative approach to
the current architecture of the
city: ‚Green Bridge over Bankowy
Square’ by Bartosz Jakubowski;
‚New strategies for spatial integration of urban structures, based
on the immediate surroundings
of Żelazna Street’ by Tomasz
Kamiński and the project entitles
‚Moderna Odnova, a new life of
Osiedle za Żelazną Bramą („Behind
the Iron Gate housing estate”)’ by
Piotr Szcześniak.
Lower footfall in shopping
centres
‚Urban Photographer
of the Year’ resolved
British photographer, Mark French, became the winner
of this year’s edition of the ‚Urban Photographer of the
Year’ contest for the best urban photography, organised
by CBRE.
T
he winning photo was made
in Hong-Kong and entitled
‚Looking good at work’, has beaten
over 12,500 photographies sent
from all over the world. The annual
global contest by CBRE has been
organised since 6 years. A record
number of 12,500 photos were
sent to this year’s edition from 118
countries, from locations such as
the coast of Chile to the deserts
of Saudi Arabia. There were 264
artworks from Poland.
The aim of the ‚Urban Photographer of the Year’ contest is to
encourage photographers, both
professional and amateurs to
capture the quintessence of life and
work in cities and towns all over the
world day and night. A luxurious
photo-safari in a selected location
in the world is the main prize.
In the past years in September we could observe a systematic decrease in the number of customers in shopping
centres and this year is not an exception. In 2013, we noted
a drop of the Reveal Polska index, both on a monthly
(by 2.8 percent), and yearly (by 0.8 percent) basis.
E
ven though, the index in
September was definitely
higher than in the years 2010 and
2011. „As all of remember, the
end of August, i.e. the 34th and
35th weeks were very successful
(1 September was on Sunday
which ended the 35th week). The
preparations for the new school
year undoubtedly affected the
very good results in both weeks;
on a weekly basis, we observed
increases by respectively 11.1
percent and 15.6 percent. One
can even say that against the
background of this year, the 35th
week was the record one so far,”
comments Agnieszka Górnicka,
Senior Associate Consultant, Millward Associates. After the strong
gains, the 36th week witnessed an
equally strong decline of Reveal
Weekly Index (by 13.3 percent).
Further weeks brought only small
fluctuations, consequently the
entire month ended up in the red
as compared to August.
„The September decrease of the
number of customers in shopping
centres is typical and it did not
deviate from the norm this year. If
the current year does not differ too
much from the past years, we should expect an increase in October,
caused by the autumn shopping,”
concludes Agnieszka Górnicka.
MARKET DATA
08
NOVEMBER 2013
INVESTMENT MARKET/CEE REGION
Quarterly property investment volumes, by country (EUR mn)
3000
2500
2000
1500
1000
500
–
Q1
Q2
Q3
2007
Q4
Q1
Czech
Hungary
Q2
Q3
2008
Q4
Poland
Q1
Romania
Q2
Q3
2009
Q4
Q1
Q4
Q1
Q2
Q3
2011
Q4
Q1
Q2
Q3
2012
Q4
Q1
Slovakia
Q2 Q3
2013
Source: Cushman & Wakefield
INVESTMENT MARKET/POLAND
Investment volume in 2003-2013 (EUR mln)
RETAIL MARKET/POLAND
Retail investment volume
EUR million
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
hotels
residential
mixed-use
industrial
retail
office
Q3 2013
3000
2700
2400
2100
1800
1500
1200
900
600
300
0
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Source: CBRE, 2013
RETAIL MARKET/POLAND
Q3 2013
Source: Jones Lang LaSalle, Q3 2013
OFFICE MARKET/EUROPE
Prime rent vs vacancy rate
Office space stock in chosen European cities
120
7,0%
100
6,0%
25
20
5,0%
80
60
40
4,0%
15
3,0%
10
2,0%
ag
en
Wa
rsa
Bu w
da
pe
st
Pr
ag
ue
Br
ati
sla
va
Wi
en
nh
pe
Co
Br
Be
h
0
rli
n
us
sel
s
Fr
Ma
an
dr
kfu
id
rt
am
Me
Sto in
ck
ho
lm
Source: Jones Lang LaSalle, Q3 2013
5
nic
y
Cit
Tr
i-
n
eci
cz
ów
ak
Kr
Vacancy rate %
Sz
ń
na
Po
z
esi
Sil
Łó
Wr
oc
sa
Wa
r
Prime rents EUR/sqm/month
a
0,0%
dź
0
ław
1,0%
w
20
Mu
6000
5500
5000
4500
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
Q2
Q3
2010
Source: CBRE, Q2 2013
Łacina Shopping Center:
Located at the very heart of Poznań.
99 000 m² gLA.
300 commercial and service units, including: 40 medium sized units, 220 boutiques and 40 restaurants and cafes.
3 300 parking places.
Opening: Autumn 2015.
APSYS POLSKA SP. Z O. O., ATRIUM CENTRUM, AL. JANA PAWŁA II 27, 00-867 WARSZAWA
Tel.: 22 701 92 00, Fax: 22 701 92 01, [email protected], WWW.APSYSgROUP.COM
MAREK BŁĘDOWSKI, [email protected], TEL.: 22 701 92 57
MARKET DATA
10
NOVEMBER 2013
OFFICE MARKET/EUROPE
Supply and vacancy rate in chosen European cities
25%
600
20%
500
400
15%
300
10%
200
ati
sla
va
lin
Br
ca
Du
b
res
t
e
Bu
Pr
a
gu
am
Am
s
Bu
da
ter
d
pe
st
Wi
en
do
rf
sel
Dü
s
dr
us
Br
ta
Fr
a
nk
fur
Ma
sel
in
m
Be
Me
rli
n
w
Wa
r
Mu
ssa
nic
yn
Lo
nd
id
0
s
0%
h
100
Mo
sco
w
5%
Supply in sqm
Vacancies
Source: CBRE Q1 2013
OFFICE MARKET/Poland
Annual supply of office space in Warsaw and other regional cities in sqm
700 000
600 000
500 000
400 000
300 000
200 000
100 000
0
2000
2001
2002
2003
Regional cities
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Warsaw
Source: DTZ Research
OFFICE MARKET/POLAND
INVESTMENT LAND/POLAND
Stock of modern office space
in Poland, H1 2013
4 proc.
2 proc.
Land prices in Poland
Warsaw
5 proc.
Kraków
5 proc.
Wrocław
Tri-City
6 proc.
Poznań
60 proc.
7 proc.
Łódź
Katowice
9 proc.
Centre of
Warsaw
Warsaw,
NonCentral
Major
regional
cities
Smaller
cities
Offices (per sqm of
lettable space)
EUR
700 – 1,500
EUR
150 – 400
EUR 100 – 300
< EUR 100
Retail (per sqm of
lettable space)
> EUR 500
EUR
400 – 500
EUR 300 – 400
EUR
200 – 300*
100 – 250 **
Warehouses (per sqm
of lettable space)
–
< EUR 100
EUR
20 – 50***
< EUR 20
Residential (per sqm
of usable floor space
of a dwelling)
> PLN
1,500****
PLN
600 – 1,500
PLN
400 – 1,000
< PLN 500
Parcel use
2 proc.
Szczecin
* over 300,000 inhabitants
**other cities
*** also areas of large cities or near transport junctions
**** prime location in the centre and out of centre in best districts
Lublin
Źródło: DTZ Research
Source: CBRE, September 2013
Kontakt tel.: +48 22 546 98 09, +48 510 009 043 mail: [email protected]
12
COVER STORY
NOVEMBER 2013
Polish retail market
remains in the growth
phase
The Polish retail market is still active in terms of new projects, investment transactions and new brands,
which decide to run its business in Poland. There is plenty of evidence which suggests that this trend
will continue.
Łukasz Marynowski
A
ccording to Jones Lang LaSalle
report „Poland Retail Market Pulse
Q3 2013,” by the end of Q3 the
total supply of modern retail space in
Poland amounted to 11.4 million sqm of
leasable space. The Polish market is still
dominated by the regular shopping centre format, which constitute about 70%
to 90% of the market, according to various sources. Retail parks are second, and
factory outlet centres close the stake with
a marginal share.
The most active period of openings this
year will fall on its final quarter. By the
end of the year, the already available space
will be supplied with approx. 300,000 sqm
more. JLL experts list seven new and five
extended projects which will provide this
new supply. According to the same source,
over 50 percent of the space will emerge in
three large projects in major agglomerations. They are: Riviera in Gdynia (43,700
sqm – extension, 70,000 sqm – whole project, delivered on 25.10.2013); Poznań City
Centre in Poznań (60,000 sqm, delivered
on 25.10.2013); and Auchan Bronowice in
Kraków (60,000 sqm, opening in November 2013). In Q3, clients could also visit the
newly opened Trzy Korony in Nowy Sącz
(35,000 sqm), Plac Unii City Shopping in
Warsaw (15,500 sqm), and Stara Kablownia
(14,600 sqm). By the end of the year, Brama
Pomorza in Chojnice, Dekada in Grójec
as well as the extensions of Ferio in Konin
and Galeria Olimp in Lublin will be delivered to the market.
According to Jones Lang LaSalle analysts, during the whole 2013, 485,000
sqm of new space will be delivered; they
also add that the construction activity in
the market remains at a high level with
a perspective of over 800,000 sqm to be
opened within the next two years. Extensions of existing retail premises are
an important trend in the Polish market.
Since 2010, approx. 20 percent of supply
delivered every year has been extensions.
Jones Lang LaSalle expects this situation
to continue for the next two years. The
extensions which are currently underway include: Ogrody in Elbląg, Atrium
LeszEk Sikora, Managing Director, ECE Polska
T
he project in Bydgoszcz with the working name “Galeria Kujawska,” in principle is to be the largest and most all-round
shopping centre not only in the city but also in the entire Kujawsko-Pomorskie Voivodeship. In order to make its offer more
precise and define the most representative target groups, we have conducted demographic analyses and other studies of the
regional market. On the basis of experience from already existing projects managed by ECE, we came to the conclusion that
the long-term success in this centre may be provided by ensuring its proper size and adjusting it to the preferences and purchasing power of our clients. It means that it won’t be a centre for luxury brands, which usually start their expansion in Poland
from Warsaw and continue to prefer this location later on.
The centre in Bydgoszcz is a large project with the leasable area of 50,000 sqm, which means that we can afford a varied tenant mix and
create an offer appealing to all groups of customers. Fashion is going to be the lead motive of the centre – from popular brands for youth
and adults, to a small number of more exclusive brands. In principle, fashion is the largest group of tenants in locations which ECE decides
to develop. A total of 200 interior design, consumer electronics, good for children, delicatessen, sport and fitness shops will complement the
most comprehensive offer.
Naturally, even the best tenant-mix cannot ensure success if a centre is ill-managed. In our case, the project is the result of work of not only architects, but also managers responsible for leasing and asset management, who had a lot to say from the very moment the concept was created
and whose guidelines help us to achieve maximum effectiveness of our centres. Bydgoszcz, despite being one of the largest Polish cities and
the capital of the region, can boast no such retail scheme at the moment.
NOVEMBER 2013
COVER STORY
13
Riviera shopping center before opening
Copernicus in Toruń, Gemini Park in
Bielsko-Biała, Galeria Pomorska in Bydgoszcz and Galeria Olimp in Lublin.
International brands feel good
in Poland
Poland continues to be popular among
international brands; the already present
market players are deciding to expand,
while new ones are showing up. According to the authors of „Warsaw Investors’
Guide” prepared by CBRE, last year over
30 new brands appeared in the market,
whereas in H1 2013, 25 new brands entered
the market, including Louis Vuitton, Original Marines, Sports Direct, Karl Lagerfeld,
Sinsay and Armani Jeans, . On the other
hand, JLL analysts add that Polish chains
introduce new brands to the market as
well (e.g. Medicine). Other chains create
Aleksander Walczak, CEO at Dekada Realty
D
ekada has been present in the Polish commercial real estate market
since 2011. Since then, we can boast having developed six modern
retail schemes with areas from a few to a dozen sqm, which were appreciated by local consumers. Among the investments we have developed,
there are convenience stores situated in the centre of cities or housing estates in Myślenice, Sieradz, Skierniewice, Żyrardów, Olsztyn and Kraków.
Owing to prestigious location and proper commercialisation process, these schemes
were well-accepted in local markets and enjoy high footfall. Currently, we are developing
new investments. The opening of Dekada Grójec, a modern retail park consisting of two
single-storey buildings has been scheduled for 27 November. We are also eager to develop
investments which combine retail and transportation uses. Dekada Nowy Targ, which is
going to welcome its first customers in March 2014, will be a modern shopping centre
combined with a bus station. Dekada Brodnica is also going to be the integrated shopping
and transportation centre. Its completion was scheduled for Q2 2014. There are plans for
developing projects in Rypin, Malbork, Nysa and Łowicz. Ultimately we plan to build about
20 shopping centres operating under the “Dekada” name. Our company manages the
projects it constructed itself. We use gained experience when developing new investments
so as to make our shopping centres meet all requirements of both local residents and our
tenants and become even more functional.
14
COVER STORY
NOVEMBER 2013
Galeria Bronowice, Cracow
Grzegorz Latała, Director of Commercialization at Mayland Real Estate
R
ecently, we have opened Riviera w Gdynia. The project involved
constructing a regional shopping centre and such scheme was developed. It is the largest centre in northern Poland with a very interesting and
varied tenant-mix. We have managed to achieve a major success in terms
of commercialisation: at the moment of opening, the centre was 96 percent leased. This is what we want to achieve in Kraków, especially given
the fact that Serenada resembles the project in Gdynia in many aspects.
The Serenada shopping centre has obtained the final construction permit and will be situated
in the northern part of the city, where the retail density is by 15 percent lower than in the
remaining districts Kraków. This disproportion makes the northern part of the city a perfect
location for new projects.
The basic advantage of Serenada is the fact that it is probably the last such a big project in
Kraków. It complements the existing retail zone. This part of Kraków is not dominated by any
modern retail scheme and this is exactly what we are developing. There are old generation
shopping centres which require redevelopment and changes in their tenant-mixes. The area
lacks strong and significant fashion brands and a real food-court. This is what will make Serenada a lifestyle centre. It has a chance for major success. Although the commercialisation
process is in its early stage, its level has already reached 40 percent.
The project is going to be positioned similarly to Riviera in Gdańsk. We are well-aware of the
fact that the market is undergoing through a very difficult period, but the situation was difficult
for the past two years, when we were commercialising Riviera. Assuming that, similarly to the
centre in Gdynia, Serenada is to be a large regional centre, the tenant-mix should include
all the major mid- and top-shelf brands. The area of Kraków, where Serenada is being
developed, is already developing very intensively. Next to our shopping centre, a lot of new
office and residential space is being constructed. This allows us to expect the footfall at the
level of 8 million customers a year. Owing to its location next to the major transportation route
in Kraków, the centre will be in the zone of a 15-minutes drive from nearly half a million of
inhabitants, i.e. almost the entire left-bank population of the city. The real catchment area of
Serenada is one million inhabitants, and the consumer market value in this area is estimated
at EUR 2.330 billion. I think this is the encouragement future tenants need.
new concepts. For instance, Empik Media
& Fashion is starting a new Empik store
format – Empik Express with an area of
100 – 200 sqm adapted to the needs of little
towns and small retail schemes. Furthermore, H&M is increasing the floorage of
its shops in order to introduce the H&M
Home concept.
Stable vacancy rate
According to Jones Lang LaSalle
analysts, the vacancy rate in cities with
over 200,000 inhabitants increased by
approx. 4 percent by the end of H1 2013.
The largest amount of vacant space was
noted in markets where new projects
have been delivered recently or which
had had problems with the high vacancy
rate before, such as Poznań, Wrocław,
Radom and Toruń. The cities with the
lowest vacancy rates are currently Warsaw, Szczecin and Katowice conurbation.
It is worth noting that the vacancy rate
remains stable for prime centres.
Investment market in a good
condition
By the end of Q3 2013, the value of
investment transactions closed in the retail sector totalled EUR 773 million. The
METRO
PROPERTIES
Kompleksowe rozwiązania
dla nieruchomości komercyjnych
JAK DROGA JEST CI WARTOŚĆ TWOJEJ NIERUCHOMOŚCI?*
Oferujemy pełną gamę usług zarządczych dla inwestorów i właścicieli:
→ Nadzór inwestycyjny, nadzór budowlany, projektowanie i rozbudowa
→ Koordynacja procesów inwestycyjnych
→ Zarządzanie i administracja
→ Optymalizacja kosztów utrzymania
→ Komercjalizacja obiektu
→ Wszystkie usługi z zakresu facility, w tym pełna obsługa techniczna
→ Gospodarka odpadami i ochrona środowiska
→ Audyty energetyczne i sprzedaż energii elektrycznej
* METRO PROPERTIES zwiększyło wartość 3 spośród 16 zarządzanych obiektów komercyjnych o 55,4 mln EUR
Skontaktuj się z nami:
+48 22 5000 139
[email protected]
www.metro-properties.pl
16
COVER STORY
NOVEMBER 2013
krzYsztoF aPostoLiDis, Ceo of Fabryka Biznesu, the investor in the shopping and entertainment centre
„sukcesja” in Łódź
A
ccording to many thorough studies of the Łódź market, its inhabitants expect shopping centres to provide not only
the possibility of doing all-round shopping but, above all, the opportunity to spend free time in an attractive way, whereas
the biggest disadvantage of most existing retail schemes is considered to be the insufficient entertainment offer. Inhabitants
also value a convenient location and a wide range of shops and brands, i.e. a proper tenant-mix.
„Sukcesja” meets all these requirements. It will be the only place in the broadly defined centre of the city which will offer the tenants
with shopping, catering, entertainment and leisure under one roof; a place full of life every day, customer- and tenant-friendly and
100% green, being the only one such project in the region with the BREEAM certificate. Ecological solutions will result not only with
obvious benefits for the natural environment but also with measurable savings of electrical and heating energy. Only the modern lighting system will
allow to decrease electrical energy consumption by 35 as compared to traditional solutions. For tenants, it means lower operating expenses.
Another undoubted advantage of „Sukcesja” is its location in one of the most dynamically developing areas of Łódź which has excellent connections to all city districts, in the vicinity of the trunk road no. 1, International Łódź Fair and the campus of the Łódź University of Technology
– the largest technical upper school in the Voivodeship.
The construction in underway, and even though it is still over a year to the opening of „Sukcesja”, its commercialisation is halfway through.
Fabryka Biznesu and Savills’ teams are in the advanced phase of negotiations with an increasing number of retail chains. Among the key
tenants, there are a Piotr i Paweł supermarket, a 9-screen Helios cinema, a Rossmann beauty supply store, the household appliance and
electronics market Avans, one of the largest fitness clubs in Poland Pure Jatomi Fitness, Top Secret and five clothing stores of brands from LPP
Group. Among the brands with which we have concluded lease agreements, there are also some which were previously unavailable in the city.
Does Łódź need another shopping centre? According to the local market analyses, the answer is ‚yes’. There is demand for a new mixed-use
project, adjusted to the needs, expectations, lifestyle, economic and demographic profile of the local community – and this is exactly what
„Sukcesja” is going to be.
largest finalised deals were the purchase
of Silesia City Center in Katowice by the
consortium headed by Allianz (approx.
EUR 400 million); the purchase of Galeria Dominikańska in Wrocław by Atrium
European Real Estate (EUR 151.7 million) and the acquisition of Charter Hall’s
property portfolio by Tristan Capital
Partners for EUR 174.5 million (Zakopianka in Kraków, Borek in Wrocław,
Turzyn in Szczecin, Arena in Gliwice and
Dąbrówka in Katowice), enumerate the
authors of “Poland Retail Market Pulse
Q3 2013”.
Key transactions underway, which are
scheduled for completion in Q4 2013,
are the purchase of Galeria Kazimierz in
Kraków by Invesco (EUR 180 million)
and the purchase of Wola Park in Warsaw
by Inter Ikea. (You can read more about
the deals in the Polish market on the
pages of this issue in the interview with
Agata Sekuła, Head of Retail Investment
CEE at Jones Lang LaSalle). 
Plac Unii City Shopping, Warsaw
18
Office maRket
NOVEMBER 2013
Office oversupply? “The devil’s
not as black as he’s painted”
The debate concerning the Polish office property market does not end. In the previous issue, we have
published the article about forecasts which expect the vacancy rate in Warsaw to rise even up to 18
percent. In the November issue, we decided to present the other side of the coin. According to the
developers and analysts who participated in the debate from the ‚Investing in Real Estate’ cycle,
“The devil is not so black as he is painted”, and even though hundreds of square meters will be delivered
to the market within the coming 24 months, the demand should remain at a high level and only few
developers will have something to worry about.
Tomasz Szpyt
D
uring the debate, real estate experts
discussed the possible scenarios for
the development of the situation in
the office property market in the coming
years in the context of the potential oversupply crisis. In their opinion, there won’t
be any severe slowdown of the office market, although it might be wise to prepare
for more difficult conditions for new investments.
Large supply
Within the past 1.5 years, a number of
spectacular office investments commenced
in Warsaw; they are to be delivered at
short time intervals. Developers, however,
are confident about the interest of possible
customers.
„One must remember that in the recent
years, the downtown of Warsaw did not
see any large-scale projects; the last one
was delivered in the years 2005 – 2006,”
said Arkadiusz Rudzki, Leasing and Asset
Management Director at Skanska Property
Poland which is constructing the Atrium 1
office building next to Rondo ONZ.
However, it is clear that projects must
compete for tenants and be able to convince
them.
„Nowadays, tenants expect something
more than a canteen and a ‚coffee point’,
and developers try to meet these needs and
outdo one another in offering various facilities and the highest standard,” said Paweł
Skałba, Head of Office Space Depart me
at Colliers. „Another incentive for tenants
may be the lowering of maintenance costs
resulting from modern technologies used
in new buildings,” added Julita Spychalska, Director at Jones Lang LaSalle, commenting on modern office projects being
developed in the region – Q22 office towers by Echo Investment and Warsaw Spire
by Ghelamco.
Developers do not expect the oversupply
of office space to turn into a crisis.
„Warsaw is perceived as the most mature,
stable and predictable market in this part of
Europe. It will never be the second London, yet the vacancy rate at the level of 1012 percent is a completely healthy situation,
proving maturity and stability of the Polish
market,” convinced Arkadiusz Rudzki.
Rafał Mazurczak, Director of Office
and Hotel Department at Echo Investment, also approaches the issue with optimism: „If we carefully calculate square
metres which are to be actually delivered
to the market by the end of 2015, it turns
out that this supply won’t be that big. We
must remember that some of this office
space has already been leased, while many
planned investments never moved beyond
the design phase. The two-digit vacancy
rate in the centre might be misleading
for outsiders - it comprises mostly of not
leased ‚remainders’ of offices. If a major
tenant wanted to lease 7,000-8,000 sqm in
the downtown, he would have a serious
problem with finding it,” he added.
On the other hand, consulting agencies
express more balanced opinions. „There are
no bad buildings, only bad rents. However,
the assumption that a building will be fully
leased at the time of commissioning, as it
used to be, is no longer valid. 50-60 percent
of commercialised space is currently a very
good result,” said Daniel Bienias, Head of
Office Agency at CBRE.
What about older buildings?
The office market is not only new buildings. Tenants can also find older properties from which previous users moved out.
They are not derelict buildings, which can
be demolished; however, the standard and
quality they offer is below those provided
by newer buildings. And yet, they still have
a chance for commercial success.
„Older buildings can compete for government tenants who, according to various
estimates, may occupy up to 1 million sqm.
Naturally, certain conditions must be met
– lower price, proper interior finishing or
rent charged in PLN; however, in my opinion this is the direction the market will develop in,” forecasted Daniel Bienias.
Eldorado? No, thank you
One may ask a question: if new offices
will be leased by business, and the older
ones by the public sector, will we see a repeat of the years 2005-2007 when all available locations were sold on the spot, and the
vacancy rate dropped below 3 percent?
„In current market conditions, there
is no more place for opportunists. In the
golden age of 2005 – 2006, it happened
20
Office maRket
that two manufacturers of, let’s say, pencil caps and stationery joined their forces
and constructed an office building – it was
impossible to lose and, consequently, the
ugly buildings, so-called ‚gargamels’ were
constructed. Nowadays, there is a great
demand for people with property development, marketing or legal know-how. Unfortunately, the market lacks such people,”
said Jarosław Zagórski, Retail and Development Director at Ghelamco.
Specialists needed
More difficult times, as well as legal and
administrative challenges caused rapid professionalisation in the real estate sector. Serious players cannot afford dilettantism.
„Demolishing the Mercure hotel for our
new investment Q22 was a challenge for a
few reasons: it had to be done in a specific
time and influence the neighbourhood as
little as possible. Regulations concerning shadowing of neighbouring buildings
are very restrictive in the Polish law, and
maybe they should be changed in downtown locations because of losses in terms
of architecture,” wondered Rafał Mazurczak from Echo Investment. Other problems were pointed out by Artur Michalski, attorney at law, partner at Spaczyński,
Szczepaniak i Wspólnicy law firm: „In
Warsaw, unregulated legal issues related
to numerous plots remain a considerable
problem. There is a lot to be wished in
terms of actions of city authorities, not
only in the capital – often, they make issuing a development consent dependent on
transferring the land for the construction
of a road access which the city would have
to build anyway.”
Quo Vadis, regions?
Warsaw office market constitutes approx. 60 percent of all modern space for
white-collar workers in Poland. For the
past few years, however, the growing importance of other cities on the office map of
the country can be seen. This is the result of
the expansion of the BPO sector. Although
there is some significant competition in this
field, Polish regional cities fare exceptionally well.
„We are the third fastest developing
market in terms of interest of the BPO/
SSC sector and are the only country in
the region with 7-8 major academic centres which regularly provide qualified employees. Our clients stress that Poles have
great language skills; not only the Spanish,
the Italian or the Portuguese come here for
work, but also the German or the British,”
said Arkadiusz Rudzki.
NOVEMBER 2013
Rafał Mazurczak from Echo Investment
is also calm as far as prolongations of agreements with these tenants are concerned:
„These firms are going to stay in Poland
and are already signing prolongations of
lease agreements, even though they no longer receive incentives they used to at the
beginning.
So far, the BPO/SSC sector was located
mostly in Kraków, Katowice, Poznań or
Wrocław.” However, voices can be heard
that other cities will also have their five
minutes of glory.
„I would point out to cities such as Radom, Toruń, Bydgoszcz, Opole, Rzeszów
or Lublin,” enumerated Julita Spychalska
from JLL. „However, I believe that these
locations will only support their larger
neighbours. Opole, for example, is a satellite market to agglomerations such as
Warsaw Spire site
Kraków or Katowice. Simpler functions,
such as call-centres will be moved to such
places,” she added.
One must only hope that public authorities, which not always can cope with providing investors with favourable development conditions, will keep up with rapid
changes in the office market. „As developers we do not expect active support from
local authorities – as long as no one disturbs
us. However, there are also positive exceptions – Wrocław has raised standards very
high; there were lots of positive opinions
about Katowice in the recent years,” concluded Rafał Mazurczak.*
* This article contains script of the debate from the
„Investing in Real Estate” cycle, which took place
on 15 October in the Polish Business Roundtable
Club
22
FACE TO FACE
NOVEMBER 2013
Investments in retail schemes.
Return to the levels from
2006-2007 expected
Your car is not here, but there are properties which might be worth investing
in, to paraphrase a popular ‘Polish joke’. We talk to Agata Sekuła, Head of Retail Investment CEE at Jones Lang LaSalle, about the shape of the investment
market in the retail property segment in Poland and the largest and most active players in the market, in the interview by Łukasz Marynowski.
Agata Sekuła, Head of Retail Investment CEE
at Jones Lang LaSalle
What makes Poland so popular among investors?
Agata Sekuła: The attractiveness of Poland to the major international real estate investors results from a number of reasons.
First of all, Poland is a large country which provides numerous
opportunities. We have strong domestic demand and, what is
important, our country emerged relatively unscathed from the
global crisis; maintaining both GDP and purchasing power
growth. Secondly, Poland is not that dependent on exporting as,
for example, Hungary or the Czech Republic are. Furthermore,
Poland attracts investors, especially those planning t to develop
their investment portfolios. It is worth remembering that investors entering a new market must have a real feeling that in the
4-5 year cycle, they will be able to develop a solid portfolio and
the market will offer the amount of investment products that
would enable large scale activities. It is this scale that allows the
business to generate greater profitability. In the Czech Republic
or Hungary, investors have problems with building broader
property presence due to a lack of investment products.
The volume of transactions concluded in the entire Polish
market from January until today is over EUR 2.4 billion, out of
which retail properties constitute over EUR 950 million. The
forecasts estimate that the volume will amount to EUR 3.1 billion by the end of the year. What has caused this investment
activity in the Polish market?
Our forecasts are based on the knowledge about upcoming
deals and signed preliminary agreements, such as the sale of
Wola Park in Warsaw or Galeria Kazimierz in Kraków. It is also
worth adding that Poland offers a range of attractive investment
products. Obviously, there are still not enough of them – if there
were more owners ready to sell shopping centres of the format
and quality of e.g. Galeria Dominikańska, the volume of investment transactions would be even higher. There is a different
situation in the Czech Republic, which may enjoy interest from
investors, but since the sales of Olympia in Brno and Palac Flora
in Prague in 2011, there have been no prime shopping centres
in Prague or regional cities on offer. On the other hand, transaction volumes in the Czech market increased significantly in
2013 – so far, to over EUR 930 million, which is up considerably on 2012, when the transaction volumes for the entire year
amounted to EUR 680 million, however this volumes are mainly
driven by office sector.
Why is activity in the Polish market so high right now?
The market was very active until 2007; all-time record was
broken in 2006, when the volume of investment transactions
completed in all market segments totalled over EUR 5 billion.
However, after the fall of Lehman Brothers in September 2008,
the financial crisis followed with the lack of bank financing
available, resulted in the major slowdown in the investment
NOVEMBER 2013
market. In 2010, the investors started rebuilding their trust in investing in commercial properties and the Polish investment market made a tentative recovery. The banks began to loosen their
credit policy and transaction volumes began to grow. According
to our analyses, the year 2013 will close with a total volume of
around EUR 3.1 billion, comparable to EUR 3.2 billion in 2007.
We hope that in the next few years, these volumes will continue
to grow and maybe, we will see the market return to its 2006
level. This result is possible only assuming that no unexpected
situations will occur, such as the aforementioned bankruptcy of
Lehman Brothers and that we will continue to witness an influx
of good investment products onto the market.
Is there any chance that we will hear about another project to change ownership this year?
I think this is possible, although one of the characteristic features of the investment market is that everything remains speculative until the final sales agreement is signed and the property
and money are handed over. I can reveal no more details at this
stage.
How do transactions in the Polish market compare
against the CEE region and other larger European countries?
Approx. 60% of all deals completed in Central Europe markets
took place in Poland, making us the unquestionable leader. As far
as other markets are concerned, we observe increased activity in
FACE TO FACE
23
Russia while Germany and Scandinavia still remain very active
markets. Obviously, France and the UK remain important, and
the British market is very characteristic – transactions there take
place across the whole spectrum of the market, from leading ‘super prime’ shopping centres to ‘super opportunistic’ products.
