docEfekt - EACEA
download 
Reklamacja Transkrypt
Efekt - EACEA
KORZYŚCI DLA OBYWATELI 25 przykładów związanych z programem „Europa dla obywateli” Europa dla obywateli Europe Direct to serwis, który pomoże Państwu znaleźć odpowiedzi na pytania dotyczące Unii Europejskiej Numer bezpłatnej infolinii (*): 00 800 6 7 8 9 10 11 (*) Niektórzy operatorzy telefonii komórkowej nie udostępniają połączeń z numerami 00 800 lub pobierają za nie opłaty. Wiele informacji o Unii Europejskiej można znaleźć w portalu Europa (http://europa.eu). Dane katalogowe znajdują się na końcu niniejszej publikacji. Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2012 ISBN 978-92-9201-313-4 doi:10.2797/99885 © Unia Europejska, 2012 Powielanie materiałów dozwolone pod warunkiem podania źródła. Printed in Belgium Wydrukowano na papierze bielonym bez chloru SŁOWO WSTĘPNE Nasza tożsamość jako obywateli Europy kształtuje się każdego dnia. Unia Europejska i obywatelstwo Europy to nie abstrakcyjne pojęcia, lecz trwałe osiągnięcia zrodzone z zaangażowania obywateli Europy w życie publiczne i liczne projekty, w które wnieśli oni swoje emocje i potencjał intelektualny. Jedynie przez współpracę – obywateli ze wszystkich państw członkowskich oraz ich reprezentantów w instytucjach Unii Europejskiej – możemy najlepiej wykorzystać potencjał stworzony przez zjednoczoną Europę i, ramię w ramię, stawiać czoła wyzwaniom stawianym nam przez dzisiejszy świat. Musimy dołożyć zatem wszelkich starań, aby unaocznić pozytywny wkład, jaki Unia Europejska wnosi w życie swoich mieszkańców, a także pozytywne wartości, które ona reprezentuje, takie jak: wolność słowa, poszanowanie praw człowieka, równość, tolerancja, praworządność, solidarność oraz walka z rasizmem i ksenofobią. Unia Europejska to oparte na zasadach demokracji przedsięwzięcie, funkcjonujące dzięki udziałowi obywateli Europy w procesach politycznych, a także dzięki możliwościom, jakie stwarza w zakresie dochodzenia ich praw i obrony wyznawanych przez nich wartości. Na znak tego, że instytucje UE pragną nadać obywatelom Europy ważniejszą rolę, rok 2013 zostanie ogłoszony Europejskim Rokiem Obywateli. Ma to służyć zwiększeniu świadomości obywateli UE na temat konkretnych korzyści, jakie mogą odnieść dzięki unijnym prawom, a także na temat działań politycznych i programów, których celem jest pomoc im w korzystaniu z tych praw. Doprowadzi to do stymulacji i wzmocnienia społecznego i demokratycznego zaangażowania obywateli Unii Europejskiej, szczególnie na forach obywatelskich na temat polityki unijnej i wyborów do Parlamentu Europejskiego. W związku z tym mam przyjemność przedstawić niektóre projekty, które otrzymały dofinansowanie w ramach programu „Europa dla obywateli” i wprowadziły europejską ideę w życie. Od swojego powstania w 2007 roku program „Europa dla obywateli” stworzył obywatelom europejskim niezliczone możliwości zaangażowania się w setki projektów. Do tej pory w projektach finansowanych w ramach tego programu wzięło udział ponad 5 500 000 osób. Program „Europa dla obywateli” jest otwarty dla wszystkich zainteresowanych stron, takich jak organizacje pozarządowe czy władze lokalne promujące obywatelstwo europejskie. Najlepsze praktyki przedstawione w niniejszej broszurze są świadectwem części wykonanej dotychczas pracy. Są one znakiem dynamicznego społeczeństwa obywatelskiego istniejącego w Unii Europejskiej i zaangażowania jej mieszkańców w sprawę integracji europejskiej. Mogą stanowić również podwaliny przyszłych działań. Viviane Reding Wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej komisarz ds. sprawiedliwości, praw podstawowych i obywatelstwa 3 WPROWADZENIE The ciTizen’s effecT 25 features about the Fora publiczne społeczna, w ramach której obywatele mogą toczyć debaty i dyskusje, od zawsze Europe fori przestrzeń Citizens programme stanowiły nieodłączne elementy demokratycznego społeczeństwa. Dzisiaj program „Europa dla obywateli” służy stworzeniu współczesnej europejskiej agory. Zapoczątkowany w 2007 roku program wspiera inicjatywy umożliwiające międzynarodową i międzykulturową wymianę między ludźmi. Europe for Citizens Każdego roku około 1 000 różnych organizacji z 30 krajów biorących udział w programie (27 państw członkowskich Unii Europejskiej oraz Chorwacji, Macedonii i Albanii) otrzymało dofinansowanie na wsparcie ich działań i projektów. Różnorodność spełniających kryteria wnioskodawców – organizacji pozarządowych, władz lokalnych, instytucji edukacyjnych, sieci wolontariuszy i wielu innych – ułatwia przekazywanie przesłania o aktywnym obywatelstwie ludziom ze wszystkich środowisk. Również typy dofinansowywanych projektów sa bardzo różnorodne. Projekty w dziedzinie partnerstwa miast oraz sieci miast partnerskich okazały się wysoce efektywnym środkiem jednoczenia obywateli Europy z różnych krajów, rozwijającym tolerancję i wzajemne zrozumienie. Każdy projekt oferuje możliwości dialogu międzykulturowego i wymiany doświadczeń – niezależnie od tego, czy ma on formę festiwalu, konferencji na temat demokracji czy badania jakości życia starszych mieszkańców europejskich obszarów wiejskich. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego i ośrodki analityczne także odgrywają ważną rolę w promowaniu wartości europejskich oraz wspieraniu działań, debaty i refleksji na temat tożsamości europejskiej. Kolejna istotna kategoria inicjatyw dotyczy aktywnej pamięci. Projekty te mają na celu zachowanie żywej pamięci o ofiarach nazizmu i stalinizmu. Dzięki stosowaniu kreatywnych i atrakcyjnych metod interakcji i rozpowszechniania informacji, takich jak inscenizacje, gry fabularne, pisanie opowiadań czy nagrywanie reportaży wideo, finansowane projekty odnoszą sukces w angażowaniu młodzieży europejskiej i zwracaniu uwagi społeczeństwa. Program „Europa dla obywateli” dochodzi do ważnego etapu. Cykl 2007-2013 dobiega końca, a na rok 2014 planowane jest rozpoczęcie kolejnego siedmioletniego programu. W świetle znakomitych rezultatów odniesionych do tej pory program będzie kontynuowany oraz odpowiednio dostosowywany do zmieniającego się kontekstu Większy nacisk położony zostanie na inicjatywy stymulujące debatę, refleksję i współpracę, przyczyniające się do zrozumienia Unii Europejskiej przez jej obywateli. Celem jest promowanie europejskiego obywatelstwa i zachęcanie do aktywności obywatelskiej na poziomie unijnym. Niniejsza broszura zawiera przykłady 25 wybranych projektów, tym samym prezentując najważniejsze elementy definiujące obywatelstwo europejskie XXI wieku. 5 LISTA PROJEKTÓW OBYWATELE EUROPEJSCY ZABIERAJĄ GŁOS SPOTKANIA MIAST PARTNERSKICH „Europe en Scène” Wicklow Town Council, Ireland „Konferencja europejskich miast partnerskich na temat wolontariatu” Miasto Trogir, Chorwacja „Działalność obywatelska w kontekście integracji europejskiej”14 Ayuntamiento de San Fernando de Henares, Hiszpania 12 SIECI MIAST PARTNERSKICH „Madrid en Red” Fundación Voluntarios por Madrid, Hiszpania 18 „Karta europejskich społeczności wiejskich” gmina Haren, Holandia 20 „Europejska sieć kształtowania polityki i działań na rzecz seniorów w Europie” Skövde, Szwecja 22 „Wszechstronna integracja osób niepełnosprawnych” Varpalota, Węgry 24 ŚRODKI WSPARCIA: DZIAŁANIA PARTNERSKIE „Quels jumelages pour quelle Europe” Rada Gmin i Regionów Europy, Francja 28 „W obliczu wyzwań związanych z wdrażaniem sieci miast partnerskich” Sweden Emilia Romagna Network, Włochy 30 PROJEKTY OBYWATELSKIE „Mikronomia” VZW City Mine, Belgia 34 „Eurozjednoczeni w kulturze” (ang. Euromed in Culture) Association pour le Développement culturel européen et international, Francja 36 „Historie możliwej Europy” Universita popolare di Roma, Włochy 38 „Europa lokalnego szczebla dla lokalnego dobrobytu” Instytut Społeczeństwa Otwartego, Węgry 6 10 40 SPOŁECZEŃSTWO OBYWATELSKIE W DZIAŁANIU „Ruch na rzecz praworządności i obywatelstwa” Fondazione Giovanni e Francesca Falcone, Włochy 44 „Pokolenie 89” Instytut Kultury Rumuńskiej, Rumunia 46 „Laboratorium miejskie” Associazione Ilaria Alpi, Włochy 48 „Aktywni obywatele kontrolują sytuację: liderzy dla Europy XXI wieku” EUCLID, Wielka Brytania 50 „Podróżna kuchnia postaw obywatelskich” Krajowy Instytut Integracji Społecznej, Litwa 52 „Objazdowa kampania poświęcona prawom obywatelskim uczniów” OBESSU – Biuro Organizacyjne Europejskich Związków Uczniowskich, Belgia 54 „Kobiety w Europie a europejska inicjatywa obywatelska” Fundacja Roberta Schumana, Francja 56 PAMIĘĆ „Transport” MEDIEL, Belgia 60 „Sprawiedliwi przeciwko wszystkim formom totalitaryzmu” Comitato per la foresta mondiale dei Giusti, Włochy 62 „Krokus” Irlandzkie Towarzystwo Edukacji o Holokauście (HETI), Irlandia 64 „Futurama” OPONA o.p.s., Czechy 68 „Świadomość procesów historycznych jako motor odpowiedzialności Europejczyków” SAVES Pazinimo ir realizavimo studija, Litwa 70 7 OBYWATELE EUROPEAN EUROPEJSCY CITIZENS ZABIERAJĄ TAKE THE FLOOR GŁOS SPOTKANIA MIAST PARTNERSKICH EUROPA JEST SCENĄ, A MY AKTORAMI Wzajemne poznawanie dziedzictwa miast partnerskich na corocznym festiwalu międzykulturowym Z nane jako „Ogród Irlandii”, hrabstwo Wicklow ze swoimi wspaniałymi wzgórzami i górami, długimi piaszczystymi plażami, rzekami i jeziorami jest jednym z prawdziwych skarbów krajobrazu tego kraju. Jednak piękno naturalne okolic to zaledwie jedna z wielu atrakcji, które ma do zaoferowania ta część Irlandii. Dzięki swojemu zaangażowaniu w dynamiczną sieć miast partnerskich miasto Wicklow stało się ośrodkiem wydarzeń międzykulturowych. W lipcu 2011 roku zostało wybrane na gospodarza festiwalu „Europe en Scène”. Tytuł projektu: „Europe en Scène” 2011 Koordynator: Rada Miasta Wicklow (Irlandia) Państwa partnerskie: Wielka Brytania, Niemcy, Francja, Rumunia, Włochy Czas trwania projektu: 1.6.2011 – 20.3.2012 Finansowanie projektu w ramach programu „Europa dla obywateli”: 9 000 EUR „Europe en Scène” to wspólny projekt ośmiu miast, których celem jest wzajemne zapoznanie się ze swoim dziedzictwem kulturowym i stworzenie więzi między obywatelami Europy pochodzącymi z różnych środowisk. Miasta Wicklow, Montigny le Brettoneux (Francja), Tirgu Mures (Rumunia), Kierspe (Niemcy), Denton (Wielka Brytania), Marostica (Włochy), San Fernando (Hiszpania) i Eichenzell (Niemcy) udowodniły, że niezależnie od miejsca urodzenia ludzi łączą podobne ideały, wartości, problemy i cele. W blasku lipcowego słońca Wicklow przywitało pełen zapału tłum młodych ludzi, pragnących uczestniczyć w tym wydarzeniu. Do udziału w projekcie zaproszono wszystkie grupy wiekowe lokalnej społeczności. Liczne rodziny gościły u siebie uczestników programu, nadając imprezie przyjemny charakter i ludzki wymiar. Wielu mieszkańców miast biorących udział w projekcie zaoferowało oprowadzanie zwiedzających i pilotowanie wycieczek, a lokalni muzycy, artyści i sportowcy udzielali się poprzez interesujące pokazy swoich talentów. Codzienne warsztaty oparte na muzyce, tańcu i pokazach teatralnych były prawdziwym tyglem kultur. Indywidualne i grupowe występy, które zaprezentowano, łączyły artystyczne elementy wszystkich uczestniczących regionów. Po trwającym tydzień festiwalu uczestnicy powrócili do swoich miast z jedną myślą: to, co nas łączy, jest silniejsze od tego, co nas dzieli. Ta jedna myśl wywołuje uśmiech, który długo nie schodzi z warg. 10 Wydarzenie to odniosło olbrzymi sukces. Wszyscy lepiej zrozumieliśmy dziedzictwo przyjmującego nas państwa oraz europejską różnorodność kulturową. Zdaliśmy sobie sprawę z tego, jak ważną rolę w społecznościach lokalnych może odgrywać wolontariat. Efekt Dzięki projektowi „Europe en Scène” miałem przyjemność poznać ludzi z całego świata. Bardzo podobało mi się zwiedzanie zabytków kultury, nawiązywanie nowych przyjaźni i udział w warsztatach. Opinie uczestników To wydarzenie było doskonałą okazją do zaangażowania całej lokalnej społeczności, niezależnie od wieku, w działania w ramach wolontariatu poprzez organizację wycieczek i zwiedzania oraz pokazy lokalnych muzyków, artystów i sportowców. Festiwal udowodnił, że inicjatywy kulturalne w połączeniu z entuzjastycznym lokalnym zaangażowaniem, mogą ułatwić dialog między społecznościami, które geograficznie dzielą znaczne odległości. Europe en Scène pozwala uczestnikom programu dowiedzieć się więcej o historii i kulturze przyjmującego ich miasta oraz o jego okolicznej przyrodzie; wspiera ponadto rozwój lokalnej turystyki. Zachęca on również do nowego spojrzenia na to, co naprawdę oznacza integracja europejska i pozwala lepiej zrozumieć, w jaki sposób Unia Europejska wpływa na nasze życie. http://www.wicklow.ie/apps/wicklowbeta/TownCouncils/EuropeEnScene.aspx 11 www.wicklowtowntwinning.com/europe.html WOLONTARIAT DLA EUROPY Osiem miast partnerskich może zmienić stan rzeczy J ak powiedziała znana artystka Marjorie Moore, wolontariat jest ukoronowaniem demokracji. „Głosujesz w wyborach raz do roku, ale kiedy działasz jako wolontariusz, codziennie oddajesz głos na społeczność, w której chcesz żyć”. Rok 