All types of properties attract investors in Great Britain.
The most active market players? Who is most eager to
invest in Poland?
Allianz appreciates Poland very much, which was confirmed
by acquisition of the Silesia City Center in Katowice. Other
active investors in the retail investment market in Poland this
year were, among others, Atrium European Real Estate, Tristan
Capital Partners or Blackstone. Also, a few transactions t are
underway, such as the planned acquisition of Galeria Kazimierz by Invesco or of Wola Park by Inter IKEA. There are also
a number of investors who observe the Polish real estate market
closely, especially funds which have previously bought in Poland. New players are adding to Poland’s already impressive
list of investors.
Who is the largest player in terms of portfolio size?
According to our studies, two players have the largest portfolios: Inter Ikea and Auchan – even before the acquisition of the
Real chain. These entities are the so-called ‘owner occupiers’.
As far as investors are concerned, the top ones include the
24
FACE TO FACE
previously mentioned Atrium European Real Estate with a very
large portfolio and Unibail Rodamco, the owner of three properties of significant value in Warsaw and co-owner of another.
And if we consider the geographical breakdown of where
the funds are coming from, who is the most ‘exotic’ player
in the market?
The equity invested in the real estate market in Poland usually
comes from France, Israel, the USA, the UK and Germany. Unfortunately, what stands out is the fact that there are practically
no Polish firms among these investors. Interestingly, in the Polish market there are even investors from Asia, who have a strong
presence in Western Europe and especially in the UK .
You mentioned domestic investors. Arka is selling properties, PZU is buying offices and is making its first tentative steps
into this market; do you think other larger Polish investors will
follow suit?
I think that Polish legal regulations concerning pension funds,
which allow for allocating only a small percentage of funds in
real estate, act as a barrier for domestic investors. Pension funds
from Germany or Scandinavia have a much greater possibility or
even the necessity of diversifying risk and investing funds in the
real estate sector. In Poland, the legislation does not favour such
investments.
It is worth noting that real estate is a very specific asset class
– they have less liquidity than shares or bonds and yet are much
more demanding. This applies particularly to shopping centres,
whose market is especially dynamic. These projects need management and significant expenditure, as they must be constantly
adapted to the prevailing market conditions, changing expectations of tenants and customers as well as the competition.
Who is most eager to sell centres?
Developers are natural sellers, but as I have mentioned, the
dynamic of the retail market is very high and different from the
office market. Developers are well aware that in order to get the
best price, the centre must have a good operational track record
of at least a year or two, build its position, attract customers and
nurture its image. The Polish market is now mature and investors thoroughly check the history of the centre’s operations,
analyse its offer and role on the local retail market.
On the other hand, there are centres which have a market
history of more than a year or two, and they can find buyers as
well. Galeria Dominikańska, which was sold 12 years after its
opening, serves as a perfect example. A cycle has come to an end,
after 10 years the first lease agreements expired, the project was
re-commercialised, new brands complemented the tenant-mix,
a refurbishment was performed and, consequently, a new ,very
good investment product was created.
What is interesting, it often happens that the owners of the
centre say that they will never sell it, but when a really interesting offer shows up, they can change their mind. Having spent
several years in the industry I can say there are no rules here.
What kind of projects do investors look for?
There are two different investment product groups in the retail market, which have a chance to find buyers. The first group
consists of the so-called ‘super prime’ projects which rarely
appear in the market. ‘Core’ investors, who focus on on trophy
products meeting all their requirements, look for such offers. In
2013, two such deals were concluded – Silesia City Center and
november 2013
Galeria Dominikańska, while a year ago it was Manufaktura.
As a rule, we have one or two transactions in this segment per
year. It is also worth noting that many products from the ‘super
prime’ category are already in the hands of the so-called endinvestors, i.e. those who do not intend to sell it. Yields for the
best-in-class shopping centres stand currently at 5.75%, while
the rate of return for products at the opposite end of the scale,
that is ‘the super opportunistic, is at the level of 9%+. In both
sectors, there are players who are looking for investments and
carry them out. What we lack is an intermediate category – a
retail property segment consisting of first – or even secondgeneration centres in cities between 100,000-400,000 inhabitants.
This sector of the market holds enormous potential, but since
the beginning of 2012 we have not observed any such transactions. One of the important reasons for this situation is the difficulties related to the valuation of these properties, especially
given the lack of comparable deals. Additionally, the problem
becomes bigger when investors who are active in the ‘value
added’ market, do not operate in the long term, but in a three to
five year perspective and must be sure that if they purchase such
a centre and perform changes, they will be able to sell the project in the short term. Investors must feel that there is always an
exit scenario and that they will be able to find a potential buyer.
Now, we are dealing with a vicious circle – there is no market
because investors do not create one for fear of the fact that there
is no market. I hope that this will change.
Certainly this situation won’t last forever and this segment of the market will also change; the question is when?
I believe that it will rapidly change for a very simple reason:
first, there are few prime products and the investors who invest
in such projects will have to change their strategy, if they plan
further purchases in Poland. Second, a prime product is relatively expensive and many investors cannot afford it as they will
not be able to generate the required returns. This is the reason
why I hope that investors will start an active search for products
in cities from 100,000 to 400,000 inhabitants.
The popularity of the joint venture model is increasing in
the European market; according to JLL report, they constitute
70 percent of investment transactions in Europe. How is this
particular model performing in Poland?
In Poland, a great example of the transaction under the ‘equity
and expertise’ joint venture model of the past few months was
the cooperation of the consortium created by Allianz and ECE
to purchase Silesia City Center. Looking in terms of volume,
this model was around 45 percent of the transaction value in the
retail sector.
What are your prognoses for the Polish investment
market in the next few years?
I expect that the next few years will be very good for the
investment market, particularly owing to the opening of the
market in the smaller cities segment. Moreover, many investors
are looking at Poland and seeking the right products. Some of
them are already familiarising themselves with the market before
a large-scale expansion. In my opinion, next year will see transaction volumes growing, but the market specificity will be
a little different. I am looking forward to seeing more deals
from the ‘middle’ of the market. In my opinion, during the next
three to four years, the market may generate investment volumes not seen since 2006-2007. n
Success requires the careful association of many elements.
Apsys brings knowledge and experience to their full service management of shopping malls.
Our expertise on Polish market:
Real estate management – 14 shopping malls in 12 cities in Poland
Rental management – 750 lease agreements under management with rent collection at 99,8%
Leasing – 300 lease agreements signed annually
Marketing – more than 70 million visitors and 400 marketing campaigns every year
Project management – from defining the needs to completion of the works
Green approach – Apsys is the Pioneer in Poland in obtaining the Breem-In-Use certificates for shopping centers
As a leader, we know that creating a friendly space requires something more than just experience.
It is our sensibility and passion that allow us to create shopping malls, that connect with visitors. Places that have magic.
This magic is the object of our interest, and your smile is our greatest reward.
APSYS POLSKA S.A., ATRIUM CENTRUM, AL. JANA PAWŁA II 27, 00-867 WARSZAWA
TEL.: 22 701 92 00, FAX: 22 701 92 01 - [email protected], WWW.APSYSGROUP.COM
26
COMMENTARY
NOVEMBER 2013
Tax Adviser, Manager in Advicero Tax
TAX SETTLEMENT OF ADAPTATION COSTS IN CASE OF CLOSING A SHOP
E
xpenses incurred by the tenant
on the adaptation of retail
premises may be included in the
tax costs through depreciation
write–offs within the period of ten
years. What to do, if before the
lapse of the said period the shop
gets closed?
Regulations of the civil code allow
for two kinds of solutions in this
case: the landlord may require the
tenant to provide the premises in
such state that existed on the date
of entering into the lease agreement or the parties may arrange
a settlement of expenses due to the
transfer of investment expenditures, which will have remained
in premises after the end of the
agreement, to the landlord. Due
to the fact that in most cases the
expenditures do not have an economic value for the owner of the
building, and their physical liquidation is unprofitable for the tenant,
in practice it is the most common
to include in the lease agreement
provisions stating that the tenant
leaves investment expenditures at
the premises, whilst resigning from
claims against the landlord. How
does this affect the tax position of
both parties?
First of all, unless the tenant manages to depreciate the total amount
of investment expenditures during
the lease agreement, with the ending date of the agreement there will
be a certain value of improvements
in third’s party fixed assets, which
is not recognized for tax purposes.
Until recently, the possibility of
allocating tax costs of not depreciated expenses has caused a lot of
controversy - the tax authorities argued that only physically liquidated
investments could be written off
for tax purposes. In recent times,
however, there has been a change
in the line of interpretation – now
the possibility of recognizing this
type of expenditure as tax costs,
even without physical liquidation of
the investment, is accepted by the
tax authorities.
Furthermore, the fact of leaving not
settled investment expenditures by
the tenant in the premises without
compensation from the landlord
may be treated by the tax authorities as a supply of goods subject to
VAT. What is more, with regards to
the owner of the premises, tax authorities may state the necessity to
recognize taxable income resulting
from the so-called free of charge
benefits. However, it is worth emphasising that in practice the risk of
a real tax threat occurring in such
a situation may be limited through
appropriate provisions included in
the agreement.
Anna Malcharek
Wojciech Cieślak
Gemini Holdings’s plans
Time for modernisation of existing
retail schemes
CEO, The Blue Ocean Investment Group
Managing Director, Gemini Holdings
G
emini Holdings is the owner of
two shopping centres which
are the key points on the maps of
the regions they are located in. It
has been over three years since the
opening of Gemini Park Tarnów,
a modern project with an area of
over 80,000 sqm, including 42,500
sqm GLA. Owing to its perfect location and good access by bus, the
centre gained the largest catchment
area in the region and became the
leader of the local market.
Answering the needs of the
changing market, we decided
to nearly double the size of the
second project – Gemini Park
Bielsko-Biała. After the extension, completion of which was
scheduled for the spring 2014,
the centre will offer one of the
largest retail areas in the region –
over 40,000 sqm GLA. The plans
for the coming years involve
development of the Gemini
Park Tychy shopping centre. The
project has been designed in a
few versions, all of which account
for nearly 50,000 sqm GLA. The
construction will take about 18
months, and its commencement
was scheduled for the autumn
2014. New investments are the
result of the long-term strategy of
development and standard rising
for Gemini Park shopping centres,
which will lead to gaining over
100,000 sqm of new space.
2014
is going to be the
year of modernisations of existing retail projects
rather than the construction of
new ones. Apart from Warsaw,
no large investments were
scheduled for the next year. In
Warsaw, the construction of
the mixed-use retail, serviced
and cultural centre ArtNorblin
should start, while a few smaller
schemes are going to be created
across the country, such as Dekada and Atut centres.
In many smaller towns there
is still place for small, convenient centres offering essential
products. Dekada Grójec is going
to be opened this year. The next
year is going to see the openings
of Dekada centres in Nowy Targ
and Brodnica and next centres
of the Atut chain situated in Węgrzce near Kraków and Jaworze
near Bielsko-Biała.
The gradual improvement of
consumer moods can be observed, especially in Q3 2013 when
a number of large, renowned
retail chains noted a turnover
increase. Next year, the entire
retail industry is going to feel the
improving economic situation,
especially those who best know
the retail and have the greatest
experience in this market.
28
COMMENTARY
NOVEMBER 2013
Maria Prokop
Profiled multi-format projects are key
to success
How to survive extension of a shopping
centre and achieve success?
CEO, Carrefour Polska
I
n the current economic situation, retail chains should listen
to customers’ actual needs more
carefully. The analysis of the
‚shopping basket’ in terms of
chosen products, additionally
complemented with information
on consumer behaviour may be
a great decision-making basis for
retail chains looking to increase
their sales.
The ethnographic research
conducted last year by the
University of Warsaw, shows
that the way customers do the
shopping, products they look for
and shops which they choose
may differ depending on where
they live, how much they earn or
what their lifestyle is. In smaller
towns, the product price is the
main criterion when making that
choice, in larger cities what is also
important is the quality and availability of wares. The place to do
the shopping in may also depend
on the lifestyle. Another type of
customers visits local convenience
shops, another – freestanding
hypermarkets and yet another
– food operators in shopping
centres. It is worth stressing
that each of these groups does
the shopping in all these places
within a month. Therefore, they
are not permanently attached to
a single format. We have to do
with ‚choice-mix’, in which one
retail format serves as the leader
and other perform complementary functions.
In order to meet this kind of
expectations and reach as many
customers as possible, Carrefour
has been following the strategy
of multi-format approach to retail
for years. This ensures us the
position of the leader in Poland
and in the world.
The mission of the Firm is to prepare a precise or even individual
retail offer which, on the one
hand will meet the expectations
of a particular group of consumers, and on the other hand will
allow them to make a choice
within a single brand. Customers
may choose between Carrefour
formats such as supermarkets, hypermarkets or convenience stores
operating under the franchise
agreement. The offer available in
each of these formats is profiled
and selected in terms of actual
economic conditions in particular
cities or even districts.
The Carrefour hypermarket in
CH Arkadia, which underwent
a modernisation in 2011, serves
as an excellent example. Not only
the space layout of sections but
also the retail offer was changed.
Having analysed the previous
‚shopping basket’ of the clients,
Carrefour Polska introduced
products for which there was the
greatest demand in this location.
Additionally innovative ‚hot-point’
zones were created, which serve
as a mini food-court.
Modernisations took place also
in hypermarkets in the following prestigious locations: Złote
Tarasy (Warsaw), CH Targówek
(Warsaw), CH Reduta (Warsaw),
Galeria Mokotów (Warsaw),
Sadyba Best Mall (Warsaw),
CH Zakopianka (Kraków) and
‚Zielone Wzgórze’ (Białystok).
On the other hand, Carrefour Express convenience stores, which
operate under franchise agreements, are dedicated to people
who value the possibility of doing
fast everyday shopping near
the place where they live. Their
Marketing Director, Master Management Group
e are actively pursuing the
project of the extension of
Magnolia Park in Wrocław – the
largest shopping and entertainment centre in Lower Silesia. It is
an ambitious and large-scale enterprise. Ultimately, 60 new shops
will be created here, ensuring the
largest fashion offer in Wrocław.
A varied food court with 21 new
units will complement its offer.
Theoretically, the extension of
Magnolia Park is a nuisance for the
customers, but in practice it can
be used to as part of the centre’s
evolution. Customers must know
that when they come to Magnolia
in the future, they will find an even
better and more diverse offer. This
is why making it clear and communicating with our customers
in general are so important – we
should not ever lose this contact.
As the manager of Magnolia Park,
Master Management Group cares
about providing reliable information so that the customers are not
surprised by what they see in the
centre. We have informed about
the extension on the centre’s official page and on Facebook. Even if
not everybody visits those places,
information can be also found in
the major regional media which
we also use as a mean of communication. We use every possible
channel. We have prepared necessary signage for the centre; soon,
a model showing changes will be
placed there. It will be possible to
see all the phases of the extension
in a special information point. All
was presented in the form of a
user-friendly animation.
The extension holds enormous
potential, it only needs to be
seen and skilfully used. Even the
temporary wall, separating the
extended part of the centre can be
the field of unusual but attractive
actions. In Magnolia Park, we used
installation named „Huba” (bracket fungus) to enliven it a bit. This
is a project of the artist from Wrocław, Krystian „Truth” Czaplicki.
He used the wall to install forms,
resembling the fungi growing on
trees. Previously, such installations
have appeared, among others, in
London and Moscow, on smokestacks or façades of factories. Now,
the artwork can be admired by
all customers entering the centre
through the main entrance.
During an extension, it is impossible to pretend that nothing is
happening and just count the days
till the completion of the investment. Despite problems, we must
do what we always do: inform,
organise events and encourage
customers to participate in such
actions. Under no circumstances
should we give up.
another advantage is the fact
that in most cases they are selfservice stores, which allows the
customers to choose the products
themselves and significantly limits
the time spent on shopping.
Carrefour’s profiled multi-format
approach is an innovative way of
meeting the current needs of consumers, resulting from listening
closely to our clients. The precise
retail offer, suited to the location
of the shop and its interior design,
is the reason why nearly 800,000
Poles do their shopping in Carrefour every day.
W
Galeria Dominikańska,
Wrocław, 2001
Galeria Krakowska,
Kraków, 2006
Galeria Bałtycka,
Gdańsk, 2007
Galeria Łódzka,
Łódź, 2002
Alfa Centrum,
Gdańsk, 2006
Galeria Kaskada,
Szczecin, 2011
ECE Projektmanagement Polska Sp. z o.o.
ul. Fabryczna 5a, 00-446 Warszawa, Poland
Phone +48 22 310 60 00, fax: +48 22 310 60 02
www.ece.com, [email protected]
30
RETAIL
NOVEMBER 2013
ect in Garwolin, the third - a facility
in Silesia. Currently, we are finishing
preparing the final concept of the
project; its commercialisation will start
in November,” he adds.
Biuro Inwestycji
Kapitałowych to develop
shopping gallery
in Dzierżoniów
Supersam, Katowice
Ground was broken
for the construction
of Supersam in Katowice
Griffin Group has officially commenced the construction of new
Supersam in Katowice. Negotiations
concerning obtaining brands previously unavailable in Katowice are
underway.
First construction works at ul.
Piotra Skargi 6 in Katowice started
in September, while on 17 October
the groundbreaking ceremony took
place. „New Supersam will be developed on the site of a former market
hall; diversity is going to be its main
asset. Its offer will stand out against
the local market background. We are
negotiating with brands previously
unavailable in the centre of Katowice
and which should enjoy great popularity among customers ¬,” says Michał
Świerczyński, who leads retail projects
at Griffin Group.
New Supersam will offer nearly
21,000 sqm of mixed use retail and
services space on five aboveground
storeys and one underground floor.
The three retail floors will house 100
shops and service points; the level 2
will be occupied by a cinema, food
court and entertainment zone as well
as a fitness centre. The roof and part of
the third and fourth floors of the new
building will be covered by a car park
with 400 parking spaces. Supersam is
already nearly 70 percent leased. The
centre, apart from fashion shopping
will also provide a wide range of food
and household products, services
as well as the possibility of visiting
numerous cafés and restaurants. Additionally, the customers will be able to
use the cinema and the fitness centre.
Among the tenants, there will be: New
Look, Mohito, Reserved, Smyk, Empik, Aldi, Multikino and Pure.
The opening of Supersam will take
place in the autumn 2015. The total
budget of the investment, including
the construction costs, is estimated at
EUR 50 million. Hochtief is the general contractor.
Retail park to be
constructed in Garwolin
A retail park with an area of 3,500
sqm is to be developed in Garwolin.
The project named Pasaż Targowa
will be situated at the intersection
of ul. Targowa and al. Legionów.
Biedronka will be the anchor tenant
of the project. RetPro is commercialising the investment.
The project has been already granted the construction permit and the
earthworks can commence. The opening of the retail park was scheduled for
2014. Customers will be provided with
a car park with 85 parking spaces.
„Constructing retail parks is one of
the development strategies we have
adapted in 2010 observing market
trends,” says Wojciech Drozd, the
owner of RetPro. „Within the nearest
two years, we intend to launch approx.
5 – 7 such schemes. The first one was
Galeria NDM, the second – the projPasaż Targowa, Garwolin
Galeria Dzierżoniów will be the first
modern retail scheme in the city
and in the Dzierżoniów poviat. The inhabitants will be able to do the first
shopping next year. Biuro Inwestycji
Kapitałowych is the investor in the
project.
Galeria Dzierżoniów
The centre with a leasable area of
5,000 sqm is being developed in the
centre of Dzierżoniów in ul. Prochowa, in close vicinity of the existing
Netto food store. The two-storey
scheme will house 25 retail and service
units and a car park with 105 parking
spaces. The opening of the project has
been scheduled for Q3 2014. Galeria
Dzierżoniów will house tenants from
various industries, such as electronics, beauty-store, clothing, footwear,
goods for children sports, food and
beverage and services. There will be,
among others, a store of the Euro RTV
AGD brand. Currently, negotiations
with potential tenants of the centre are
underway.
HopStop to be erected
in Siedlce
HopStop Siedlce Partyzantów, situated at ul. Partyzantów 14 on the
site of the currently operating base
of PKS (Polish coach service provider) Siedlce.
It will consist of a single-storey
complex of mixed use retail and services buildings integrated with bus stops,
a petrol station and a motor vehicle
inspection station. The total GLA
of the five buildings will amount to
11,800 sqm. The total area of the plot
32
RETAIL
NOVEMBER 2013
Plac Unii City Shopping, Warsaw
Hopstop, Siedlce
where the project is to be developed is
over 37,000 sqm; after the completion
of the investment the footprint area
will cover over 13,000 sqm.
The project will include an aboveground car park with 470 parking spaces,
including 10 spaces for the handicapped. The access to the supply zone
will be provided by a separate entrance
from ul. Kryłowa. The centre will
contain a food operator (supermarket),
an electronics and household appliances
store, a beauty supply store, a chemist’s,
chain clothing and footwear shops and
local tenants. Katharsis Development is
the developer of the project.
GTC to get approx.
EUR 90 million for
50 percent of shares in
Galeria Kazimierz
Globe Trade Centre has announced
the completion of negotiations
with Nellia Sp. z o.o., part of Invesco
Group, concerning the terms of sale
of the Galeria Kazimierz shopping
centre in Kraków. The finalisation
of transaction depends on the
approval of the Polish Office of
Competition and Consumer Protection (UOKiK).
GTC’s decision of selling the shares
in Galeria Kazimierz is part of firm’s
strategy involving sales of mature
assets, as well as of the plan assumed
in 2012, which involves generating free
cash through sales of properties.
After the completion of negotiations concerning the sale of Galeria
Kazimierz, GTC and its business
partner, Aventus, will have sold 100
percent of shares in the shopping cen-
tre in Kraków. After all standard terms
and conditions are met and the final
sale agreement is signed, the transaction will provide GTC with EUR 50
million net.
Galeria Kazimierz is situated in
the historic centre of Kraków, in ul.
Podgórska. It offers nearly 40,000 sqm
of modern retail space.
Plac Unii City Shopping
otwarty
On Saturday, 12 October, Plac Unii
City Shopping was officially opened
and welcomed the first customers.
The mixed-use Plac Unii complex
is one of the largest investments developed in Warsaw in the recent years. It
consists of a 3-storey shopping centre
Galeria Kazimierz, Kraków
with an area of 15,500 sqm, housing
nearly 60 shops.
Plac Unii’s offer will include such
clothing brands as H&M, Cubus,
Stradivaris, Massimo Dutti, Zara,
Liu Jo Jeans and Liu Jo Accessories,
Benetton, Deni Cler, Armani Jeans,
Vistula, Manila Grace, Marella, Joanna
Klimas as well as jewellery brands:
Pandora, Swiss, Kruk. Service providers include the florist’s Aga Flowers,
Inmedio, a 5aSec laundry, a travel
agent’s TUI and ING Bank Śląski.
Customers will be also able to visit a
hairdresser at Haircoif, a manicurist
at Nail Bar, and an optician. Catering
will be provided by Blikle, Subway,
Cava, Costa by cofeeheaven, Wiking,
Thai Wok and Pizza Ristorante. The
health and beauty category is represented by Ziaja and Bobbi Brown
(to move in in November) as well
as a Hebe beauty supply store. The
offer is complemented by an iSpot
store, Matras and Empik bookstores,
Business in the City
nr 6 / (38)
CZERWIEC 2013
THE CITY BUSINESS FORUM
Smart Strategies for Real Estate
czerwiec 2013
ISSN 2081-1683
NajEMCa WYbIEra
z rOzWagą
ALMANAC
OF SHOPPING
CENTRES
ISSN 2081-1683
Almanach
2013/2014
– wywiad z DIaNą PaszkOWską,
dyrektor operacyjną w sieci Centro
(w tym 8% VAT)
PLaża, słOńCE
I PIENIąDzE
– rynek nieruchomości
wakacyjnych odżywa
Pociąg
THE CITY
Commercial real estate magazine
News, interviews, reports, analyses
do nieruchomości
wywiad z jarOsłaWEM baTOrEM,
dyrektorem zarządzającym ds. nieruchomości w PkP sa
01 okladka czerwiec.indd 1
2013-06-05 11:16:15
CENTRÓW HANDLOWYCH W POLSCE
WYDANIE 4
Almanach Centrów Handlowych w Polsce 2 0 1 3 /2 0 1 4
Partner strategiczny / Strategic Partner
Partnerzy merytoryczni / Contents Partners
Partnerzy / Partners
001 okladka almanach.indd 1
2013-07-04 16:52:33
THE ALMANAC OF SHOPPING CENTRES
Yearbook, a compendium of knowledge about
the situation of retail property in Poland
The PolISh
CommerCIAl
REAL ESTATE
REVIEW
BOOK
ISSN 2081-1683
PROPERTY BOOK 2 0 1 3
PROPERTY BOOK
The only complete guide on the market
that presents new investments in commercial
real estate in Poland – shopping centres,
offices, warehouses
Partnerzy Merytoryczni / Contents Partners
Partner
®
001 okladka RER 2013.indd 1
2013-02-06 17:34:07
PORTAL AND DAILY NEWSLETTER
Latest information, opinions and comments from the market
tel. + 48 22 851 03 05
[email protected]
www.thecity.com.pl
34
RETAIL
NOVEMBER 2013
Smyk as well as Home&You and
Villeroy&Boch. The level -1 will
house a Supersam, which has returned
to its location at Plac Unii Square after
50 years.
Plac Unii, designed by APA
Kuryłowicz & Associates is situated in
ul. Puławska, on the border between
the Śródmieście and Mokotów districts. The building is well communicated through public transport links
and offers an underground car park
for 600 cars. The investment, apart
from the retail part, offers additional
41,300 sqm of office space. Its majority will be let to ING and Dalkia. Plac
Unii is a project jointly run by Liebrecht & wooD and BBI Development
NFI S.A. WeCare will be responsible
for managing the centre.
Atrium Felicity:
new lease agreements
The offer of Atrium Felicity in Lublin
will be expanded by a La Piazza pizzeria and a Villeroy&Boch store.
Recently, tenants of the centre were
joined by Subway, Tommy Hilfiger, Jubiler Niewęgłowski, Lee & Wrangler,
Apart and Drogeria Hebe.
Pizzeria La Piazza will take up a
118-sqm units. Villeroy&Boch also
joined the tenants; it will offer porcelain tableware, range of crystals,
cutlery and decoration accessories in
a 175-sqm shop. The opening of the
centre is scheduled for early 2014.
Atrium Felicity, Lublin
Dekada Grójec
Two new brands
in Dekada Grójec
Ray Obuwie, a nationwide Polish
chain of footwear stores, and eSmokingWorld will join the tenants
of Dekada Grójec, a convenience
shopping centre being developed by
Dekada Realty.
Ray Obuwie will take up a unit
with an area of 146 sqm. A 25-sqm
shop of eSmokingWorld, a brand
belonging to Chich, will also open its
premises in Dekada Grójec.
Apart from Ray Obuwie and eSmokingWorld, the offer of Dekada
Grójec includes, among others, a foof
market, Martes Sport, Rossmann,
CCC, Media Expert and a chemist’s.
The leasable area of 5,400 sqm of
Dekada Grójec will house 16 shopping units. The offer of the centre will
include service points and the car park
will offer 80 parking spaces. The opening of the scheme has been scheduled
for 27 November 2013. BOIG Property Consulting is responsible for commercialisation of all Dekada centre.
LPP is not slowing down,
it will open new
two-storey shop in Poznań
One of the most popular brands in
LPP’s portfolio, Reserved, will joint
the tenant-mix of Galeria Malta in
Poznań.
The opening of the two-storey
shop which will cover approx. 2,500
sqm was scheduled for the spring
Galeria Malta, Poznań
ICSC European Conference
2–4 April 2014
Istanbul Congress Center, Istanbul, Turkey
Are You Being Served?
Consumer-Led Shopping Centres
• Examine how shopping centres can innovate to satisfy the
increasingly demanding consumer of tomorrow
Shopping
Centre
Tours
4 April
• Analyse how the industry meets the demands of the consumer
in a multi-channel market
• Learn from leading industry CEOs from around the world on how
they approach customer loyalty and retention to drive robust future growth
ICSC European Partners
Gold Sponsors
FOR MORE INFORMATION PLEASE GO TO: WWW.ICSC.ORG/2014EU OR CALL: +44 20 7976 3100
36
RETAIL
NOVEMBER 2013
2014. Reserved offers a few independent clothing lines for both men and
women. The shop also provides a wide
selection of lingerie, accessories and
shoes as well as children clothing.
Galeria Malta managed by Neinver,
offers 54,000 sqm of retail space across
three floors. The footprint area of the
centre is over 13,500 sqm.
Dajar Home & Garden
to launch in Lublin and
Białystok
firmA dAjAr, the owner of the dAjAr
home & GArden chAin hAs siGned
two leAse AGreements for retAil
spAce in outlet center in lublin And
biAłystok.
The opening of the 256-sqm store
in Outlet Center in Lublin was scheduled for Q3 2014. The second lease
agreement concerns 246 sqm in Outlet
Center in Białystok, where the shop is
going to be opened by the end 2014.
Outlet Center Retail Management
SA s.k.a., being part of property development group ADV Por Property
Investment S.A. is at the same time a
subsidiary of FIZ FORUM XVIII.
Currently, the firm is developing the
investments in Lublin and Białystok,
and is planning further development
of the Outlet Center concept in other
regions of Poland.
UFUFU concept store
in Galeria Madison
GAleriA mAdison is GdAńsk sAw the
openinG of ufufu concept store – A
boutique offerinG fAshion collections desiGned by younG polish
desiGners. the boutique will cover
200 sqm.
UFUFU is an original clothing concept combining fashion and art, created
by Polish designers 2 years ago. The
collections created by Michał Starost and
Katarzyna Kmiecik, who were born in
Tri-City, previously were available only
in the Mysia 3 shopping centre in Warsaw and in a seasonally opened boutique
in Sopot. The shop in Galeria Madison
offers not only clothing, but also accessories and exotic cosmetics.
Galeria Handlowa Madison is situated in the centre of Gdańsk. It offers
approx. 18,000 sqm of effective office
space and 111 parking spaces.
Galeria warmińska, olsztyn
Commercialisation
of Galeria Warmińska
is nearing end
tommy hilfiGer, pepe jeAns, lee/
wrAnGler And 4 f sport Are new tenAnts to open in GAleriA wArmińskA.
it is still one yeAr to the openinG of
the project And its commerciAlisAtion is neArinG end.
Galeria Warmińska’s catchment
area encompasses 200,000 residents
of Olsztyn, 1.5 million inhabitants
of Warmian-Masurian Voivodeship
and nearly 1 million tourists who
visit Olsztyn every year. It will offer
170 units on two floors with a total
area of over 116,000 sqm. The investment, worth over EUR 100 million,
will undergo commissioning in October 2014.
RuckZuck: the first
in Poland interactive
showroom of floors and
doors at PH Targówek
ruckzuck – the first interActive
store And At the sAme time A showroom of finishinG mAteriAls, floors
And doors in polAnd took up 500 sqm
of spAce in tArGówek retAil pArk in
wArsAw.