2011, Europejski Rok Wolontariatu, stworzył doskonałą okazję, by zwrócić uwagę na to, jak duży wpływ wywiera taka działalność na nasze życie osobiste, jak również na płaszczyźnie społecznej. Tytuł projektu: „Konferencja europejskich miast partnerskich na temat wolontariatu EUR-VOL” Koordynator: Miasto Trogir (Chorwacja) Państwa partnerskie: Węgry, Niemcy, Włochy, Czechy, Włochy, Polska Czas trwania projektu: 27– 30.5.2011 Finansowanie projektu w ramach programu „Europa dla obywateli”: 21 697 EUR Dokonano tego w ramach projektu „Konferencja europejskich miast partnerskich na temat wolontariatu (EUR-Vol)”. Pod koniec maja 2011 r. miasto Trogir w Chorwacji z zadowoleniem przyjęło przedstawicieli miast partnerskich Hajduboszormeny (Węgry), Veterstetten (Niemcy), Porto San Elpidio (Włochy), Pragi (Czechy), Budapesztu (Węgry), Montesilvano (Włochy) i Słupcy (Polska). Czterodniowa impreza dotycząca wartości wolontariatu miała na celu zwiększenie świadomości społecznej, zaangażowania i zrozumienia, jakie korzyści społeczne przynoszą organizacje działające w oparciu o wolontariat. Kilka warsztatów, wykładów i prezentacji stanowiło dla uczestników okazję do dyskusji na temat kluczowych kwestii dotyczących organizacji i zarządzania inicjatywami o charakterze wolontariatu. Stwierdzono, że problemy, z jakimi najczęściej borykają się koordynatorzy, wynikają z uprzedzeń, braku odpowiedniego rozpowszechnienia informacji oraz unikania odpowiedzialności. Dla uczestników posłużyło to jako punkt wyjścia do opracowania rozwiązań umożliwiających pokonywanie takich przeszkód. Konferencja utorowała drogę do stworzenia nowych sieci współpracy i planowania przyszłych wspólnych działań: obozów językowych dla uczniów, którzy będą przyjmowani przy pomocy chętnych nauczycieli, projektów ochrony środowiska, wystaw sztuki, wspólnych forów internetowych, obozów sportowych, muzycznych i artystycznych. Ponadto rozmawiano o praktycznych aspektach dotyczących zarządzania projektami opartymi o wolontariat, umożliwiając uczestnikom dzielenie się przykładami z własnego doświadczenia oraz doskonalenie umiejętności i wiedzy na ten temat. W ramach projektu ożywiono otoczenie przyjazne dla idei wspierania dobrowolnych działań w UE, wzmocnienia pozycji organizacji działających w ramach wolontariatu i poprawy jakości usług związanych z tą działalnością. 12 Efekt U d z i a ł w t y m p ro j e kc i e by ł ce n n y m d o ś w i a d c ze n i e m d l a m n i e i m o j e g o stowarz yszenia (działające w ramach wolontariatu stowarz yszenie o celach niezarobkowych zrzeszające osoby pomagające ludziom znajdującym się w niekorzystnej sytuacji). Wszystkie działania w ramach projektu zostały pomyślnie zrealizowane i pomogły nam w wymianie wiedzy i doświadczenia w dziedzinie wolontariatu z innymi miastami. Wypracowaliśmy również dobre relacje z innymi miastami i stowarzyszeniami w tym obszarze, co jest dla nas bardzo przydatne. Opinie uczestników Udana realizacja tego projektu nie byłaby możliwa bez wsparcia ze strony programu „Europa dla obywateli”. Ta inicjatywa była pożytecznym doświadczeniem i z większ yła chęć uczestniczących miast do współpracy w zakresie wolontariatu. Konferencja „EUR- vol” miała przekonać ponad 250 uczestników, w tym osoby niepełnosprawne i bezrobotne, o możliwości dokonania zmian zarówno na poziomie indywidualnym, jak i społecznym. Na zakończenie konferencji przedstawiciele uczestniczących miast podpisali oficjalne memoranda o współpracy. Każde z miast stworzyło punkt informacyjny, który ma być miejscem wymiany dla lokalnych organizacji zaangażowanych w wolontariat. Stanowi to sieć połączeń dla przyszłych wymian dobrych praktyk wolontariatu, doświadczeń i współpracy międzykulturowej pomiędzy uczestniczącymi miastami a szeroko pojętym społeczeństwem europejskim. http://trogirportal.info/trogir/hrvatska/european-volunteering-conference-u-trogiru-krajem-svibnja 13 KAŻDY EUROPEJCZYK SIĘ LICZY Spotkania małych miast poświęcone rozmowom o wielkich sprawach i promowaniu różnorodności I migracja: słowo, które u większości Europejczyków prawdopodobnie wywoła grymas niechęci na twarzy, zwłaszcza w czasach niepewności finansowej. Korzyści, jakie ludzie z innych krajów i kultur mogą wnieść w formie nowych pomysłów, odmiennego punktu widzenia przy rozwiązywaniu problemów i ogólnego wzbogacenia kulturowego, są szybko odrzucane, a całe zjawisko jest powszechnie postrzegane w negatywny sposób. Ale dlaczego tak się dzieje? Tytuł projektu: „Działalność obywatelska w kontekście integracji europejskiej” Koordynator: Ayuntamiento de San Fernando de Henares (Hiszpania) Państwo partnerskie: Rumunia Czas trwania projektu: 1.2.2011 – 1.7.2011 Finansowanie projektu w ramach programu „Europa dla obywateli”: 6 392 EUR Kwesię tę poruszono w ramach projektu „Działalność obywatelsk a w kontekście integracji europejsk iej” zainicjowanego przez hiszpańską gminę San Fermando de Heneres we współpracy z dwoma partnerskimi gminami z Rumunii, Vaslui i Campia Turzii, poświęconego tematyce imigracji, opieki społecznej, praw kobiet i ról społecznych młodzieży i osób starszych. Obecnie w Hiszpanii Rumuni stanowią jedną z największych grup imigrantów, co odpowiada nieco ponad 14% całkowitej populacji imigrantów przebywających w tym państwie. Odsetek ten obejmuje także wielu Rumunów urodzonych w Hiszpanii, którym czasami ciężko jest zintegrować się z lokalną społecznością bez poczucia, że są dyskryminowani. Projekt ma na celu ułatwienie integracji i zrozumienia tej grupy oraz grup imigrantów jako takich i ma pomóc im stać się bardziej aktywnymi członkami hiszpańskiego społeczeństwa. Pierwszym krokiem w tym kierunku był szereg spotkań zorganizowanych z udziałem wielu obywateli i różnych podmiotów instytucjonalnych, które miały na celu jak najbogatszą wymianę opinii. Chodziło o to, aby stworzyć warunki, które zachęcą uczestników do swobodnej dyskusji o sprawach społecznych stanowiących wspólny przedmiot zainteresowania na gruncie podzielanego poczucia przynależności do Unii Europejskiej Na forach internetowych obywatele mogli wyrażać opinie na temat sposobów budowania porozumienia między przedstawicielami organów miejskich i populacją, a w dniu 9 maja (Dzień Europy) opinie te zostały zaprezentowane raz jeszcze na międzynarodowej konferencji, która odbyła się w San Fernando de Heneres. Zebrane zalecenia zostały podane do wiadomości gmin miast partnerskich. Dzięki tej inicjatywie udało się na zachęcić obywateli do aktywnego uczestnictwa w budowaniu zjednoczonej Europy opartej na demokracji i prawach człowieka, otwartej na świat i wzbogaconej o różnorodność kulturową. Poruszone kwestie wciąż pozostają otwarte, a projekt może służyć jako inspiracja dla innych instytucji walczących z dyskryminacją w Europie i na świecie. 14 Podjęto działania w celu zaangażowania najbardziej defaworyzowanych grup obywateli. W ten sposób dowiedzieli się oni o elementach polityki UE, które mogą przyczynić się do ograniczenia ich trudności społecznych. Efekt Dzięki uczestnictwu w projekcie „Europa dla obywateli” miałem przyjemność wzięcia udziału w bardzo interesującej debacie. Dzielenie się osobistymi doświadczeniami w kwestiach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania poszerzyło moje horyzonty w odniesieniu do różnorodności kulturowej. Opinie uczestników Inicjatywa była kontynuacją projektu „Todos Europeos” („Wszyscy jesteśmy Europejczykami”). Celem było lepsze poznanie faktycznej sytuacji demograficznej, charakteryzującej się współistnieniem różnych narodowości. Realizacja tego projektu w ramach programu „Europa dla obywateli” umożliwiła nam intensywną pracę na rzecz budowy wspólnej, europejskiej tożsamości. Nasze podejście było oparte zarówno na wspólnych pomysłach, jak i na poszanowaniu różnorodności kulturowej. Bezpośredni udział obywateli i otwarty dialog z instytucjami okazały się skutecznymi środkami do wzmocnienia integracji w demokratycznym społeczeństwie i promowania różnorodności kulturowej i językowej. Utworzenie wirtualnej przestrzeni (pod hasłem „Todos europeos”) obejmującej forum internetowe zapewniło uczestnikom i szerszym kręgom społeczeństwa platformę, w ramach której mogą uczestniczyć w międzynarodowej debacie na temat wszystkich kwestii dotyczących integracji i UE. Dzięki licznym ulotkom i broszurom cały projekt stał się bardziej widoczny i przyczynił się do poprawy świadomości społecznej. www.ayto-sanfernando.com/ 15 www.wix.com/europaenred/ue SIECI MIAST PARTNERSKICH CO DLA EUROPEJCZYKA OZNACZA WOLONTARIAT? Wymiana informacji dotyczących wolontariatu w różnych krajach W brew pozorom kryzys gospodarczy nie musi Tytuł projektu: oznaczać wyłącznie negatywnych rzeczy. Często „Madrid en red” pojawia się jakieś światełko w tunelu. Najlepszym Koordynator: Fundación Voluntarios por Madrid (Hiszpania) dowodem na to jest fakt, że niektóre osoby poświęcają swój Państwa partnerskie: wolny czas na pomoc ludziom doświadczającym trudności, Portugalia, Wielka Brytania, Niemcy co ogólnie rozumiane jest jako rola wolontariusza. Nie należy Czas trwania projektu: jednak postrzegać wolontariatu jedynie przez pryzmat tego 1.3.2011 – 28.2.2013 rodzaju działań. W rzeczy samej, dla Brytyjczyka wolontariat Finansowanie projektu w ramach programu może oznaczać poświęcenie dwóch godzin tygodniowo na „Europa dla obywateli”: 52 038, 60 EUR (w trakcie) pomoc w sklepiku organizacji charytatywnej, podczas gdy dla Hiszpana mógłby oznaczać on organizację konferencji krajowej organizacji pozarządowej. Niezależnie od rodzaju takich działań oddanie zaangażowanych osób zasługuje na uznanie, ponieważ poświęcają one swój wolny czas dla innych. W ramach projektu „Madrid en Red” samorządy lokalne i organizacje z Hiszpanii, Portugalii, Niemiec i Wielkiej Brytanii połączyły siły, aby podzielić się swoimi doświadczeniami związanymi z wolontariatem, a także aby nawiązać między sobą bliższe relacje. Zorganizowano cztery wydarzenia w trzech krajach, z których każde poświęcone było innemu zagadnieniu, począwszy od tego, w jaki sposób kryzys gospodarczy odciska swoje piętno na wolontariacie, po znaczenie serwisów społecznościowych dla propagowania działalności charytatywnej. W wydarzeniach uczestniczyło również ponad 100 przedstawicieli organizacji pozarządowych oraz ponad 500 wolontariuszy i studentów z całej Europy. Okazja do spotkania osób z różnych krajów europejskich zainteresowanych kwestiami związanymi z obywatelstwem europejskim została uznana za główną korzyść przez wszystkich uczestniczących w projekcie. 18 Efekt Uczestnictwo w projekcie „Madrid en Red” było dla mnie zaszczytem. Debaty zostały wzbogacone o różnorodne doświadczenia i pomysły, pochodzące z wielu kontekstów wolontariatu. Opinie uczestników Po raz pierwszy uczestniczymy w projekcie europejskim i jesteśmy bardzo zadowoleni z tej możliwości. Możemy bezpośrednio wymienić się doświadczeniami na temat faktycznego rozwoju sytuacji w zakresie wolontariatu w trzech krajach europejskich. W ten sposób dowiedzieliśmy się, że społeczeństwo obywatelskie w wielu krajach Europy jest bardzo aktywne i dobrze zorganizowane. Bardzo dobrym pomysłem było zaproszenie do udziału w spotkaniach studentów i pracowników, aby rozpowszechnić pomysły i doświadczenia na różne sposoby. Ponad 500 uczestników mogło dokładniej zrozumieć, w jaki sposób funkcjonuje wolontariat w krajach ich europejskich partnerów. Mieli oni również okazję do spotkań i wymiany poglądów na wiele innych tematów. Działania te doprowadziły do stworzenia nowych sieci wolontariuszy i wzmocniły współpracę i wzajemne zrozumienie w ramach już istniejących sieci. Relacja w mediach sprawiła, że przesłanie projektu stało się bardziej widoczne, a także pomogła w promowaniu wniosków i idei w szerokim gronie odbiorców. Duże zaangażowanie organizacji odpowiedzialnej za projekt, Fundación voluntarios por Madrid, zwłaszcza w przekazywanie informacji na temat jej działalości ogółowi społeczeństwa, zostało uznane za jeden z największych sukcesów projektu. Sieci wolontariuszy utworzone w ramach projektu nadal pomagają sobie wzajemnie w pracy za pośrednictwem blogu i strony internetowej. www.voluntariospormadrid.org http://www.voluntariospormadrid.org/Sensibilizacin_Madrid_en_Red_ejemplo_UE/ 19 seccion=215&idioma=es_ES&id=2012103011380001&activo=12.do WITAMY W GLOBALNEJ WIOSCE UE! 27 społeczności podejmuje współpracę w tworzeniu barwnej sieci wiosek europejskich P rzyjaźń buduje się przy kuchennym stole. Żadna ilość uroczystych deklaracji, oficjalnych zobowiązań czy formalnych posiedzeń nie zdziała tyle, co prosty rytuał przyjęcia kogoś we własnym domu. Jest to jedna z najważniejszych zasad jednoczących 27 wsi, które podpisały Kartę europejskich społeczności wiejskich. Od 1989 r. mieszkańcy małych wiosek – po jednej z każdego państwa członkowskiego Unii Europejskiej – poznają się podczas corocznych spotkań. Wioski członkowskie kolejno organizują różne wydarzenia kulturalne i społeczne. Za każdym razem goście przyjmowani są przez lokalnych mieszkańców w ich domach, tworząc wraz z nimi jedną wielką, międzynarodową rodzinę. Tytuł projektu: „Karta europejskich społeczności wiejskich” Koordynator: Gmina Haren (Holandia) Państwa partnerskie: pozostałych 26 państw członkowskich Unii Europejskiej Czas trwania projektu: 1.12.2008 – 30.11.2010 Finansowanie projektu w ramach programu „Europa dla obywateli”: 128 878,29 EUR W latach 2009 i 2010 miały miejsce różne spotkania towarzyskie poświęcone tematowi jakości życia w europejskich społecznościach wiejskich. Od Grecji do Finlandii, od Irlandii do Rumunii – każda ze wsi wniosła swój character do wymiany międzykulturowej, wzmacniając więzi między społecznościami i wspólnie rozwijając nowe działania. Wiosną 2009 r. zorganizowano warsztaty dedykowane młodzieży. Młodzi ludzie mieli okazję, aby porozmawiać ze sobą na temat przyszłości Karty oraz Europy i jej wartości. Latem miały miejsce spotkania, w czasie których młodzi ludzie rozmawiali o edukacji i integracji osób niepełnosprawnych w społeczności wiejskiej. Spotkania podczas zimniejszych pór roku cieszyły się równym powodzeniem, a w ich trakcie szczególny nacisk położono na jakość życia osób starszych zamieszkujących gminy wiejskie oraz na pojęcie demokracji. Spotkania te stanowiły podatny grunt dla pomysłów i planów projektów. Sprzyjały one wielostronnemu dialogowi i wymianie doświadczeń, które pozwalają przekroczyć wszelkie granice kulturowe i geograficzne. 