The interactive store of RuckZuck
offers products of a renowned brand
Classen, such as wooden floors, laminate flooring, doors, doorframes and
accessories. The store in Targówek
Retail Park is the first one in Poland
to present products in that fashion. It
uses four multimedia boxes equipped
with tablets, plasma TVs and decorated in wood and white skin. Customers can choose any product they
are interested in and the special projectors will display it beneath their
feet while additional layouts can be
seen on the TV screen. Automatically
retractable samplers and mounted
screens allow for checking out the
technical parameters of the products.
OBI opens 44th shop in
Poland and announces
further expansion
in eArly october A new obi diy
mArket wAs opened in lipienice neAr
chojnice. the mArket in lipienice is
the 44th shop of the obi network in
polAnd. AdAm rosiński, member of
the boArd At obi polAnd Announced
further expAnsion of the chAin.
„We have scheduled two openings of OBI markets in Poland for
this year. The first one is the market
in Lipienice near Chojnice, while in
November we intend to launch a new
OBI in Cracow. We are interested not
only in expansion in the largest cities
as it is increasingly difficult to find an
attractive location there. We are going
to open new facilities in smaller towns
as well. In the coming years the number of our markets will exceed 50; we
will be opening a few of them a year.
Next year we are going to maintain
a similar expansion place as this year,”
said Adam Rosiński, Member of the
Board at OBI Poland.
Central and Eastern European Real Estate
New Europe
GRI 2013
warsaw
3-4 December Hyatt Regency
meet the Leading Investors, Developers & Lenders
fo r a s e r i e s o f o p en a n d i n fo r m a l d i s c u s s i o n s
Fabrice David bansay
Chief Executive Officer
apsys poLska
katarzyna cyz
CEO
atrIum poLanD reaL
estate management
Detlef bohnhoff
SVP, Head RE
Crossborder Finance
bayernLb
yannis Delikanakis
Partner
bLueHouse capItaL
kean Hird
Partner
cataLyst capItaL
Leszek sikora
Head of Development
ece
proJektmanagement
patrick Zehetmayr
Managing Director
erste group
Immorent
tibor tatar
CEO
FutureaL
roger p. peters
Regional Director,
Northern & Eastern Europe
gooDman
shimon galon
CEO
gtc
pavel trenka
Deputy CEO and Head
of Strategy
Hb reavIs
peter oesterle
Head of Asset Management
Projects East
ImmoFInanZ
mikael andersson
Managing Director
Inter Ikea centre
group
Dr. edgar rosenmayr
MD, Board Member
kuLcZyk sILversteIn
propertIes
christopher Zeuner
MD, CEE Acquisitions
LasaLLe Investment
management
olivier gerard-coester
Board Member
mayLanD reaL estate
Dr. walter Hampel
MD, Head of REF CEE
pbb DeutscHe
pFanDbrIeFbank
miroslaw Januszko
VP / CIO
peaksIDe poLonIa
Ian worboys
CEO
poIntpark propertIes
christian nickels-teske
SVP, Head of Treasury
Europe & Capital Markets
proLogIs
Johannes bauer
Asset Management CEE
s+b gruppe
roger andersson
Country Manager
sweDe center
scan to view more
participants
Secure your place now
[email protected] | tel. +44 20 7121 5132
www.globalrealestate.org/NewEurope2013
All material throughout is subject to change without notice.
Doron klein
CEO, AFI Europe Czech
Republic & Germany
aFI europe
38
OFFICES
NOVEMBER 2013
Warsaw. Phot. Fotolia
WRF: three good
quarters for Warsaw
office market
The total volume of transactions
registered in the first three quarters of 2013 amounted to 518,600
sqm and was by 14 percent higher
in comparison to the respective period of 2012. The largest amount of
space has been leased in the Upper
South zone (183,300 sqm). According to experts of Warsaw Research
Forum, a total of 109,100 sqm was
leased in two central zones.
By the end of Q3 2013, the total
stock of the office space in Warsaw
amounted to 4,071,000 sqm.
During the first three quarters of the
year, 246,400 sqm were commissioned,
out of which 94,300 sqm just within
the Q3. Out of 15 office buildings delivered between January and September this year, only two are situated in
the city centre (Plac Bankowy – 3,700
sqm, and Chmielna 25 – 4,300 sqm).
Most of the new space (45 percent) was
completed in the Upper South zone
(Mokotów District).
The largest buildings commissioned during the first three quarters
of 2013 are Konstruktorska Business
Center (48,300 sqm), Miasteczko
Orange (43,700 sqm) and Marynarska 12 (40,000 sqm).
The high volume of new space
resulted in an increase of the vacancy
rate in Warsaw to 10.9 percent from
8.8 percent observed by the end of
2012. The vacancy rate by the end of
Q3 2013 was 10.5 percent in the city
centre and 11.1 percent in locations
out of the centre.
In Q3 2013, renegotiations of
agreements constituted 26 percent of
the total transaction volume, while
pre-let agreements generated approx.
37 percent of total gross occupancy.
The largest transactions recorded
in Q3 2013 include the lease of 22,000
sqm by Polkomtel in the building at
ul. Konstruktorskiej 4, the removal
of Grupa Getin (18,900 sqm) to Wola
Center and BZ WBK lease agreement
for 11,800 sqm in Atrium One.
First construction stage
of Copernicus Square
starts
The first stage of the construction
of a mixed-use office, residential
and retail project Copernicus
Square on the site of the former
Powiśle power plant dating back to
1904 has been launched.
Copernicus Square
The first construction phase
includes demolition of some old
buildings of the complex, which
have not been listed in the register
of monuments. Demolition works,
in accordance with the construction
design approved by the Architecture
and City Planning Department of the
City of Warsaw are the initial phase
of the construction of Copernicus
Square.
Demolitions, accepted by the
Warsaw Monument Conservation
Officer includes five buildings of the
20th century power plant which are
not listed: the boiler room, workshop, switching station, the connector between the buildings D2 (former
engine room), D3 (office building of
the power plant dating back to 1920)
and D5 (former caisson), as well as
the transportation building and the
investor’s building
These works will allow to clear up
and organise the investment site and
prepare the land for further construction works. The demolition will take
place simultaneously with the securing of construction elements and
external walls of the adjacent historic
buildings.
Copernicus Square will be developed in Warsaw’s district of Powiśle,
NOVEMBER 2013
between Dobra, Leszczyńska,
Wybrzeże Kościuszkowskie and
Zajęcza streets. The revitalised historic buildings of the 20th century
Warsaw Power Plant and five new
buildings will offer over 41,000 sqm,
including: 26,300 sqm of office space,
8,359 sqm of retail and services space,
5,912 sqm of residential space and an
underground car park.
The revitalisation of the complex,
which will be performed in close cooperation with the Warsaw Monument
Conservation Officer, will include
preserving and exposing historic elements, such as old structures and steel
frameworks, funnels from the former
boiler room, a gigantic drum filter
for river water or gantries from the
engine room. The complex will also
feature four urban squares: „Vistula”,
„Nature”, „Technology” and „History” available to all. The investment
will undergo commissioning within 24
months since the commencement of
construction works.
OFFICES
39
Audatex in IO-1
Audatex Polska, a firm providing
comprehensive car accident and
claim management services, has
signed a lease agreement for 500
sqm of office space in the IO-1 building in Warsaw, owned by Immofinanz Group.
Jones Lang LaSalle’s experts
provided advice during the lease
transaction . IO-1 offers over 19,000
sqm of office space spread across 14
floors. The office building is situated
at the junction of Puławska and Al.
Niepodległości streets, next to the
Wilanowska underground station.
Pascal
in in 2014. The lease agreement has
been concluded for 5 years.
There is first tenant in
Pascal in Kraków
IBM operates in the market of business services, advanced IT technologies
including computer operating systems,
software, network systems, mass storage devices and microelectronics. IBM
BTO Business Consulting Services will
rent over 1,700 sqm in the Pascal build-
GTC has signed a lease agreement
with the accounting and bookkeeping service centre IBM BTO Business
Consulting Services for space in
Pascal in Kraków. IBM, the global
business services giant will move
CEE Trade Fair For Retail Investment
May 28-29, 2014
National Stadium, Warsaw, Poland
LOOKING FOR
OPPORTUNITIES
IN CEE REGION?
> Discover best CEE Retailers
> Invest in Poland
> Present your Shopping Centre
> Meet Top CEE Developers & Investors
> Open your store in Poland
> Find masterfranchisee
POLAND
Visit: www.prch.org.pl
40
OFFICES
ing, thus extending the office space it
occupies in Centrum Biurowe Korona
to over 15,000 sqm.
Pascal is the crowning of the
GTC’s flagship project in Kraków
– Centrum Biurowe Korona. The
building offers 5,500 sqm of office
space on seven floors.
Office building
in Warsaw’s district
of Mokotów to be put up
for sale
Centrum Banku Śląskiego has put
up the office building situated at
ul. Powsińska 64a in Warsaw for
PLN 11.1 million.
The office building is situated
opposite Sadyba Best Mall and numerous public transportation stops,
public buildings, cultural and educational centres.
The property consists of a 915-sqm
plot with a commercial building offering usable area of 2,457 sqm. The building contains 6 aboveground storeys and
an underground one. Fifteen parking
spaces are available next to the building.
Echo starts development
of phase 2 of A4 Business Park in Katowice
The second stage of the investment
will include a 10-storey building
offering 9,000 sqm of office space
and a multi-level car park with 560
parking spaces.
The completion of the investment
was scheduled for Q4 2014, while the
car park is to be ready in Q1 2014.
Remax Construct is the general contractor of the raw state.
A4 Business Park consists of three
buildings. The development of the
first one was finished, its completion was scheduled for Q1 2014. The
7-storey building developed within
the first phase offers 9,000 sqm and
was fully let to IBM Corporation,
which will open its office centre in
A4 Business Park.
A4 Business Park is being developed in ul. Francuska, in the vicinity
of the exit from the A4 highway.
The project was designed by DDJM
based in Kraków. The complex will
also house service and retail points,
locker rooms and a parking for bi-
NOVEMBER 2013
cycles, a canteen, a fitness club and a
leisure area.
In March, A4 Business Park was
awarded the BREEAM Interim certificate with ‚Very Good’ scoring.
Construction of Times
II in Wrocław to start at
the turn of 2013/2014
The office and services complex
Times II, planned by UBM in the centre of Wrocław has been granted
the construction permit. The project will consist of two buildings
accompanied by a public multi-level
underground car park , located
between Kazimierza Wielkiego and
Ruska streets.
Altogether it will offer 18,000 sqm
of office space, 2,500 sqm of service
premises and 370 parking spaces. The
developer has announced that the office building will be integrated with
the existing historical architecture
so that the façade blends with the
historic character of the Old Town.
Autorska Pracownia Architektoniczna APA Hubka is the author of the
architectural design.
„The development of the project
will start in late 2013/ early 2014 and
will last about 20 months. Currently,
preliminary archaeological works
were completed at the site,” says
Peter Obernhuber, Member of the
Board at UBM. „The historic buildTimes II
ings found there partially dates back
to the 12th century; it will be secured
under the supervision of the monument conservation officer. Within the
nearest five months we will start securing the excavation and commence
construction works,” he announced.
Bank BPH is consolidating its offices in Kraków
Bank BPH has signed a lease agreement for 3,100 sqm of office space
at the AVIA building in Kraków – an
investment developed by a joint
venture company of CA Immo and
GD&K Group.
BPH’s removal to the building was
scheduled for December 2014. Bank
BPH will take up one and a half floor
in the AVIA building. Previously, the
bank operated in a few locations scattered across the city. This decision is
part of the bank’s strategy involving
consolidation of its properties in
order to achieve better results.
The AVIA building is situated
within Technology Park Kraków
in Al. Jana Pawła II, at Special
Economic Zone of Kraków. After
the completion of the investments,
AVIA will offer over 11,500 sqm of
gross office space. The typical floor
of the building, arranged around the
internal courtyard accessible to all
tenants, will contain over 2,400 sqm
gross. The depth of the office floor,
NOVEMBER 2013
city, Galeria Rzeszów, and a four-star
Hotele Rzeszów with a conference
centre.
In May, the office building was
registered in LEED and BREEAM
certification systems. Its commissioning has been scheduled for Q4
2014.
There is contract for new
high-rise in Warsaw
Avia, Kraków
measured between the opposite external walls is just above 13 metres,
resulting with a very well-lit interior.
The completion of the project was
scheduled for 2014.
AVIA is being developed by the
joint venture company of CA Immo
and GD&K Group. During the commercialisation, AVIA is exclusively
represented by Fisheye, a real estate
agent based in Kraków and, at the
same time, a consulting agency specialising in the commercial real estate
market. In the course of the transaction, Bank BPH used consulting
services provided by DTZ.
Construction of SkyRes
has started in Rzeszów
In September we informed about
the construction permit for a
modern office building in Rzeszów
granted to Developres. Construction works on the investment
worth approx. PLN 100 million have
just started.
Construction equipment entered the
site at ul. Warszawska 18 and the construction works on the most modern
high-rise office building in Rzeszów
commenced. SkyRes Warszawska will
be the first environmentally-friendly
class-A office building in the city. It
will be developed on a two-hectare
plot limited by Warszawska, Lubelska and al. Wyzwolenia streets. The
14-storey office building will offer
a total area of 25,700 sqm, including
19,400 sqm of office space. The ground
floor will house retail and service
premises covering 584 sqm and an underground car park with 338 parking
spaces. SkyRes will be the neighbour
of the largest shopping centre in the
Polski Holding Nieruchomości
has signed the contract for the
development of a high-rise at ul.
Świętokrzyska 36 in the centre of
Warsaw with a company of the
Hochtief group. The new investment is to be developed within 4-5
years; the partners are currently
starting to work on the new
project.
The cooperation will include
acquisition by Hochtief Development Poland Sp. z o.o. of 50 percent of shares in a special purpose
vehicle belonging to PHN S.A.,
which will own the property at ul.
Świętokrzyska 36. The contracts
between PHN and Hochtief (the
developer agreement and joint venture contract) precisely determine the
terms of cooperation and the roles
of the partners in the development
process of the joint project, i.e. the
construction of the investment on the
property under perpetual usufruct
by PHN. When choosing the joint
venture partner, PHN was advised
by Jones Lang LaSalle.
The plot with an area of 5,500
sqm will house an office and retail
skyscraper. The preliminary concept
(the study of absorption), prepared
by Polish Belgian Office of Architecture LTD presented a 150-metre tall
Skyres, Rzeszów
OFFICES
41
tower with a leasable area of 44,000
sqm to be developed in two phases.
The investment was granted working named PHN Tower, and its cost
was estimated to exceed half billion
zlotys.
However, the project became
outdated. PHN and Hochtief will
verify the assumptions and concept
data and prepare a new project on
the basis of analyses. A several architectural studios will work on it
simultaneously. Its height, floorage,
development cost and even the new
name will depend on the project that
will be ultimately selected.
„There is strong competition but
we hope we will succeed in creating a
project that will meet the needs of the
market, get a warm welcome in Warsaw and attract tenants,” said Artur
Lebiedzński, the current acting CEO
of PHN. He added that the company
will make use of debt financing from
a loan. „It is hard to tell now about
costs or floorage, as they will depend
on the design we eventually decide
to choose,” said Paweł LaskowiczFabisiewicz in the interview with
The City. It is already known that
the assumed completion time of the
investment is 4-5 years. Preparing the
final version of the design may take
at least a few months.
The new investment in ul.
Świętokrzyska will replace an existing office building which will be
demolished. When will it happen?
„At the right time. It wouldn’t make
sense to demolish the building now,
when there are still out tenants and
when there are profits from rents,”
explained Paweł Laskowicz-Fabisiewicz, Vice-President at PHN. „Lease
agreements have been concluded for
an indefinite period of time and with
a short notice due to our investment
plans; therefore, there should be no
problems with terminating them.
Naturally we will inform about it
well in advance,” said Paweł Laskowicz-Fabisiewicz in the interview with
The City.
The high-rise with the working
name PHN Tower is to eventually
end up in the portfolio of Polski
Holding Nieruchomości. „Hochtief
is the developer of the project. That
was the assumption, we wanted to be
the sole owner and manager of this
investment,” said Paweł LaskowiczFabisiewicz.
42
OFFICES
NOVEMBER 2013
University Business Park is an office building which was completed in
2010 and which offer a total of 18,500
sqm. The building belongs to Globe
Trade Centre. Apart from Aegon
and Impel, the seven storey facility
houses offices of firms such as Samsung Electronics Polska, Accenture,
Mobica or PKP Informatyka.
All activities related to the preparation and development of the project will
be coordinated by Hochtief Development Poland Sp. z o.o., acting as the
project manager under the concluded
developer agreement. The parties agreed
that the maximum term of reaching
required investment conditions for the
property will be 36 months.
Office building
in Warsaw sold for
EUR 31 million
Warimpex has announced that the
sales of a Le Palais Offices to IVG
Warschau Fonds was completed.
The sale was closed 8 months after the completion and opening of
the building. The total selling price
amounted to EUR 31 million.
„The historical significance of
buildings situated in Próżna Street
and their surroundings made it a
very challenging and special project.
Despite high requirements related
to monument conservation, our
team completed all renovation and
construction works within just one
and a half years. Currently, we have
successfully finished the final stage
of this project,” says satisfied Franz
Jurkowitsch, CEO of Warimpex.
Le Palais is situated in the centre of
Warsaw, at the intersection of Próżna
Street and Grzybowski Square. The
office building offers 5,300 sqm of office space and 1,300 sqm of retail space
Le Palais Offices
University Business Park Łódź
as well as restaurants and cafés on the
underground floor. Over 85 percent of
office space has already been let, only
600 sqm are still looking for tenants.
All major retail premises on the ground
floor have been leased as well.
GTC leases in Łódź
Aegon, a firm from the insurance
sector and Impel Catering, a firm
dealing with business support,
have signed lease agreements for
premises in University Business Park
in Łódź.
Impel Catering, part of Impel
group of companies listed on the
Warsaw stock exchange, decided to
rent 353 sqm for catering activity for
seven years until December 2020.
Aegon Services, which supports
and coordinates the sales network of
Aegon insurance products in Poland,
decided to prolong the current lease
agreement. The new agreement was
signed for three years.
Nordea Bank and
Prudential Polska
lease from SEB Asset
Management
SEB Asset Management has leased
over 1,600 sqm of office space in
Łódź, in the Aleja Pilsudskiego 22
building to Nordea Bank and Prudential Polska.
Bank Nordea signed a five-year
lease agreement for 1,400 sqm of
office space. This firm is moving in
by the end of the year. The office
building will house the firm’s operations centre which will employ 150
people.
Prudential Polska rented 205 sqm,
also for five years’ time. It will move
into the office building in December.
Knight Frank served as the advisor in
both lease transactions.
Aleja Pilsudskiego 22 is office
building which has been operating
since 2006 in Łódź and which offers
over 6,500 sqm of leasable space.
The office building is part of SEB
Group’s portfolio.
Fiat to stay in Warsaw
Four companies of the Italian automotive concern Fiat Group have
prolonged lease agreement for a
total of 4,000 sqm of office space in
Catalina Office Center in Warsaw.
Fiat Group has been present in
Poland since 1992, when the contract to establish Fiat Auto Poland
in Bielsko-Biała was signed. The
Group’s activities are entirely based
on the automotive sector. The firm
designs, produces and sells passenger
cars of brands such as Fiat, Lancia,
Alfa Romeo, Fiat Professional and
Abarth as well as luxurious cars
such as Ferrari and Maserati. In the
world, the firm operates in the component and production system sector
through other companies.
NOVEMBER 2013
Warsaw industrial
market to go up
CBRE experts expect that the activity of developers in the warehouse
and logistic space sector in Warsaw
and its area will increase. It is going to reflect the development of
the retail market and e-commerce
as well as the good condition of
the Polish economy.
The stock of modern industrial
space in Warsaw and its area amounted
to 2.7 million sqm. Owing to relatively
high rents and their limited availability,
warehouse facilities situated within
city limits are primarily sought after
by firms operating in the local market,
offering printing services or archiving
of documents and providing services
to the retail and FMCG sectors. Remaining companies usually decide to
lease warehouse space out of Warsaw.
According to CBRE analysts, locations
near Warsaw offer convenient connections, lower rents and potential for
further development in the future.
Activity of industrial tenants remains at a high level. In H1 2013,
lease agreements for an aggregated
area of 235,000 sqm were concluded,
out of which new agreements constituted 45 percent, renegotiations – 45
percent and expansions – 10 percent.
During the entire 2012, the stock of
industrial space increased by 88,000
sqm, while in the H1 2013 only one
facility was delivered – the 2nd stage
of MLP Park Pruszków with an area
of 8,000 sqm. In the area of Warsaw,
there is 59,000 sqm of warehouse
space, out of which 37 percent is
situated in the capital itself, whereas
the remaining part – in the agglomeration. The percentage of vacant
industrial space in Warsaw’s city
limits is 18 percent and 14 percent in
the agglomeration.
Prologis raised millions
for European fund
The developer has announced that
it had received capital commitment
of EUR 450 million for its Prologis
European Properties Fund II (PEPF II)
after opening it to new investors
for the first time.
According to the developer, the
interest in the closed-end fund surpassed expectations and funds gath-
Prologis Park Janki
ering lasted much shorter than previously estimated. The firm managed
to collect additional EUR 325 million
to be added the amount of EUR 125
million invested by Prologis. James
W. Green, Managing Director at
Prologis, observed that the gathered
funds prove the strength of the European industrial market and that
European assets of the firm still hold
promise in terms of development.
As of 30 June 2013, PEPF II was the
owner of over 220 properties covering 5.2 million sqm in 12 countries in
Europe.
Amazon in Poland: find
out about the details
Amazon is planning to open three
logistics centres in Poland by 2015.
Within the three years since their
opening, 6,000 permanent jobs and
9,000 seasonal jobs will be created.
The first two logistics centres will
be developed in the area of Wrocław
and Poznań. Their openings have been
scheduled for August 2014. Next centre in Wroclaw is going to be opened
by mid 2015. The Polish logistics centres will become part of the Amazon’s
European network of 25 centres. They
will serve orders from Amazon.de, and
ultimately they will provide services
to Amazon’s customers from all over
Europe. Each of the first two logistics
centres, which were scheduled to be
launched in H2 2014, will initially
employ around 1,200 workers. The
recruitment process is to start in October this year.
One of the centres, whose openings
are scheduled for 2014, will be situated
near Wrocław, in Bielany Wrocławskie,
Kobierzyce commune. It will be leased
from Goodman. The second centre
will be situated in Sady near Poznań,
WAREHOUSES
43
in Tarnowo Podgórne commune. The
building will be leased from Panattoni Europe. In 2015, another logistics
centre in Bielany Wrocławskie will
be opened, near the first Amazon’s
building, which will also be leased
from Panattoni Europe. Each of the
facilities will have an area of approx.
95,000 sqm. According to Amazon’s
announcements, within the three years
since the opening of Polish centres,
6,000 permanent jobs and 9,000 seasonal jobs (in the Christmas season)
will be created.
Peakside sells Diamond
Business Park, Polonia
I to stay in the market
until 2016.
Peakside Capital, a Private Equity
investment company operating in
the European property market, has
sold the Diamond Business Park
logistics centre in Łódź on behalf
of Polonia Property Fund LP.
Diamond Business Park is a warehouse centre with an area of 61,000
sqm, situated in Łódź, near major
transport routes. The industrial complex was managed by Polonia I Fund
through Peakside Polonia Management
which, since August 2012 belongs to
Peakside Capital.
“As in the case of Diamond Business
Park, we will be ready to sell assets
belonging to Polonia I Fund at satisfactory prices, in accordance with our
management plan within the nearest
three years, until the end of the fund,”
said Stefan Aumann, partner and
founder of Peakside Capital.
Having consulted the investors,
Peakside Capital has moved the term
of winding up Polonia I to July 2016.
Diamond Business Park Łódź
44
WAREHOUSES
The prolongation of this term will
allow for an orderly process of sales of
properties belonging to the fund, at the
same time maximising the profits of
investors.
AIG/Lincoln to extend
Diamond Business Park
AIG/Lincoln Polska has been granted
the final decision for the construction of another phase of Diamond
Business Park in Warsaw (Janki). The
facility will expand by 15,000 sqm.
The design of the new part of Diamond Business Park includes the needs
of clients that seek smaller units (starting from 500 sqm), as well as of major
logistics operators that plan opening
a new terminal in Warsaw. Diamond
Business Park is located 12 km away
from the centre of the capital and 5 km
away from Chopin Airport.
LPP to invest PLN
140 million in Pruszcz
Gdański
LPP, the owner of clothing brands
such as: Reserved, Cropp, House,
Mohito and Sinsey, to invest PLN 140
million in Pruszcz Gdański. The firm
has just started the extension of
its logistics centre situated at ul.
Tczewska 2.
“This is one of the largest investments in the history of our company,
LPP logistics centre, Pruszcz Gdański
NOVEMBER 2013
and definitely the largest one this
year,” says Stanisław Dreliszak, Head
of Logistics Department at LPP S.A.
“Due to the rapid development of the
firm, the extension of our main warehouse was a matter of urgency. The
current 27,000 sqm which make for
the warehouse turned out to be not
enough given the rapid development
of the firm. Owing to this investment, we will have twice as much of
space.
The completion of the extension has
been scheduled for April 2014. The
entire project is to be completed in
the spring 2015. Installing, launching
and testing the newest warehouse
systems will take a year. Currently,
there are 350 people employed at the
centre. After the extension, LPP will
hire 140 new employees.
Panattoni to extend Park
Łódź East
The developer is to extend Panattoni Park Łódź East by further
11,300 sqm. The present client of
the park – TERG-Mediaexpert, which
specialises in distribution of electronics, household appliances and
multimedia, will be the tenant of
the planned space.
Until now, the tenant took up
12,000 sqm; together with the new
part, its warehouse centre will cover
over 23,000 sqm. The investment is
being carried out as part of another
Panattoni Park Łódź East
phase of development of the building
4, and its completion has been scheduled for May 2014. Jones Lang LaSalle served as the agent in the deal.
Czerwona Torebka
to spend PLN 400 million
on logistics
Czerwona Torebka has announced
concluding a contract for logistics
services with For Logix. Within the
next 5 years, Czerwona Torebka will
pay over PLN 400 million.
Under the contract, For Logix
agreed to ship and transport wares
in Poland and abroad; receive, store,
prepare for shipment and release
goods; service shipment and deal with
warehouse management. The lease
agreement has been concluded for an
indefinite period of time.
Henpol constructed
new hall for Dawtona
Henpol has completed the construction of the facility in Leszno near
Warsaw for a company from Dawtona Group. The specialised facility
with a usable area of 11,400 sqm is
on of the largest ones in Poland.
Henpol, the general contractor, has
constructed the new building with the
usable area of 11,400 sqm and a cubic
capacity of 133 cubic metres. The facility consists of two parts: a vegetable
storage and a production and shipping
hall. The storage room consists of 10
cold storages with a constant temperature of 0°C and forced air circulation.
Dawtona is a Polish firm which
has been operating in the food processing industry for 25 years. Own
agricultural land secures the needs of
the company for natural resources to
a large extent.
NOVEMBER 2013
C&W: hotels targeted by
investors
Hotel Mikołajki
45
PLN 12,000 net per a sqm. Almost half
of them have found new owners.
According to Cushman & Wakefield’s
forecasts, hotels may change owners within the nearest six months:
two five-star and two four-star
premises in the Czech Republic; one
five-star in Hungary and at least one
five-star in Poland.
In Czech, the five-star Palace hotel in
Prague (124 rooms) has been recently
sold, whereas in Poland the three-star
Mercure hotel in Zakopane (288 rooms).
„Poland is perceived as the most
important investment market in the
region, but we have also observed an
increase in interest in the prime hotels
in Prague and Budapest,” says Frédéric
Le Fichoux, Head of CEE Hospitality
Advisory at Cushman & Wakefield.
„Owing to the European economy
recovery and growing interest in hotel
investments we expect the investment
transaction volume in Central Europe to
rise next year,” he adds.
According to C&W analysts, the
increased interest in investments in
Central Europe is the result of a systematic growth of turnover and RevPAR
index, i.e. revenue from one room, in
Bratislava (10.7 percent), Budapest (8.4
percent) and Prague (2.4 percent) in H1
2013 as compared to the corresponding
period last year. Meanwhile in Warsaw,
following a period of a rapid market
recovery in 2012, mostly owing to Euro
2012 Football Championship held in
Poland and Ukraine, the present year
witnessed a decrease of the RevPAR
index. (RevPAR, or revenue per available room, is a performance metric in
the hotel industry, which is calculated
by multiplying a hotel’s average daily
room rate (ADR) by its occupancy rate).
Nonetheless, Warsaw is still perceived as
a good place for investing.
HOTELS
Five-star hotel to be
constructed in Szklarska
Poręba
Hotel Sun & Snow resorts Szklarska Poręba
„Owing to the Polish market recovery, the turnover volume in Warsaw
should rise in Q4 2013 and Q1 2014,”
announced Sarka Chapman, Advisor
at CEE Hospitality Advisory Team,
C&W.
Inpro has opened Hotel
Mikołajki
Inpro Group has opened its new
investment – the five-star Hotel
Mikołajki, situated on Ptasia Island.
Until now, the firm based in Gdańsk
was the owner of Dom Zdrojowy in
Jastarnia. The investment in Mazury
was started in May 2011. Currently,
Hotel Mikołajki contains 78 rooms and
25 apartments, a professional SPA, a
swimming pool, saunas and steam baths,
conference rooms and a marina. The
hotel may also boast two restaurants,
out of which one occupies over 300
sqm and has been adapted to stage large
events. In the close vicinity, there are
three conference rooms, equipped with
multimedia and audio devices, which
can be connected to the restaurant thus
transforming it into a 650-sqm room.
Hotel Mikołajki has included in its offer
the possibility of purchasing apartments
in condo system, with prices starting at
Architectural studio KM Rubaszkiewicz based in Warsaw has won in the
contest organised by Sun & Snow
and Univitae for the architectural
design of the five star hotel in Szklarska Poręba. The building is being
constructed as part of Sun & Snow
Resorts – Szklarska Poręba.
The five-star hotel will be one of four
buildings constituting Sun & Snow
Resorts in Szklarska Poręba. According
to preliminary assumptions, the project will offer 150-200 luxurious hotel
rooms. Hotel halls will house conferences. The hotel’s swimming pool, restaurants and children’s playgrounds will
be open to all the guests of the resort.
The budget of the investment is approx.
PLN 50 million. The commencement
of the construction of the hotel has
been scheduled for 2013/2014, and its
completion – two years later.
The project will be developed as a
condo hotel, i.e. some hotel rooms will
be put up for sale. Standard hotel rooms
as well as larger, and the most luxurious
apartments providing a view of the Karkonosze Mountains range will be available in the offer. The hotel in Szklarska
Poręba will be the second project in the
region to boast five stars.
Orbis forecasts over
PLN 200 million of profit
this year
The management of Orbis forecasted that the EBITDA operating income
of Grupa Hotelowa Orbis in 2013
would amount to PLN 192 million.