20 skromną skalę, przyczyni się do zjednoczenia Europy. Poznawanie ludzi i kultur z całej Europy, wspólna zabawa, omawianie istotnych tematów i zdobywanie wielu nowych przyjaciół: to właśnie stanowi siłę Karty Efekt europejskich społeczności wiejskich! Opinie uczestników Program „Europa dla obywateli” bardzo pomógł nam w osiągnięciu naszych celów: promowania wzajemnego zrozumienia na wsz ystkich możliwych obszarach wśród mieszkańców naszych wsi oraz pr z ybliżenia Europy nasz ym mieszkańcom. Mamy nadzieję, że w ten sposób Karta, na naszą 10 najważniejszych wydarzeń zorganizowanych w latach 2009 i 2010 spotkało się z entuzjastycznym przyjęciem wszystkich 27 sygnatariuszy Karty. Tematy poruszane podczas dyskusji miały duże znaczenie dla europejskich społeczności wiejskich i przyniosły znaczące rezultaty – publikacje, wytyczne, zalecenia itp., które były potem wykorzystywane przez wszystkich gminy wiejskie. Współpraca między uczestnikami projektu będzie z pewnością trwać jeszcze przez wiele lat, ponieważ stworzono już podwaliny realizacji kilku przyszłych projektów. http://www.europeancharter.eu/archive/MultiAnnualProject.htm 21 MAM TYLKO 70 LAT! Pomaganie ludziom w pozostaniu samodzielnymi i aktywnymi mimo upływu lat E uropejczycy urodzeni dzisiaj będą żyć około dziesięć lat dłużej niż ich ziomkowie urodzeni 50 lat temu. Wyższy poziom życia i poprawa systemów ochrony zdrowia na obszarze całej Europy doprowadziły do ciągłego wzrostu średniej długości życia. Dzisiaj, kiedy co piąty Europejczyk ma 60-70 lat, być może powinniśmy zrewidować nasze poglądy w sprawie „podeszłego wieku”. Tytuł projektu: „Europejska sieć kształtowania polityki i działań na rzecz seniorów w Europie” Koordynator: Gmina Skovde (Szwecja) Państwa partnerskie: Niemcy, Francja, Włochy Czas trwania projektu: 15.9.2009 – 2.12.2011 Finansowanie projektu w ramach programu „Europa dla obywateli”: 73 959, 95 EUR Właśnie tym zajmuje się „Europejska sieć kształtowania polityki i działań na rzecz seniorów w Europie”. Projekt, którego realizacji przewodniczyli i który koordynowali przedstawiciele regionu Skovde (Szwecja), miał na celu stworzenie długoterminowych transnarodowych sieci współpracy w celu omówienia potrzeby ustanowienia nowych kierunków polityki i stworzenia usług dla osób starszych i omówić ją w krajach partnerskich tj. w Niemczech, Francji oraz we Włoszech. Wzmocnienie roli osób starszych, aktywna postawa obywatelska, mieszkalnictwo, usługi i rozwiązania w zakresie technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT), wypoczynek i zaangażowanie społeczne – kwestie te stanowiły jedne z głównych tematów omawianych w trakcie sześciu zorganizowanych imprez – po jednej w każdej gminie biorącej udział w projekcie. Starsi uczestnicy i wiele innych osób mogło wymieniać się doświadczeniami i wiedzą w kluczowych dziedzinach, w których należałoby dostosować kształtowaną politykę do obecnego kontekstu. Jedno z zasadniczych pojęć, które zostało na nowo zdefiniowane w trakcie projektu, to „aktywny senior”. Uczestnicy projektu uzgodnili, że nie należy brać pod uwagę jedynie zdolności do aktywności fizycznej, ale trzeba odnieść się także do ciągłego udziału osób starszych w życiu społecznym, gospodarczym, kulturalnym, duchowym i obywatelskim. Projekt wykazał, że przyszłe propozycje polityk mających na celu uwzględnienie potrzeb osób starszych powinny być ukierunkowane na zwiększenie wpływu i odpowiedzialności starszych osób procesywna procesy podejmowania decyzji w dziedzinach mających związek z ich codziennym życiem. Inicjatywa ta miała ponadto na celu dywersyfikację usług (i produktów) publicznych i prywatnych dla osób starszych, w celu umożliwienia im dostępu do większej liczby działań. Każdy krok podjęty w tym kierunku sprawia, że stary kontynent czuje się coraz młodszy! 22 Opinie uczestników Finansowanie umożliwiło nam zaangażowanie osób związanych z tematyką projektu, zarówno od strony administracyjnej, jak również z sektora społecznego, organizacji pozarządowych oraz samych osób starszych. Mogliśmy zatem – oprócz budowania owocnej europejskiej sieci – wzmocnić współpracę na szczeblu lokalnym, wypracować nowe kontakty oraz ustanowić sieć regionalną. Projekt dotyczy mojej pracy i działań w gminie Norrkoping na wiele sposobów – był dla mnie okazją zdobycia nowej wiedzy, wymiany doświadczeń, propagowania analizy porównawcze innowacji, szukania partnerów do nowych projektów i nowych praktycznych zastosowań. Nasze uczestnictwo w projekcie świadczy ponadto o naszej chęci pogłębienia wiedzy na temat wielu innych kwestii związanych z osobami powyżej sześćdziesiątki we współpracy z partnerami europejskimi oraz współdziałania w przyszłości. Efekt Projekt stworzył możliwość zmiany punktu widzenia na kwestię osób starszych przez pryzmat porównania różnych europejskich doświadczeń. Był bardzo przydatny do mojej codziennej pracy ze starszymi osobami i, przede wszystkim, z podmiotami sektora opieki zdrowotnej. Projekt ten umożliwił zaangażowanym gminom stworzenie niezbędnego wspólnego gruntu, torując drogę do opracowania systematycznego podejścia – długofalowych europejskich ram współpracy. Przyspieszą one wymianę dobrych praktyk oraz wiedzy na temat lokalnych i krajowych strategii politycznych w tej dziedzinie. W projekt zaangażowało się wiele podmiotów (np. uniwersytety, organizacje pozarządowe, podmioty gospodarcze i obywatele). Odbił się on szerokim echem w internecie i prasie lokalnej. www.skovde.se 23 BY NIEPEŁNOSPRAWNYM W EUROPIE ŻYŁO SIĘ „SPRAWNIEJ” Jak znaleźć innowacyjne sposoby poprawy codziennego życia osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji? S zacuje się, że około 40 milionów osób (około 11% ludności UE) dotkniętych jest jakąś formą niepełnosprawności. W dzisiejszej Europie niepełnosprawność nie powinna być równoznaczna z marginalizacją. Koncepcja ta stanowi myśl przewodnią projektów takich jak „Wszechstronna integracja osób niepełnosprawnych”. Jej celem jest wykazanie, w jaki sposób osoby niepełnosprawne mogą znaleźć zatrudnienie i tym samym lepiej zintegrować się ze społeczeństwem. Tytuł projektu: „Wszechstronna integracja osób niepełnosprawnych” Koordynator: Varpalota (Węgry) Państwa partnerskie: Austria, Włochy, Rumunia Czas trwania projektu: 1.3.2010 – 28.2.2011 Finansowanie projektu w ramach programu „Europa dla obywateli”: 32 391, 47 EUR Projekt zorganizowany w 2010 r. – Europejskim Roku Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym przez samorząd węgierskiego miasta Varpalota we współpracy z trzema innymi samorządami z Rumunii, Austrii i Włoch, miał na celu ograniczenie liczby osób uzależnionych od pomocy społecznej, zapobieganie poczuciu zbędności i wyobcowania w społeczeństwie, które podziela wiele osób niepełnosprawnych, oraz ułatwienie im samodzielnego życia i pracy. Wniosek przyczynił się do podniesienia świadomości w skali całego kraju na temat osób o odmiennych możliwościach w środowisku pracy i na temat ich codziennych problemów. Podczas zorganizowanej konferencji kraje uczestniczące w projekcie przedstawiły swoje własne modele, które z jednej strony uwzględniały specyfikę lokalnych rynków pracy, a z drugiej – kontekst prawny. Przedstawiły one także, w jaki sposób można pomagać osobom znajdującym się w niekorzystnej sytuacji w promowaniu ich kompetencji i odnajdywaniu swego miejsca na rynku pracy. Uczestnicy zaproponowali projekty integracji społecznej, takie jak np. „gospodarstwo społeczne”, w ramach której integracja osób niepełnosprawnych w środowisku pracy może być wspierana poprzez działalność rolniczą. Rozmowy dotyczyły również znaczenia ograniczenia problemów związanych z mobilnością osób niepełnosprawnych i ich dostępem do wielu miejsc oraz możliwości poprawy tej sytuacji poprzez zmianę podejścia przy projektowaniu do projektowania architektonicznych elementów infrastruwktury. Projekt wspomógł wymianę praktycznych informacji i wzajemną pomoc. Organizacja uczestnicząca w projekcie zapewniła zakwaterowanie osobom niepełnosprawnym z Varpaloty; partnerzy z Włoch i Austrii zaoferowali wyjazdy studyjne dla ekspertów z Węgier i Rumunii; miasta Wolfsberg i Varpalota przekazały darowizny na rzecz organizacji charytatywnych w Petrosani. Poprzez działania uczestników projekt przyczynił się do wypracowania rozwiązań mających na celu poprawę jakości życia osób niepełnosprawnych w Europie. 24 Efekt Uważamy, że projekt ten powinien być początkiem długoterminowej współpracy międz ynarodowej, ukierunkowanej na stworzenie europejskiego modelu odniesienia dla najlepszych praktyk w zakresie zatrudnienia osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji”. Opinie uczestników „Międz ynarodowy projekt »Wszechstronna integracja osób niepełnosprawnych«, finansowany przez Unię Europejską, dał nam możliwość uz yskania szczegółow ych informacji o modelach opieki społecznej dla osób niepełnosprawnych stosowanych w krajach partnerskich. Spotkania te wzbogaciły nasze doświadczenie zarówno jako administratorów, jak i zwykłych obywateli. Dzięki projektowi uczestnicy poznali praktyki stosowane w innych krajach, wzmacniając więzi między sobą przez solidarność i gotowość do wzajemnej pomocy. Dla decydentów była to okazja, aby z pierwszej ręki usłyszeć, z jakiego rodzaju trudnościami niepełnosprawni borykają się na co dzień. Konferencja zapoczątkowała międzynarodową współpracę, w ramach której będzie można przedstawić harmonijne rozwiązania na poziomie europejskim w zakresie integracji osób niepełnosprawnych. Opracowano stronę internetową, płytę DVD i broszurę, a w telewizji i lokalnej prasie pojawiły się reportaże na temat projektu. http://www.varpalota.hu/eupalyazatok/ 25 ŚRODKI WSPARCIA: DZIAŁANIA PARTNERSKIE CO WIĄŻE PARTNERÓW? Okazja do poznania podobieństw między miastami europejskimi S tereotypy na temat różnic między Europą północną Tytuł projektu: a południową są dobrze znane. Zawsze czujący się „Jakie partnerstwo dla jakiej Europy?” swobodnie mieszkańcy okolic Morza Śródziemnego, Koordynator: Rada Gmin i Regionów Europy (Francja) wzorowo zorganizowani Niemcy i eleganccy Szwedzi często Państwa partnerskie: przedstawiani są jako reprezentanci życiowych postaw Malta, Niemcy, Estonia pochodzących z zupełnie różnych światów. Z tego powodu Czas trwania projektu: Rada Gmin i Regionów Europy słusznie założyła, że spotkania 1.12.2010 – 31.12.2010 obywateli miast z całej Europy przyniosą korzyści. W tym właśnie Finansowanie projektu w ramach programu duchu został zorganizowany projekt „Jakie partnerstwo dla „Europa dla obywateli”: 65 372, 74 EUR jakiej Europy?” wraz z serią spotkań i dyskusji w trzech różnych miastach reprezentujących kraje północnej i wschodniej Europy (Estonia), Europy Środkowej i Zachodniej (Niemcy), jak i Europy Południowej (Malta). Zakres celów tych spotkań był szeroki, od kwestii technicznych do bardziej ogólnych tematów, takich jak korzyści wynikające z programu „Europa dla obywateli” dla miast partnerskich. Działania partnerskie finansowane w ramach programu „Europa dla obywateli” mają kluczowe znaczenie dla skutecznego rozwoju europejskich partnerstw i sieci. Projekt „Jakie partnerstwo dla jakiej Europy?” służył poznaniu podejścia do partnerstwa miast w całej Europie oraz umożliwił miastom z każdego zakątka kontynentu porównanie stosowanych przez nie praktyk i podjęcie decyzji w sprawie wspólnego podejścia do jak najlepszego wykorzystania partnerstwa. 28 Efekt Opinie uczestników Te bogate i konstruktywne wymiany pokazały, że partnerstwo miast stanowi wyjątkowy sposób angażowania obywateli w rozwój Europy. Jest to również instrument umożliwiający władzom lokalnym dzielenie się doświadczeniem i fachową wiedzą z różnych dziedzin. Rozmowy prowadzone w ramach projektu odegrały bardzo ważną rolę w przygotowaniach do programu „Obywatele Europy!” na Europejskim Kongresie Miast Partnerskich i Obywatelstwa zorganizowanym przez Radę Gmin i Regionów Europy (CEMR) w Polsce w ramach polskiej prezydencji UE. „Jakie partnerstwo dla jakiej Europy?” jest wyrazem spójnej wizji przyszłości. W związku z perspektywą rozszerzenia UE o niektóre kraje bałkańskie program poświęcony był również wspieraniu krajów z tego regionu oraz informowaniu ich o zaletach partnerstwa miast i możliwościach finansowania dostępnych w ramach programu „Europa dla obywateli”. Kolejnym ważnym efektem tego projektu jest integracja i poczucie przynależności jakie wzbudził on w tych, dla których idea integracji europejskiej wciąż jest nowym pojęciem. http://www.ccre.org/fr/champsactivites/detail_news/1969 29 SPOTKANIE PÓŁNOCY Z POŁUDNIEM: KULISY PARTNERSTWA Jak w pełni wykorzystać potencjał miast partnerskich? N iektórzy mogą twierdzić, że Europa Północna Tytuł projektu: i Południowa zbyt się różnią, by się zrozumieć, nie „W obliczu wyzwań związanych z wdrażaniem sieci miast partnerskich” wspominając nawet o współpracy! Ten wspólny Koordynator: projekt dowodzi, że jest inaczej. Regiony Norrbotten ze Szwecji Sweden Emilia Romagna (Włochy) i Emilia-Romania z Włoch stworzyły sieć partnerstwa z Fińskim Państwa partnerskie: Stowarzyszenia Gmin i hiszpańską Diputación de A Coruña Hiszpania, Szwecja, Finlandia, Chorwacja w celu wymiany opinii na temat tego, w jaki sposób można Czas trwania projektu: zacieśnić istniejące stosunki między miastami partnerskimi. 1.1.2011 – 31.12.2011 Dlaczego? Ponieważ partnerstwo gmin to coś więcej niż Finansowanie projektu w ramach programu „Europa dla obywateli”: zorganizowanie kilku jednorazowych imprez pod hasłem 60 402 EUR „poznajmy siebie nawzajem”; chodzi tu raczej o utrzymanie stałej komunikacji, aby umożliwić przyjaźń i solidarnoścć przez budowanie relacji między partnerskimi regionami. W związku z tym działania proponowane przez uczestników były nastawione na wspólne potrzeby zwiększenia lokalnego zaangażowania na szczeblu politycznym wokół projektów programu „Europa dla obywateli” oraz, w ogólniejszym wymiarze, na zwrócenie uwagi na ogólnoeuropejski interes. Partnerzy zaangażowani w projekt wspólnie pracowali nad wzmocnieniem szeregu wspólnych zasad i stworzeniem innowacyjnych narzędzi internetowych, jak na przykład platformy elektronicznej, która umożliwi uproszczenie koordynacji pomiędzy współpracujacymi podmiotami w całej Europie. Projekt narodził się z wyzwań, jakie władze lokalne, a w szczególności urzędnicy, napotkali w trakcie tworzenia trwałych i korzystnych sieci współpracy. Zainteresowane strony spotkały się podczas trzech sesji szkoleń, w których wzięło udział ok. 50 urzędników i 30 radnych z gmin uczestniczących w projekcie, dzieląc się swoimi pomysłami i doświadczeniami z realizacji projektów w zakresie wielu kwestii związanych z UE. 30 Jako przedstawiciele wybrani w demokratycznych wyborach musimy zwiększyć nasze zaangażowanie w proces integracji europejskiej poprzez promowanie i bardziej konsekwentne wspieranie naszych urzędników w kontekście tworzenia sieci projektów z udziałem miast partnerskich. Opinie uczestników Sieci miast partnerskich mają wielki potencjał: jeśli chcesz uzyskać rezultaty, do których się zobowiązałeś, musisz opracować skuteczną strategię zarządzania. Efekt Seminaria te bardzo pogłębiły moją wiedzę, w szczególności na temat tego, jak trudno jest obrócić pomysły w skuteczne działania i dobre wyniki. Jednym z najważniejszych wyników spotkań pomiędzy urzędnikami a ekspertami biorącymi udział w projekcie było utworzenie zestawu praktycznych wytycznych mających na celu ułatwienie i poprawę zarządzania sieciami miast partnerskich. Projekt sprawił, że urzędnicy wzmocnili swoje umiejętności w zakresie zarządzania oraz zwiększył ich świadomość na temat kluczowych aspektów realizacji projektów, takich jak znaczenie budowania wzajemnego porozumienia i skutecznego przepływu informacji między partnerami, jak również skutecznego planowania i zarządzania sieciami miast partnerskich. Ponadto była to okazja do omówienia aktualnych wydarzeń unijnych i wymiany punktów widzenia w odniesieniu do zrealizowanych już projektów. Podczas spotkań międzykulturowych uczestnicy mogli również spojrzeć z innej perspektywy na możliwe sposoby większego zaangażowania w demokratyczne społeczeństwo europejskie. www.mantt.eu 31 http://www.sern.eu/sern/ PROJEKTY OBYWATELSKIE SPRAGNIENI INNOWACJI Odkrywając inną stronę gospodarki J ak zmienić rower w maszynę do robienia zupy? Nie jesteś pewny, czy to możliwe? Otóż jest to jedna z wielu innowacji projektu „Mikronomia”, który został opracowany z myślą o stworzeniu kreatywnym osobom okazji do zaprezentowania swoich możliwości przy jednoczesnym promowaniu idei takich jak zrównoważona konsumpcja i zdrowe nawyki żywieniowe. Korzyści wynikające z drobnych inicjatyw takich jak naprawa roweru i projektowanie stron internetowych, zwanych „mikroinicjatywami”, są przedstawione w oryginalnym pokazie przekształcania roweru w urządzenie, które przygotowuje gorącą zupę w 7 minut. Tytuł projektu: „Mikronomia” Koordynator: VZW City Mine (Belgia) Państwa partnerskie: Austria, Słowenia, Francja, Holandia, Niemcy, Dania, Hiszpania, Wielka Brytania i Włochy. Oprócz tego w projekcie uczestniczyły Turcja, Bośnia i Hercegowina oraz Szwajcaria w charakterze partnerów nieobjętych współfinansowaniem. Czas trwania projektu: 1.1.2010 – 15.3.2011 Finansowanie projektu w ramach programu „Europa dla obywateli”: 86 829,26 EUR W celu jak najlepszego skorzystania z tego projektu użyto różnych innowacji oraz przeprowadzono warsztaty, debaty i prezentacje uzupełnione wystawami i pokazami filmów. Przez pierwsze trzy soboty maja 2010 r. projekt „Mikronomia” gromadził ludzi na ulicach Brukseli, aby zademonstrować możliwości wykorzystania przestrzeni miejskich jako miejsc wypowiedzi, organizując między innymi rynek kreatywnej sztuki oraz debatę na temat pojęcia przestrzeni publicznej. Celem nie było jedynie przedstawienie inicjatyw twórczych umysłów zaangażowanych w projekt, ale również zbadanie społecznej i ekonomicznej wartości dodanej tych mikroprzedsięwzięć. Kluczowe przesłanie niesione przez ten projekt brzmi, że dla każdej rzeczy można znaleźć zastosowanie, a poprzez kreatywność i innowacyjność możemy przyczynić się, chociażby na bardzo niewielką skalę, do rozwoju gospodarczego. 34 Efekt Opinie uczestników Współpraca w ramach projektów typu „Mikronomia” umożliwa inicjatywom lokalnym takim jak „Im Ausland” z Wiednia zwiększenie potencjału stosowanych przez nich strategii oraz dostęp do podobnych inicjatyw w innych miastach europejskich. Jednocześnie podmioty te mogą czerpać z innych inicjatyw lokalnych wiedzę na temat tego, jak wzmocnić pozycję społeczności takich jak Romowie, bezdomni i osoby pozbawione praw, które stanowią fundamenty Europy. Dzięki otwarciu tego projektu na obywateli europejskich miast przesłanie projektu „Mikronomia” mogło dotrzeć do szerszej publiczności, intrygując ją i poszerzając jej wiedzę wyjątkowym podejściem do problemów urbanistycznych. W czasie, gdy fundamentami gospodarczymi wstrząsnęło drastycznie na całym świecie, „Mikronomia” była w stanie nieść ze sobą nie tylko optymizm w obliczu trudności, ale także możliwe do zrealizowania alternatywy łączące przedsiębiorczość, odpowiedzialność społeczną i zrównoważony rozwój. www.citymined.org 35 http://micronomics2010.citymined.org/ KULTURA W CENTRUM UWAGI OBYWATELA Paneuropejski sondaż naświetla opinie obywateli o roli kultury C zy kultura to tylko strata pieniędzy, czy może jest ona jedną z sił napędowych, które mogą pomóc nam w rozwoju? Sieć „Eurozjednoczeni w kulturze” zmierzyła się z trudnym zadaniem określenia roli, jaką kultura może odgrywać w kształtowaniu Europy. Tytuł projektu: „Eurozjednoczeni w kulturze” Koordynator: Association pour le développement culturel européen et international (Francja) Państwa partnerskie: Wielka Brytania, Belgia, Słowenia, Malta, Hiszpania, Niemcy, Finlandia, Polska, Portugalia, Włochy Czas trwania projektu: 1.1.2010 – 31.12.2010 Finansowanie projektu w ramach programu „Europa dla obywateli” 123 871,32 EUR Podstawowym założeniem dwuletniej pracy było przekonanie, że jednym z kluczowych elementów tożsamości europejskiej jest nasze wspólne dziedzictwo kulturowe. W 2009 r. i 2010 r. zorganizowano ponad dwadzieścia regionalnych forów publicznych w różnych krajach Europy, podczas których przeprowadzono ankiety wśród ponad dwudziestu tysięcy obywateli. Wspólna refleksja była związana z różnymi aspektami dotyczącymi pochwały i ochrony ludzkiej kreatywności i tradycji. Tysiące osób zgodziło się wziąć udział w projekcie i pomóc nakreślić wstępny zarys polityki, która nadałaby kulturze należne jej miejsce w sercu wspólnej Europy. W celu zdefiniowania kultury europejskiej często przytaczano pojęcia historycznego dziedzictwa, różnorodności kultur i języków europejskich, demokracji i praw człowieka. Artyści, pracownicy sektora kultury, decydenci polityczni i młodzież z takim samym entuzjazmem poszukiwali odpowiedzi na pytanie, jaki wpływ ma kultura na każdy aspekt naszego codziennego życia, od edukacji i wyrażania siebie do dialogu społecznego i rozwoju zawodowego. Doświadczenie to pokazało, że wielu Europejczyków uważa, iż kultura nie jest celem samym w sobie, lecz fundamentem harmonijnego i egalitarnego społeczeństwa na poziomie społecznym i ekonomicznym. Jest ona też fundamentem kreatywnego myślenia i polem do eksperymentów, których wyniki mogą zostać przetransponowane na inne sfery społeczeństwa i gospodarki. 36 Ku l t u ra j e s t m o s t e m łączącym przeszłość, teraźniejszość i przyszłość oraz zbliża do siebie ludzi z różnych „kultur”. Efekt Świat ekonomii może się wiele nauczyć od świata kultury, zwłaszcza jeśli chodzi o kreatywność i pracę zespołową. Jednocześnie świat kultury skorzysta na przyswojeniu niektórych aspektów ekonomicznego myślenia: poczucia odpowiedzialności oraz dbałości o to, by sprawdzić wykonalność projektów i ich atrakcyjność rynkową. Opinie uczestników Dzięki kulturze jesteśmy lepszymi obywatelami! Projekt wykazał, że zdecydowana większość uczestników postrzega kulturę jako istotny czynnik spójności społecznej, narzędzie dialogu i środek mobilizujący obywateli. Koncepcje te zostały odzwierciedlone w zestawie zaleceń pod tytułem „Prawo do kultury w jutrzejszej Europie”, wydanym w jedenastu językach. Strona internetowa projektu „Eurozjednoczeni w kulturze” umożliwiła szerokie rozpowszechnienie jego osiągnięć, w tym filmu nakręconego w ramach projektu. Powodzenie tej inicjatywy zachęciło organizatorów do zaproponowania działań uzupełniających w nadchodzących latach, zapewniając ciągłość i trwałość inicjatywy. www.euromedinculture.org/le-film 37 DAWNO, DAWNO TEMU W EUROPIE Antologia obywateli H istorie możliwej Europy” to inicjatywa o filozofii najlepiej wyrażonej słowami, które wypowiedział kiedyś Ira Glass: „Wspaniałe historie spotykają tych, którzy umieją o nich opowiadać”. Stowarzyszenia kulturalne i edukacyjne z Włoch, Niemiec, Portugalii, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Słowacji i Słowenii połączyły swoje siły, aby wydobyć na światło dzienne tysiące doświadczeń i twarzy, które tworzą naszą Europę. Wspólnie stworzyły one fundament projektu, który okazał się barwną, cieszącą serce i inspirującą wyprawą do różnych kultur starego kontynentu. „ Tytuł projektu: „Historie możliwej Europy” Koordynator: Universita Popolare di Roma (Włochy) Państwa partnerskie: Niemcy, Hiszpania, Portugalia, Słowenia, Słowacja, Wielka Brytania Czas trwania projektu: 30.1.2009 – 31.1.2010 Finansowanie projektu w ramach programu „Europa dla obywateli”: 123 871,10 EUR Do udziału w opartym na współpracy konkursie, polegającym na opowiadaniu przez uczestników autobiograficznych historii, odnoszących się do dialogu międzykulturowego, zaproszono kobiety i mężczyzn ze wszystkich grup wiekowych i pochodzących z różnych grup kulturowych. Opowieści o przeszłości i teraźniejszości, ale również marzenia i fantazje o utopijnym świecie, które mogą pomóc nam wyobrazić sobie i powołać do życia inną możliwą Europę. W każdym z sześciu krajów zorganizowano panele obywateli jako formę udziału i interakcji w „tworzeniu coraz im bliższej Europy” poprzez opowieści. Opowiadania zostały spisane w pierwszej osobie przez uczestników paneli w ramach warsztatów pisania autobiografii lub zebrane przez tych samych uczestników w formie wywiadów i ich własnych historii. Opowiadania, artykuły naukowe i badania zebrano również w ramach europejskiego konkursu „Inna Europa jest możliwa”. Autorzy mieli swobodę korzystania z dowolnych środków wyrazu, które wydały im się stosowne, czego skutkiem stał się eklektyczny zbiór tekstów, zdjęć i nagrań audio i wideo, komiksów, poezji i sztuk teatralnych. W opowieściach obecny był obraz dynamicznej, wieloaspektowej Europy, przedstawiający doświadczenia z zaangażowania na rzecz praw człowieka i demokracji, różne sposoby współpracy, nowe sposoby życia i nowe wizje świata. 