A comparable EBITDA income for
2012 was impacted by EURO 2012
Football Championship and totalled
PLN 203 million. EBITDA forecast includes the profits from regular business
activity, excluding one-time actions such
as property sales, fixed asset revaluation
or employment restructuring costs.
Grupa Hotelowa Orbis consists of:
Orbis S.A., Hekon-Hotele Ekonomiczne S.A., UAB Hekon and Orbis Kontrakty Sp. z o.o.
46
Transfers
NOVEMBER 2013
Four promotions at Colliers International
Colliers International has announced four promotions in the office agency and industrial and logistics agency.
Małgorzata Zbróg from the industrial and logistics agency has been promoted to Associate Director.
She joined Colliers International in October 2009 and has been advising on property lease and sale.
Katarzyna Tasarek-Skrok has been promoted to Associate Director in the Office Agency – Tenant
Representation. She joined Colliers International in 2007. Since 2011, as a Senior Associate, she was
part of the Metropolitan Investment department, dealing with individual clients interested in investing in
commercial real estate. Olga Winiarska, from Office Agency – Tenant Representation was promoted to
Senior Associate. Olga Winiarska began her career at Colliers International in February 2011. Currently
she is responsible for establishing relationship with clients, keeping in touch with current tenants and
coordinating the whole leasing process.
Joanna Bartosiewicz has been promoted to Associate in Office Agency — Tenant Representation. She
joined Colliers International in 2010, and is a member of an advisory team dedicated to tenants.
Promotion in Atrium:
new Board Member
Atrium European Real Estate Limited
has informed that Ljudmila Popova, the previous Head of Business
Development & Investor Relations,
was promoted to a member of the
group’s Executive Management Team,
effective immediately.
Ljudmila Popova joined
Atrium in April 2009
as a financial analyst
working alongside the
CEO and CFO. Initially,
she was responsible
for valuations; since
then she has taken on
a number of additional responsibilities. Currently she oversees all of the Group’s capital
markets activity, investor and bondholder
relations. Ljudmila Popova is also the head of
the Group’s research department.
Grzegorz Dudziak appointed
Director at BNP Paribas Real
Estate
Grzegorz Dudziak was appointed the
Head of Property Management for the
CEE region at BNP Paribas Real Estate.
He will supervise the property management
teams in 4 countries within CEE, namely Poland, Czech, Hungary and Romania. Grzegorz
Dudziak has 26 years of experience working
in various managerial positions; for almost
20 years he held the position of managing
director at international retail and real estate
companies. Prior to
joining BNP Paribas
Real Estate, Grzegorz
worked for DTZ as Strategic Head of Property
Management for the
CEE Region. Earlier,
between 2003 and 2007
he held the position of Managing Director and
President of the Board at Donaldsons Poland.
HB Reavis: expansion to new
markets and staff changes
HB Reavis expands its activities to
new markets. The list of countries
such as Slovakia, the Czech Republic,
Poland and Hungary, where HB Reavis
has been operating for a long time,
will be expanded by Great Britain and
Turkey. The international expansion of HB Reavis is accompanied by
changes in the group’s management.
New CEO of the group, Pavel Trenka, will be
joined by other board members: Jiri Hrbacek
will remain group CFO and will be also
responsible for the legal department. Marcel
Sedlak who, until now, was responsible for
preparing HB Reavis’s strategic entrance to
the two new markets, will now manage HB
Reavis development in Turkey and Slovakia.
He will also coordinate the development of
investments in Poland.
Two new managers were also appointed to the
executive board. Radim Rimanek will be responsible for HB Reavis’ operations in Czech,
Hungary and the new branch in London. He
will also continue heading leasing of office
projects, IT and marketing. Robert Kantor will
be responsible for construction and group
asset management. Viliam Pancik and Marteen
Hulshoff will remain members of the wider
board, whose chairman is Ivan Chrenko, the
majority shareholder of HB Reavis.
Grupa Hotelowa Orbis
to expand its ranks
Two new persons have joined the
National Sales Team at Grupa Hotelowa
Orbis. Paweł Mroziak took the position
of Key Account Manager and Paulina Kalinowska – Key Account Manager MICE.
Paulina Kalinowska started her career in the
hotel industry in 2005. Throughout her entire
career in the sales department, she was
related to Novotel Warszawa Centrum, which
she joined in 2007 as Leisure Client Assistant.
In late July, Paweł Mroziak joined the National
Sales Team at Grupa Hotelowa Orbis as Key
Account Manager. His career in the hospitality
industry started in the Hilton Warsaw hotel.
Another Director
at BNP Paribas Real Estate
Erik Drukker was appointed the Head
of Agency and Valuation at BNP
Paribas Real Estate in Poland.
Erik Drukker will manage a 15 person team
providing services in the property valuation, office, retail and industrial agency and corporate
services to occupiers, owners and investors.
Erik Drukker has worked in the commercial
real estate consultancy market for more
than 17 years. Prior to joining BNP Paribas
Real Estate in Poland he worked for DTZ
and Jones Lang LaSalle.
YEARS
HAVE AN OUTSTANDING
PROPERTY PROJECT?
AT MIPIM ,
G AIN TH E R E C O G N I T I O N YO U D E S E RV E !
Gain exposure among 20,000+ participants at MIPIM,
the world’s leading property market for 25 years
Benefit from premium visibility in all communication tools
Take advantage of widespread media exposure
and reach 460+ international journalists
Celebrate your success with industry leaders
at our prestigious Awards Ceremony
ENTER T H E M I P I M AWA R D S
BY 29 N OV E M B E R 2 0 1 3
For more information, please contact Lucie Chen at
+33(0)1 79 71 95 61 or [email protected]
and visit the MIPIM Awards webpage on www.mipim.com
II
ED
YC
JA
Smart
Strategies
for Real Estate
4-5 grudzień, 2013
Novotel Warszawa Centrum
Warszawa
partners
technology partners
jest
a
j
c
n
e
r
e
f
n
Ko
bezpłatna.
rejestracja
Wymagana ie:
na stron
l/
ecity.com.p
h
.t
w
w
/w
:/
http
rum.
usiness-Fo
The-City-B
.
graniczona
o
c
js
ie
m
Liczba
Program konferencji
The City Business Forum 2013
II DZIEŃ
(9.00 – 11.00)
 Nowoczesna filozofia w projektowaniu
powierzchni biurowych
 Zrównoważone wieżowce
 Sytuacja na rynku biurowym. Run na biura
 Sytuacja na rynku biurowym.
Run na biura – panel dyskusyjny
 Restrukturyzacja i modernizacja powierzchni
biurowych – panel dyskusyjny
11.00 – 11.30 przerwa
11.30 – 13.00
 Obalanie mitów certyfikowania
– komu potrzebne są zielone certyfikaty
 Tworzenie powierzchni wspólnej wokół biurowców
 Nowoczesne technologie w biurze
 Zarabianie na zabytkowych obiektach wymagających gruntownej odbudowy i modernizacji
– długofalowa inwestycja dla cierpliwych
– panel dyskusyjny
13.00 – 14.00 Lunch
14.00 – 15.30
 E-commerce – nadzieja dla powierzchni
magazynowych
 Perspektywy dla rynku magazynowego
– jakie branże będą inwestować i rozwijać
powierzchnie magazynowe
 Prognozy dla rynku nieruchomości na 2014 r.
15.30 – 16.00 przerwa
16.00 – 17.00
 Lotniska jako przestrzeń dla nieruchomości
biurowych, handlowych i hotelowych
 Nieruchomości na dworcach PKP i PKS
 Zatrudnienie w branży nieruchomości
tel. +48 22 851 03 05
[email protected]
www.thecity.com.pl
organizator jest wydawcą:
O F F I CE
The Polish Office
Market Review
ISSN 2081-1683
BOOK
2013/2014
I DZIEŃ
(9.00 – 11.00)
 Bieżąca sytuacja makroekonomiczna
i jej konsekwencje dla rynku nieruchomości
 Spowolnienia ciąg dalszy czy początek odbicia
– panel dyskusyjny na temat sytuacji gospodarczej z udziałem przedstawicieli funduszy
inwestycyjnych
11.00 – 11.30 przerwa
11.30 – 13.00
 Gorące lokalizacje. Trendy na rynku handlowym
 Temat związany z wyliczaniem tzw. catchmentu
 Rozwój sieci handlowych – panel dyskusyjny
z udziałem przedstawicieli branży modowej,
spożywczej, rozrywkowej oraz deweloperów
13.00 – 14.00 Lunch
13.00 – 14.30
 Sytuacja na rynku gruntów inwestycyjnych
 Re-komercjalizacja powierzchni handlowych
 Zarządzanie nieruchomością podczas budowy
i rozbudowy, Re-komercjalizacja powierzchni
handlowych – panel dyskusyjny
14.30 – 15.00 przerwa
15.00 – 16.30
 Oprogramowanie dla inteligentnych budynków
 Skuteczny PR w branży nieruchomości
– Wojciech Gepner – Echo Investment
– przedstawiciele firmy BOIG
THE POLISH
COMMERCIAL
REAL ESTATE
REVIEW
BOOK
50
SPIS TREŚCI
LISTOPAD 2013
TeMaT NUMeRU
kOMeNTaRZe I OPINIe
69
ROZLICZENIE PODATKOWE
KOSZTÓW ARANŻACJI W PRZYPADKU
ZAMKNIĘCIA SKLEPU
aleksandra kozłowska
doradca podatkowy, menedżer w Advicero Tax
JAK PRZETRWAĆ ROZBUDOWĘ
CENTRUM HANDLOWEGO I ODNIEŚĆ
SUKCES?
POLSKI RYNEK HANDLOWY NIEZMIENNIE W FAZIE WZROSTU
56
Polski rynek handlowy nadal pozostaje aktywny pod względem nowych projektów, transakcji inwestycyjnych i nowych marek, które decydują się na prowadzenie swojego biznesu
nad Wisłą. Jest sporo przesłanek, które pozwalają przypuszczać, że ten trend się utrzyma.
51 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .EDYTORIAL
52 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FOKUS
54 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .DANE Z RYNKÓW
WYWIad
NADPODAŻ BIUR?
NIE TAKI DIABEŁ STRASZNY,
JAK GO MALUJĄ
Dyskusje na temat polskiego rynku
nieruchomości biurowych nie ustają.
W poprzednim wydaniu pisaliśmy o prognozach,
które zakładają wzrost wskaźnika pustostanów
w Warszawie nawet do 18 proc. W listopadowym
numerze postanowiliśmy przedstawić drugą stronę medalu. Zdaniem deweloperów i analityków
obecnych na debacie z cyklu „Inwestowanie w
nieruchomości” – nie taki diabeł straszny, jak go
malują, i choć na rynek w ciągu nadchodzących 24
miesięcy trafi ą setki tysięcy metrów kwadratowych nowych biur, popyt powinien się utrzymać
na wysokim poziomie, a powody do niepokoju
będą mieli tylko nieliczni deweloperzy.
jean anthoine-Milhomme
prezes Carrefour Polska
ROZWÓJ RYNKU W POLSCE. PLANY
GEMINI HOLDINGS
anna Malcharek
dyrektor zarządzający, Gemini Holdings
CZAS MODERNIZACJI ISTNIEJĄCYCH
OBIEKTÓW HANDLOWYCH
Wojciech cieślak
prezes The Blue Ocean Investment Group
Twojego samochodu już tu nie ma, są
za to nieruchomości, w które warto
zainwestować – można by sparafrazować jeden
z popularniejszych „polish jokes”. O tym jak
kształtuje się rynek inwestycyjny w segmencie
nieruchomości handlowych w Polsce, kto jest
największym i najaktywniejszym graczem na
rynku – mówi agata Sekuła, dyrektor Działu
Inwestycji na Rynku Nieruchomości Handlowych
w Europie Środkowo-Wschodniej Jones Lang
LaSalle rozmowie z Łukaszem Marynowskim.
71
75
79
81
82
WIadOMOŚcI W SkRÓcIe
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
ISSN
/ (41)
nr 10
PAD
.
.
.
.
.
3
.
.
.
.
.
Cena
.
.
.
.
.
40 PLN
.
.
.
.
.
Euro
/ 10
(w tym
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. . .HANDEL
. . . . BIURA
MAGAZYNY
. . . HOTELE
TRANSFERY
8% VAT)
1-168
208
2013
LISTO
D 2013
oPA
LIST
64
SPROFILOWANA MULTIFORMATOWOŚĆ
KLUCZEM DO SUKCESU
INWESTYCJE W OBIEKTY
HANDLOWE. CZEKA NAS POWRÓT
DO POZIOMÓW Z LAT 2006 � 2007
66
RYNek BIUROWY
Maria Prokop
Marketing Director Master Management Group
l Warszawa
ber Novote
4-5 Decem
Centrum
Projekt okładki:
Arkadiusz Chorąży
.PL
do
Zapraszamy
serwisu
TY.COM
WWW.THECI
Zdjęcie na okładce:
Fotolia
Jeśli nie zaznaczono inaczej, fotografie i wizualizacje
zamieszczone w magazynie pochodzą z materiałów prasowych.
Redakcja nie zwraca
materiałów niezamówionych, zastrzega sobie prawo
redagowania nadsyłanych tekstów oraz nie odpowiada
za treść zamieszczonych reklam i ogłoszeń.
LISTOPAD 2013
Polska
– (k)raj możliwości
Jaka jest recepta na sukces? Najprościej rzecz ujmując: potrzebni są inwestorzy z kapitałem i atrakcyjne aktywa, w które mogą zainwestować. Polska
jest na tyle dojrzałym rynkiem, że nie brakuje ani jednych, ani drugich.
Redakcja:
Tomasz Szpyt
redaktor naczelny
[email protected]
Magdalena Fabijańczuk-Antkowicz
redaktor
[email protected]
Marta Ryczywolska
dziennikarz
[email protected]
Łukasz Marynowski
dziennikarz
[email protected]
Tomasz Papiernik
dziennikarz/tłumacz
[email protected]
TOMASZ SZPYT / redaktor naczelny
Jeśli weźmiemy pod uwagę duży popyt wewnętrzny, przejście suchą stopą
przez czasy kryzysu, rosnący PKB i siłę
nabywczą, która nadal się zwiększa, nie
dziwi, że inwestorzy wyłożyli do końca
września na polskie nieruchomości ponad
2 mld euro. Prognozy zaś mówią, że do
końca roku wartość transakcji może przekroczyć 3 mld – byłby to najlepszy wynik
od roku 2007.
W Polsce jest po prostu w czym wybierać, a deweloperzy usilnie pracują nad
tym, aby inwestorzy wybór mieli jeszcze
większy. Niektórzy powiedzą, że nie jest
sztuką wybudować, ale skomercjalizować. Czy dużą podaż obiektów handlowych i biurowych jest w stanie wchłonąć
rodzimy rynek? Ostatnie otwarcia
dużych galerii handlowych pokazały, że
WSTĘP
dobry produkt można skutecznie komercjalizować. Rekordowe poziomy najmu
biur odnotowane w 2012 r. świadczą, że
także w tym segmencie jest ruch w interesie, a prognozy, poparte danymi za trzy
kwartały 2013 r., dają poważne podstawy
do tego, by nie obawiać się klęski urodzaju.
W Polsce buduje się sporo, ale nie co
popadnie. W odróżnieniu od lat 2005–
2008 (za którymi niektórzy tęsknią), gdy
powstawało wiele przypadkowych inwestycji, obecny rynek jest dużo bardziej
zrównoważony. Lata spowolnienia przerzedziły szeregi deweloperów, z których
wypadły firmy zbyt pochopnie planujące
inwestycje. Zespoły inwestycyjne tych,
które przetrwały, zdobyły doświadczenie
najlepsze z możliwych – w boju, i nie
zawahają się go użyć.
Zapraszamy do lektury specjalnego,
targowego wydania magazynu „The
City”, w którym prezentujemy najciekawsze inwestycje handlowe realizowane
obecnie w Polsce. Rozmawiamy także
z ekspertami na temat obecnej i przyszłej
sytuacji na rynku handlowym. Znajdzie
się również coś dla sympatyków rynku
biurowego. Eksperci z branży przekonują, że pogłoski o jego kłopotach są mocno
przesadzone. Spragnionych najnowszych
wieści z polskiego rynku nieruchomości
zapraszamy również do naszego serwisu
informacyjnego www.TheCity.com.pl.
Arkadiusz Chorąży
DFG studio
skład, łamanie
i opracowanie graficzne
Ewa Cichocka
korektorka
Reklama:
Daniel Jabłoński
dyrektor zarządzający
[email protected]
Hubert Wasiak
project manager
[email protected]
Cezary Goss
project manager
[email protected]
ul. Stępińska 22/30
00-739 Warszawa
tel. + 48 22 840 65 21
tel. + 48 22 841 31 52
www.thecity.com.pl
51
52
FOKUS
LISTOPAD 2013
Konkurs na koncepcję
modernizacji placu
Małachowskiego
w listopadzie
Rok po przedstawieniu planów rewitalizacji placu
Małachowskiego partnerzy inicjatywy zakończyli prace
nad przygotowaniem ramowych warunków konkursu
na modernizację tego terenu.
W
pierwszej połowie listopada
warszawski Zarząd Terenów
Publicznych ogłosi konkurs na
wykonanie opracowania koncepcji
modernizacji tej części śródmieścia
Warszawy. Celem konkursu jest
przywrócenie placowi Małachowskiego roli placu miejskiego we
współczesnej formie, z poszano-
waniem tradycji i odniesieniem do
funkcji integrujących społeczeństwo – artystycznych, kulturalnych,
rekreacyjnych. Wyniki konkursu
architektoniczno-urbanistycznego
mają być znane w I kw. 2014 r.
Kolejnymi etapami będą wystawa
pokonkursowa i przygotowanie
projektu wykonawczego.
Fabryka Grohmana
doceniona na targach
w Monachium
Fabryka Ludwika Grohmana zwyciężyła w Monachium
w konkursie na najlepsze nieruchomości komercyjne oddane w ciągu minionego roku. Rewitalizacji łódzkiej zabytkowej fabryki z XIX w. dokonała firma budowlana MCKB.
D
o konkursu zostało zgłoszonych blisko 40 projektów
z całego świata. W plebiscycie,
który nagradza unikalne obiekty architektoniczne, Fabryka Grohmana
rywalizowała głównie inwestycją
z Heidelbergu w Niemczech. Jednak
łódzka fabryka zdobyła najwięcej
głosów internetowych, zwyciężając
tym samym w Monachium.
Rewitalizacja XIX-wiecznej,
zabytkowej Fabryki Grohma-
na rozpoczęła się w 2012 r.
i trwała 18 miesięcy. W budynku,
w którym mieści się Centrum
Konferencyjno-Biurowe Łódzkiej
SSE, zostały stworzone nowoczesne przestrzenie biurowe, sale
konferencyjne i szkoleniowe.
Rewitalizacja zyskała akceptację
wojewódzkiego konserwatora
zabytków. Podczas prac zastosowano materiały budowlane,
wzornictwo i bruk z epoki.
PRCH Retail Awards 2013
przyznane
17 października w warszawskiej Fabryce Trzciny Polska
Rada Centrów Handlowych (PRCH) ogłosiła zwycięzców
czwartej edycji eksperckiego programu PRCH Retail
Awards 2013 na najlepsze centrum i sieć handlową oraz
kampanie marketingowe. Po ceremonii rozdania nagród
odbyła się aukcja charytatywna na rzecz Michała Jurusia podopiecznego Fundacji Śmigła Życia.
P
RCH, organizacja zrzeszająca
ponad 200 inwestorów, deweloperów i najemców centrów handlowych, stworzyła program PRCH
Retail Awards po to, aby w fachowy
i bezstronny sposób promować najlepsze praktyki biznesowe w branży
centrów handlowych w Polsce.
Wśród finalistów znalazły się
wyróżniające się jakością i efektywnością centra i sieci handlowe
oraz najskuteczniejsze kampanie
marketingowe centrów i sieci
handlowych. Lista nagrodzonych
dostępna w serwisie
www.TheCity.com.pl.
Mniejszy ruch w galeriach
handlowych
W ostatnich latach we wrześniu obserwowaliśmy systematyczny spadek liczby klientów w centrach handlowych,
a bieżący rok nie jest wyjątkiem. W 2013 r. zanotowano
spadek indeksu Reveal Polska zarówno w ujęciu
miesięcznym (o 2,8 proc), jak i rocznym (o 0,8 proc.).
M
imo to wartość indeksu była
we wrześniu zdecydowanie
wyższa niż w latach 2010 i 2011.
– Bardzo udany dla handlu był – jak
pamiętamy – koniec sierpnia, czyli
tygodnie 34. i 35. (1 września wypadał w niedzielę kończącą tydzień
35). Przygotowania do nowego
roku szkolnego niewątpliwie miały
wpływ na bardzo dobre wyniki w
obu tygodniach, zanotowano wówczas wzrosty w ujęciu tygodniowym
odpowiedni o 11,1 i 15,6 proc.
Można wręcz powiedzieć, że na tle
bieżącego roku tydzień 35. był jak
dotychczas rekordowy – komentuje
Agnieszka Górnicka, senior associate konsultant Millward Associates.
Po silnych wzrostach już w tygodniu
36. nastąpił równie silny spadek
Indeksu Reveal Polska (o 13,3 proc.
w ujęciu tygodniowym). Kolejne
tygodnie przyniosły już tylko
niewielkie wahania, przez co cały
miesiąc zakończył się na minusie
w porównaniu z sierpniem.
– Wrześniowy spadek liczby klientów w centrach handlowych jest
zjawiskiem typowym i w tym roku
nie odbiegał od normy. Jeśli bieżący
rok nie będzie nadto się różnić
od lat poprzednich, powinniśmy
w październiku zaobserwować
wzrost, będący skutkiem jesiennych
zakupów – podsumowuje Agnieszka Górnicka.
LISTOPAD 2013
FOKUS
53
Ponad 90 mln zł z oferty
publicznej dla MLP Group
W ramach oferty publicznej MLP Group przydzieliło
wszystkie z oferowanych 3 773 595 akcji.
Akcje sprzedawane były po cenie 24 zł.
T
ym samym wartość oferty
publicznej wyniosła ok.
90,57 mln zł brutto. W transzy
inwestorów indywidualnych
stopa redukcji sięgnęła 19,8
proc. Debiut akcji MLP Group na
Giełdzie Papierów Wartościowych
w Warszawie zaplanowano na
28 października 2013 r.
Inwestorom w ramach oferty
publicznej oferowano łącznie
3 773 595 akcji MLP Group
w tym: 3 018 876 nowo emito-
wanych akcji serii C oferowanych
przez spółkę oraz 754 719 istniejących akcji serii A. Do inwestorów indywidualnych skierowanych było 377 360 akcji (10 proc.
wszystkich oferowanych), a inwestorzy instytucjonalni mogli objąć
3 396 235 akcji (90 proc.).
MLP Group planuje przeznaczenie
środków z emisji akcji serii C na
sfinansowanie rozbudowy istniejących parków oraz rozbudowę
banku posiadanych gruntów.
FUTUWAWA rozstrzygnięta
Zielone, nowoczesne, przyjazne mieszkańcom ulice
i place miejskie oraz istniejące budynki i osiedla
w nowej, lepszej odsłonie – tak rysuje się przyszłość
Warszawy według zwycięzców drugiej edycji
konkursu Futuwawa.
Konkurs „Urban Photographer
of the Year” rozstrzygnięty
Brytyjski fotografik Mark French został zwycięzcą
tegorocznej edycji konkursu „Urban Photographer
of the Year” na najlepszą fotografię o tematyce miejskiej,
organizowanego przez firmę CBRE.
Z
wycięskie zdjęcie zrobione
w Hongkongu, zatytułowane
„Wyglądać dobrze w trakcie pracy”,
pobiło 12,5 tys. fotografii nadesłanych na konkurs z całego świata.
Coroczny globalny konkurs CBRE
jest organizowany od 6 lat. Do
tegorocznej edycji nadesłano rekordową liczbę zdjęć – ponad 12,5 tys.
ze 118 krajów od wybrzeży Chile
po pustynie w Arabii Saudyjskiej.
Z Polski napłynęły 264 prace.
Celem konkursu „Urban Photographer of the Year” jest
zachęcenie fotografów, zarówno
profesjonalnych, jak i amatorów,
do uchwycenia kwintesencji życia
i pracy w miastach i miasteczkach
na całym świecie o każdej porze
dnia i nocy. Główną nagrodą jest
luksusowe foto-safari w wybranym miejscu na świecie.
Atlas Estates oficjalnym
partnerem Legii Warszawa
Firma Atlas Estates podpisała umowę z Legią Warszawa,
dzięki której otrzymała tytuł oficjalnego partnera tego
klubu sportowego. Umowa partnerstwa została podpisana na czas sezonu rozgrywek piłkarskich Ekstraklasy
2013/2014 z możliwością jego przedłużenia.
F
utuwawa to międzynarodowy,
otwarty konkurs przeznaczony
dla polskich i zagranicznych architektów, projektantów, artystów
oraz amatorów na najlepszy
projekt dla Warszawy przyszłości
w zakresie architektury, urbanistyki i sztuki obecnej w przestrzeni
publicznej.
W tegorocznej edycji nagrodzone
zostały przez jury konkursowe ex
aequo trzy projekty, inspirujące do
twórczego postrzegania obecnej
zabudowy miasta: „Zielony Most
nad placem Bankowym” autorstwa Bartosza Jakubowskiego,
„Nowe strategie przestrzennej
integracji struktur miejskich na
przykładzie najbliższego otoczenia
ulicy Żelaznej” autorstwa Tomasza
Kamińskiego oraz projekt zatytułowany „Moderna Odnova, nowe
życie osiedla Za Żelazną Bramą”
autorstwa Piotra Szcześniaka.
W
związku z nawiązaniem
współpracy z Legią Atlas
Estates przeprowadzi w mediach
społecznościowych konkursy dla
kibiców i swoich klientów, w ramach którego będzie można wygrać bilety na mecze rozgrywane
przez piłkarzy klubu na stadionie
Pepsi Arena. Dodatkowo, deweloper może prowadzić działania
promocyjne na terenie stadionu,
w tym w Klubie Biznesowym Legii,
oraz poprzez internetowe kanały
komunikacji klubu, takie jak strona
www.legia.com czy profil klubu na
Facebooku.
DANE Z RYNKÓW
54
LISTOPAD 2013
Rynek inwestycyjny/region CEE
Kwartalne wolumeny transakcji inwestycyjnych, wg krajów (mln euro)
3000
2500
2000
1500
1000
500
–
KW. I KW. II KW. III KW. IV KW. I KW. II KW. III KW. IV KW. I KW. II KW. III KW. IV KW. I KW. II KW. III KW. IV KW. I KW. II KW. III KW. IV KW. I KW. II KW. III KW. IV
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Czechy
Węgry
Polska
Rumunia
Słowacja
KW. I KW. II KW. III
2013
Źródło: Cushman & Wakefield
Rynek inwestycyjny/Polska
Wolumen inwestycji w latach 2003–2013 (mln euro)
Rynek handlowy/Polska
Wartość handlowych transakcji inwestycyjnych
miliony euro
6000
5500
5000
4500
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 III KW. 2013
sektor hotelowy
sektor mieszkaniowy
obiekty wielofunkcyjne
sektor magazynowy
sektor handlowy
sektor biurowy
3000
2700
2400
2100
1800
1500
1200
900
600
300
0
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 III KW. 2013
Źródło: CBRE, 2013
Rynek HANDLOWY/POLSKA
Źródło: Jones Lang LaSalle, III kw. 2013
Rynek BIUROWY/EUROPA
Czynsz prime vs wskaźnik pustostanów
Zasoby powierzchni biurowych w wybranych
miastach europejskich
120
7,0%
100
6,0%
25
20
5,0%
80
60
40
4,0%
15
3,0%
10
2,0%
Br
Be
ac
hiu
m
0
rli
n
uk
sel
a
Fr
an
Ma
kfu
dr
rt
yt
na
dM
en
Sz em
tok
ho
lm
Wi
ed
Ko eń
pe
nh
ag
Wa a
rsz
a
Bu wa
da
pe
szt
Pr
ag
a
Br
aty
sła
wa
Źródło: Jones Lang LaSalle, III kw. 2013 r.
5
Mo
n
as
to
n
eci
mi
Tr
ój
cz
ów
Wskaźnik pustostanów %
Sz
ak
Kr
ń
na
Po
z
Ślą
Łó
Wr
oc
Wa
r
sza
Czynsze prime euro/mkw./m-c
sk
0,0%
dź
0
ław
1,0%
wa
20
Źródło: CBRE, II kw. 2013 r.
LISTOPAD 2013
DANE Z RYNKÓW
55
Rynek BIUROWY/EUROPA
Podaż i wskaźnik powierzchni niewynajętej w wybranych miastach europejskich
25%
600
20%
500
400
15%
300
10%
200
sła
aty
Br
Bu
wa
lin
Da
b
res
zt
ga
ka
ter
d
Am
s
Pr
a
am
szt
pe
Bu
da
Wi
ed
eń
rf
ry
do
Di
sel
uk
Br
ad
nk
fur
tn
Ma
d
sel
m
Me
Be
ne
rli
n
wa
sza
ch
Mo
na
Wa
r
yn
nd
Lo
Mo
sk
t
0
a
0%
ium
100
wa
5%
Fr
a
Podaż w mkw.
Pustostany
Źródło: CBRE, I kw. 2013
Rynek BIUROWY/POLSKA
Roczna podaż powierzchni biurowej w Warszawie i miastach regionalnych, mkw.
700 000
600 000
500 000
400 000
300 000
200 000
100 000
0
2000
2001
2002
2003
Miasta regionalne
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Warszawa
RYNEK BIUROWY/POLSKA
GRUNTY INWESTYCYJNE/POLSKA
Zasoby nowoczesnej powierzchni
biurowej w Polsce, I połowa 2013 r.
4 proc.
2 proc.
Ceny gruntów w Polsce
2 proc.
Warszawa
5 proc.
Kraków
5 proc.
Wrocław
Trójmiasto
6 proc.
Poznań
60 proc.
7 proc.
Centrum
Warszawy
Warszawa
poza
centrum
Głównie
miasta
regionalne
Mniejsze
miasta
Biura (za mkw.
powierzchnie najmu)
700-1500
euro
150-400 euro
100-300 euro
< 100 euro
Handel (za mkw.
powierzchnie najmu) > 500 euro 400-500 euro
300-400 euro
200-300 euro*
100-250 euro**
Magazyny (za mkw.
powierzchnie najmu)
Mieszkania
(za mkw. PUM)
Łódź
Katowice
9 proc.
Przeznaczenie
działki
Szczecin
–
< 100 euro
20-50 euro***
< 200 euro
> 1500
euro****
600-1500
euro
400-1000 euro
< 500 euro
* powyżej 300 000 mieszkańców
** pozostałe miasta
*** także okolice dużych miast w pobliżu węzłów komunikacyjnych
**** najlepsze lokalizacje w centrum i poza centrum w najlepszych dzielnicach
Lublin
Źródło: CBRE wrzesień 2013 r.
56
TEMAT NUMERU
LISTOPAD 2013
Polski rynek handlowy
niezmiennie
w fazie wzrostu
Polski rynek handlowy nadal pozostaje aktywny pod względem nowych projektów, transakcji
inwestycyjnych i nowych marek, które decydują się na prowadzenie swojego biznesu nad Wisłą.