38 Dialog i prawa są dwiema stronami tego samego medalu. Spotkanie to przekonało mnie, że stereotypy na temat tych osób nie powstają na podstawie faktów, lecz raczej w umysłach ludzi, którzy obawiają się nieznanych im osób. Opinie uczestników Moje doświadczenie z grupami Romów w Słowenii pokazało, jak nawet silne stereotypy mogą zostać obalone poprzez bezpośredni kontakt. Na przykład poprzez organizowanie spotkań, podczas których Romowie mogą uczyć swojej sztuki i kultury, a jednocześnie uczyć się od osób innych narodowości. Dialog międzykulturowy jest doświadczeniem wzajemnego uczenia się, które potrzebuje miejsca, czasu, okazji... Efekt Staliśmy się nieco bardziej otwarci i bardziej zintegrowani ze społeczeństwem, teraz bardziej udzielamy się towarzysko… gdybym wcześniej miała taką możliwość, wielu sprawom nadałabym inny bieg. Opowieści ułatwiają poznanie wartości i wyobrażeń, które stanowią podstawę dla stworzenia poczucia tożsamości europejskiej. Historie zostały zebrane w formie mikroantologii, kalendarzy ze zdjęciami i broszur, aby zapewnić, że zebrane doświadczenia będzie można wykorzystać w celu poprawy dialogu międzykulturowego w Europie. Za pośrednictwem tych materiałów organizatorzy zaangażowali obywateli i przedstawicieli instytucjonalnych, zarówno na szczeblu lokalnym, jak i europejskim. Konkurs internetowy umożliwił rozpowszechnienie informacji o projekcie i uczestnictwo w nim na szeroką skalę. www.possible-europe.eu/ 39 W KIERUNKU EUROPY Społeczności lokalne budują integrującą się Europę N iestety nadal żyjemy w świecie, w którym wielu cierpi z powodu braku podstawowych dóbr materialnych i równych szans na poprawę życia, w świecie, w którym brakuje należytej opieki dla tych, którzy jej najbardziej potrzebują, w którym brak podstawowej ludzkiej godności, w świecie przepełnionym nietolerancją. Chociaż UE uosabia idee praw człowieka, różnorodności i integracji społecznej, wiele społeczeństw nadal boryka się z zagrożeniami, jakie niesie ze sobą rasizm, nietolerancja, wykluczenie społeczne, niski poziom edukacji i niesprawiedliwość społeczna. Dlatego zorganizowane mechanizmy solidarnościowe, praktyczna pomoc i docenienie różnorodności znacznie zmienią na lepsze sytuację Europejczyków dotkniętych przez te zagrożenia. Tytuł projektu: Grassroots Europe for Local Wellbeing „Europa lokalnego szczebla dla lokalnego dobrobytu ”Koordynator: Instytut Społeczeństwa Otwartego (Węgry) Państwa partnerskie: Łotwa, Czechy, Rumunia, Austria Czas trwania projektu: 1.1.2011 – 31.12.2011 Finansowanie projektu w ramach programu „Europa dla obywateli”: 250 000 EUR Organizacje lokalne można zdefiniować jako grupy samodzielnie działających osób realizujących wspólne cele poprzez organizację non profit działającą w oparciu o wolontariat. „Europa lokalnego szczebla dla lokalnego dobrobytu” skupiła ponad 120 wolontariuszy, którzy za cel swojego życia obrali troskę o potrzeby innych i którzy pracują na rzecz poprawy bytu w ich własnych społecznościach. Ich codzienna praca obejmuje różne rodzaje działań stymulujących i budujących społeczność, takich jak zajęcia pozaszkolne dla dzieci o specjalnych potrzebach; wielokulturowe obozy uczące tolerancji; zajęcia artystyczne i sportowe rozwijące i wspierające umiejętność wyrażania siebie u osób z marginesu społecznego; seminaria włączające niezainteresowaną młodzież w sprawy społeczności; usługi społeczne dla potrzebujących rodzin; terapię muzyczną dla upośledzonych umysłowo i wreszcie sąsiedzką pomoc dla osób ubiegających się o azyl polityczny i imigrantów. W ciągu trwającego jeden rok projektu uczestnicy zaangażowali się w szereg krajowych i międzynarodowych imprez, aby rozmawiać na temat szans i wyzwań, z którymi borykają się w swojej codziennej pracy jako członkowie lokalnych organizacji. Pod koniec realizacji projektu uczestnicy czuli się lepiej przygotowani i uzbrojeni do przedstawienia swoich najważniejszych problemów dotyczących zainteresowanych stron na szczeblu lokalnym, krajowym i europejskim. 40 Efekt Odzyskałem zaufanie w nas samych i w siłę lokalnego społeczeństwa obywatelskiego. Musimy kontunuować tę współpracę. Opinie uczestników Idea dobrobytu odzwierciedla to, co zawsze wiedzieliśmy o naszej pracy, ale nigdy nie zdołaliśmy ubrać tego w słowa. Projekt osiągnął swój główny cel polegający na wzmocnieniu głosu organizacji społeczeństwa obywatelskiego przez zaangażowanie trudno dostępnych społeczności w demokratyczne procesy debaty Unii Europejskiej. Uczestnicy byli zgodni, co do tego, że przyczynił się on także do rozwoju silnych relacji zawodowych wśród aktywnych obywateli w Europie. Przemawiali oni jednym głosem w debatach politycznych w zakresie edukacji i integracji społecznej. Ponadto podniesiono świadomość wśród decydentów policznych na poziomie lokalnym, krajowym i unijnym na temat znaczenia inicjatyw lokalnych dla dobrobytu społeczności. Jako imprezę towarzyszącą zorganizowano też pokaz filmów animowanych w Cluj-Napoce, Budapeszcie i Brukseli, który zadziałał jako skuteczne narzędzie zwrócenia uwagi na istotne kwestie społeczne dotyczące społeczności w całej Europie. Zalecenia wolontariuszy przedłożono decydentom UE i organizacjom społeczeństwa obywatelskiego w Brukseli. Wydarzenie to przyczyniło się do przybliżenia Europy jej obywatelom poprzez budowę większego zaufania i solidarności między tymi, którzy pracują nad stworzeniem ściślej zintegrowanej Europy. www.soros.org/initiatives/esp 41 www.soros.org/publications/well-being-reconsidered-empowering-grassroots-organizations SPOŁECZEŃSTWO OBYWATELSKIE W AKCJI OBYWATELSTWO Rejs do Palermo pod hasłem akcji zapobiegania przestępczości W dniu 23 maja 1992 r. sędzia Giovanni Falcone, czołowa postać w walce z zorganizowaną przestępczością na Sycylii, został zabity wraz z żoną i trzema ochroniarzami na autostradzie w pobliżu Palermo. Zamach ten stał się punktem zwrotnym w walce toczonej przez Włochy przeciwko mafii. Dwie dekady po jego śmierci jego spadek jest wciąż obecny w pamięci żywych. W 2011 r. fundacja „Giovanni e Francesca Falcone” wraz z partnerami z Francji, Hiszpanii i Bułgarii zorganizowała dwa międzynarodowe wydarzenia poświęcone wzmacnieniu roli zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w walce z przestępczością i zapobieganiu jej. Tytuł projektu: „Ruch na rzecz praworządności i obywatelstwa” Koordynator: Fondazione Giovanni e Francesca Falcone (Włochy) Państwa partnerskie: Hiszpania, Estonia, Francja, Bułgaria Czas trwania projektu: 1.1.2011 – 30.9.2011 Finansowanie w ramach programu „Europa dla obywateli”: 46 274,68 EUR W lutym 2011 r. wielu młodych Europejczyków spotkało się w Paryżu, aby odkryć rolę, jaką mogą odegrać w zapobieganiu zorganizowanej przestępczości. Zróżnicowane wykształcenie i doświadczenia uczestników sprawiły, że wymiana ta stała się szczególnie cenna: niektórzy uczestnicy pochodzili ze środowisk znajdujących się w niekorzystnej sytuacji lub mieli doświadczenie z przestępczością; inni byli ekspertami w dziedzinie mafii lub specjalistami zawodowo zaangażowanymi w zwalczanie przestępczości. Trzy miesiące później miał miejsce punkt kulminacyjny projektu, będący szeregiem specjalnych imprez. „Łódź praworządności” była chyba najbardziej symboliczną z nich. Ponad dwa tysiące młodych ludzi wypłynęło w rejs z Neapolu i Civitavecchii do Palermo. „Łódź praworządności” organizowano w przeszłości tylko dla włoskich uczestników, ale podczas edycji w 2011 r. z zadowoleniem przyjęła ona barwną grupę pasażerów z innych krajów. Bojownikom tym nie będzie łatwo zapomnieć tej trwającej od 13 do 16 godzin przeprawy. Wspólne emocje mogą stać się siłą napędową do działania i aktywnego zapobiegania przestępczości. Po przebyciu tej podróży będącej początkiem projektu, młodzież dobiła do brzegu w Palermo i uczestniczyła w różnych imprezach, ramię w ramię z mieszkańcami Sycylii, ku pamięci sędziego Falcone i wszystkich ofiar zorganizowanej przestępczości, a także wspierając kulturę praworządności. 44 Projekt pomógł mi lepiej zrozumieć znaczenie i rolę społeczeństwa obywatelskiego w walce o poszanowanie prawa i walce przeciwko zorganizowanej przestępczości. Spojrzałam na zjawisko mafii z globalnej perspektywy i mogłam uczestniczyć w trwałym procesie wymiany międzykulturowej. Opinie uczestników Program „Europa dla obywateli” dał nam możliwość podjęcia zorganizowanej działalności z członkami stowarz yszeń i organizacji w innych krajach, co posunęło naszą pracę o krok naprzód na poziomie europejskim w celu rozpowszechniania kultury postępowania zgodnie z prawem. D oświadczenie płynące z „Ruchu na rzecz praworządności i obywatelstwa” zachęca nas do promowania nowych projektów w ramach sieci współpracy z innymi stowarzyszeniami europejskimi. Efekt Obecnie jestem przekonany bardziej niż kiedykolwiek, że my – młodzież, osoby pracujące z młodzieżą, prości ludzie, mamy tak wielką siłę; a wykorzystując ją do walki w słusznej sprawie możemy zwalczać działania niezgodne z prawem. Projekt ten stanowił żywy przykład na to, w jaki sposób ta siła może zostać wykorzystana do promowania działania zgodnego z prawem oraz aktywnej i odpowiedzialnej postawy obywatelskiej wśród wszystkich. Łódź dopływa do brzegów Palermo. Kolejne zgromadzenia mające niegdyś miejsce w tym mieście zawsze wywierały silny wpływ na uczestników, z których niektórzy wracają tam rok po roku, by wziąć udział w wydarzeniach. W 2011 r. „Łódź praworządności” odbiła się głośnym echem w mediach przy zaangażowaniu ponad 800 akredytowanych dziennikarzy z całego świata, którzy sprawili, że przesłanie niesione przez ten projekt dotarło do szerokiego grona odbiorców we Włoszech i za granicą. www.fondazionefalcone.it 45 http://www.flarenetwork.org/act/events/article/waves_of_legality_waves_of_citizenship.htm EUROPA Z PERSPEKTYWY DWUDZIESTOLATKÓW Deklaracja „Pokolenie ‚89”: nadzieje i oczekiwania dzisiejszej młodzieży w sprawie przyszłości Europy U rodzili się w 1989 r. Podczas gdy jako dzieci stawiali Tytuł projektu: swoje pierwsze niezdarne kroki i uczyli się wypowiadać „Pokolenie ‚89” pierwsze słowa, kraje Europy Środkowej i Wschodniej Koordynator: Institutul Cultural Român / Instytut Kultury rozpoczynały swoją podróż w kierunku wolności i ponownego Rumuńskiej (Rumunia), sieć EUNIC uczenia się, jak mówić o demokracji, co było skutkiem zrywu Państwa partnerskie: wolnościowego zwanego Jesienią Narodów, który obalił Austria, Belgia, Bułgaria, Czechy, Niemcy, istniejące reżimy komunistyczne. W ciągu ostatnich dwóch Wielka Brytania, Polska, Węgry dziesięcioleci pokolenie ‚89 dorastało, by stać się grupą Czas trwania projektu: 12.10.2009 – 11.10.2010 twórczych, zaangażowanych osób o otwartych umysłach, Finansowanie projektu w ramach programu ukształtowanych przez zbiorowe doświadczenia ich własnych „Europa dla obywateli”: narodów. Wiosną 2010 r. młodzież z dziewięciu europejskich 24 875,79 EUR krajów – Austrii, Belgii, Bułgarii, Czech, Niemiec, Wielkiej Brytanii, Polski, Rumunii i Węgier – spotkała się, by wziąć udział w ogólnoeuropejskim projekcie „Pokolenie ‚89”. Mieli okazję porozmawiać o tym, co zdarzyło się w ich ojczyznach w przeszłości oraz wyrazić swoje poglądy i podzielić się wyobrażeniami na temat swojej przyszłości jako obywateli Europy. Młode osoby zaangażowane w projekt współpracowały podczas czterech spotkań trwających jednocześnie w Bukareszcie, Brukseli, Pradze i Warszawie, aby stworzyć zarys deklaracji ich pokolenia – nowych obywateli wolnej Europy. W ramach przygotowań do wymiany uczestnicy przeprowadzili rozmowy z setkami ludzi w wieku od 25 do 85 lat, pamiętającymi wydarzenia, które doprowadziły do załamania się systemów komunistycznych w Europie. Powstałe na tej podstawie nagrania wideo stworzyły punkt wyjścia dla dyskusji, które doprowadziły do spisania deklaracji „Pokolenie ‚89” – tekstu, który stanowi wyraz nadziei i obaw dzisiejszej młodzieży związanych z przyszłością Europy. Uczestnicy pochodzący z krajów, w których wydarzenia roku 1989 miały bardzo różny przebieg i mający w związku z tym różne doświadczenia w zakresie integracji, statusu i obywatelstwa europejskiego, zawarli w swoim manifeście wyraźny wyraz tego, co znaczy dla nich być „zjednoczonym w różnorodności”. W ramach projektu „Pokolenie ‚89” udało się pokazać wpływ, jaki wydarzenia roku 1989 miały na stworzenie obrazu przyszłości wróżonej przez dzisiejszą młodzież Europie. Wirtualna podróż do przeszłości była pełnym emocji i inspirującym doświadczeniem tworzącym więzi, które, po wielu latach wciąż pozostają silne. 46 Efekt Projekt ten oznaczał dla mnie nową wiedzę, prz yjaciół, odpowiedzi na wiele pytań tkwiących w mojej głowie i kolejne pytania czekające na odpowiedź w przyszłości. Było to najbogatsze doświadczenie mojego 21-letniego życia. Opinie uczestników Pr o j e k t „ Po k o l e n i e ‚ 8 9 ” b y ł pierwszym finansowanym przez UE projektem koordynowanym przez Instytut Kultury Rumuńskiej. Był on ambitnym wyzwaniem. Przez prawie dwa lata osoby reprezentujące różne instytucje dzieliły się swoją wiedzą i ukierunkowywały swój entuzjazm na zdobycie nadzwyczajnego doświadczenia – spotkania Pokolenia ‚89 i przedstawienia swoich racji na temat przyszłości Europy. Wsparcie finansowe przyznane z programu „Europa dla obywateli” pozwoliło nam rozwinąć nasz pomysł w paneuropejski projekt, angażujący ponad 250 uczestników z 9 krajów europejskich. Oprócz napisania eseju na temat „Co mogę zrobić dla Europy i co Europa może zrobić dla mnie?”, każdy uczestnik przygotował trwający 3-5 minut film przedstawiający wywiady z rodziną i nieznanymi osobami na temat wydarzeń roku 1989. Setki tekstów, nagrań wideo i zdjęć ilustrują proces, w toku którego uczestnicy wybrali zasadnicze elementy swoich różnorodnych doświadczeń, stwarzając na ich podstawie wspólną deklarację. Projekt odbył się pod auspicjami Václava Havla, a w czerwcu 2010 r. deklarację „Pokolenie ‚89” zaprezentowano przedstawicielom UE, w tym Przewodniczącemu Parlamentu Europejskiego, Jerzemu Buzkowi. Wydarzenia te odbiły się głośnym echem w mediach i położyły kolejną cegłę pod budowę mostu, który łączy narody Unii Europejskiej. www.generation89.eu http://www.icr.ro/bucuresti/evenimente/proiectul-generation-89-in-brosura-de-bune-practici- 47 -a-programului-europa-pentru-cetateni.html NSPIRUJĄCY SPADEK Oddanie głosu zapomnianym obszarom miejskim B ycie dziennikarzem wymaga czegoś więcej niż Tytuł projektu: dociekliwy umysł i dar opowiadania. Potrzeba do tego, „Laboratorium miejskie” chyba przede wszystkim, odwagi. Ilaria Alpi, wschodząca Koordynator: Associazione Ilaria Alpi (Włochy) gwiazda w świecie dziennikarstwa, posiadała wszystkie z tych Państwo partnerskie: darów. Jej dążenie do ujawnienia pewnych nieczystych Francja interesów zawiodło ją z rodzimych Włoch do Somalii, gdzie Czas trwania projektu: badała raporty na temat składowania toksycznych odpadów 1.8.2009 – 31.7.2010 i transportu nielegalnej broni. Dochodzenia te doprowadziły Finansowanie projektu w ramach programu do jej brutalnego zamordowania w Mogadiszu w marcu 1994 r. „Europa dla obywateli”: 25 359 EUR Dzisiaj jej nazwisko i duch pracy wciąż żyją przez Stowarzyszenie Ilaria Alpi-Open (Associazione Ilaria Alpi-Comunità Aperta). Stowarzyszenie zachęca aspirujących młodych dziennikarzy do czerpania inspiracji z poświęcenia oraz zaangażowania, jakie pani Alpi wkładała w swoją pracę, oraz do rozszerzania granic dziennikarstwa śledczego w dążeniu do prawdy. Projekt „Laboratorium miejskie” promował udane przykłady takiego dziennikarstwa. Początkujący dziennikarze biorący udział w tym projekcie skupili się głównie na temacie życia na niekorzystnych obszarach miast Włoszech i Francji, aby uwrażliwić społeczeństwo na problemy, z którymi borykają się osoby mieszkające w tych miejscach. Stwierdzono zaskakująco wiele podobieństw między sytuacjami i dominującymi poglądami w obu krajach. Jaki efekt wywołuje w tych miejscach imigracja? Czy jest to pożądane? W jaki sposób możemy pogodzić kwestię bezpieczeństwa z prawami człowieka? Te problemy dotyczące nowoczesnego świata są powszechne, a projekt „Laboratorium miejskie” zgłębia sedno tej kwestii przez rozmowy z osobami, których ona bezpośrednio dotyczy. Dzięki serii takich rozmów rozumiemy prawdziwe znaczenie emocji, opinii, a czasami i uprzedzeń kryjących się za takimi pytaniami jak to, czy kobietom należy pozwolić na noszenie burki w miejscach publicznych. Raporty te otwierają możliwości dla tych, którzy czują się zapomnieni lub zawiedzeni przez systemy, w których żyją, a teraz każdy może mieć wpływ, od członków rządów do osób głęboko dotkniętych problemami imigracji, bezpieczeństwa i dobrobytu, na to, czy uda się zapewnić, że spadek tych rozmów nada rozwojowi wspomnianych kwestii pozytywny kierunek. 48 Opinie uczestników Pracowałem z jednym z dziennikarzy w ramach projektu „Laboratorium miejskie” nad problemem imigracji, czego celem było zwiększenie świadomości na temat ludzi toczących walkę o prawo do pracy i życia w naszym kraju. Imigranci w takiej sytuacji są bardziej narażeni na dyskryminację, wykluczenie, wykorzystanie i nadużycia na wszystkich etapach procesu imigracji. Często odbiera się im nawet najbardziej podstawowe prawa pracownicze, prawo do rzetelnego procesu, ochrony bezpieczeństwa osobistego i opieki zdrowotnej. W celu zwrócenia uwagi na tę sytuację przedstawiliśmy w naszym wideo historię masakry imigrantów w Castel Volturno, która miała miejsce we wrześniu 2008 r. Efekt Fi l m y t e by ł y ce n n y m n a r zę d z i e m d o odzwierciedlenia rzeczywistości z punktu widzenia obywateli. Organizując spotkania i konferencje otwarte dla szerszego grona uczestników, umieściliśmy wybrane tematy w centrum debaty publicznej. Projekt okazał się okazją do połączenia sił polityków, administratorów, ekspertów, pracowników socjalnych i samych obywateli. Była to bardzo dobra droga do ponownego odkrycia znaczenia demokracji na szczeblu krajowym i europejskim. Wideoklipy zostały przedstawione i przedyskutowane podczas corocznego „Premio Ilaria Alpi” – uroczystości upamiętniającej osiągnięcia reporterów skoncentrowanych na dziennikarstwie śledczym. W debacie nad kwestiami podniesionymi przez wideoklipy wzięła udział Komisarz UE do spraw wewnętrznych, Cecilia Malmström. Zostały one również pokazane na włoskim kanale informacyjnym RAI News 24, co świadczy o dużym zainteresowaniu społeczeństwa tą tematyką. www.citylab.tv 49 PROWADZIĆ DO ZMIANY Jak wymiany pracowników mogą wpłynąć na twoją pracę? C zy zastanawialiście się kiedyś, jak ktoś na tym samym stanowisku pracuje na co dzień w innym kraju europejskim? Czy ich priorytety w pracy różnią się od waszych? Poprzez projekt „Aktywni obywatele kontrolują sytuację” osobom pracującym w organizacjach społeczeństwa obywatelskiego – w sektorze, który istnieje w celu zaspokajania potrzeb społecznych – dano przez tydzień możliwość obserwowania przy pracy pracowników na równoległych stanowiskach w innych krajach europejskich. Tytuł projektu: „Aktywni obywatele kontrolują sytuację: liderzy dla Europy XXI wieku” Koordynator: Sieć Euclid (Wielka Brytania) Państwa partnerskie: Niemcy, Estonia, Słowenia, Bułgaria, Wielka Brytania, Włochy Czas trwania projektu: 1.8.2009 – 31.7.2010 Finansowanie projektu w ramach programu „Europa dla obywateli”: 32 441,33 EUR Wśród uczestników projektu znaleźli się prezesi dużych organizacji charytatywnych, z których wielu powracało z wymiany z nową perspektywą dotyczącą ich sektora i nowymi pomysłami, które mogą zmaksymalizować wpływ działania w zakresie dobroczynności w ich własnych krajach. Przykładem może być Jim Baker, prezes Age Concern w Brighton (Wielka Brytania), który uczestniczył w wymianie ze swym odpowiednikiem z Włoch. Pan Baker podkreśla, że dzięki tej wymianie przede wszystkim przypomniał sobie, dlaczego rozpoczął działalność charytatywną. Zdał sobie sprawę z tego, że jego priorytetem powinni być ludzie, niesienie pomocy którym jest celem danej organizacji charytatywnej, a nie idea pozyskiwania funduszy i modernizacji. 50 Efekt Sektor usług w Wielkiej Brytanii jest tak bardzo wbudowany w „system”, że często możemy skończyć na myśleniu jak rząd szczebla centralnego lub lokalnego i zapomnieć o tym, kim jesteśmy. Koncepcja włoska jest znacznie bardziej skoncentrowana na opiece społecznej i modelu rodziny, który miał kluczowe znaczenie również w naszej tradycji, o czym zdajemy się zapominać. Opinie uczestników W ciągu tych pięciu dni dużo się naucz yłam o estońskich zwyczajach, tradycjach, a przede wszystkim o mieszkańcach Estonii, którzy budują społeczeństwo obywatelskie i relacje ze strukturą rządową. Miałam również okazję do zbudowania dobrych stosunków z organizacjami i wspaniałymi ludźmi. Projekt „Aktywni obywatele kontrolują sytuację” stał się nie tylko punktem wyjścia do nauczenia się, jak organizacje pozarządowe społeczeństwa obywatelskiego funkcjonują w różnych krajach, ale doprowadził także do powstania dalszych projektów związanych z tym tematem, w ramach których zdobyta wiedza została zastosowana w praktyce. Przykłady obejmują szereg tematów od podnoszenia świadomości w zakresie rozwoju w Afryce do wspierania polityki równych szans na słoweńskim rynku pracy. Przez publikację „Kulisy przywództwa” (ang. „Leadership and beyond”), która ukazała się w 200 egzemplarzach w wersji papierowej, jak również została udostępniona w formie pliku do pobrania, podkreślono rolę aktywnego obywatelstwa europejskiego, skupiając się na kwestii rozwoju przywództwa w całej Europie. Informacje zostały także rozpowszechnione przez portale społecznościowe, sieci społeczeństwa obywatelskiego i biuletyny informacyjne, przez co dotarły do ponad 5 000 osób. Oprócz wymian pracowników projekt zaowocował wydaniem publikacji naukowej „Kulisy przywództwa: jak społeczeństwo obywatelskie może nadać kierunek przyszłości?”. Dla celów tej publikacji badano, jak prowadzi się organizacje pozarządowe w całej Europie, porównując podobieństwa i różnice pod względem celów, praktyk i opinii na temat tego, w jaki sposób organizacje w tym sektorze mogą pracować w najbardziej efektywny sposób. www.euclidnetwork.eu/projects/completed-projects/leader-twinning-active-citizens-in-the-driving-seat.html 51 „ROZGOTOWAĆ” UPRZEDZENIA Kreatywne sposoby przełamywania stereotypów dotyczących rasizmu i ksenofobii P ostrzeganie świata jako podzielonego na czarny i biały oraz propagowanie uprzedzeń, nawet bez świadomości, że są to uprzedzenia, może być czasem kuszącym sposobem ucieczki przed izolacją społeczną. Właśnie wtedy kreatywne inicjatywy takie jak „Podróżna kuchnia postaw obywatelskich” mogą zmienić przebieg sytuacji na lepsze. „Podróżująca kuchnia postaw obywatelskich” to projekt łączący obrońców praw człowieka z krajów bałtyckich i organizacji UNITED for Intercultural Action. Cel: umożliwienie aktywnego działania w ograniczaniu ksenofobii i rasizmu krajom byłego ZSRR – Litwie, Łotwie i Estonii – oraz wzmocnienie ich stosunków z sieciami współpracy na rzecz praw człowieka z Europy Zachodniej. Tytuł projektu: „Podróżna kuchnia postaw obywatelskich” Koordynator: Krajowy Instytut na rzecz Integracji Społecznej (Litwa) Państwa partnerskie: Łotwa, Estonia, Holandia Czas trwania projektu: 1.10.2010 – 30.9.2011 Finansowanie projektu w ramach programu „Europa dla obywateli”: 25 000 EUR W ramach projektu opracowano metodę działania składającą się z 3 etapów. Pierwszym z nich była międzynarodowa burza mózgów zorganizowana przez litewski Krajowy Instytut Integracji Społecznej. Do uczestników projektu dołączyli eksperci międzynarodowi, aby stworzyć plan działania przeciwko rasizmowi, który miał obejmować innowacyjne metody, takie jak „Gastronomiczny tygiel kultur” lub „Biblioteka żywych książek”. Drugim etapem było przekształcenie tych pomysłów w działania. Stworzono „Bibliotekę żywych książek”, gdzie uczestnicy i przypadkowi przechodnie mogli korzystać ze zbioru różnych barwnych „żywych książek”. Innymi słowy, mogli prowadzić rozmowy z osobami z różnych zagrożonych grup społecznych, z którymi zazwyczaj nie mają kontaktu. Organizatorzy zachęcali następnie „czytelników” do „wyrzucenia stereotypów” do symbolicznego kosza na śmieci. „Gastronomiczny tygiel kultur” był miejscem, gdzie można było „rozgotować” uprzedzenia poprzez przygotowanie różnych potraw i wspólny posiłek przy jednoczesnych rozmowach o prawach człowieka i wymianie doświadczeń w zakresie sposobów pokonywania ksenofobii. W ramach „trudnego kina” zorganizowano projekcje filmów antyrasistowskich, po których miały miejsce dyskusje panelowe, a dzieciom w wieku szkolnym przybliżono kulturę Romów w formie wykładów i koncertów przedstawionych przez romskie dzieci. Trzeci etap projektu wiązał się z oceną rezultatów działań i ich wpływu na uczestników i ich otoczenie. Nie jest to, rzecz jasna, koniec podróży. Ale „Podróżna kuchnia postaw obywatelskich” okazała się skutecznym i innowacyjnym środkiem, dzięki któremu można było wyruszyć w drogę walki z rasizmem i ksenofobią. 