Jest sporo przesłanek, które pozwalają przypuszczać, że ten trend się utrzyma.
Łukasz Marynowski
J
ak wynika z raportu Jones Lang
LaSalle „Rynek handlowy w Polsce w III kw. 2013r.”na koniec III
kw. całkowita podaż nowoczesnej powierzchni handlowej w Polsce wyniosła
11,4 mln mkw. pow. najmu. Polski rynek
nadal pozostaje zdominowany przez format klasycznych centrów handlowych,
które stanowią według różnych źródeł od
ponad 70 proc. do prawie 90 proc. całości
rynku. Drugie w kolejności są parki handlowe, a stawkę zamykają z marginalnym
procentem centra wyprzedażowe.
Najbardziej aktywny okres otwarć na
rynku w tym roku przypadnie na jego
ostatni kwartał. Do końca roku liczba
metrów kwadratowych, które zasilą
powierzchnię już dostępną, oscylować
będzie w okolicach 300 tys. Eksperci JLL
wyliczają, że do nowej podaży przyczyni
się siedem nowych otwarć i pięć rozbudowanych projektów. Według tych samych danych ponad 50 proc. tej podaży
jest realizowane w ramach trzech dużych
obiektów w głównych aglomeracjach.
Są to: Riviera w Gdyni (43,7 tys. mkw.
rozbudowa – 70 tys. cały obiekt, oddane
do użytku 25.10.2013 r.), Poznań City
Centre w Poznaniu (60 tys. mkw. oddane
do użytku 25.10.2013 r.) oraz Auchan
Bronowice w Krakowie (60 tys. mkw.
otwarcie listopad 2013 r.). W III kw.
do dyspozycji klientów oddane zostały
także Trzy Korony w Nowym Sączu
(35 tys. mkw.), Plac Unii City Shopping
w Warszawie (15,5 tys. mkw.), Stara Kablownia (14,6 tys. mkw.). Do końca roku
na rynek trafią jeszcze Brama Pomorza
w Chojnicach, Dekada w Grójcu, a także
rozbudowane Ferio w Koninie i Galeria
Olimp w Lublinie.
Cały 2013 r. zamknie się łącznie 485
tys. mkw. nowej powierzchni – prognozują analitycy z Jones Lang LaSalle. Dodają także, że aktywność budowlana na
rynku wciąż pozostaje wysoka i obecnie
powstaje ponad 800 tys. mkw. z perspektywą otwarcia w ciągu najbliższych
dwóch lat. Rozbudowy istniejących
obiektów handlowych stanowią ważny
trend na polskim rynku. Od 2010 r.
LeszEk Sikora, dyrektor zarządzający ECE Polska
P
rojekt w Bydgoszczy, o roboczej nazwie Galeria Kujawska, z założenia ma być największym i najbardziej wszechstronnym
centrum handlowym nie tylko w mieście, lecz także w województwie kujawsko-pomorskim. W celu doprecyzowania jego oferty
i zdefiniowania najbardziej reprezentatywnych grup odbiorców prowadziliśmy analizy demograficzne i inne badania regionalnego
rynku. Z uwzględnieniem doświadczenia istniejących już obiektów zarządzanych przez ECE dochodzimy do wniosku, że długofalowy sukces tego centrum możemy zapewnić przez jego odpowiednią wielkość i dostosowanie go do preferencji i siły nabywczej naszych klientów. Nie będzie to zatem z pewnością centrum marek luksusowych, które zaczynają swoją ekspansję w Polsce zazwyczaj
od Warszawy, ze zdecydowaną preferencją dla Warszawy.
Galeria w Bydgoszczy to duży obiekt, o powierzchni wynajmu 50 tys. mkw., zatem możemy pozwolić sobie na bogaty tenant mix, skompletowanie
oferty dla wszystkich grup klientów. Zdecydowanie wiodącym motywem oferty obiektu będzie moda – od popularnych marek dla młodzieży i dorosłych,
po niewielką liczbę bardziej ekskluzywnych marek. Co do zasady, w lokalizacjach, które ECE decyduje się rozwijać, moda jest najszerzej reprezentowaną grupą najemców. Wyposażenie wnętrz, elektronika użytkowa, artykuły dziecięce, delikatesy, sport, fitness będą dopełniały w liczbie ok. 200 sklepów
najbardziej kompleksową ofertę.
Oczywiście najlepszy tenant mix nie zapewni sukcesu, jeśli centrum będzie źle zaprojektowane. W naszym przypadku nad projektem pracują nie tylko
architekci, ale również od najwcześniejszej fazy zrębów koncepcji wiele do powiedzenia mają menedżerowie wynajmu oraz zarządzający centrami,
których wytyczne pomagają osiągnąć maksymalną efektywność naszych centrów. Bydgoszcz, mimo że jest jednym z największych polskich miast
i stolicą regionu, nie ma obecnie tak dopracowanego obiektu.
LISTOPAD 2013
TEMAT NUMERU
57
Centrum Riviera w Gdyni tuż przed otwarciem
około 20 proc. oddawanej co roku podaży to właśnie rozbudowy. Jones Lang
LaSalle przewiduje, że sytuacja taka
utrzyma się w następnych dwóch latach.
Istotne trwające obecnie rozbudowy to
m.in.: Ogrody w Elblągu, Atrium Copernicus w Toruniu, Gemini Park w BielskuBiałej, Galeria Pomorska w Bydgoszczy
i Galeria Olimp w Lublinie.
Międzynarodowe marki czują się
dobrze w Polsce
Polska nadal cieszy się sporym zainteresowaniem międzynarodowych marek.
Obecni już na rynku gracze decydują
się na dalszy rozwój, pojawiają się też
nowi.W ubiegłym roku na polskim
rynku zadebiutowało ponad trzydzieści
nowych marek, podczas gdy w pierwszej
połowie 2013 r. na rynek weszło już 25
marek, w tym Louis Vuitton, Original
Aleksander Walczak, prezes Dekada Realty
M
arka Dekada jest obecna na polskim rynku nieruchomości komercyjnych od 2011 r. Od tego czasu możemy się pochwalić zrealizowaniem
sześciu nowoczesnych obiektów handlowych o powierzchni od kilku do
kilkunastu tysięcy mkw., które zyskały bardzo duże uznanie u lokalnych konsumentów. Wśród zrealizowanych przez nas inwestycji są obiekty handlowe
typu convenience, zlokalizowane w centrach miast lub osiedli mieszkaniowych w Myślenicach, Sieradzu, Skierniewicach, Żyrardowie, Olsztynie i Krakowie. Dzięki prestiżowym lokalizacjom i odpowiedniej komercjalizacji obiekty te doskonale
przyjęły się na lokalnych rynkach i cieszą się wysoką odwiedzalnością. Obecnie realizujemy
kolejne inwestycje. Już 27 listopada otwarta zostanie Dekada Grójec, nowoczesny park handlowy składający się z dwóch parterowych budynków. Chętnie realizujemy także inwestycje,
które łączą funkcję handlową z funkcją komunikacyjną. Dekada Nowy Targ, która pierwszych
klientów powita już w marcu 2014 r., będzie nowoczesnym centrum handlowym połączonym
z dworcem autobusowym. Zintegrowanym centrum komunikacyjno-handlowym będzie także
Dekada Brodnica, której powstanie zaplanowane jest na II połowę 2014 r. W planach są także
realizacje projektów w Rypinie, Malborku, Nysie i Łowiczu. Docelowo planujemy wybudowanie
ok. 20 centrów handlowych funkcjonujących pod szyldem Dekada. Nasza spółka sama zarządza wybudowanymi obiektami. Nabyte doświadczenia wykorzystujemy przy realizacji kolejnych
inwestycji, aby nasze centra handlowe były jeszcze bardziej funkcjonalne i spełniały wszystkie
oczekiwania zarówno okolicznych mieszkańców, jak i naszych najemców.
58
TEMAT NUMERU
LISTOPAD 2013
Galeria Bronowice w Krakowie
Grzegorz Latała, dyrektor ds. komercjalizacji w Mayland Real Estate
O
tworzyliśmy niedawno Rivierę w Gdyni. Projekt zakładał wybudowanie regionalnego centrum i taki obiekt tam powstał. To największe centrum w północnej Polsce z bardzo ciekawym i bogatym tenant
mix. Odnieśliśmy znaczący sukces komercjalizacyjny, która osiągnęła
w momencie otwarcia poziom 96 proc. Taką poprzeczkę stawiamy sobie
również w Krakowie zwłaszcza, że Serenada jest w wielu założeniach
podobna projektu gdyńskiego.
Centrum Handlowe Serenada uzyskało już prawomocne pozwolenie na budowę i ulokuje się
w północnej części miasta, gdzie nasycenie powierzchnią handlową jest o 15 proc. mniejsze
niż w pozostałych dzielnicach Krakowa. Ta dysproporcja sprawia, że północna część miasta
jest doskonałą lokalizacją dla nowych obiektów.
Podstawowym atutem Serenady jest, że to prawdopodobnie ostatni taki duży projekt
w Krakowie. Jest uzupełnieniem istniejącej strefy handlowej. W tej części Krakowa nie ma
dominującego nowoczesnego obiektu handlowego, a my właśnie taki obiekt przygotowujemy. Są tam ulokowane centra starej generacji, wymagające przebudowy, zmian w tenant mix.
W strefie tej brakuje silnych i dużych marek modowych, food courtu z prawdziwego zdarzenia. Dlatego Serenada będzie centrum lifestye’owym. Ma szansę na duży sukces.
Choć jesteśmy na wstępnym etapie komercjalizacji, to osiągnęła ona już 40 proc.
Projekt będzie podobnie pozycjonowany jak gdyńska Riviera. Wiemy, że rynek jest w bardzo
trudnym momencie, ale realia rynkowe były trudne również przez ostatnie dwa lata, kiedy
komercjalizowaliśmy Rivierę. Ponieważ zakładamy, że podobnie jak centrum w Gdyni,
Serenada ma być dużym centrum o charakterze regionalnym, to dobór najemców powinien
obejmować wszystkie znaczące sieci ze średniej i z wyższej półki. Rejon Krakowa, w którym
powstaje Serenada, już teraz rozwija się bardzo intensywnie. Obok naszego centrum
powstaje dużo nowej powierzchni biurowej i mieszkaniowej. Pozwala to nam przewidywać
odwiedzalność na poziomie 8 mln klientów rocznie. Dzięki położeniu przy głównej osi komunikacyjnej Krakowa Centrum znajdzie się w strefie 15 min dojazdu samochodem dla prawie
pół miliona mieszkańców, czyli praktycznie całej lewobrzeżnej części Krakowa. Realna strefa
oddziaływania Serenady to milion mieszkańców, a rynek konsumencki w tej strefie szacowany jest na 2,330 mld euro. Myślę, że to dobra zachęta dla przyszłych najemców.
Marines, Sports Direct, Karl Lagerfeld,
Sinsay i Armani Jeans podają autorzy
raportu „Warsaw Investors’ Guide” opracowanego przez CBRE. Z kolei analitycy
z JLL dodają, że również polskie sieci
wprowadzają na rynek nowe marki (np.
Medicine). Inne sieci tworzą nowe koncepty. Przykładowo Empik Media & Fashion wprowadza na rynek nowy format
sklepów Empik – Empik Express o pow.
100–200 mkw. dostosowany do potrzeb
małych miast i małych obiektów handlowych. Ponadto H&M powiększa sklepy,
aby wprowadzić koncept H&M Home.
Stabilny poziom pustostanów
Poziom pustostanów w miastach pow.
200 tys. mieszkańców wyniósł na koniec
I połowy 2013 r. ok. 4 proc. Najwięcej
wolnej powierzchni zaobserwowano na
rynkach, na których w ostatnim okresie
pojawiły się nowe obiekty lub wcześniej
borykały się one z problemem wysokiego
poziomu pustostanów, takich jak Poznań,
Wrocław, Radom i Toruń. Miasta, w których odsetek pustostanów jest obecnie
najniższy, to m.in. Warszawa, Szczecin
i aglomeracja katowicka. Warto zwrócić
uwagę, że poziom pustostanów pozostaje
stabilny dla wiodących centrów – wyliczają analitycy Jones Lang LaSalle.
LISTOPAD 2013
TEMAT NUMERU
59
krzYsztoF aPostoLidis, prezes Fabryki Biznesu, inwestora Centrum Handlowo-rozrywkowego „sukcesja” w Łodzi
Z
wielu dogłębnych badań łódzkiego rynku wynika, że łodzianie oczekują od centrów handlowych nie tylko możliwości zrobienia
kompleksowych zakupów, ale przede wszystkim atrakcyjnego spędzenia wolnego czasu, a za największy mankament większości istniejących obiektów uznają niedostateczną ofertę rozrywkową. Dla mieszkańców ważna jest też dogodna lokalizacja oraz duży
wybór sklepów i marek, czyli odpowiedni tenant mix najemców w galerii handlowej.
Sukcesja spełnia wszystkie te kryteria. Będzie jedynym miejscem w szeroko rozumianym centrum miasta, które zaoferuje mieszkańcom zakupy, gastronomię, rozrywkę i rekreację pod jednym dachem; miejscem tętniącym życiem na co dzień, przyjaznym dla
klientów i najemców, obiektem w pełni zielonym, jedynym tego typu w regionie z certyfikatem BREEAM. Proekologiczne rozwiązania
przyniosą nie tylko oczywiste korzyści dla środowiska, ale też wymierne oszczędności, m.in. energii elektrycznej i cieplnej. Tylko dzięki nowoczesnemu
systemowi oświetlenia zużycie prądu będzie niższe o ok. 35 proc. w porównaniu z rozwiązaniami tradycyjnymi. Dla najemców oznacza to znacząco
niższe koszty operacyjne.
Niewątpliwym atutem Sukcesji jest też lokalizacja: w jednym z najdynamiczniej rozwijających się rejonów Łodzi, doskonale skomunikowanym ze
wszystkimi dzielnicami miasta, w sąsiedztwie drogi krajowej nr 1, Międzynarodowych Targów Łódzkich i kampusu Politechniki Łódzkiej, największej
uczelni technicznej w województwie. Trwa budowa, a ponad rok przed planowanym otwarciem komercjalizacja Sukcesji jest na półmetku. Zespoły
Fabryki Biznesu i Savills prowadzą zaawansowane negocjacje z kolejnymi sieciami. Wśród kluczowych najemców są m.in. supermarket Piotr i Paweł,
9-salowe kino Helios, drogeria Rossmann, elektromarket Avans, jeden z największych w Polsce klubów Pure Jatomi Fitness, Top Secret oraz pięć salonów odzieżowych grupy LPP. Wśród marek, z którymi podpisaliśmy już umowy, są również nieobecne dotychczas w mieście.
Czy Łódź potrzebuje jeszcze jednego centrum handlowego? Z analiz lokalnego rynku jednoznacznie wynika, że tak. Jest zapotrzebowanie na nowy,
wielofunkcyjny obiekt, dostosowany do potrzeb, oczekiwań, stylu życia i profilu ekonomiczno-demograficznego lokalnej społeczności, a taka będzie
Sukcesja.
rynek inwestycyjny na dobrym
poziomie
Wartość transakcji inwestycyjnych
zrealizowanych w sektorze handlowym
na koniec III kw. 2013 r. wyniosła 773
mln euro. Największe sfinalizowane
transakcje to zakup Silesia City Center
w Katowicach przez konsorcjum na czele
z Allianz (ok. 400 mln euro), zakup Galerii Dominikańskiej we Wrocławiu przez
Atrium European Real Estate (151,7 mln
euro) oraz przejęcie za 174,5 mln euro
przez Tristan Capital Partners portfela
nieruchomości handlowych firmy Charter Hall (Zakopianka w Krakowie, Borek
we Wrocławiu, Turzyn w Szczecinie,
Arena w Gliwicach i Dąbrówka w Katowicach) – wyliczają autorzy „Rynek
handlowy w Polsce w III kw. 2013”.
Kluczowe transakcje w toku, których
finalizacja przewidziana jest na IV kw.
2013 r., to kupno Galerii Kazimierz
w Krakowie przez Invesco (180 mln
euro) oraz zakup Wola Park w Warszawie przez Inter Ikea. (Więcej na temat
transakcji na rynku polskim mogą Państwo przeczytać na łamach tego numeru
w rozmowie z Agatą Sekułą, dyrektorem
Działu Inwestycji na Rynku Nieruchomości Handlowych w Europie Środkowo-Wschodniej Jones Lang LaSalle). 
Sukcesja
– nowa
jakość
w Łodzi
C
entrum Handlowo-Rozrywkowe „Sukcesja” to wielofunkcyjny kompleks, który stworzy nową jakość w Łodzi. Będzie miejscem nie
tylko robienia zakupów, ale przede wszystkim spędzania wolnego czasu, przyjaznym dla mieszkańców, najemców i środowiska,
łączącym nowoczesną architekturę i najnowsze technologie z tradycją. Znajdą się w nim m.in. galeria handlowa i food court (około
170 sklepów i punktów usługowych), strefa rozrywkowo-rekreacyjna (m.in. 9-salowe kino Helios, jeden z największych w kraju
klubów Pure Jatomi Fitness i plac zabaw z możliwością zostawienia dziecka pod opieką) oraz dwupoziomowy, naziemny parking
(ponad 1000 miejsc).
Obiekt jest budowany w pobliżu kampusu Politechniki Łódzkiej, Międzynarodowych Targów Łódzkich i nowego osiedla mieszkaniowego,
w miejscu doskonale skomunikowanym ze wszystkimi dzielnicami Łodzi. To jeden z najdynamiczniej rozwijających się rejonów miasta, który
przekształca się w jego nowe centrum.
„Sukcesja” ma być ekoliderem wśród tego typu obiektów w regionie, budowanym i funkcjonującym według najnowszych standardów międzynarodowego certyfikatu BREEAM.
Inwestor postawił na dużą funkcjonalność, m.in. intuicyjną komunikację oraz wygodne parkingi o czytelnym układzie miejsc i łatwym systemie
identyfikacji. Przewidziane są liczne udogodnienia dla rodzin z dziećmi. Atrakcyjnie zagospodarowany, z zielenią i fontannami, teren wokół
kompleksu zostanie otwarty na przestrzeń publiczną. Inwestorem jest łódzka spółka Fabryka Biznesu.
sukcesja prezentacja.indd 1
www.sukcesja.eu
2013-11-05 18:25:41
Magnolia Park
największym centrum na Dolnym Śląsku
Magnolia Park
M
agnolia Park jest największym centrum handloworozrywkowo-rekreacyjnym na Dolnym Śląsku. Łączna
powierzchnia handlowa wynosi obecnie 77 595 m2,
a dalsze inwestycje są właśnie realizowane. Wśród najemców
centrum znajduje się około 230 sklepów, kawiarni, restauracji
i punktów usługowych. Oferta rozrywkowo-rekreacyjna obejmuje
kino i salę zabaw dla dzieci. Zmotoryzowani klienci mogą korzystać z 3 018 miejsc parkingowych. Wśród wielu renomowanych
polskich i międzynarodowych marek dostępnych w Magnolia
Park znajdują się: Aldo, C&A, Denon, ECCO, Esprit, H&M, Home&You, InterSport, KappAhl, New Yorker, Peek&Cloppenburg, Pierre Cardin, Promod, RESERVED, Saturn, TOUS, W. Kruk, Zara, kino Helios, hipermarket budowlany Castorama i czynny
do północy hipermarket TESCO. Zróżnicowana, atrakcyjna oferta, wygodny dojazd samochodem i komunikacją miejską oraz bliskość dużych osiedli mieszkaniowych czynią centrum doskonałym miejscem zakupów, spotkań, rozrywki
i rekreacji. Magnolia Park stanowi również miejsce spotkań dla lokalnej społeczności ze względu na odbywające się
tu liczne koncerty, imprezy sportowe, pokazy mody i inne wydarzenia organizowane zarówno wewnątrz centrum, jak
i w amfiteatrze na świeżym powietrzu.
Magnolia Park należy do portfela King’s Street Retail, platformy grupującej wysokiej jakości polskie centra handlowe.
Od października 2011 roku za zarządzanie Magnolia Park odpowiada Master Management Group, wiodąca polska
firma zarządzająca i inwestująca w nieruchomości handlowe.
Od początku roku w Magnolia Park dużo się zmieniło. Dzięki relokacji ruchomych schodów w centralnej części obiektu
usprawniona została komunikacja w całej galerii, zwłaszcza pomiędzy poziomami 0 a +1. Sklepy licznych marek przeszły
modernizację, aby otworzyć się w nowej odsłonie, a inne zmieniły lokalizację w centrum handlowym. Od sierpnia strefa
restauracyjna działa w nowym miejscu – obok kina Helios. Jeszcze w tym roku wrocławianie będą mogli ponownie
odwiedzać znane i lubiane restauracje, takie jak Burger King czy KFC. Obecnie w Magnolia Park trwają prace mające na
celu stworzenie nowych wielkopowierzchniowych lokali dla marki Deichmann oraz drogerii Super-Pharm, które należą
do grona kluczowych najemców centrum handlowego, oraz dla sieci sportowej Decathlon, który zajmie powierzchnie
nowo-wybudowanej części centrum. Ich zakończenie planowane jest na luty 2014 roku. Docelowo Magnolia Park będzie
rozbudowana o 20 000 m2 GLA. Zakończenie wszystkich etapów rozbudowy planowane jest na 1 kwartał, 2015.
O F F I CE
The Polish Office
Market Review
BOOK
2013/2014
Office Book 2013/2014
NAJNOWSZY ROCZNIK TO:
 artykuły redakcyjne, analizy ekspertów, wywiady i komentarze,
 sytuacja oraz prognozy rozwoju rynku powierzchni biurowej w Polsce,
 aktualna lista biurowców klasy B i A,
 dystrybucja na najważniejszych targach i konferencjach,
 dostęp do wersji elektronicznej on-line,
 prezentacja najciekawszych obiektów.
tel. +48 22 851 03 05
[email protected]
www.thecity.com.pl
64
Rynek bIuROwy
LISTOPAD 2013
Nadpodaż biur? Nie taki diabeł
straszny, jak go malują
Dyskusje na temat polskiego rynku nieruchomości biurowych nie ustają. W poprzednim wydaniu pisaliśmy
o prognozach, które zakładają wzrost wskaźnika pustostanów w Warszawie nawet do 18 proc. W listopadowym numerze postanowiliśmy przedstawić drugą stronę medalu. Zdaniem deweloperów i analityków
obecnych na debacie z cyklu „Inwestowanie w nieruchomości” – nie taki diabeł straszny, jak go malują, i choć
na rynek w ciągu nadchodzących 24 miesięcy trafią setki tysięcy metrów kwadratowych nowych biur, popyt
powinien się utrzymać na wysokim poziomie, a powody do niepokoju będą mieli tylko nieliczni deweloperzy.
Tomasz Szpyt
E
ksperci od nieruchomości dyskutowali podczas debaty na temat możliwych scenariuszy rozwoju sytuacji na rynku nieruchomości biurowych
w najbliższych latach w kontekście możliwego kryzysu nadpodaży. Ich zdaniem
głębokiego spowolnienia na rynku nieruchomości biurowych nie będzie, choć należy się przygotować na nieco trudniejsze
warunki do prowadzenia nowych inwestycji.
Spora podaż
W ciągu ubiegłego 1,5 roku w centrum
Warszawy rozpoczęto kilka spektakularnych inwestycji biurowych, które trafią na
rynek w niewielkim odstępie czasowym.
Ich deweloperzy są jednak spokojni o zainteresowanie klientów. – Trzeba pamiętać, że
w ostatnich latach w Śródmieściu w War-
szawie nie powstawały żadne nowe projekty o dużej skali, ostatni taki oddano do
użytku w latach 2005–2006 – mówił Arkadiusz Rudzki, dyrektor ds. leasingu i zarządzania wartością budynków w firmie Skanska Property Poland, budującej w pobliżu
ronda ONZ biurowiec Atrium 1.
Jasne jest jednak, że o najemcę trzeba
walczyć i czymś przekonać go do swojego
produktu. – Najemcy oczekują dziś czegoś
więcej niż kantyna i „coffee point”, a dewe-
Budowa Warsaw Spire
LISTOPAD 2013
loperzy wychodzą im naprzeciw i prześcigają się w oferowaniu różnych udogodnień
i najwyższego standardu – twierdzi dyrektor
działu powierzchni biurowych w Colliers
Paweł Skałba. – Wabikiem dla najemców
mogą być również niższe koszty eksploatacyjne dzięki zastosowaniu w nowych budynkach nowoczesnych technologii – dodaje
Julita Spychalska, dyrektor w Jones Lang LaSalle, komentując inne nowoczesne projekty
biurowe powstające w tym regionie, biurowe
wieże Q22 firmy Echo Investment oraz Warsaw Spire firmy Ghelamco. Deweloperzy nie
spodziewają się, żeby nadmiar powierzchni
biurowej w niedalekiej przyszłości miał nabrać znamion kryzysu.
– Warszawa jest postrzegana jako najbardziej dojrzały, stabilny i przewidywalny rynek w tej części Europy. Nigdy nie
będzie drugim Londynem, ale wskaźnik
pustostanów na poziomie 10–12 proc. to
jest zupełnie zdrowa sytuacja, świadcząca
o dojrzałości i zrównoważeniu naszego
rynku – przekonuje Arkadiusz Rudzki.
Z optymizmem podchodzi też do tej
sprawy Rafał Mazurczak, dyrektor działu
projektów biurowych w firmie Echo Investment. – Jeśli starannie podliczymy sobie metry, które do końca 2015 r. mają faktycznie
trafić na rynek, to ich podaż nie będzie wcale taka duża. Pamiętajmy o tym, że część tej
przestrzeni biurowej już jest wynajęta, wiele
zapowiadanych inwestycji nigdy nie wyszło
poza fazę projektową. Dwucyfrowy poziom pustostanów w centrum może być dla
laików mylący – składają się na niego głównie niewynajęte „końcówki” biur. Gdyby
duży najemca chciał dziś w Śródmieściu od
ręki wynająć 7–8 tys. mkw., miałby z tym
poważny problem – przekonuje.
Bardziej wyważone głosy słychać jednak
ze strony agencji doradczych. – Nie ma
złych budynków, są tylko złe stawki. Jednak
założenia, że w momencie oddania budynku do użytku będzie on w całości wynajęty,
jak to było kiedyś, możemy sobie schować
do szuflady. 50–60 proc. skomercjalizowanej powierzchni to obecnie bardzo dobry
rezultat – twierdzi Daniel Bienias z CBRE,
dyrektor działu powierzchni biurowych
w firmie doradczej CBRE.
Co ze starszymi budynkami?
Rynek biurowy to jednak nie tylko
nowe budynki. Na najemców czekają też
starsze obiekty, z których wyprowadzili
się dotychczasowi użytkownicy. Nie są
to jeszcze budynki zużyte, nadające się
do wyburzenia, ale jakością wykończenia
i standardem oferowanych rozwiązań odstają od nowych budowli. Ale i dla nich
jest szansa na komercyjny sukces.
Rynek biurowy
– Starsze budynki mogą powalczyć
o najemców rządowych, którzy według
różnych szacunków mogą zajmować dziś
nawet 1 mln mkw. Oczywiście trzeba spełnić pewne warunki – potrzebna będzie
niższa cena, odpowiednie wykończenie
powierzchni czy czynsz naliczany w złotówkach, ale moim zdaniem rynek będzie
się rozwijał właśnie w tym kierunku – przewiduje Daniel Bienias.
Eldorado? Nie, dziękuję
Można sobie zadać pytanie: czy jeśli
nowe biura wynajmie biznes, a w starszych
rozgości się sektor publiczny, to czeka nas
powtórka z lat 2005–2007, kiedy wszystkie wolne powierzchnie schodziły na pniu,
a wskaźnik pustostanów spadł poniżej
3 proc.? – W obecnych warunkach rynkowych nie ma już miejsca dla oportunistów.
W złotych latach 2005–2006 zdarzało się,
że dwóch producentów np. skuwek i papeterii skrzykiwało się i budowało biurowiec,
bo na tym nie można było stracić, wskutek
czego powstawały tzw. gargamele. Dziś
na rynku jest ogromne zapotrzebowanie
na osoby z know-how deweloperskim,
marketingowym czy prawnym. Niestety
na rynku brakuje takich ludzi – mówił dyrektor handlowy i rozwoju w Ghelamco
Jarosław Zagórski.
Specjalista poszukiwany
Trudniejsze lata i wyzwania prawnoadministracyjne sprawiły, że w sektorze
nieruchomości nastąpiła szybka profesjonalizacja. Poważni gracze nie mogą sobie
pozwolić na dyletanctwo. – Wyburzanie
hotelu Mercure pod naszą inwestycję
Q22 było wyzwaniem z kilku powodów:
należało to zrobić w określonym czasie i przy zachowaniu jak najmniejszego
wpływu na sąsiedztwo. Przepisy dotyczące zacieniania sąsiednich budynków
są w naszym prawie bardzo restrykcyjne
i być może powinny się zmienić w lokalizacjach śródmiejskich, bo architektura na
tym cierpi – zastanawia się Rafał Mazurczak z Echo Investment. Na inne problemy wskazywał mecenas Artur Michalski,
partner w kancelarii Spaczyński, Szczepaniak i Wspólnicy: – W Warszawie dużym
problem niestety pozostają wciąż nieuregulowane kwestie prawne dotyczące wielu działek. Dużo do życzenia pozostawia
też zachowanie władz miejskich, nie tylko
w stolicy – często uzależniają one wydanie zgody na realizację inwestycji od
przekazania gruntów pod budowę drogi
dojazdowej, którą samo miasto musiałoby zapewnić w ramach obsługi komunikacyjnej.
65
Quo vadis regiony?
Warszawski rynek biurowy to ok. 60
proc. całej nowoczesnej powierzchni dla
białych kołnierzyków w Polsce. Od kilku
lat widać jednak, że i inne miasta zaczynają się liczyć na biurowej mapie naszego kraju. Przyczynił się do tego głównie
rozwój sektora usług BPO. Choć na tym
polu na świecie panuje spora konkurencja, polskie miasta regionalne radzą sobie
wyśmienicie. – Jesteśmy trzecim najszybciej rozwijającym się rynkiem pod względem zainteresowania sektora BPO/SSC,
jako jedyny kraj w regionie mamy 7–8
dużych ośrodków akademickich, regularnie dostarczających wykwalifikowanych
pracowników. Nasi klienci podkreślają,
że Polacy mają duże zdolności językowe,
za pracą przyjeżdżają do nas nie tylko
Hiszpanie, Włosi czy Portugalczycy, ale
nawet Niemcy czy Brytyjczycy – przekonuje Arkadiusz Rudzki.
O przedłużanie umów z tymi najemcami spokojny jest też Rafał Mazurczak
z Echo Investment: – Te firmy zamierzają
pozostać w Polsce i już teraz podpisują
przedłużenia umów najmu, choć nie dostają już takich zachęt, jak na początku.