52 Projekt pozwolił nam nie tylko na zidentyfikowanie podobnych wyzwań dla trzech uczestniczących w nim krajów, ale również na omówienie możliwych środków pozwalających się z nimi zmierzyć. W projekcie uczestniczyli zarówno Romowie, jak i przedstawiciele rosyjskojęzycznych mniejszości na Łotwie i w Estonii, więc praktycznie zastosowaliśmy zasadę „nic o nas – bez nas”. Mimo że projekt dobiegł końca, wciąż odczuwamy jego efekt - wzmocnienie więzi z lokalnymi i międzynarodowymi partnerami i ekspertami oraz powstanie nowych inicjatyw, a nawet organizacji. Opinie uczestników Program „Europa dla obywateli” stworzył nam okazję do wdrożenia długoterminowego projektu umożliwiającego podjęcie działań w zakresie walki z rasizmem i ksenofobią w naszych społecznościach lokalnych. Projekt był potrzebnym bodźcem do dalszych prac w zakresie tych kwestii i stanowił szansę poznania najlepszych praktyk i narzędzi stosowanych przez inne organizacje. Pojawiły się nowe inicjatywy, stworzono nowe partnerstwa i sieci – wpływ finansowania był istotny nie tylko dla organizacji partnerskich i dla uczestników, ale również dla ogółu społeczeństwa. Efekt Dzięki współpracy z międzynarodowymi partnerami zdobyłam bogate doświadczenie i od tego czasu poszerzam moją wiedzę w tej dziedzinie. Przyjęte metody (takie jak „Kuchnia postaw obywatelskich”) pobudzały wprowadzanie zmian i podejmowanie działań. W ramach projektu udało się stworzyć nowe połączenia między uczestniczącymi sieciami na szczeblu lokalnym, krajowym i międzynarodowym, dzięki czemu problemy rasizmu i ksenofobii w krajach bałtyckich stały się bardziej znane w Europie Zachodniej. Projekt przyczynił się do stworzenia europejskiego społeczeństwa obywatelskiego i wzmocnienia wzajemnego zrozumienia. Litewski Krajowy Instytut Integracji Społecznej dołączył do sieci UNITED i jest obecnie gospodarzem międzynarodowych wydarzeń dotyczących walki z rasizmem. Organizacje pozarządowe poznały różne metody pracy w dziedzinie praw człowieka; nagrano także płytę DVD i utworzono portal internetowy, które służą jako edukacyjne narzędzia (i inspiracja) dla różnych organizacji i indywidualnych działaczy. Projekt objął ponad 50 osób z grup słabszych społecznie. Poprzez warsztaty udało się zwiększyć ich świadomość na temat praw człowieka i zmienić ich stosunek w odniesieniu do różnych dyskryminowanych grup społecznych. W wyniku tego projektu w lutym 2012 r. powstał na Litwie Dom Integracji Romów. www.visiskirtingivisilygus.lt/socialinesvertuves/en/ 53 KAMPANIA POŚWIĘCONA PRAWOM OBYWATELSKIM UCZNIÓW Uczniowie szkół europejskich omawiają swoje prawa podczas wycieczki autobusem Z definiowanie „edukacji wysokiej jakości” nie jest łatwym zadaniem. Tak samo jak niełatwo jest brać udział w ożywionych dyskusjach na temat praw uczniów. Ideą projektu „Objazdowa kampania poświęcona prawom obywatelskim uczniów” jest poprosić uczące się osoby o wyrażenie swoich opinii i o zaangażowanie. We wrześniu 2010 r. grupa uczniów różnych narodowości wyruszyła w podróż autobusem mającym pokonać dziesięć tysięcy kilometrów, aby rozmawiać o ich prawach szkolnych i o szerszych kwestiach społecznych. Biuro Organizacyjne Europejskich Związków Uczniowskich (OBESSU) zorganizowało wycieczkę, która miała umożliwić im spełnienie tego zadania i zaprowadzić ich do 15 krajów w ciągu 45 dni. Młodzi podróżnicy zachęcali kolegów do zainteresowania się kwestiami politycznymi, które mają bezpośredni wpływ na uczniów i ich prawa, zachęcając ich do większego zaangażowania w procesy demokratyczne. Tytuł projektu: „Kampania poświęcona prawom obywatelskim uczniów” Koordynator: OBESSU – Biuro Organizacyjne Europejskich Związków Uczniowskich (Belgia) Państwa partnerskie: Litwa, Estonia, Finlandia, Szwecja, Dania, Wielka Brytania, Francja, Austria, Słowenia, Włochy, Rumunia Czas trwania projektu: 1.8.2010 – 31.7.2011 (wycieczka autobusem: 7.9.2010 – 23.10.2010) Finansowanie projektu w ramach programu „Europa dla obywateli”: 35 000 EUR W trakcie podróży wielokulturowa grupa uczniów odwiedziła wiele szkół, uczestnicząc w szerokiej gamie wydarzeń i akcji. Na Litwie rozmawiali oni o patriotyzmie i tolerancji, w Estonii wspierali pomysł darmowych posiłków w szkołach, w Austrii walczyli o zwiększenie inwestycji na edukację, w Słowenii uczestniczyli w dyskusjach na temat nowej koncepcji dotyczącej transportu dla młodych ludzi, a we Włoszech brali udział w demonstracjach. Wiele innych spraw otrzymało wsparcie dzięki entuzjazmowi i oddaniu tej szczególnej grupy młodych ludzi. Angażując się wśród lokalnych uczniów i społeczności w każdym kraju i uczestnicząc aktywnie w tych wydarzeniach, zespół projektu „Kampania poświęcona prawom obywatelskim uczniów” przyczynił się do ponadnarodowej wymiany informacji i pomysłów na temat edukacji i praw uczniów. Projekt przyczynił się do nawiązania kontaktów między organizacjami zrzeszającymi uczniów w całej Europie oraz do mobilizacji młodych ludzi do dochodzenia swoich praw. Doświadczenie to stanowi cenny wkład w ustanowienie obywatelskich forów dyskusyjnych na temat edukacji na poziomie europejskim. 54 Występowanie w formie zorganizowanej grupy zwiększa silę przebicia uczniów, którzy bardzo często nie są uwzględniani w procesach decyzyjnych. Ponadto stwarza im to możliwość wymiany doświadczeń, odnajdywania wspólnych punktów i wzajemnego wspierania się. Projekt „Objazdowa kampania poświęcona prawom obywatelskim uczniów” pokazał nam, że, mimo że możemy mieć różne podejścia, nasza najważniejsza walka o dobrą edukację dla wszystkich jest taka sama w całej Europie. Wspaniale było pokazać innym, nad czym obecnie pracuje nasza organizacja i wymienić doświadczenia z uczniami z całej Europy. Dokumentacja dała szkolnym działaczom lepszy obraz sytuacji w innych krajach i europejskiej perspektywy w dziedzinie edukacji. Opinie uczestników Był to pierwszy projekt zrealizowany przez OBESSU dzięki wsparciu dla projektów inicjowanych przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego w ramach programu „Europa dla obywateli”. Była to dla nas ogromna pomoc w realizacji bardzo ambitnego i nietypowego projektu. Efekt Możliwość bycia częścią tego niesamowitego projektu dała mi dużo kreatywności i siły w walce o nasze prawa. W dniu 7 grudnia 2011 r. OBESSU zdobyło trzecie miejsce w konkursie na Nagrodę Społeczeństwa Obywatelskiego podczas sesji plenarnej Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w uznaniu za wartość i rezultaty tej inicjatywy. Dokumentacja z projektu przedstawia działalność i pomysły uczniów z całej Europy i oferuje wyjątkowy wgląd w ruchy organizacji uczniowskich. Dokumentacja ta jest przydatnym narzędziem do wsparcia prac organizacji, gdyż pokazuje zainteresowanym stronom, co jest możliwe do zrealizowania. Projekt „Kampania poświęcona prawom obywatelskim uczniów” zmotywował organizacje do rozpoczęcia lub kontynuowania pracy na rzecz praw uczniów. Ożywił istniejące już kampanie, wspierając ich przesłanie silniejszym europejskim głosem i nagłaśniając ich działania. Projekt stworzył również spójną sieć między uczestniczącymi organizacjami, wspierając przyszłą współpracę w kwestiach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania. www.obessu.org/ 55 http://vimeo.com/29370201 INTEGRACJA KOBIET Internetowy projekt wspierający udział kobiet w kwestiach europejskich D ziś Europa jest wiodącym kontynentem, jeśli chodzi o liczbę kobiet uczestniczących w procesie zarządzania w poszczególnych krajach. Jest to wynikiem trwających prawie dwieście lat ciągłych wysiłków skierowanych na zmianę postaw społecznych, wspieranie przyjmowania przepisów w zakresie przeciwdziałania dyskryminacji i promowaniu równych szans. A postęp na drodze do równości płci na tym się nie kończy. Projekty takie jak „Kobiety dla Europy i inicjatywy obywatelskiej” mają na celu zwiększenie świadomości i informowanie o postępach w tej dziedzinie. Tytuł projektu: „L’initiative citoyenne: un nouvel instrument pour l’inclusion politique, économique et sociale des femmes. „Kobiety dla Europy i inicjatywy obywatelskiej” Koordynator: Fundacja Roberta Schumana (Francja) Państwa partnerskie: Polska, Grecja, Belgia Czas trwania projektu: 15.9.2010 – 14.11.2011 Finansowanie projektu w ramach programu „Europa dla obywateli”: 91 055,80 EUR Projekt jest skoncentrowany na nową europejską inicjatywę obywatelską i na sposobie, w jaki mogłaby ona być wykorzystywana w związku z prawami kobiet. Europejska inicjatywa obywatelska to sposób udziału społeczeństwa w opracowywaniu polityki Unii Europejskiej. Od 1 kwietnia 2012 r., obywatele europejscy po raz pierwszy mają możliwość zwrócenia się do Komisji o przedłożenie wniosków legislacyjnych Radzie i Parlamentowi Europejskiemu, pod warunkiem że pod inicjatywą podpisało się co najmniej milion osób, które pochodzą z co najmniej jednej czwartej państw członkowskich Unii. Poprzez rozpowszechnianie informacji dotyczących nowego ustawodawstwa projekt ma na celu zachęcić obywateli, a w szczególności kobiety, do korzystania z tego narzędzia, aby aktywnie uczestniczyć w debacie na temat kwestii, które mają największy wpływ na ich codzienne życie. Tematy dyskusji obejmowały godzenie życia prywatnego i zawodowego, dostęp do odpowiedzialnych stanowisk, nierówność płac, edukację, integrację społeczną, wciąż istniejące stereotypy oraz inne sprawy dotyczące kobiet w Europie i na całym świecie. Projekt pokazał, że otrzymawszy dostęp do informacji i odpowiednich instrumentów prawnych, obywatele UE pragną angażować się w działania, które przyczynią się do dalszego zmniejszenia dysproporcji płci i dyskryminacji. Stanowił on dla kobiet przestrzeń do wyrażania ich pomysłów, debaty na temat zmian i wkładu w walkę z niesprawiedliwością społeczną. 56 Efekt Nasz projekt pokazał, że kobiety mają motywację do działania i chcą, aby je usłyszano. Chciałem uczestniczyć w tej konferencji, aby dowiedzieć się więcej na temat roli kobiet w Europie i na całym świecie. Konferencja ta pokazała, że, nawet jeśli istotne kroki w zakresie propagowania praw kobiet w społeczeństwie zostały poczynione, wciąż pozostaje jeszcze wiele do zrobienia. Opinie uczestników Przy wsparciu ze strony Komisji stworzyliśmy – osiemnaście miesięcy przed wejściem w ż ycie inicjatywy obywatelskiej – dwujęzyczną stronę internetową, na której prezentujemy projekt. Strona wyjaśnia zasady funkcjonowania inicjatywy obywatelskiej i oferuje platformę dyskusyjną na ten temat, w ramach której można przygotowywać projekty inicjatyw na rzecz promowania praw kobiet w Europie. W kontekście projektu opracowano sondaż internetowy w sprawie kobiet, Europy i inicjatywy obywatelskiej. Przeprowadzony w ośmiu językach kwestionariusz wypełniło prawie 3500 osób, odzwierciedlając stałe zainteresowanie tą problematyką. Wyniki projektu, jak również wnioski z międzynarodowych imprez zorganizowanych w Belgii, Polsce i Grecji, zostały opublikowane na stronie internetowej projektu. Strona stała się miejscem spotkań dla wszystkich Europejczyków, którzy chcą zgłosić swoje propozycje za pośrednictwem „europejskiej inicjatywy obywatelskiej”, w szczególności w odniesieniu do zagadnień dotyczących reprezentacji kobiet w społeczeństwie. www.femmes-europe.eu/ 57 PAMIĘĆ WYJAŚNIĆ TERAŹNIEJSZOŚĆ PRZEZ PRZEGLĄD PRZESZŁOŚCI Dwóch studentów Erasmusa podąża śladami młodej deportowanej T ransport” to projekt filmowy inspirowany życiem Tytuł projektu: i twórczością Etty Hillesum, młodej Żydówki „Transport” z Amsterdamu, którą deportowano do Auschwitz, Koordynator: MEDIEL (Belgia) gdzie zginęła w 1943 r. w wieku 29 lat. Jednak „Transport” Państwa partnerskie: jest czymś więcej niż uczczeniem pamięci. Mocno osadzony Polska, Francja, Niemcy, Irlandia, Belgia w dzisiejszych realiach film pokazuje historię Alexandry (Polki) Czas trwania projektu: i Floriana (Francuza), dwóch studentów Erasmusa, którzy, 1.10.2008 – 30.9.2009 zainspirowani lekturą pamiętnika Etty Hillesum, decyduje się Finansowanie projektu w ramach programu ruszyć w drogę jej śladami po Europie. W tym „filmie drogi”, „Europa dla obywateli”: 55 000 EUR którego akcja zaczyna się w Holandii i kończy się w Polsce, przemierzając po drodze Niemcy i Belgię, dwoje „obywatelireporterów” spotyka piętnaście osób w różnym wieku i wywodzących się z różnych środowisk, które opowiadają im historie rzucające wyzwanie ich własnym uprzedzeniom. „ Kontakty te wzmacniają powiązania między przeszłością a teraźniejszością. Wydobycie na światło dziennie fascynujących danych historycznych przez osoby ocalałe z obozów koncentracyjnych dostarcza tematów dyskusji bardzo istotnych dla dzisiejszego społeczeństwa, takich jak źródła strachu, które mogą prowadzić do postrzegania „innych” jako ludzi złych, nieczystych i takich, których należy odrzucić. Każdy przystanek w tej podróży jest również okazją do lepszego poznania Etty Hillesum. Jej myśli, płomienne i wolne, podkreślają płynące z jej dziennika przekonanie: „wsłuchaj się w istotę i głębię innych”, nigdy nie ulegając nienawiści i pomimo widzianych okrucieństw. Historia „Transportu” kończy się w Auschwitz, ale doświadczenie, zgromadzona wiedza i dzielone emocje torują drogę dla kolejnej wyprawy – wyprawy do wnętrza nas samych. 