Do tej pory sektor usług BPO/SSC lokował się głównie w Krakowie, Katowicach, Poznaniu czy Wrocławiu. Słychać
jednak głosy, że i inne miasta będą mogły
liczyć na swoje pięć minut. – Wskazałabym na takie miasta jak Radom, Toruń,
Bydgoszcz, Opole, Rzeszów czy Lublin
– wylicza Julita Spychalska z JLL. – Jestem jednak zdania, że lokalizacje te będą
raczej pełnić rolę uzupełniającą dla większych sąsiadów. Opole jest na przykład
rynkiem satelitarnym wobec takich aglomeracji jak Kraków czy Katowice. Prostsze funkcje, takie jak call centers będą
przenoszone właśnie do takich miejsc
– uzupełnia.
Pozostaje mieć tylko nadzieję, że za
szybkimi zmianami na rynku biurowym
nadążą władze publiczne, które nie zawsze
radzą sobie z zapewnieniem inwestorom
sprzyjających warunków do rozwoju.
– Jako deweloperzy nie oczekujemy aktywnego wsparcia ze strony władz samorządowych, wystarczy, że nikt nam nie
przeszkadza. Zdarzają się jednak pozytywne wyjątki – Wrocław na tym polu zawiesił
poprzeczkę bardzo wysoko, w ostatnich
latach dużo pozytywnych opinii pojawiło
się również o Katowicach – podsumowuje
Rafał Mazurczak.*
* W tekście wykorzystano zapis debaty z cyklu
„Inwestowanie w nieruchomości”, która odbyła się
15 października w Klubie Polskiej Rady Biznesu
66
WYWIAD
LISTOPAD 2013
Inwestycje w obiekty handlowe.
Czeka nas powrót do poziomów
z lat 2006 – 2007
Twojego samochodu już tu nie ma, są za to
nieruchomości, w które warto zainwestować
– można by sparafrazować jeden
z popularniejszych „polish jokes”. O tym, jak
kształtuje się rynek inwestycyjny w segmencie
nieruchomości handlowych w Polsce, kto jest
największym i najaktywniejszym graczem na
rynku – mówi Agata Sekuła, dyrektor działu
inwestycji na rynku nieruchomości handlowych
w Europie Środkowo-Wschodniej Jones Lang
LaSalle, w rozmowie z Łukaszem Marynowskim.
Skąd taka popularność Polski wśród inwestorów?
Agata Sekuła: Atrakcyjność Polski dla największych międzynarodowych inwestorów wynika z kilku powodów. Po pierwsze, Polska to duży kraj z ogromnym potencjałem. Mamy silny
popyt wewnętrzny i, co bardzo ważne, nasz kraj nie ucierpiał
prawie w ogóle w czasie globalnego kryzysu, utrzymaliśmy
zarówno wzrost PKB, jak i siły nabywczej. Warto też zwrócić
uwagę, że nie jesteśmy tak bardzo zależni od eksportu, jak chociażby Czechy czy Węgry. Co więcej, Polska posiada ogromny
potencjał szczególnie dla takich inwestorów, którzy chcą budować swoje portfele inwestycyjne. Należy pamiętać, że inwestor,
wchodząc na nowy rynek, musi mieć realne poczucie, że w perspektywie 4–5 lat będzie potrafił zbudować solidny portfel,
a rynek zaoferuje mu taką liczbę produktów, która umożliwi
działalność na większą skalę. To właśnie taka skala sprawia, że
biznes może generować większe dochody. W Czechach czy
na Węgrzech inwestorzy mają problem z budową większego
portfela nieruchomości właśnie ze względu na brak produktów
inwestycyjnych.
Ponad 2,4 mld euro to wartość transakcji od stycznia do
dzisiaj na całym polskim rynku, z czego nieruchomości handlowe to ponad 950 mln euro. Szacunki mówią o 3,1 mld do końca roku. Z czego wynika tak duża aktywność na naszym rynku?
Nasze prognozy bazują na wiedzy na temat toczących się
negocjacji i podpisanych umów przedwstępnych, np. transakcji
Agata Sekuła, dyrektor Działu Inwestycji na Rynku Nieruchomości
Handlowych w Europie Środkowo-Wschodniej Jones Lang LaSalle
sprzedaży centrum handlowego Wola Park w Warszawie i Galerii Kazimierz w Krakowie. Warto również dodać, że Polska oferuje wiele atrakcyjnych produktów inwestycyjnych. Oczywiście
ich liczba nie jest wystarczająca i gdyby było więcej właścicieli
gotowych sprzedać centra handlowe takiej jakości i klasy, jak
na przykład Galeria Dominikańska, wolumen transakcji byłby
jeszcze wyższy. Inaczej kształtuje się sytuacja w Czechach,
które wprawdzie cieszą się zainteresowaniem inwestorów, ale
od czasu sprzedaży Olympii w Brnie i Pałacu Flora w Pradze
w 2011 r. nie pojawiły się na rynku wysokiej jakości centra handlowe w Pradze czy miastach regionalnych. Aczkolwiek warto
zauważyć, że wartość transakcji na rynku czeskim wyraźnie
LISTOPAD 2013
wzrosła w 2013 r. – do tej pory we wszystkich sektorach zanotowaliśmy wolumen ponad 930 mln euro, co stanowi znaczny
wzrost w porównaniu z rokiem 2012, kiedy wszystkie transakcje przez cały roku zsumowały się do wolumenu 680 mln euro,
w największej mierze generowanego jednak przez transakcje
w segmencie biurowym
Dlaczego aktywność na naszym rynku jest tak duża właśnie teraz?
Mieliśmy bardzo aktywny rynek do roku 2007, a absolutny
rekord padł w 2006 r., kiedy wolumen transakcji inwestycyjnych we wszystkich segmentach osiągnął wartość ponad 5 mld
euro. Jednak po upadku banku Lehman Brothers we wrześniu
2008 r. rozpoczął się kryzys i wskutek tych wydarzeń rynek
inwestycyjny uległ kompletnemu zahamowaniu, na co wpływ
miał również brak dostępu do finansowania bankowego. Dopiero od 2010 r. inwestorzy ponownie budowali swoje zaufanie
do inwestycji w nieruchomości komercyjne oraz naszego rynku
i powoli wracali do Polski. Banki złagodziły nieco swoją politykę kredytową i wolumen transakcji zaczął rosnąć. Z naszych
analiz wynika, że rok 2013 zamknie się wynikiem 3,1 mld
euro, co będzie wartością porównywalną z rokiem 2007, kiedy
wolumen transakcji inwestycyjnych zrealizowanych na rynku
nieruchomości komercyjnych w Polsce wyniósł 3,2 mld euro.
Liczymy, że w kolejnych latach te wartości będą nadal rosły
i może uda się za kilka lat osiągnąć magiczny wolumen z roku
2006, czyli ponad 5 mld euro. Taki wynik jest możliwy tylko
przy założeniu, że nie wydarzą się żadne nieprzewidywane
sytuacje w stylu wspomnianego bankructwa Lehman Brothers
i że będziemy stale świadkami napływu na rynek dobrych produktów inwestycyjnych.
Czyli jest szansa, że jeszcze w tym roku coś się wyklaruje
i usłyszymy o kolejnym obiekcie, który zmieni właściciela?
Myślę, że tak, aczkolwiek specyfika rynku inwestycyjnego
polega również na tym, że wszystko pozostaje w sferze spekulacji, dopóki wiążąca umowa sprzedaży nie zostanie podpisana,
a nieruchomość i pieniądze nie zmienią właściciela. Żadnych
więcej szczegółów na tym etapie zdradzić nie mogę.
WYWIAD
67
Blackstone. Mamy do czynienia również z kilkoma transakcjami
w toku, takimi jak planowane przejęcie Galerii Kazimierz przez
Invesco czy Wola Park przez Inter IKEA. Oprócz wymienionych graczy jest jeszcze wielu inwestorów, którzy uważnie
obserwują polski rynek nieruchomości handlowych – w większości przypadków są to fundusze, które już w przeszłości
kupowały w Polsce. Mamy też nowych graczy, a cała lista jest
naprawdę długa.
Kto w tej chwili jest największym graczem pod względem
portfela?
Z naszych analiz wynika, że największy portfel na polskim
rynku ma dwóch graczy: Inter Ikea i Auchan – nawet przed
przejęciem sieci Real. To podmioty, które są tzw. owner occupier. A jeżeli chodzi o inwestorów, to na pewno w czołówce
znajduje się wspomniane wcześniej Atrium European Real Estate z bardzo dużym portfelem, czy Unibail Rodamco, właściciel
trzech i współwłaściciel jednej nieruchomości w Warszawie
o znacznej wartości.
A gdyby przyjąć podział geograficzny, skąd głównie
płyną fundusze i kto jest najbardziej „egzotycznym”
graczem na rynku?
Kapitał inwestowany na rynku nieruchomości handlowych
w Polsce pochodzi najczęściej z Francji, Izraela, USA, Wielkiej Brytanii i Niemiec. Co się rzuca, niestety, w oczy to to, że
wśród inwestorów praktycznie nie ma krajowych firm. Interesujące jest zaś, że na polskim rynku pojawiają się też inwestorzy
z Azji, których obecność w Europie Zachodniej – głównie Wielkiej Brytanii i Francji – jest już bardzo wyraźnie widoczna.
Wspomniała Pani o inwestorach krajowych. Arka sprzedaje nieruchomości, PZU kupuje biura i stawia ostrożne pierwsze kroki na tym rynku. Czy sądzi Pani, że w przyszłości może
pojawić się jakiś większy krajowy inwestor?
Jak transakcje na polskim rynku przedstawiają sie na tle
regionu i innych, większych państw europejskich?
Barierą dla rodzimych inwestorów są kwestie polskiego prawodawstwa dotyczącego funduszy emerytalnych, które pozwala lokować pieniądze w nieruchomości tylko w marginalnym
procencie. Wszyscy naturalni gracze, czyli fundusze emerytalne,
które pochodzą z Niemiec czy Skandynawii, mają dużo większą
możliwość, a nawet konieczność dywersyfikacji ryzyka i lokowania środków w nieruchomości. W Polsce przepisy jak na
razie nie sprzyjają takim inwestycjom.
Należy zauważyć, że nieruchomości są bardzo specyficzną
klasą aktywów – są dużo mniej płynne niż akcje czy obligacje,
a dużo bardziej wymagające. Odnosi się to szczególnie do centrów handlowych, w przypadku których rynek jest niezwykle
Najaktywniejsi gracze na rynku? Kto najchętniej
inwestuje nad Wisłą?
Kapitał inwestowany
na rynku nieruchomości handlowych
w Polsce pochodzi najczęściej z Francji, Izraela, USA,
Wielkiej Brytanii i Niemiec.
Na Polskę przypada ok. 60 proc. wszystkich transakcji zrealizowanych w tym roku na rynkach Europy Centralnej, co
czyni nas niekwestionowanym liderem. Jeśli chodzi o inne rynki
poza Europą Centralną, to widzimy wzrost aktywności w Rosji,
szczególnie zważywszy na bardzo duże wolumeny indywidualnych transakcji. Nadal bardzo aktywnymi rynkami są Niemcy
i Skandynawia. Oczywiście równie ważne pozostają Francja
i Wielka Brytania, przy czym rynek brytyjski jest bardzo charakterystyczny – dochodzi tam do transakcji na całym spektrum
rynku, od wiodących centrów handlowych super prime aż po
produkty super opportunistic. W Wielkiej Brytanii wszelkiego
typu nieruchomości znajdują nabywców.
Na pewno Polskę bardzo sobie ceni Allianz, czego potwierdzeniem jest chociażby ostatnia transakcja, czyli zakup katowickiej galerii handlowej Silesia City Center. Inni aktywni inwestorzy na rynku transakcji handlowych w Polsce w tym roku to
m.in. Atrium European Real Estate, Tristan Capital Partners czy
68
WYWIAD
dynamiczny. Takimi projektami trzeba zarządzać, należy je cały
czas dostosowywać do warunków rynkowych, do zmieniających się oczekiwań najemców i klientów oraz otoczenia konkurencyjnego, a co za tym idzie – być gotowym na ponoszenie
kosztów.
A kto najchętniej sprzedaje swoje centra?
Naturalnymi sprzedawcami są oczywiście deweloperzy, ale
jak wspomniałam, dynamika rynku handlowego jest bardzo
duża i zupełnie inna od biurowej. Deweloperzy zdają sobie
sprawę, że aby uzyskać najlepszą cenę, centrum musi sprawnie
funkcjonować przynajmniej przez rok lub dwa, zbudować
swoją pozycję, przekonać do siebie klientów, dbać o wizerunek.
Rynek w Polsce jest naprawdę dojrzały i inwestorzy sprawdzają
dokładnie historię działania centrum, analizują jego ofertę i rolę
na lokalnym rynku handlowym.
Z drugiej jednak strony są centra z historią rynkową dłuższą
niż rok czy dwa, które również znajdują kupców. Znakomitym
przykładem jest Galeria Dominikańska, która została sprzedana
po 12 latach od otwarcia. Skończył się pewien cykl, po 10 latach
wygasły pierwsze umowy najmu, obiekt został rekomercjalizowany, uzupełniono ofertę o nowe marki, przeprowadzono renowację obiektu i w rezultacie stworzono ponownie bardzo dobry
produkt inwestycyjny.
Co ciekawe, często zdarzało się, że właściciel centrum zarzekał się, że nigdy go nie sprzeda, ale gdy na stole pojawiała się
naprawdę kusząca propozycja, zmieniał zdanie. Po kilkunastu
latach w branży mogę stwierdzić, że tu nie ma reguły.
Jakich obiektów najczęściej poszukują inwestorzy?
Są dwie odmienne grupy produktów na rynku nieruchomości
handlowych, które mają szansę znaleźć nabywców. Pierwszy
to najlepsze w swojej klasie obiekty tzw. super prime, które
pojawiają się na rynku naprawdę rzadko. Takich ofert poszukują
inwestorzy typu core, którzy stawiają na produkty z najwyższej
półki spełniające wszystkie ich kryteria. W 2013 r. zrealizowano
dwie takie transakcje – były to Silesia City Center i Galeria Dominikańska, a rok temu Manufaktura. Z reguły w tym segmencie
mamy jedną transakcję rocznie lub wcale. Trzeba też zwrócić
uwagę na to, że wiele produktów z kategorii super prime jest
już w tej chwili w rękach końcowych inwestorów, czyli takich,
którzy nie zamierzają ich sprzedawać. Stopy kapitalizacji dla
najlepszych centrów handlowych z kategorii super prime są
obecnie na poziomie 5,75 proc., podczas gdy stopy kapitalizacji
dla grupy produktów po przeciwnej stronie skali, czyli super
opportunistic, kształtują się na poziomie 9 proc.+. W obu tych
sektorach są gracze, którzy szukają inwestycji i je realizują.
To, czego brakuje, to kategoria pośrednia – czyli segment nieruchomości handlowych pierwszej, a nawet drugiej generacji,
w miastach pomiędzy 100 000 – 400 000 mieszkańców. W tym
LISTOPAD 2013
segmencie rynku jest olbrzymi potencjał, ale od początku 2012 r.
nie odnotowaliśmy żadnej transakcji tego typu. Jednym z powodów takiego stanu rzeczy są trudności przy wycenie opisywanych obiektów, zważywszy na brak porównywalnych transakcji. Dodatkowo problem się pogłębia, gdy inwestorzy, którzy
są aktywni na rynku value added, nie działają długoterminowo,
tylko w okresie 3–5 lat i muszą mieć pewność, że gdy kupią
takie centrum i przeprowadzą w nim zmiany, to będą mogli
obiekt w niedługim okresie sprzedać. Inwestorzy muszą mieć
poczucie, że jest dla nich wyjście z inwestycji i że znajdą potencjalnego kupca. Na razie mamy do czynienia z błędnym kołem
– rynku nie ma, ponieważ inwestorzy go nie tworzą w obawie
przed tym, że rynku nie ma. Mam nadzieję, że ta sytuacja
ulegnie zmianie.
Na pewno taka sytuacja nie będzie trwała wiecznie
i również ta część rynku się zmieni, pytanie tylko kiedy?
Wierzę, że zmieni się to bardzo szybko z bardzo prostego
powodu – po pierwsze, produktów prime jest bardzo mało
i inwestorzy, którzy inwestują w tego typu obiekty, będą musieli
zmienić swoją strategię, oczywiście, jeśli planują dalsze zakupy
w naszym kraju. Po drugie, produkt prime jest relatywnie drogi
i wielu inwestorów nie jest w stanie sobie na niego pozwolić,
ponieważ nie zrealizują w ten sposób założonych stóp zwrotu.
I z tego powodu, mam nadzieję, że inwestorzy zaczną aktywnie
szukać produktów również w miastach od 100 000 do 400 000
mieszkańców.
Rośnie popularność modelu joint venture na europejskim
rynku, według raportu JLL w Europie jest to 70 proc. transakcji
inwestycyjnych. Jak te dane kształtują się w Polsce?
W Polsce przykładem transakcji w modelu joint venture typu
„kapitał i doświadczenie” z ostatnich miesięcy była współpraca
konsorcjum, które zostało stworzone na czele z Allianz z ECE,
zawiązana w celu kupna centrum handlowego Silesia City Center. Patrząc wolumenowo, jest to ok. 45 proc. wartości transakcji
w sektorze handlowym.
Jakie są Pani prognozy na lata najbliższe dla polskiego
rynku inwestycyjnego?
Spodziewam się, że nadchodzące lata będą bardzo dobre dla
rynku inwestycyjnego, w głównej mierze dzięki otwarciu rynku
w segmencie mniejszych miast. Co więcej, bardzo wielu inwestorów przygląda się Polsce i szuka właściwych produktów. Niektórzy z nich już stawiają pierwsze kroki w celu poznania rynku
przed większą ekspansją. Moim zdaniem w przyszłym roku osiągniemy jeszcze większy wolumen transakcji, ale rynek będzie miał
trochę inną specyfikę. Liczę na więcej transakcji ze środka rynku.
W mojej opinii, w perspektywie 3–4 lat rynek może wrócić do
wolumenów, jakie obserwowaliśmy w latach 2006–2007. n
Barierą dla rodzimych inwestorów są kwestie polskiego
prawodawstwa dotyczącego funduszy emerytalnych,
które pozwala lokować pieniądze w nieruchomości tylko
w marginalnym procencie
LISTOPAD 2013
KOMENTARZE I OPINIE
69
doradca podatkowy, menedżer w Advicero Tax
Rozliczenie podatkowe kosztów aranżacji w przypadku zamknięcia sklepu
W
ydatki ponoszone przez
najemcę na aranżację lokalu
sklepowego mogą być rozliczone
w kosztach podatkowych poprzez
odpisy amortyzacyjne przez okres
dziesięciu lat. Co zatem zrobić, jeśli
przed upływem powyższego okresu
sklep zostanie zamknięty?
Regulacje kodeksu cywilnego
dopuszczają dwa rodzaje ustaleń
w tym przypadku: wynajmujący
może żądać od najemcy przekazania lokalu w takim stanie, w jakim
znajdował się na dzień zawarcia
umowy najmu, lub też strony mogą
się umówić na rozliczenie wydatków z tytułu przekazania nakładów
inwestycyjnych, które pozostają
w lokalu po zakończeniu umowy,
wynajmującemu. Ze względu na
to, iż nakłady zwykle nie mają
realnej ekonomicznej wartości dla
właściciela budynku, a ich fizyczna
likwidacja jest nieopłacalna dla
najemcy, w praktyce najczęściej
spotykane jest zawarcie w umowie
najmu zapisu, iż najemca pozostawia nakłady w lokalu, rezygnując
przy tym z roszczeń w stosunku do
wynajmującego. Jak to wpływa na
sytuację podatkową obu stron?
Przede wszystkim, o ile najemca
nie zdąży zamortyzować całości
wydatków inwestycyjnych w czasie trwania umowy najmu, na
dzień zakończenia takiej umowy
pozostanie pewna wartość ulepszeń w obcym środku trwałym,
która nie jest rozpoznana dla
celów podatkowych. Do niedawna
możliwość zaliczenia do kosztów
podatkowych niezamortyzowanej
części wydatków budziła wiele
kontrowersji – organy podatkowe
argumentowały, że tylko fizycznie
zlikwidowane pozostałości
inwestycji mogą być odpisane dla
celów podatkowych. W ostatnim
czasie nastąpiła jednakże zmiana
linii interpretacyjnej – obecnie
uznanie tego typu wydatków
za koszty podatkowe nawet
wówczas, gdy nie dochodzi do
fizycznej likwidacji inwestycji, jest
akceptowane przez fiskusa.
Dodatkowo pozostawienie
przez najemcę nierozliczonych
nakładów w lokalu bez rekompensaty ze strony wynajmującego
może być potraktowane przez
organy podatkowe jako dostawa
towarów opodatkowana VAT. Co
więcej, u właściciela lokalu organ
podatkowy może stwierdzić
powstanie przychodu z tytułu
nieodpłatnych świadczeń. Należy
jednak podkreślić, iż w praktyce
ryzyko wystąpienia realnych
zagrożeń podatkowych w związku
z taką sytuacją może być ograniczone poprzez odpowiednie
ustalenia umowne.
Anna Malcharek
Wojciech Cieślak
Gemini Holdings: plany rozwoju w Polsce
Czas modernizacji istniejących
obiektów handlowych
dyrektor zarządzający, Gemini Holdings
G
emini Holdings jest właścicielem dwóch centrów handlowych, które stanowią kluczowy
punkt handlowy na mapie swoich
regionów. Od ponad trzech lat
z sukcesem funkcjonuje Gemini
Park Tarnów, nowoczesny obiekt
o powierzchni ponad 80 tys. mkw.,
w tym 42,5 tys. mkw. GLA. Odpowiadając na potrzeby zmieniającego się rynku, podjęliśmy decyzję
o niemal dwukrotnym powiększeniu drugiego centrum – Gemini
Park Bielsko-Biała. Po rozbudowie,
której zakończenie przewidziane
jest na wiosnę 2014 r., obiekt
będzie dysponował jedną z największych powierzchni w regionie
– ponad 40 tys. mkw. GLA. Gemini
Holdings to firma, która nieustannie się rozwija i stawia przed sobą
ambitne cele. W najbliższych
latach planowane jest powstanie
centrum handlowego Gemini Park
Tychy. Obiekt zaprojektowany jest
w kilku wariantach zakładających
blisko 50 tys. mkw. GLA. Budowa
potrwa ok. 18 miesięcy, a jej
rozpoczęcie planowane jest na
jesieni 2014 r. Obecnie pracujemy
również nad realizacją projektów
w Krakowie i w Zakopanem. Nowe
inwestycje to efekt długofalowej
strategii rozwoju i podnoszenia
standardów Centrów Handlowych
Gemini Park, które prowadzą do
uzyskania ponad 100 tys. mkw.
nowych powierzchni.
prezes The Blue Ocean Investment Group
R
ok 2014 będzie raczej czasem
modernizacji istniejących
obiektów handlowych niż budowy nowych. Na przyszły rok poza
Warszawą nie są zaplanowane
żadne duże inwestycje. W Warszawie powinna ruszyć budowa
wielofunkcyjnego kompleksu
usługowo-handlowo-kulturalnego ArtNorblin, a na terenie całego kraju
powstanie kilka mniejszych obiek-
tów, m.in. centra Dekada i Atut.
W wielu mniejszych miejscowościach jest jeszcze miejsce na
nieduże, wygodne centra oferujące produkty pierwszej potrzeby.
Jeszcze w tym roku zostanie
otwarta Dekada Grójec, a na przyszły rok zaplanowano otwarcie
Dekad w Nowym Targu i Brodnicy
oraz kolejnego centrum sieci
Atut usytuowanego w Węgrzcach
koło Krakowa oraz Jaworzu koło
Bielska-Białej.
Powoli zauważalna jest poprawa nastrojów konsumenckich,
zwłaszcza w III kw. 2013 r. wiele
dużych, znanych sieci handlowych
odnotowało wzrost obrotów. W
przyszłym roku cała branża retail
odczuje poprawę sytuacji gospodarczej, a najbardziej ci, którzy
najlepiej znają się na handlu i
mają największe doświadczenie
na tym rynku.
70
KOMENTARZE i opinie
LISTOPAD 2013
Maria Prokop
Sprofilowana multiformatowość
kluczem do sukcesu
Jak przetrwać rozbudowę centrum
handlowego i odnieść sukces?
prezes Carrefour Polska
O
becna sytuacja gospodarcza
sprawia, że sieci handlowe powinny coraz uważniej wsłuchiwać się
w realne potrzeby klientów. Analiza
koszyka zakupowego pod kątem wybieranych produktów, uzupełniona
dodatkowo o informacje związane
z zachowaniami konsumenckimi,
może stanowić doskonałą bazę do
podejmowania przez sieci handlowe
dalszych działań mających na celu
zwiększenie sprzedaży.
Przeprowadzone przez Uniwersytet
Warszawski w kwietniu br. badania
etnograficzne pokazały, że sposób,
w jaki klient dokonuje zakupów,
produkty, jakich poszukuje, oraz
sklepy, które wybiera, mogą być
zróżnicowane w zależności od miejsca jego zamieszkania, osiąganych
dochodów czy prowadzonego stylu
życia. W mniejszych ośrodkach cena
produktu jest głównym kryterium
wyboru, w większych miastach
dochodzą do tego również jakość
oraz dostępność towaru. Miejsce
dokonywania zakupów może być
również związane ze stylem życia.
Inna grupa klientów korzysta z oferty małych osiedlowych sklepów,
inna z wolno stojących hipermarketów, a jeszcze inna z operatora
spożywczego działającego na
terenie centrów handlowych.
Warto podkreślić, że każda z tych
grup dokonuje jednocześnie zakupów we wszystkich tych miejscach
w ciągu miesiąca. Nie jest więc na
sztywno przypisana do jednego
formatu sklepu. Funkcjonuje tutaj
„mix wyborów”, w którym jeden
format handlowy pełni rolę lidera,
a pozostałe jedynie go dopełniają.
Aby sprostać takim oczekiwaniom
oraz dotrzeć do jak największej
grupy klientów, Carrefour od lat
realizuje strategię multiformatowego podejścia do handlu.
To zapewnia mu pozycję lidera
w Polsce i na świecie.
Misją spółki jest przygotowanie
precyzyjnej, wręcz indywidualnej
oferty handlowej, która z jednej
strony spełni oczekiwania określonej grupy konsumentów, z drugiej
zaś pozwoli im samym dokonać
wyboru w ramach jednej marki.
Klienci mogą wybierać pomiędzy
takimi formami Carrefour jak
supermarkety, hipermarkety czy
działające na zasadach franczyzowych sklepy osiedlowe. Asortyment w każdym z tych miejsc jest
sprofilowany i dobrany pod kątem
realnych możliwości ekonomicznych panujących w konkretnych
miastach, czy wręcz dzielnicach.
Zmodernizowany w 2011 roku
hipermarket Carrefour w CH
Arkadia jest tego doskonałym
przykładem. Zmianie uległa w
nim nie tylko aranżacja działów,
ale przede wszystkim oferta handlowa. Analizując dotychczasowy
koszyk zakupowy klientów, Carrefour Polska wprowadził produkty,
na które w tej lokalizacji było
największe zapotrzebowanie.
Dodatkowo powstały innowacyjne strefy hot point, pełniące rolę
mini food-courtu.
Modernizacji poddano również
hipermarkety w tak prestiżowych
lokalizacjach jak: Złote Tarasy
(Warszawa), CH Targówek (Warszawa), CH Reduta (Warszawa),
Galeria Mokotów (Warszawa),
Sadyba Best Mall (Warszawa), CH
Zakopianka (Kraków) oraz Zielone
Wzgórze (Białystok).
Działające na zasadach franczyzowych osiedlowe sklepy Carrefour
Express są natomiast szczególnie
adresowane do osób, które
cenią sobie szybkie codzienne
zakupy w pobliżu swojego miejsca
Marketing Director Master Management Group
ktualnie realizujemy projekt
rozbudowy Magnolia Park
we Wrocławiu – największego
centrum handlowo-rozrywkowego na Dolnym Śląsku. To
ambitne i zakrojone na szeroką
skalę przedsięwzięcie. Docelowo powstanie tutaj 60 nowych
sklepów, co zapewni największą
ofertę modową we Wrocławiu.
Całość uzupełni różnorodna strefa
restauracyjna, w której klienci
znajdą aż 21 nowych lokali.
W teorii rozbudowa Magnolia
Park to utrudnienie dla klientów,
ale w praktyce można to wykorzystać do rozwoju centrum.
Klient musi wiedzieć, że gdy za
jakiś czas przyjdzie do Magnolii,
znajdzie w niej jeszcze lepszą,
bogatszą ofertę. Dlatego tak
ważna jest komunikacja – tego
kontaktu nigdy nie powinniśmy
tracić – i postawienie sprawy
jasno. Master Management
Group jako zarządca Magnolia
Park dba o rzetelną informację,
tak aby klient nie był zaskoczony
tym, co się u nas dzieje. O rozbudowie informujemy na oficjalnej
stronie internetowej galerii oraz
na Facebooku. Nawet jeżeli nie
każdy tam trafia, to informacje
znajdzie też w najważniejszych
regionalnych mediach, do których
również docieramy. Wykorzystujemy każdy możliwy kanał. Oznakowaliśmy centrum, a niedługo
pojawi się w nim też makieta
pokazująca zmiany. W specjalnym
punkcie informacyjnym będzie
można zobaczyć etapy rozbudowy. Wszystko zaprezentowane
w formie przystępnej animacji.
Rozbudowa kryje w sobie
ogromny potencjał, należy
go tylko dostrzec i umiejętnie
wykorzystać. Nawet odgradzająca
rozbudowywaną część galerii
tymczasowa ściana może się stać
polem dla nietypowych, ale atrakcyjnych działań. W Magnolia Park
ożywiliśmy ją instalacją „Huby”.
To projekt wrocławskiego artysty,
Krystiana „Truth” Czaplickiego.
Zainstalował on na ścianie formy,
przypominające rosnące na drzewach grzyby. Wcześniej „Huby”
pojawiały się m.in. w Londynie
i Moskwie – na kominach czy
fasadach fabryk. Teraz pracę
mogą podziwiać wszyscy klienci,
wchodzący do galerii głównym
wejściem.
W czasie rozbudowy nie można
udawać, że nic się nie dzieje
i tylko odliczać dni do zakończenia
inwestycji. Mimo trudności należy
robić to, co zawsze: informować,
organizować eventy i wciągać
klienta w te działania. W żadnym
wypadku nie należy odpuszczać.
zamieszkania. Ich atutem jest
również to, że w większości przypadków są one samoobsługowe,
dzięki czemu pozwalają klientom
na dokonanie samodzielnego wyboru produktów oraz w znaczący
sposób skracają czas zakupów.
Sprofilowana multiformatowość
Carrefour to nowatorskie podejście
do obecnych potrzeb konsumenckich wynikające z uważnego
wsłuchiwania się w głos konsumenta. Jasno sprecyzowana oferta
handlowa, spójna z lokalizacją
sklepu oraz jego wewnętrznym
wystrojem sprawiają, że zakupy
w Carrefour robi codziennie prawie
800 tys. Polaków.
A
LISTOPAD 2013
HANDEL
71
Łopata pod Supersam
w Katowicach wbita
Griffin Group oficjalnie rozpoczęła budowę nowego Supersamu
w Katowicach. Trwają rozmowy
o pozyskaniu marek nieobecnych
dotąd w tym mieście.
Pierwsze prace budowlane przy
ulicy Piotra Skargi 6 w Katowicach
ruszyły już we wrześniu, a 17 października nastąpiło uroczyste wbicie
pierwszej łopaty. – Nowy Supersam
powstanie w miejscu dawnej hali
targowej i ma konkurować różnorodnością. Jego oferta ma wyróżnić
się na regionalnym rynku. – Prowadzimy rozmowy z markami, których
jeszcze nie ma w centrum Katowic,
a które na pewno będą się cieszyć
dużym zainteresowaniem klientów
– zapowiada Michał Świerczyński,
kierujący handlowymi projektami
Griffin Group.
Nowy Supersam udostępni blisko
21 tys. mkw. powierzchni handlowo-usługowej na pięciu kondygnacjach
naziemnych i jednej podziemnej. Na
trzech poziomach handlowych powstanie ponad 100 sklepów i punktów usługowych, poziom drugiego
piętra przeznaczony zostanie na kino,
punkty gastronomiczne i rekreacyjne oraz centrum fitness. Natomiast
ostatnie kondygnacje zwieńczające
nowy budynek zostały przeznaczone
na parking obejmujący 400 miejsc
postojowych. Supersam wynajęty
jest już prawie w 70 proc. Centrum,
oprócz zakupów modowych, zapewnić ma również szeroki wybór
artykułów spożywczych i przemysłowych, usług, a także możliwość
korzystania z wielu kawiarni i restauracji. Ponadto klienci będą mieli
Supersam, Katowice
Pasaż Targowa, Garwolin
do dyspozycji kino i centrum fitness.
Wśród najemców znajdą się m.in.:
New Look, Mohito, Reserved, Smyk,
Empik, Aldi oraz Multikino i Pure.
Otwarcie Supersamu nastąpi
jesienią 2015 r. Całkowity budżet
inwestycji, wliczając koszty budowy,
szacowany jest na ok. 50 mln euro.
Generalnym wykonawcą jest firma
Hochtief.
W Garwolinie powstanie
retail park
W Garwolinie powstanie retail park
o powierzchni 3500 mkw. Obiekt
o nazwie Pasaż Targowa zostanie
zlokalizowany u zbiegu ulicy Targowej oraz alei Legionów. Kluczowym
najemcą obiektu została Biedronka.
Inwestycję komercjalizuje RetPro.
Obiekt uzyskał już pozwolenie
na budowę i rozpoczynają się prace
ziemne. Planowane otwarcie retail
parku to wrzesień 2014 r. Do dyspozycji klientów udostępniony zostanie
parking na ok. 85 samochodów.
– Budowanie obiektów typu retail
park to jedna ze strategii rozwoju,
którą przyjęliśmy w 2010 r. obserwując trendy na rynku – mówi Wojciech
Drozd, właściciel RetPro. – W ciągu
najbliższych dwóch lat planujemy
uruchomienie ok. 5–7 tego typu
obiektów. Pierwszym był obiekt
Galeria NDM, drugim jest projekt
w Garwolinie, trzecim będzie obiekt
na Śląsku. Aktualnie kończymy opracowanie finalnej koncepcji projektu
i jego komercjalizację rozpoczniemy
w listopadzie – dodaje.
Biuro Inwestycji Kapitałowych zbuduje galerię handlową w Dzierżoniowie
Galeria Dzierżoniów będzie pierwszym nowoczesnym obiektem
handlowym w mieście i powiecie
dzierżoniowskim. Mieszkańcy zrobią
w nim pierwsze zakupy w przyszłym
roku. Inwestorem projektu jest
Biuro Inwestycji Kapitałowych.
Galeria Handlowa o powierzchni
najmu 5 tys. mkw. powstaje w centrum Dzierżoniowa, przy ulicy Prochowej, bezpośrednio obok sklepu
spożywczego Netto. W dwupoziomowej galerii znajdować się będzie
25 lokali handlowo usługowych oraz
parking na 105 miejsc postojowych.
Otwarcie obiektu planowane jest
na III kw. 2014 r. Swoją działalność
72
HANDEL
LISTOPAD 2013
Galeria Dzierżoniów
w Galerii Dzierżoniów rozpoczną
najemcy z branży elektronicznej,
drogeryjnej, odzieżowej, obuwniczej,
artykułów dziecięcych, sportowej,
gastronomicznej i usługowej. W
obiekcie pojawi się m.in. sklep sieci
Euro RTV AGD. Obecnie prowadzone są rozmowy z potencjalnymi
najemcami galerii.
Henpol wybuduje galerię
handlową w Człuchowie
Henpol ma kontrakt na wybudowanie galerii handlowej w Człuchowie
przy zbiegu ulic Batorego i Średniej.
Zleceniodawcą jest firma Nalepa
Capital Trust.
Zakres robót obejmuje wykonanie
w standardzie „pod klucz” budynku
handlowego wraz z urządzeniami
budowlanymi i zjazdem, przebudowę
instalacji: gazowej, wodociągowej
i kanalizacji deszczowej, przygotowanie wszelkiej niezbędnej infrastruktury i zagospodarowanie terenu.
Wewnątrz znajdą się lokale usługowe,
takie jak market spożywczy, sklepy
odzieżowe, drogeria i apteka. Powierzchnia zabudowy nowo powstającego budynku wyniesie 2230 mkw.,
jego powierzchnia użytkowa i kubatura wyniosą, odpowiednio, 2123
mkw. i 16,4 tys. mkw. Termin zakończenia prac to grudzień 2013 r.
HopStop powstanie
w Siedlcach
HopStop Siedlce Partyzantów zlokalizowany będzie przy ulicy Partyzantów 14 na terenie obecnie funkcjonującej bazy PKS Siedlce.
Powstanie tam parterowy zespół
budynków usługowo-handlowych
zintegrowany z miejscami postojowy-
Galeria Kazimierz, Kraków
mi dla autobusów, stacja benzynowa
oraz stacja kontroli pojazdów. Łączna
powierzchnia GLA dla pięciu budynków wynosiła będzie ok. 11,8 tys.
mkw. Powierzchnia całkowita działki,
na której stanie inwestycja, wynosi
ponad 37 tys. mkw., a po zakończeniu
inwestycji powierzchnia zabudowy
wyniesie ponad 13 tys. mkw.
Na terenie inwestycji udostępniony
zostanie parking naziemny dla 470
samochodów, w tym 10 miejsc dla osób
niepełnosprawnych. Dostęp do strefy
dostaw zabezpieczony będzie poprzez
odrębny, dedykowany zjazd od ulicy
Kryłowa. W kompleksie powstanie powierzchnia dla operatora spożywczego
(supermarketu), RTV / AGD, drogerii,
apteki, sieciowych sklepów odzieżowych i obuwniczych oraz lokalnych
najemców. Deweloperem projektu jest
firma Katharsis Development.
HopStop, Siedlce
GTC zainkasuje
ok. 90 mln euro za
50 proc. udziałów
w Galerii Kazimierz
Globe Trade Centre ogłosiło zakończenie negocjacji z Nellia Sp. z o.o.
należącą do Grupy Invesco w sprawie warunków sprzedaży Centrum
Handlowego Galeria Kazimierz
w Krakowie. Finalizacja transakcji
uwarunkowana jest zgodą Urzędu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Decyzja GTC o sprzedaży udziałów w Galerii Kazimierz wpisuje
się w strategię firmy, która zakłada
sprzedaż dojrzałych aktywów, jak
i w ogłoszony w 2012 r. plan zakładający wygenerowanie wolnych
środków pieniężnych poprzez
sprzedaż nieruchomości.
LISTOPAD 2013
HANDEL
73
Poprzez zakończenie negocjacji
w sprawie sprzedaży Galerii Kazimierz, GTC oraz Aventus – parter
biznesowy GTC, sprzedadzą 100
proc. udziałów w krakowskim centrum handlowym. Po spełnieniu
standardowych warunków regulacyjnych i podpisaniu ostatecznej umowy
sprzedaży transakcja przyniesie GTC
ok. 50 mln euro netto.
Galeria Kazimierz mieści się w historycznym centrum Krakowa, przy
ulicy Podgórskiej. Galeria oferuje
prawie 40 tys. mkw. powierzchni
handlowej.
otwarty
W sobotę 12 października galeria
handlowa Plac Unii City Shopping
została oficjalnie otwarta i powitała pierwszych klientów.
Wielofunkcyjny kompleks Plac
Unii to jedna z największych inwestycji realizowanych w Warszawie w ostatnich latach. Składa się
z 3-poziomowej galerii handlowej
o powierzchni 15,5 tys. mkw., która
mieści blisko 60 sklepów, salonów
i punktów usługowych.
W Placu Unii ulokowały się salony
marek odzieżowych m.in.: H&M,
Cubus, Stradivarius, Massimo Dutti,
Zara, LiuJo Jeans i LiuJo Accessories,
Benetton, Deni Cler, Armani Jeans,
Vistula, Manila Grace, Marella, Joanna Klimas, oraz biżuteryjnych: Pandora, Swiss, Kruk. Usługi uzupełniają
kwiaciarnia Aga Flowers, Inmedio,
pralnia 5aSec, biuro podróży TUI
i ING Bank Śląski. Klienci mogą
również skorzystać z usług fryzjera
Haircoif, manikiurzystki w Nail Bar,
Atrium Felicity, Lublin
Plac Unii City Shopping, Warszawa
optyka. Branżę gastronomii reprezentują Blikle, Subway, Cava, Costa
by cofeeheaven, Wiking, ThaiWok
i Pizza Ristorante. W kategorii zdrowie i uroda klienci mają do wyboru
salony Ziaja i Bobbi Brown (wprowadzi się w listopadzie) oraz drogerię
Hebe. Ofertę dopełnia salon iSpot,
księgarnia Matras i Empik, Smyk,
oraz Home & You i Villeroy & Boch.
Na poziomie -1 otwarty został Supersam, który po 50 latach powrócił do
lokalizacji na Placu Unii.
Plac Unii zaprojektowany przez
APA Kuryłowicz & Associates jest
zlokalizowany przy ul. Puławskiej,
na styku Śródmieścia i Mokotowa.
Obiekt ma dobre połączenie z komunikacją publiczną, a dla kierowców
udostępnia podziemny parking dla
600 samochodów. Inwestycja – poza
częścią handlową – oferuje również
41,3 tys. mkw. powierzchni biurowej.
Znaczną jej część zajmie ING oraz
Dalkia. Plac Unii to projekt realizowany wspólnie przez Liebrecht &
wooD oraz BBI Development NFI
SA. Za zarządzanie obiektem odpowiedzialna będzie firma WeCare.
Atrium Felicity: kolejne
umowy najmu
Oferta lubelskiego Atrium Felicity
poszerzy się o pizzerię La Piazza oraz
salon Villeroy & Boch. W ostatnim
czasie do najemców centrum dołączyli: restauracja Subway, Tommy
Hilfiger, Jubiler Niewęgłowski, Lee &
Wrangler, Apart i Drogeria Hebe.
Pizzeria La Piazza zajmie lokal
o powierzchni 118 mkw. Do grona
najemców dołączyła również marka
Villeroy & Boch, która na 175 mkw.
powierzchni zaoferuje porcelanę
stołową, asortyment kryształów,
sztućców i akcesoriów do dekoracji.
Otwarcie centrum planowane jest na
początek 2014 r.
Dwie nowe marki
w Dekadzie Grójec
Ray Obuwie – ogólnopolska sieć
sklepów obuwniczych oraz marka
eSmokingWorld dołączą do grona
najemców Dekady Grójec, centrum
handlowego typu convenience,
realizowanego przez grupę Dekada
Realty.
74
HANDEL
LISTOPAD 2013
Ray Obuwie zajmie salon o powierzchni 146 mkw. W Dekadzie
Grójec swój lokal otworzy także
eSmokingWorld, marka należąca
do firmy Chic, która zajmie lokal
o powierzchni 25 mkw.
Oprócz salonu Ray Obuwie
i eSmokingWorld w ofercie Dekady
Grójec znajdzie się m.in. market
spożywczy, Martes Sport, Rossmann,
CCC, Media Expert oraz Apteka.
Na powierzchni najmu 5,4 tys.
mkw. Dekady Grójec zlokalizowanych będzie 16 lokali handlowych.
W ofercie centrum znajdą się również
punkty usługowe, a parking pomieści
180 samochodów. Otwarcie obiektu
zaplanowano na 27 listopada 2013 r.
Za komercjalizację wszystkich centrów Dekada odpowiada BOIG
Property Consulting.
Dekada Grójec
LPP nie zwalnia tempa,
otworzy nowy,
dwupoziomowy salon
w Poznaniu
Jeden z najpopularniejszych brandów w portfelu spółki LPP – Reserved, dołączy do portfolio najemców Galerii Malta w Poznaniu.
Otwarcie dwupoziomowego salonu, który zajmie ponad 2,5 tys. mkw.,
planowane jest na wiosnę 2014 r. Marka Reserved oferuje kilka niezależnych
linii ubrań dedykowanych paniom
i panom. Oferta salonu obejmuje też
kolekcje bielizny oraz wybór akcesoriów oraz butów. Nie brakuje w niej
również ubrań dla dzieci.
Galeria Malta, centrum zarządzane
przez firmę Neinver, oferuje 54 tys.
mkw. powierzchni najmu na trzech
kondygnacjach. Powierzchnia całkowita obiektu wynosi ponad 160 tys. mkw.
Galeria Warmińska: komercjalizacja na finiszu
Tommy Hilfiger, Pepe Jeans, Lee/
Wrangler oraz 4 F Sport – to kolejni najemcy, którzy ulokują się
w Galerii Warmińskiej. Na rok przed
otwarciem komercjalizacja obiektu
dobiega właśnie końca.
Galeria Warmińska obejmie zasięgiem 200 tys. olsztynian, 1,5 mln
mieszkańców województwa warmińsko-mazurskiego oraz blisko
milion turystów, którzy corocznie
odwiedzają stolicę Warmii i Mazur.
Zaoferuje klientom 170 lokali handlowo-usługowych na dwóch kondygnacjach i łącznej powierzchni ponad
116 tys. mkw. Inwestycja warta
blisko 100 mln euro zostanie oddana
w październiku 2014 r.
RuckZuck: pierwszy
w Polsce interaktywny showroom podłóg
i drzwi w PH Targówek
RuckZuck – pierwszy w Polsce interaktywny salon i zarazem show
room materiałów wykończeniowych, podłóg i drzwi – zajął 500
mkw. powierzchni w warszawskim
Parku Handlowym Targówek.
Galeria Malta, Poznań
Interaktywny salon RuckZuck
oferuje produkty renomowanej
marki Classen. Wśród nich są m.in.
podłogi drewniane, panele podłogowe, drzwi, ościeżnice i akcesoria.
Salon w Parku Handlowym Targówek jest pierwszym obiektem
w Polsce prezentującym asortyment
w tym formacie. Służą temu cztery
multimedialne boksy wyposażone
w tablety, telewizory plazmowe,
a urządzone w drewnie i białej
skórze. Kiedy klient wybiera interesujący produkty specjalne rzutniki
wyświetlą go pod stopami, a dodatkowe aranżacje są pokazywane na
ekranie telewizora. Automatycznie
wysuwane próbniki oraz zamontowane ekrany pozwalają poznać dane
techniczne asortymentu.
LISTOPAD 2013
WRF: dobre trzy
kwartały na stołecznym
rynku biurowym
Całkowity wolumen transakcji
zarejestrowanych w pierwszych
trzech kwartałach 2013 r. wyniósł
518,6 tys. mkw. i był o 14 proc. wyższy
niż wartość z tego samego okresu
2012 r. Najwięcej powierzchni wynajęto w strefie południowej górnej
(183,3 tys. mkw.). W dwóch strefach
centralnych wynajęto od początku
roku łącznie 109,1 tys. mkw. – podają
eksperci z Warsaw Research Forum.
Na koniec III kw. 2013 r. całkowite zasoby powierzchni biurowej
w Warszawie osiągnęły poziom 4,071
tys. mkw.
Przez pierwsze trzy kwartały bieżącego roku do użytkowania oddano
ponad 246,4 mkw. powierzchni biurowej, z czego 94,3 mkw. w samym
III kw. Spośród piętnastu obiektów
biurowych oddanych do użytkowania między styczniem a wrześniem
bieżącego roku tylko dwa zlokalizowane są w centrum (plac Bankowy – 3,7 tys. mkw. oraz Chmielna
25 – 4,3 mkw.). Większość nowej
powierzchni (45 proc.) została ukończona w strefie południowej górnej
(Mokotów).
Największe budynki oddane do
użytkowania przez pierwsze trzy
kwartały 2013 r. to: Konstruktorska
Business Center (48,3 tys. mkw.),
Miasteczko Orange (43,7 tys. mkw.)
oraz Marynarska 12 (40 tys. mkw.).
Wysoki wolumen nowej powierzchni spowodował wzrost
wskaźnika pustostanów w Warszawie do poziomu 10,9 proc.
z 8,8 proc. zanotowanego na koniec
2012 r. Współczynnik pustostanów
na koniec III kw. 2013 r. wyniósł
10,5 proc. w Centrum oraz 11,1 proc.
w lokalizacjach poza centralnych.
W III kw. 2013 r. 26 proc. całkowitego wolumenu transakcji stanowiły renegocjacje umów, natomiast
umowy typu pre-let odpowiadały za
ok. 37 proc. powierzchni wynajętej
brutto.
Do największych transakcji odnotowanych w III kw. 2013 r. należało wynajęcie ponad 22 tys. mkw.
przez Polkomtel w budynku przy
Konstruktorskiej 4, przeprowadzka
Grupy Getin (18,9 tys. mkw.) do
Wola Center oraz umowa najmu BZ
WBK (11,8 tys. mkw.) w Atrium
One.
BIURA
Copernicus Square
Rusza pierwszy etap
budowy Copernicus
Square
Rusza pierwszy etap działań w ramach
budowy zespołu biurowo-mieszkaniowo-handlowego Copernicus Square
na terenie dawnej warszawskiej
Elektrowni Powiśle z 1904 r.
Pierwszy etap budowy polega na
rozbiórce części dawnych budynków
kompleksu, niewpisanych do rejestru zabytków. Prace rozbiórkowe,
zgodnie z zatwierdzonym przez
Biuro Architektury i Planowania
Przestrzennego m.st. Warszawy
projektem budowlanym, stanowią
inaugurację procesu budowlanego
Copernicus Square.
Demontaż, zaakceptowany przez
stołecznego konserwatora zabytków,
obejmie pięć obiektów XX-wiecznej
elektrowni, nieewidencjonowanych
jako zabytki: kotłownię, warsztat,
rozdzielnię, łącznik między budynkami D2 (dawnej maszynowni), D3
(biurowca elektrowni z 1920 r.) i D5
(budynkiem dawnego kesonu), a także budynek transportu i budynek
inwestora.
Ta część działań pozwoli na
oczyszczenie i uporządkowanie obszaru inwestycji, czyli przygotowanie terenu do dalszych prac budowlanych. Rozbiórka prowadzona będzie
przy jednoczesnym zabezpieczeniu
elementów konstrukcyjnych i ścian
zewnętrznych przyległych obiektów
zabytkowych.
Copernicus Square powstanie
na warszawskim Powiślu między
ulicami Dobrą, Leszczyńską, Wybrzeżem Kościuszkowskim i Zajęczą.
W zrewitalizowanych budynkach
historycznych XX-wiecznej Elektrowni Warszawskiej i w pięciu
75
nowych obiektach zostanie oddanych do użytku ponad 41 tys. mkw.
powierzchni, w tym: 26,3 tys. mkw.
biur, 8359 mkw. handlu i usług, 5912
mkw. mieszkań i parking
podziemny.
W ramach adaptacji kompleksu,
w ścisłej współpracy ze stołecznym
konserwatorem zabytków zostaną
utrzymane i wyeksponowane historyczne elementy, np. stare konstrukcje i stalowe szkielety, leje z dawnej
kotłowni, olbrzymi bębnowy filtr
do wody rzecznej czy suwnice
z budynku maszynowni. W ramach
kompleksu powstaną dostępne dla
wszystkich mieszkańców place miejskie: plac Wiślany, plac Przyrody,
plac Techniki i plac Historii. Inwestycja zostanie oddana do użytku
w ciągu 24 miesięcy od rozpoczęcia
prac budowlanych.
Echo rozpoczyna
realizację II etapu A4
Business Park
w Katowicach
W ramach II etapu inwestycji powstanie 10-kondygnacyjny budynek
o powierzchni biurowej wynoszącej
ok. 9 tys. mkw. oraz kubaturowy
parking wielopoziomowy oferujący
560 miejsc postojowych.
Zakończenie realizacji budynku
zaplanowano na IV kw. 2014 r.,
natomiast parking ma być gotowy
w I kw. 2014 r. Wykonawcą stanu surowego jest firma Remax Construct.
A4 Business Park składa się
z trzech budynków. Realizacja
pierwszego z nich dobiega końca
– zakończenie zaplanowano na I kw.
2014 r. 7-kondygnacyjny budynek
powstający w ramach I etapu oferuje
9 tys. mkw. i został w całości wynajęty przez koncern informatyczny
IBM, który w A4 Business Park
otworzy swoje centrum biurowe.
A4 Business Park
76
BIURA
A4 Business Park powstaje przy
ul. Francuskiej, w sąsiedztwie zjazdu
z autostrady A4. Projekt opracowała
pracownia architektoniczna DDJM
z Krakowa. W obiekcie znajdą się też
punkty usługowe i handlowe, szatnie
i parkingi dla rowerów, kantyna,
klub fitness i miejsca wypoczynku.
W marcu br. A4 Business Park
otrzymał certyfikat BREEAM Interim z oceną „Very good”.
Budowa wrocławskiego
Times II ruszy na
przełomie 2013/2014
Kompleks biurowo-usługowy Times
II, planowany przez UBM w centrum
Wrocławia, otrzymał pozwolenie
na budowę. W ramach projektu pomiędzy ulicami Kazimierza Wielkiego
i Ruską powstaną dwa budynki wraz
z wielopiętrowym podziemnym
parkingiem publicznym.
Łącznie będą oferować ok. 18 tys.
mkw. powierzchni biurowej, 2500
mkw. powierzchni usługowej oraz
ok. 370 miejsc parkingowych. Deweloper zapowiada, że biurowiec zostanie wkomponowany w istniejącą
historyczną zabudowę w taki sposób,
by elewacja wpisała się w zabytkowy
charakter Starego Miasta. Za projekt
architektoniczny jest odpowiedzialna
Autorska Pracownia Architektoniczna APA Hubka.
Times II
LISTOPAD 2013
– Realizacja projektu rozpocznie się
na przełomie lat 2013 i 2014 i będzie
trwać ok. 20 miesięcy. Obecnie zakończono przeprowadzanie wstępnych
prac archeologicznych na terenie
budowy – mówi Peter Obernhuber,
członek zarządu UBM. Znaleziona na
jej miejscu historyczna architektura,
sięgająca częściowo aż XII w., zostanie zabezpieczona pod nadzorem
konserwatora zabytków. W ciągu
najbliższych miesięcy przystąpimy do
wykonania zabezpieczenia wykopu
i rozpoczęcia prac budowlanych
– zapowiada.
Bank BPH konsoliduje
swoje biura w Krakowie
Bank BPH podpisał umowę najmu
lokalu biurowego o powierzchni
3100 mkw. w budynku AVIA w Krakowie – inwestycji realizowanej przez
spółkę joint venture CA Immo oraz
GD&K Group.
Przewidywany termin wprowadzenia się BPH do obiektu to grudzień
2014 r. Bank BPH zajmie w budynku
AVIA półtora piętra. Dotąd działał
w kilku rozproszonych po mieście
lokalizacjach. Posunięcie to wpisuje się
w strategię banku polegającą na konsolidacji swoich nieruchomości w celu
osiągania lepszych wyników.
Budynek AVIA znajduje się na
terenie Krakowskiego Parku Tech-
nologicznego przy alei Jana Pawła
II – w Krakowskiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej. Po ukończeniu
realizacji inwestycji AVIA odda do
dyspozycji najemców ponad 11,5
tys. mkw. powierzchni biurowej
brutto. Typowa kondygnacja w tym
budynku, zaaranżowana dookoła
położonego w środku wewnętrznego dziedzińca pozostającego do
dyspozycji wszystkich najemców,
liczyła będzie ponad 2400 mkw.
brutto. Głębokość traktu biurowego
mierzona pomiędzy przeciwległymi
ścianami zewnętrznymi wynosi tylko
nieco powyżej 13 m, dzięki czemu
wnętrze jest doświetlone. Zakończenie realizacji obiektu przewidziano
na grudzień 2014 r.
Inwestycję AVIA realizuje spółka
joint venture CA Immo oraz GD&K
Group. W procesie komercjalizacji
budynek AVIA jest reprezentowany
na zasadzie wyłączności przez firmę
Fisheye – krakowskiego pośrednika
w obrocie nieruchomościami i zarazem firmę konsultingową specjalizującą się w działalności na rynku nieruchomości komercyjnych. Realizując
tę transakcję, Bank BPH korzystał
z usług doradczych firmy DTZ.
Startuje budowa
SkyRes w Rzeszowie
We wrześniu informowaliśmy
o otrzymaniu przez spółkę Developres
pozwolenia na budowę nowoczesnego biurowca w Rzeszowie. Właśnie
rozpoczęły się prace budowlane przy
wartej ok. 100 mln zł inwestycji.
Na plac budowy przy ul. Warszawskiej 18 wjechały maszyny
i rozpoczęły się prace przy budowie
najnowocześniejszego, wielkopowierzchniowego budynku biurowego
w Rzeszowie. SkyRes Warszawska
będzie pierwszym w tym mieście
ekologicznym biurowcem klasy A.
Powstanie w centrum, na dwuhektarowej działce między ulicami
Warszawską, Lubelską i al. Wyzwolenia. 14-kondygnacyjny biurowiec
zaoferuje 25,7 tys. mkw. powierzchni
całkowitej, w tym 19,4 tys. mkw.
pod biura. Na dole będzie miejsce
na lokale usługowo-handlowe, które
zajmą 584 mkw., oraz podziemny
parking na 338 samochodów. SkyRes
będzie po sąsiedzku z największą Galerią Handlową Rzeszów oraz czte-
LISTOPAD 2013
rogwiazdkowym Hotelem Rzeszów
wraz z Centrum Konferencyjnym.
W maju biurowiec został poddany
rejestracji w systemach certyfikacji
LEED i BREEAM. Jego oddanie do
użytku jest planowane na IV kw. 2014 r.
Jest umowa na nowy
wieżowiec w Warszawie
Polski Holding Nieruchomości
podpisał ze spółką z grupy Hochtief
umowę na realizację wieżowca przy
ul. Świętokrzyskiej 36 w centrum
Warszawy. Nowa inwestycja ma
powstać w ciągu 4–5 lat, a partnerzy
rozpoczynają właśnie prace nad
nowym projektem.
Współpraca będzie polegać na
objęciu przez Hochtief Development
Poland Sp. z o.o. połowy udziałów
w spółce celowej należącej do PHN
SA, w której będzie znajdować się
nieruchomość przy ul. Świętokrzyskiej 36. Umowy między PHN
i Hochtief (deweloperska i joint
venture) określają precyzyjnie warunki współpracy oraz role partnerów w realizacji wspólnego projektu,
to jest wybudowania inwestycji na
nieruchomości będącej w użytkowaniu wieczystym grupy PHN. W wyborze partnera joint venture PHN
doradzała firma Jones Lang LaSalle.
Na działce o powierzchni ok. 5,5
tys. mkw. powstanie wieża biurowo-handlowa. Wstępna koncepcja
(studium chłonności) przygotowana
przez Polsko-Belgijską Pracownię
Architektury przedstawiała ok.
150-metrowy obiekt o powierzchni
najmu ok. 44 tys. mkw., który miał
powstać w dwóch fazach. Inwestycja zyskała roboczą nazwę „PHN
Tower”, a jej szacowany koszt miał
przekroczyć pół miliarda złotych.
Ten projekt stracił jednak na aktualności. PHN i Hochtief zweryfikują
założenia i dane koncepcyjne oraz na
podstawie analiz przygotują nowy
projekt. Prace nad nim będzie prowadzić równolegle kilka pracowni
architektonicznych. Wysokość, powierzchnia, koszt realizacji, a nawet
jego nowa nazwa będą zależeć od
finalnie wybranego projektu.
– Konkurencja jest bardzo silna, ale
mamy nadzieję, że uda nam się przebić
i stworzyć produkt adekwatny do
rynku, który zostanie dobrze przyjęty
w Warszawie i pozyska najemców
– powiedział Artur Lebiedzński,
p.o. prezes PHN. Dodał, że spółka
skorzysta z finansowania dłużnego
z zaciągniętego kredytu. – Ciężko
w tej chwili mówić o kosztach albo
powierzchni, bo one będą zależne od
projektu, który wybierzemy – powiedział Paweł Laskowicz-Fabisiewicz w
rozmowie z „The City”. Wiadomo, że
zakładany czas przyjęty na ukończenie
inwestycji to ok. 4–5 lat. Opracowanie
ostatecznej wersji projektu ma potrwać
co najmniej kilka miesięcy.
Nowa inwestycja przy ul. Świętokrzyskiej zastąpi istniejący budynek
biurowy, który trafi pod kilof. Kiedy
to się stanie? – W odpowiednim momencie. Nie ma sensu wyburzać tego
budynku teraz, skoro są tam jeszcze
nasi najemcy i czerpiemy dochody
z najmu – tłumaczył Paweł Laskowicz-Fabisiewicz, wiceprezes PHN.
– Umowy najmu były zawierane na
czas nieokreślony z krótkim okresem
wypowiedzenia, właśnie ze względu
na nasze plany inwestycyjne, więc nie
powinno być problemu z ich rozwiązaniem. Oczywiście będziemy informować o tym odpowiednio wcześniej
– powiedział Paweł Laskowicz-Fabisiewicz w rozmowie z „The City”.
Wieżowiec ma się ostatecznie
znaleźć w portfelu Polskiego Holdingu Nieruchomości. – Hochtief
jest deweloperem projektu. Takie
jest założenie, my chcielibyśmy być
wyłącznym właścicielem i zarządcą
tej inwestycji – powiedział Paweł
Laskowicz-Fabisiewicz.
Le Palais Offices
BIURA
77
Wszystkie czynności związane
z przygotowaniem, a następnie
realizacją projektu będą koordynowane przez Hochtief Development
Poland Sp. z o.o., działającego jako
menedżer projektu na mocy zawartych umów deweloperskich. Strony
uzgodniły maksymalny okres na
osiągnięcie odpowiednich warunków
inwestycyjnych dla nieruchomości,
który wynosi 36 miesięcy.
Warszawski biurowiec
sprzedany za 31 mln
euro
Warimpex poinformował o finalizacji sprzedaży biurowca Le Palais
Offices funduszowi IVG Warschau
Fonds.
Sfinalizowanie transakcji nastąpiło
niespełna osiem miesięcy od ukończenia i otwarcia tego gmachu. Łączna cena sprzedaży nieruchomości
wyniosła 31 mln euro.
– Historyczne znaczenie budynków przy ulicy Próżnej i całego
otoczenia sprawiło, że był to niosący
wiele wyzwań, wyjątkowy projekt
rewitalizacyjny. Mimo wysokich
wymogów związanych z ochroną
konserwatorską nasz zespół wykonał
całość prac remontowo-budowlanych w ciągu zaledwie półtora roku.
Obecnie udało się z pełnym sukcesem zakończyć ostatni etap realizacji
tego projektu – mówi zadowolony
78
BIURA
Franz Jurkowitsch, prezes Warimpexu.
Biurowiec Le Palais znajduje się
w centrum Warszawy przy skrzyżowaniu ulicy Próżnej i placu Grzybowskiego. Obiekt ten oferuje 5300 mkw.
powierzchni biurowej oraz 1300 mkw.
powierzchni przeznaczonej na handel
detaliczny oraz restauracje/bary na
kondygnacji podziemnej. Ponad 85
proc. powierzchni biurowej znalazło
już najemców, a do wynajęcia pozostało
600 mkw. biur. Wynajęte zostały również wszystkie większe pomieszczenia
handlowe na parterze.
GTC wynajmuje w Łodzi
Aegon, firma z branży ubezpieczeń,
oraz Impel Catering, spółka zajmująca się usługami wsparcia dla
biznesu, podpisały umowy wynajmu
powierzchni w University Business
Park w Łodzi.
Firma Impel Catering, część notowanej na warszawskiej giełdzie grupy
kapitałowej Impel, zdecydowała się na
wynajęcie 353 mkw. powierzchni przeznaczonej pod działalność gastronomiczną na siedem lat, do grudnia 2020 r.
Z kolei spółka Aegon Services,
która wspiera i koordynuje sieć
sprzedaży usług spółek ubezpieczeniowych Aegon w Polsce, zdecydowała się na przedłużenie istniejącej
umowy najmu. Nowe porozumienie
zostało zawarte na trzy lata.
University Business Park Łódź
LISTOPAD 2013
University Business Park to ukończony w 2010 r. budynek biurowy
oferujący łącznie 18,5 tys. mkw. Biurowiec należy do Globe Trade Centre. Oprócz spółek Aegon i Impel
w siedmiopiętrowym biurowcu mają
siedziby m.in.: Samsung Electronics
Polska, Accenture, Mobica czy PKP
Informatyka.
Nordea Bank i Prudential
Polska wynajmują u SEB
Asset Management
Firma SEB Asset Management wynajęła ponad 1,6 tys. mkw. powierzchni
biurowej w Łodzi w budynku Aleja
PiŁsudskiego 22 firmom Nordea
Bank i Prudential Polska.
Bank Nordea podpisał pięcioletnią
umowę na 1,4 tys. mkw. powierzchni biurowej. Firma wprowadzi się
do nowych biur pod koniec roku.
W biurowcu znajdzie się centrum
operacyjne firmy, w którym pracować będzie ok. 150 osób.
Firma Prudential Polska wynajęła
205 mkw. również na pięć lat. Do
biurowca wprowadzi się w grudniu.
W obu transakcjach najmu doradzała
firma Knight Frank.
Aleja Piłsudskiego 22 to biurowiec
działający od 2006 r. na łódzkim
rynku, który oferuje ponad 6,5 tys.
mkw. powierzchni najmu. Biurowiec wchodzi w skład portfela SEB
Group.
Audatex w IO-1
Audatex Polska, firma dostarczająca
rozwiązania z zakresu kompleksowej
obsługi procesu likwidacji szkód
komunikacyjnych, podpisała umowę
najmu ponad 500 mkw. powierzchni
biurowej w należącym do Immofinanz
Group budynku IO-1 w Warszawie.
W transakcji najmu doradzał zespół
ekspertów z firmy Jones Lang LaSalle.
IO-1 oferuje ponad 19 000 mkw. powierzchni biurowej w obrębie 14 kondygnacji. Biurowiec zlokalizowany jest
u zbiegu ulicy Puławskiej i alei Niepodległości, obok stacji metra Wilanowska.
Fiat zostaje w Warszawie
Cztery spółki włoskiego koncernu
motoryzacyjnego, Grupy Fiat, przedłużyły umowę najmu na łącznie
4 tys. mkw. powierzchni biurowej
w warszawskim budynku Catalina
Office Center.
W Polsce Grupa Fiat jest obecna
od 1992 r., kiedy podpisano kontrakt
o utworzeniu Fiat Auto Poland
w Bielsku-Białej. Działalność grupy w całości opiera się na sektorze
motoryzacyjnym. Firma projektuje,
konstruuje i sprzedaje samochody
osobowe m.in. takich marek jak Fiat,
Lancia, Alfa Romeo, Fiat Professional
i Abarth oraz luksusowe samochody
marek Ferrari i Maserati. Na świecie
poprzez inne spółki firma działa także
w obszarze komponentów i systemów produkcyjnych.
W budynku Catalina Office Center
swoje biura mają polskie spółki: Fiat
Auto Poland SA (produkcja i sprzedaż
samochodów osobowych); Fiat Bank
Polska SA (usługi bankowe), FGA
Leasing Polska Sp. z o.o. (leasing samochodów) i Iveco (produkcja i sprzedaż
lekkich samochodów dostawczych).
Budynek biurowy Catalina Office
Center jest zlokalizowany u zbiegu ulic
Puławskiej i Rzymowskiego. Obiekt
dysponuje 10 kondygnacjami. Został
oddany do użytku pod koniec 2009 r.
Jego całkowita powierzchnia wynosi
21 tys. mkw., z czego powierzchnia
użytkowa stanowi 14 tys. mkw. Deweloperem obiektu jest jedna ze spółek
wchodząca w skład Catalina Group,
która to grupa specjalizuje się zarówno
w budownictwie komercyjnym, jak
i mieszkaniowym. Za projekt architektoniczny odpowiada pracownia Szaroszyk & Rycerski Architekci sp. z o.o.
listopad 2013
MAGAZYNY
79
Stołeczny rynek magazynowy pójdzie w górę
Eksperci z CBRE oczekują, że aktywność deweloperów w sektorze magazynowym i logistycznym w Warszawie i okolicach wzrośnie. Będzie
ona odzwierciedlała rozwój rynku
powierzchni handlowych i handlu
elektronicznego oraz dobrą kondycję polskiej gospodarki.
Zasób nowoczesnych powierzchni
magazynowych w Warszawie i okolicach wynosi 2,7 mln mkw. W związku
z relatywnie wysokimi stawkami
czynszu oraz ograniczoną dostępnością
obiekty magazynowe usytuowane
w granicach administracyjnych miasta
poszukiwane są przede wszystkim
przez firmy działające na rynku lokalnym, oferujące usługi drukarskie czy
archiwizacji dokumentów oraz obsługujące sektory detaliczny i FMCG.
Pozostałe firmy zazwyczaj decydują się
na wynajem powierzchni magazynowych poza Warszawą. Lokalizacje podwarszawskie oferują dobre połączenia
komunikacyjne, niższe stawki najmu
oraz potencjał do rozbudowy w przyszłości – podają analitycy z CBRE.
Aktywność najemców z sektora
magazynowego utrzymuje się na wysokim poziomie. W pierwszej połowie
2013 r. zawarto umowy najmu na
łączną powierzchnię 235 tys. mkw.,
z czego 45 proc. stanowiły nowe umowy, 45 proc. renegocjacje i 10 proc.
transakcje najmu dodatkowych powierzchni. Przez cały 2012 r. zasób
powierzchni magazynowych wzrósł
o 88 tys. mkw., podczas gdy w pierwszej połowie 2013 r. do użytku oddany
został tylko 1 obiekt, czyli II etap MLP
Park Pruszków o powierzchni 8 tys.
mkw. W regionie Warszawy w budowie
znajduje się 59 tys. mkw. powierzchni
magazynowych, z czego 37 proc. zlokalizowanych jest w samej stolicy, zaś
pozostała część w aglomeracji. Odsetek
wolnych powierzchni magazynowych
w granicach Warszawy wynosi 18 proc.
oraz 14 proc. w aglomeracji.
Prologis zebrał miliony
na europejski fundusz
Deweloper ogłosił, że zebrał 450
mln euro dla swojego funduszu
Prologis European Properties Fund
II (PEPF II), po raz pierwszy otwierając się na nowych, zewnętrznych
inwestorów.
Prologis Park Janki
Jak poinformował deweloper, zainteresowanie zamkniętym funduszem
przerosło oczekiwania i zbieranie
środków trwało znacznie krócej, niż
pierwotnie zakładano. Do 125 mln
euro, które wkłada do funduszu Prologis, spółka zebrała dodatkowe 325
mln euro. James W. Green, dyrektor
zarządzający Prologis, zauważył, że
zebrane środki pokazują siłę europejskiego rynku magazynowego i europejskie aktywa spółki nadal bardzo
dobrze rokują pod kątem rozwoju.
Na 30 czerwca 2013 r. PEPF II był
właścicielem ponad 220 obiektów
obejmujących 5,2 mln mkw. w 12
krajach na Starym Kontynencie.
Peakside sprzedaje
Diamond Business Park,
Polonia I zostanie na
rynku do 2016 r.
Peakside Capital, firma inwestycyjna Private Equity działająca na
europejskim rynku nieruchomości,
w imieniu Polonia Property Fund
LP sprzedała łódzkie centrum logistyczne Diamond Business Park.
Diamond Business Park to centrum magazynowe o powierzchni
blisko 61 tys. mkw. usytuowane
w Łodzi, w pobliżu głównych szlaków transportowych w kraju. Kompleksem magazynowym zarządzał
fundusz Polonia I poprzez firmę
zarządzającą Peakside Polonia Mana-
gement należącą od sierpnia 2012 r.
do Peakside Capital.
– Tak jak to miało miejsce w przypadku sprzedaży Diamond Business
Park, będziemy otwarci na sprzedaż po satysfakcjonujących cenach
aktywów należących do Funduszu
Polonia I, zgodnie z naszym planem
zarzadzania, w ciągu najbliższych
trzech lat, aż do końca trwania funduszu – powiedział Stefan Aumann,
partner i założyciel Peakside Capital.
Po konsultacjach z inwestorami
Peakside Capital przesunął do lipca
2016 r. termin zakończenia działania
funduszu Polonia I. Przedłużenie
terminu pozwoli na uporządkowany
proces sprzedaży nieruchomości
należących do funduszu przy jednoczesnej maksymalizacji zysków
inwestorów.
Amazon w Polsce:
poznaj szczegóły
Amazon planuje otwarcie trzech
centrów logistycznych w Polsce
do 2015 r. W ciągu trzech lat od ich
powstania utworzone zostanie 6000
stałych miejsc pracy i 9000 sezonowych.
Dwa pierwsze centra logistyczne
powstaną w okolicach Wrocławia
i Poznania. Ich otwarcia planowane
są na sierpień 2014 r. Kolejne centrum we Wrocławiu zostanie otwarte
do połowy 2015 r. Polskie centra
80
MAGAZYNY
logistyczne zostaną włączone do
europejskiej sieci Amazon liczącej
25 obiektów. Będą służyły zamówieniom z Amazon.de, a docelowo będą
obsługiwać klientów Amazon z całej
Europy. Każde z dwóch pierwszych
centrów logistycznych, których
otwarcie zaplanowane jest na drugą
połowę 2014 r., początkowo zatrudni ok. 1200 pracowników. Rekrutacja
rozpocznie się w październiku tego
roku.
Jedno z centrów, których otwarcie
planowane jest w 2014 r., zlokalizowane będzie niedaleko Wrocławia, w Bielanach Wrocławskich, w gminie Kobierzyce. Wynajmowane będzie od firmy
Goodman. Natomiast drugie centrum
powstanie w Sadach w okolicy Poznania, w gminie Tarnowo Podgórne.
Budynek wynajmowany będzie od
Panattoni Europe. W 2015 r. zostanie
otwarte kolejne centrum logistyczne
w Bielanach Wrocławskich, niedaleko
pierwszego budynku firmy Amazon,
które również wynajmowane będzie
od Panattoni Europe. Każdy z obiektów będzie zajmował powierzchnię
ok. 95 tys. mkw. Według zapowiedzi
Amazona w ciągu trzech lat od powstania polskich centrów utworzone
zostanie 6000 stałych miejsc pracy
i 9000 sezonowych – w okresie
przedświątecznym.
LPP zainwestuje 140 mln
zł w Pruszczu Gdańskim
LPP, właściciel marek odzieżowych
takich jak: Reserved, Cropp, House, Mohito i Sinsey, zainwestuje
w Pruszczu Gdańskim 140 mln zł.
Firma rozpoczęła właśnie rozbudowę swojego centrum logistycznego
położonego przy ulicy Tczewskiej 2.
– To jedna z największych inwestycji w historii naszej firmy oraz
zdecydowanie największa z tegorocznych – mówi Stanisław Dreliszak, dyrektor Działu Logistyki
LPP SA. – W związku z gwałtownym rozwojem firmy rozbudowa
naszego głównego magazynu była
sprawą niecierpiącą zwłoki. Obecne
27 tys. mkw. powierzchni magazynu
przy takim dużym rozwoju firmy to
za mało. Dzięki inwestycji będziemy
mieli drugie tyle nowej powierzchni.
Koniec rozbudowy magazynu
przewidziany jest na kwiecień 2014 r.
Cały projekt ma się zakończyć wio-
LISTOPAD 2013
sną roku 2015. Rok zajmą montaż
najnowszych systemów magazynowych, uruchomienie i testy. Obecnie
w centrum zatrudnionych jest 350
osób. Po rozbudowie LPP zatrudni
jeszcze 140 nowych pracowników.
Diamond Business Park Janki
AIG/Lincoln rozbuduje
Diamond Business Park
AIG/Lincoln Polska otrzymało
ostateczną decyzję umożliwiającą
budowę kolejnego etapu Diamond
Business Park w Warszawie (Janki).
Obiekt powiększy się o 15 tys. mkw.
Projekt nowej części Diamond
Business Park uwzględnia zapotrzebowania zarówno klientów poszukujących mniejszych przestrzeni
(już od 500 mkw.), jak i dużych
operatorów logistycznych planujących otwarcie nowego terminalu
w Warszawie. Kompleks Diamond
Business Park oddalony jest 12 km
od centrum stolicy i 5 km od Lotniska Chopina.
Budowa magazynu LPP w Pruszczu Gdańskim
Panattoni rozbuduje
Park Łódź East
Deweloper rozbudowuje Panattoni Park Łódź East o kolejne 11,3
tys. mkw. Najemcą zaplanowanej
powierzchni jest dotychczasowy
klient parku – firma TERG-Mediaexpert specjalizująca się w dystrybucji produktów RTV, AGD oraz
multimediów.
Dotychczas najemca zajmował
12 tys. mkw., a wraz z nowo wybudowaną częścią jego centrum
magazynowe zajmie łącznie ponad
23 tys. Inwestycja prowadzona jest
w ramach kolejnego etapu realizacji
czwartego budynku, a jej zakończenie planowane jest na maj 2014 r.
W transakcji pośredniczyła agencja
Jones Lang LaSalle.
Czerwona Torebka wyda
400 mln zł na logistykę
Czerwona Torebka poinformowała
o zawarciu umowy ze spółką For
Logix o świadczenie usług logistycznych. Przez najbliższe 5 lat
Czerwona Torebka zapłaci za nie
ponad 400 mln zł.
W ramach umowy firma For Logix
zobowiązała się do spedycji i transportu towarów na terenie Polski oraz
poza jej granicami, przyjęcia, składowania, przygotowania do wysyłki
i wydania towarów, obsługi procesu
dostaw oraz zarządzania gospodarką
magazynową. Umowa została zawarta na czas nieokreślony.
LISTOPAD 2013
C&W: hotele na
celowniku inwestorów
Według prognoz firmy Cushman
& Wakefield w najbliższych sześciu
miesiącach właścicieli mogą zmienić
hotele: dwa pięciogwiazdkowe i dwa
czterogwiazdkowe w Czechach, jeden pięciogwiazdkowy na Węgrzech
oraz co najmniej jeden pięciogwiazdkowy w Polsce.
W Czechach została niedawno
zawarta transakcja sprzedaży pięciogwiazdkowego hotelu Palace
w Pradze (124 pokoi), a w Polsce
– trzygwiazdkowego hotelu Mercure
w Zakopanem (288 pokoi).
– Polska jest postrzegana w regionie
jako najważniejszy rynek inwestycyjny, ale obserwujemy wzrost zainteresowania najlepszymi obiektami hotelowymi również w Pradze i Budapeszcie
– przekonuje Frédéric Le Fichoux, dyrektor ds. nieruchomości hotelowych
na Europę Środkowo-Wschodnią
w firmie Cushman & Wakefield. – Ze
względu na ożywienie gospodarki europejskiej i rosnące zainteresowanie inwestycjami hotelowymi przewidujemy
w przyszłym roku wzrost wolumenu
transakcji inwestycyjnych w Europie
Środkowej – dodaje.
Według analityków C&W zwiększone zainteresowanie inwestycjami
w regionie Europy Środkowej jest
wynikiem systematycznego wzrostu
obrotów i wskaźników RevPAR,
czyli przychodów z jednego pokoju,
w Bratysławie (10,7 proc.), Budapeszcie (8,4 proc.) i Pradze (2,4 proc.)
w pierwszej połowie 2013 r. w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku. Natomiast w Warszawie
po gwałtownym ożywieniu na rynku
hotelowym w 2012 r. za sprawą organizacji Mistrzostw Europy w Piłce
Nożnej Euro 2012 w bieżącym roku
odnotowano spadek wskaźników
RevPAR. (RevPAR oznacza przychód
z jednego pokoju i mierzy efektywność hoteli jako iloczyn średniej ceny
Hotel Mikołajki
HOTELE
81
Pięciogwiazdkowy hotel
powstanie w Szklarskiej
Porębie
Hotel Sun & Snow Resorts Szklarska Poręba
i obłożenia). Mimo to Warszawa jest
nadal postrzegana jako dobre miejsce
do inwestycji.
– Ze względu na ożywienie na
polskim rynku wolumen obrotów
w Warszawie wzrośnie w IV kw.
2013 r. i I kw. przyszłego roku – zapowiada Sarka Chapman, doradca ds.
nieruchomości hotelowych w Europie
Środkowo-Wschodniej w C&W.
Spółka Inpro otworzyła
Hotel Mkołajki
Grupa kapitałowa Inpro otworzyła
swoją nową inwestycję – pięciogwiazdkowy Hotel Mikołajki,
położony na Ptasiej Wyspie.
Gdańska spółka do tej pory posiadała
Dom Zdrojowy w Jastarni. Inwestycję
na Mazurach rozpoczęła w maju 2011 r.
Obecnie w Hotelu Mikołajki znajduje
się 78 pokoi i 25 apartamentów, profesjonalne spa, basen, sauny i łaźnie, sale
konferencyjne oraz marina. Hotel ma
też dwie restauracje, z których jedna
zajmuje ponad 300 mkw. i jest przystosowana do organizacji dużych imprez.
W bezpośrednim sąsiedztwie mieszczą
się trzy sale konferencyjne wyposażone
w sprzęt multimedialny i audiowizualny, które można z nią łączyć, uzyskując
powierzchnię nawet 650 mkw. Hotel
Mikołajki włączył również do oferty
możliwość kupna apartamentów w systemie condo, w cenach zaczynających
się od 12 tys. zł netto za mkw. Prawie
połowa z nich znalazła już nabywców.
Warszawskie biuro architektoniczne KM Rubaszkiewicz zwyciężyło
w konkursie organizowanym przez
Sun & Snow oraz inwestora Univitae
na projekt architektoniczny pięciogwiazdkowego hotelu w Szklarskiej
Porębie. Obiekt powstaje w ramach
kompleksu wypoczynkowego Sun
& Snow Resorts – Szklarska Poręba.
Pięciogwiazdkowy hotel planowany
jest jako jeden z czterech budynków
kompleksu wypoczynkowego Sun
& Snow Resorts w Szklarskiej Porębie.
Według wstępnych założeń ma oferować ok. 150–200 luksusowych pokoi
hotelowych. W salach hotelowych będą
organizowane konferencje. Hotelowy
basen, restauracje, sale zabaw dla dzieci
będą dostępne dla wszystkich gości
ośrodka. Budżet inwestycji wynosi 50
mln zł. Rozpoczęcie budowy hotelu
planowane jest na przełom 2013/2014,
a jej ukończenie dwa lata później.
Projekt realizowany będzie jako
condohotel, to znaczy poszczególne
pokoje hotelowe będą przeznaczone
na sprzedaż. Dostępne będą zarówno
standardowe pokoje hotelowe, jak
i większe, najbardziej luksusowe apartamenty z widokiem na pasmo Karkonoszy. Hotel w Szklarskiej Porębie
będzie dopiero drugim w regionie
obiektem mogącym się pochwalić
pięcioma gwiazdkami.
Orbis prognozuje prawie
200 mln zł zysku w tym
roku
Zarząd spółki Orbis prognozuje,
że wynik operacyjnego EBITDA Grupy
Hotelowej Orbis w 2013 r. wyniesie
192 mln zł.
Porównywalny wynik EBITDA w roku 2012 zawierał wpływ
mistrzostw Europy w piłce nożnej
i wyniósł 203 mln zł. Prognoza
EBITDA uwzględnia wynik z regularnej działalności operacyjnej,
z wyłączeniem wpływu zdarzeń
jednorazowych, takich jak sprzedaż
nieruchomości, aktualizacja wartości
aktywów trwałych czy koszty restrukturyzacji zatrudnienia.
Grupę Hotelową Orbis tworzą
Spółki: Orbis SA, Hekon-Hotele
Ekonomiczne SA, UAB Hekon oraz
Orbis Kontrakty Sp. z o.o.
82
TransferY
LISTOPAD 2013
Cztery awanse w Colliers International
Colliers International poinformował o czterech awansach w dziale powierzchni
biurowych oraz powierzchni logistycznych i przemysłowych.
Małgorzata Zbróg z działu powierzchni logistycznych i przemysłowych awansowała na stanowisko associate directora. Do Colliers International dołączyła w październiku 2009 r. i zajmuje się doradztwem
przy wynajmie i sprzedaży nieruchomości. Na stanowisko associate directora w dziale powierzchni
biurowych i reprezentacji najemcy awansowała Katarzyna Tasarek-Skrok. Dołączyła do Colliers International w 2007 r. Od 2011 r., jako senior associate, tworzyła dział Metropolitan Investment, zajmujący
się obsługą klientów indywidualnych zainteresowanych inwestowaniem w nieruchomości komercyjne.
Olga Winiarska, reprezentująca dział powierzchni biurowych i reprezentacji wynajmującego, awansowała na stanowisko senior associate. Olga Winiarska rozpoczęła pracę w Colliers International
w lutym 2011 r. Obecnie jest odpowiedzialna za budowanie relacji z klientami, utrzymywanie systematycznych kontaktów z obecnymi najemcami oraz koordynację całego procesu komercjalizacji/
rekomercjalizacji budynków. Joanna Bartosiewicz awansowała na stanowisko associate w dziale
powierzchni biurowych i reprezentacji najemcy. Dołączyła do Colliers International w 2010 r. Jest
członkiem zespołu doradczego dedykowanego do reprezentacji najemców.
Awans w Atrium:
nowy członek zarządu
Grupa Atrium European Real Estate
Limited poinformowała, że Ljudmila
Popova, dotychczasowa szefowa Departamentu Rozwoju Biznesu i Relacji
Inwestorskich, została awansowana
na członka zarządu grupy w trybie
natychmiastowym.
Ljudmila Popova
dołączyła do Atrium
w kwietniu 2009 r. jako
analityk finansowy
współpracujący z CEO
i CFO. Początkowo
odpowiadała jedynie
za wyceny nieruchomości, w miarę upływu czasu zwiększał się
zakres jej obowiązków. Obecnie nadzoruje
całą działalność grupy na rynkach kapitałowych, a także relacje z inwestorami i obligatariuszami. Ljudmila Popova jest również
szefową departamentu badań grupy.
Grzegorz Dudziak dyrektorem
w BNP Paribas Real Estate
Grzegorz Dudziak został mianowany
dyrektorem działu property management na Region Europy Środkowo-Wschodniej (CEE) w BNP Paribas Real
Estate.
Dudziak zarządzać będzie zespołami
w czterech krajach regionu CEE, co obejmuje Polskę, Czechy, Węgry i Rumunię.
Grzegorz Dudziak ma 26 lat doświadczenia
w pracy na kierowniczych stanowiskach,
z czego prawie 20 lat
spędził jako dyrektor
zarządzający międzynarodowymi firmami
handlowymi i z branży
real estate lub ich kluczowymi departamentami. Zanim dołączył
do BNP Paribas Real Estate, pracował
w firmie DTZ jako strategic head of property
management w regionie CEE. Wcześniej,
w latach 2003–2007, pełnił funkcję dyrektora zarządzającego i prezesa zarządu
w spółce Donaldsons Poland.
Grupa Hotelowa Orbis
poszerza swoje szeregi
Dwie nowe osoby dołączyły do National Sales Team w Grupie Hotelowej
Orbis. Paweł Mroziak objął stanowisko
kierownika sprzedaży ds. kluczowych
klientów, natomiast Paulina Kalinowska – key account managera MICE.
Paulina Kalinowska swoje pierwsze doświadczenia w branży hotelarskiej zdobywała od 2005 r. Przez całą swoją dotychczasową karierę w dziale sprzedaży była związana
z hotelem Novotel Warszawa Centrum, do
którego dołączyła w 2007 r. w charakterze
asystenta dla klientów Leisure.
Paweł Mroziak z początkiem lipca dołączył
do National Sales Team w Grupie Hotelowej
Orbis na stanowisku kierownika sprzedaży
ds. kluczowych klientów. Swoją karierę
w branży hotelarskiej rozpoczął w hotelu
Hilton Warsaw.
HB Reavis: ekspansja na nowe
rynki i kolejne zmiany
personalne
HB Reavis rozszerza swoją działalność na nowe rynki. Do listy krajów,
takich jak Słowacja, Czechy, Polska
i Węgry, w których HB Reavis działa
od dawna – dołączą Wielka Brytania
i Turcja. Międzynarodowej ekspansji
HB Reavis towarzyszą zmiany w zarządzie grupy.
Do nowego CEO grupy Pavela Trenki dołączają inni członkowie zarządu: Jiri Hrbacek
pozostanie na stanowisku CFO grupy
i będzie od tej chwili dodatkowo odpowiedzialny za zarządzanie działem prawnym.
Marcel Sedlak, który odpowiadał do tej pory
za przygotowanie wejścia strategicznego
grupy na dwa nowe rynki, będzie teraz
zarządzał działalnością HB Reavis na rynku
nieruchomości w Turcji i na Słowacji. W dalszym ciągu będzie koordynował również
rozwój inwestycji w Polsce.
Do zarządu zostali powołani także dwaj
kolejni menedżerowie. Radim Rimanek
będzie odpowiedzialny na działalność HB
Reavis w Czechach, na Węgrzech oraz
w nowej placówce w Londynie. Będzie też
kontynuował kierowanie najmem nieruchomości biurowych, a także IT i marketingiem.
Robert Kantor będzie odpowiedzialny za
dział budownictwa i zarządzanie aktywami całej Grupy. Viliam Pancik i Marteen
Hulshoff pozostaną członkami szerszego
zarządu, którego prezesem jest większościowy właściciel grupy deweloperskiej HB
Reavis, Ivan Chrenko.
BĄDŹ DoBRzE
PoiNFoRMowANy
nr 3 / (35)
MARZEC 2013
ISSN 2081-1683
ISSN 2081-1683
nr 5 / (37)
(w tym 8% VAT)
MAJ 2013
ISSN 2081-1683
(w tym 8% VAT)
MAJ 2013
wynajmuje
kwiecień 2013
kwiecień 2013
MARZEC 2013
Mayland reloaded
Polish projects at
MIPIM 2013
Budżetówka
nr 4 / (36)
(w tym 8% VAT)
InWEsTYCYjnY
InWEsTYCYjn
TYCY Y
TYCYjn
OdPłYW
Rossmann
KRYzYs zMIEnIa
OBLICzE HandLu
chce być
– WYWIad z MaCIEjEM KaRWOWsKIM
z MILLWaRd BROWn
wszędzie
BIznEs
na kaMIEnICaCH
Podchody
Publiczno-Prywatne
SALE
Women
czerwiec 2013
ISSN 2081-1683
2013-02-10 09:57:02
PLaża, słOńCE
I PIENIąDzE
wRzEsiEń 2013
issn 2081-1683
Cena 40 PLn / 10 EuRo
1 MLd zł
na InWEsTYCjE
2013-03-01 14:18:54
nR 8 / (39)
(w tym 8% VAT)
01 okladka kwiecien.indd 1
The PolISh
CommerCIAl
REAL ESTATE
REVIEW
Jak ożywić
ulice handlowe?
BOOK
ISSN 2081-1683
ALMANAC
OF SHOPPING
CENTRES
ISSN 2081-1683
Almanach
CENTRÓW HANDLOWYCH W POLSCE
Kadrowe
u K ładan
uKładanKi
ładanK
Ki
Almanach Centrów Handlowych w Polsce 2 0 1 3 /2 0 1 4
wywiad z jarOsła
,
dyrektorem zarządzającym ds. nieruchomości w PkP sa
2013-05-07 21:08:15
(w tym 8% VAT)
PROPERTY BOOK 2 0 1 3
do nieruchomości
01 okladka maj.indd 1
2013-04-08 14:38:20
– rynek nieruchomości
wakacyjnych odżywa
Pociąg
HB REavIs:
WYDANIE 4
– wywiad z DIaNą PaszkOWską,
dyrektor operacyjną w sieci Centro
01 okladka marzec.indd 1
wRzEsiEń 2013
CZERWIEC 2013
NajEMCa WYbIEra
z rOzWagą
NOW
01 okladka luty.indd 1
nr 6 / (38)
Refurbishment
2013/2014
Re
Real
eal
e
al
FOR
Partner strategiczny / Strategic Partner
Partnerzy Merytoryczni / Contents Partners
Partner
Partnerzy merytoryczni / Contents Partners
Partnerzy / Partners
®
01 okladka czerwiec.indd 1
2013-06-05 11:16:15
01 okladka wrzesien nowa.indd 1
2013-09-04 14:09:22
001 okladka RER 2013.indd 1
2013-02-06 17:34:07
001 okladka almanach.indd 1
2013-07-04 16:52:33
zAMÓw PRENUMERAtĘ
zAMAwiAJĄC RoCzNĄ PRENUMERAtĘ otRzyMUJEsz 9 wyDAŃ tHE City
+ wyDANiA sPECJAlNE: PRoPERty BooK,
AlMANACH CENtRÓw HANDlowyCH i oFFiCE BooK
tel. 22 851 03 05
[email protected]
www.thecity.com.pl

THE CITY 11_2013

Transkrypt

Podobne dokumenty

Warszawa, Mokotów 2 780 000 zł 168 m.kw.