60 Przesłanie tego filmu – poprzez pamiętnik Etty – jest balsamem dla duszy, dodaje mi sił i pokory. Nakręcenie tego filmu znacznie wpłynęło na mój sposób myślenia, postrzegania świata i zwracania się do innych. Opinie uczestników Kiedy dowiedziałem się o możliwości finansowania projektów w ramach programu „Aktywna pamięć europejska”, od razu chciałem nakręcić film o życiu tej ofiary nazizmu. Jest to prawdziwie europejska produkcja w siedmiu językach, z udziałem studentów, aktorów, artystów i partnerów z dziesięciu krajów Unii Europejskiej. Jej rozpowszechnienie zrodziło debaty i konferencje. Zdaliśmy sobie sprawę z tego, jak wielki wpływ wydarzenia z przeszłości wywierają na naszą teraźniejszość i rodzą pytania dotyczące wartości stanowiących podstawę naszego europejskiego społeczeństwa. Efekt Przekonałem się, że historia Europy jest w rzeczywistości mozaiką historii poszczególnych osób. Gdy brałem udział w tym międzynarodowym projekcie, bardzo wzruszyło mnie jak wielu młodych ludzi jest pełnych nadziei i motywacji do stworzenia lepszej przyszłości. Film „Transport” został wyemitowany w telewizji we Francji, Niemczech, Belgii i Czechach. Jest on także dostępny na stronach internetowych partnerów projektu oraz związanych z nim dostawców internetu. Publiczne i prywatne projekcje filmu sprawiły, że spotkał się on z dużym zainteresowaniem, szczególnie wśród młodych Europejczyków. Film (dostępny w wersjach językowych: FR, EN, DE, PL, RU, IT, ES): www.at-home-in-europe.tv/blog/?page_id=584 61 www.mediel.net/ OGRODY PAMIĘCI Miejsce zadumy nad pojęciem odwagi w obliczu przeciwności losu O grody są miejscem spokoju, do którego często Tytuł projektu: udajemy się, by przemyśleć nasze decyzje „Sprawiedliwi przeciwko wszystkim formom totalitaryzmu” i problemy. Jednak Ogrody Sprawiedliwych mają Koordynator: głębsze znaczenie dla tych, którzy je odwiedzają. Ogrody te Comitato per la foresta dei Giusti (Włochy) symbolizują poświęcenie wyjątkowo dzielnych osób, które Państwa partnerskie: miały odwagę, aby przeciwstawić się opresji i bezprawiu. Byli Polska, Francja, Bułgaria, Włochy. Ponadto to mężczyźni i kobiety, którzy narazili własne życie dla dobra w niektórych zajęciach uczestniczyły osoby innych. Wchodząc do Ogrodów Sprawiedliwych, czujemy, że z Armenii oraz Bośni i Hercegowiny. nasze problemy radykalnie tracą na znaczeniu, gdy spoglądamy Czas trwania projektu: 1.10.2009 – 30.9.2010 na nie przez pryzmat cierpienia i niesprawiedliwości, jakie przed Finansowanie projektu w ramach programu laty musieli znosić inni, aby sprawić, że Europa, w której żyjemy „Europa dla obywateli”: dziś, stała się lepszym i bezpieczniejszym miejscem. Są to jednak 55 000 EUR również nieco inne ogrody, obejmujące świat realny i wirtualny. Są to rzeczywiste ogrody w Mediolanie, Sarajewie i w Erywaniu. Ogrody w Salonikach, Sofii i Warszawie umieszczone są w świecie wirtualnym, gdzie ci, którzy pragną przyczynić się do idei pamięci, mogą uczynić to nie wychodząc z domu, zamieszczając wiadomości i przemyślenia na stronie internetowej. Projekt Sieć Europejskich Lasów Sprawiedliwych (WEFOR) dostrzega odwagę kobiet i mężczyzn, którzy na różne sposoby opierali się nazizmowi i stalinizmowi w pierwszej połowie XX wieku, broniąc praw człowieka, tolerancji, wolności i demokracji w Europie. Przykładem może być Irena Sendler, którzy potajemnie pomogła około 2 500 żydowskim dzieciom w ucieczce z warszawskiego getta i przechowała ich dane osobowe w słoiku zakopanym w swoim ogrodzie. Pomimo tortur z rąk gestapo przeżyła wojnę i żyła do 2008 r. Upamiętnia ją drzewo w wirtualnym warszawskim ogrodzie powstałym w ramach WEFOR, przy którym osoby odwiedzające stronę internetową mogą zamieścić wiadomości lub komentarze dotyczące jej dzieła. 62 Użytkownicy strony internetowej projektu WEFOR mogli stać się aktywnie świadomi, że razem należymy do historii głęboko osadzonej w tożsamości europejskiej, opartej na podstawowych wartościach broniących praw człowieka, wolności i demokracji. Użyliśmy sieci w celu stworzenia skutecznych narzędzi umożliwiających młodszym pokoleniom zainteresowanym pogłębieniem wiedzy o swej historii komunikację ze starszymi osobami, które są świadome, jakie znaczenie ma przekazywanie ich doświadczeń. Przyczynia się to do kultywowania zbiorowej pamięci wskazującej drogę, którą należy podążać, aby uniknąć błędów z przeszłości. Opinie uczestników Finansowanie projektu WEFOR z funduszy europejskich umożliwiło nam osiągnięcie głównego celu naszego projektu: stworzenia Ogrodów Sprawiedliwych upamiętniających wszystkie przypadki ludobójstwa i zbrodni przeciwko ludzkości w każdym miejscu na świecie. Efekt Narzędzie to pozwoliło mi zgłębić świat Sprawiedliwych i przedstawić ich moim uczniom jako pozytywne wzorce. Cieszę się z uczestnictwa w projekcie na taką szeroką europejską skalę. Spuścizną projektu jest połączenie wirtualnych i rzeczywistych ogrodów, więc bez względu na to, gdzie na świecie przebywają osoby, na które wpłynął projekt, jest to dla nich miejsce do dzielenia się swoimi myślami lub po prostu do wspomnienia trudności, z jakimi tak wiele osób borykało się w czasach totalitaryzmu i represji. Inicjatywy te zapewniają nieprzerwaną pamięć o Sprawiedliwych, którzy w znaczący sposób przyczynili się do uczynienia Europy lepszym miejscem. Oryginalność tego projektu i atrakcyjna strona internetowa sprawiły, że odbił się on głośnym echem w całej Europie. www.wefor.eu 63 KROKUS, KWIAT ŚWIATŁA I NADZIEI Akty pamięci uczące młodych G dy nadejście wiosny zapowiada nowe życie, Tytuł projektu: nowe początki i nowe możliwości, w Europie i na „Krokus” całym świecie rozkwitaja krokusy. Żółta eksplozja Koordynator: HETI - Towarzystwo Edukacji o Holokauście w okamgnieniu rozświetla ogród spragniony koloru przez (Irlandia) całą zimę. W takiej chwili kierujemy nasze myśli nie tylko ku Państwa partnerskie: nadchodzącym jaśniejszym dniom, ale pamiętamy również Polska, Wielka Brytania, Malta, Chorwacja posępność i niekończącą się ponurość poprzedniej pory roku. Czas trwania projektu: Czy można użyć lepszego porównania, aby upamiętnić jeden 1.10.2009 – 30.5.2010 z najczarniejszych momentów w historii Europy? Podczas Finansowanie projektu w ramach programu „Europa dla obywateli”: Holokaustu zginęło półtora miliona żydowskich dzieci, 24 021 EUR noszących żółtą gwiazdę wskazującą na ich pochodzenie. Kolor tej gwiazdy jest odzwierciedlony w krokusie, który w Irlandii kwitnie pod koniec stycznia, kiedy ma miejsce Międzynarodowy Dzień Pamięci o Holokauście. Krokus to projekt pozwalający zachować w pamięci ofiary Holokaustu, w ramach którego uczniów w wieku 11 – 18 lat zachęca się do jesiennego sadzenia cebulek tych kwiatów. Gdy krokusy kwitną, ci sami uczniowie wyjaśniają osobom przychodzącym je oglądać, co one reprezentują, tym samym ucząc się o strasznych wydarzeniach, które miały miejsce 70 lat temu. Nie służy to tylko uczczeniu pamięci ofiar, ale jest również narzędziem zwiększania świadomości o uprzedzeniach, bigoterii i o skutkach, które one za sobą pociągają. Takie lekcje w młodym wieku mogą pomóc w rozwoju i perspektywach tych uczniów w miarę ich wkraczania w dorosłe życie. Znajdują się w okresie wczesnej wiosny ich życia, a w miarę jak będą dorastać, będą pamiętać o kwitnących krokusach i o tym, jak pomogły im nauczyć się, że nie każdy miał okazję, aby dorosnąć. 64 Chorwacja w dużej mierze skorzystała z tego projektu, ponieważ wiele szkół biorących udział w projekcie „Krokus” odwiedziło nasze muzeum i wzięło udział w naszych warsztatach edukacyjnych. Opinie uczestników Aby wziąć udział w programie „Europa dla obywateli”, trzeba było znalezć organizacje partnerskie. Miało to nieocenioną wartość dla HETI, a my rownież dużo zyskaliśmy przez zdobycie nowych kontaktów i wypracowanie nowych relacji z obywatelami UE oraz organizacjami partnerskimi. Jako mała organizacja jesteśmy wdzięczni za wsparcie, które otrzymaliśmy w ramach programu „Europa dla obywateli”, gdyż pozwoliło nam ono opracować ten projekt w sposób, który inaczej nie byłby możliwy. Efekt Projekt „Krokus” ma ogromne znaczenie dla społeczności lokalnych, szczególnie w małych miastach w Polsce, gdzie szkoła jest głównym elementem życia codziennego. Projekt ten narodził się w Irlandii w 2005 r. Został opracowany przez Irlandzkie Towarzystwo Edukacji o Holokauście (HETI) i od tamtej pory rozprzestrzenił się w całej Europie. W styczniu 2012 r., prezydent Irlandii, Michael D. Higgins, wygłosił przemówienie podczas obchodów Krajowego Dnia Pamięci o Holokauście w Dublinie. Wśród gości znaleźli się uczniowie, którzy uczestniczyli w projekcie „Krokus”, jak również grupa 4 osób ocalałych z Holokaustu. W swoim przesłaniu podkreślił on znaczenie, jakie ma dalsze nauczanie młodzieży o przeszłości i zacytował filozofa i pisarza George’a Santanya: „Ci, którzy nie pamiętają przeszłości, skazani są na jej powtarzanie”. Wpływ, jaki projekt ten wywiera na osoby biorące w nim udział, ma zapewnić nieprzerwaną pamięć o ofiarach Holokaustu z pokolenia na pokolenie. Projekt „Krokus” jest, krótko mówiąc, konkretnym sposobem uczenia się z historii. www.hetireland.org 65 POWRÓT DO PRZYSZŁOŚCI Młodzi Europejczycy z krajów postkomunistycznych doświadczają życia za żelazną kurtyną D zisiejszej młodzieży urodzonej i dorastającej w Europie, gdzie wolność myśli, swoboda poruszania się i wolność słowa są czymś tak naturalnym jak oddychanie, czasami trudno jest wyobrazić sobie, co oznacza życie w reżimie totalitarnym. W maju i czerwcu 2010 r. uczniowie z Pragi, Bratysławy, Budapesztu, Krakowa i Berlina zostali „teleportowani” z demokracji do totalitaryzmu. Projekt „Futurama” pokazał młodym uczestnikom smak życia ludzi żyjących w ich krajach około trzydzieści lat temu. Tytuł projektu: „Futurama” Koordynator: OPONA o.p.s. (Czechy) Państwa partnerskie: uczestnicy z Niemiec, Węgier, Polski i Słowacji Czas trwania projektu: 1.10.2009 – 30.9.2010 Finansowanie projektu w ramach programu „Europa dla obywateli”: 44 500 EUR Uczniowie mogli poczuć atmosferę tamtej epoki podczas projekcji filmowej i wystawy. Filmy były częścią serii „Cudowne lata bez żelaznej kurtyny” i pokazywały portrety 32 osób, które w chwili narodzin demokracji stały u progu dorosłości. W ten sposób młodzież odkryła, jak wyglądało bycie uczniem w czasie represji. Po projekcjach filmu następowały fascynujące dyskusje o kontrowersyjnych momentach przeszłych reżimów. Najważniejszą częścią projektu była interaktywna gra „Czasy totalitarne w skrócie”, podczas której sami uczniowie cofali się w czasie, gdzie musieli sprostać decyzjom, które być może musieli podejmować ich rodzice. Mogli wybrać jedną z pięciu dostępnych ról: uczniowie, potencjalni emigranci, artyści, naukowcy lub agenci służb bezpieczeństwa. W swoim nowym wcieleniu przechodzili podczas siedmiu rund przez symulowane sytuacje, które mogły wystąpić w reżimach totalitarnych, takie jak przejścia z bezpieką, udział w zorganizowanych formach wypoczynku, doświadczenie ograniczonej wolności słowa i swobody przemieszczania się, znoszenie ciągłych braków w zaopatrzeniu czy też bycie poddanym ciągłej presji, aby dostosować się do systemu wartości narzuconego przez oficjalną doktrynę polityczną. Uczniowie doświadczyli na własnej skórze, co znaczyło bycie dysydentem, sprzymierzeńcem tajnego agenta lub emigrantem. Projekt stanowił wsparcie dla działania, debaty i refleksji nad obywatelstwem europejskim i demokracją, wspólnymi wartościami, historią i kulturą oraz pozwolił młodym ludziom na nietypową formę wglądu w okres historyczny, który wywarł głęboki wpływ na to, czym Europa jest dziś. 66 Młodzi uczestnicy uświadomili sobie, że życie ich rodziców i dziadków wcale nie było łatwe oraz że sposób, w jaki ludzie żyli w tamtych czasach, a także dokonywane przez nich wybory, nie mogą podlegać żadnej ocenie. Projekt „Futurama” był dla nas wielką inspiracją. Miło oglądało się, jak ludzie w różnym wieku, a czasami również różnych narodowości, grali razem w nowoczesną grę historyczną, tak bardzo inną od sposobu, w jaki uczy się historii w dzisiejszej szkole. Opinie uczestników Mieliśmy okazję zaobserwować, jak ważne jest przekazywanie młodzieży wiedzy historycznej w interesujący i oryginalny sposób. Efekt Świetna była gra COM-COM, punkt kulminacyjny projektu „Futurama”. Nie było wygranych i przegranych, co również było bardzo dobre, gdyż nikt nie musiał czuć się zawstydzonym. Praktyczny i międzynarodowy charakter projektu „Futurama” sprawił, że był on naprawdę oryginalny. Pozwolił on na porównanie niedawnej przeszłości i teraźniejszości nastolatkom w pięciu krajach dawnego bloku komunistycznego, obecnie członków Unii Europejskiej. W projekcie uczestniczyło ponad 800 uczniów w wieku od 15 do 17 lat, poprzez innowacyjne podejście multidyscyplinarne – film, wystawę, warsztaty interaktywne. Metoda i narzędzia opracowane na cele programu są dostępne online, aby służyć jako źródło inspiracji dla przyszłych szkolnych akcji edukacyjnych. www.oponaops.eu/opona/en/projects/project-1/about 67 „- KIM JESTEŚ? - JESTEM MOJĄ WŁASNĄ HISTORIĄ...” Osoby ocalałe z Holokaustu dzielą się swoimi doświadczeniami z młodszymi pokoleniami. Z delikatnymi dźwiękami pianina w tle Litwini ocalali z Holokaustu opowiadali wzruszające historie o swych przeżyciach, życzliwości i humanizmie. Projekt „SHARE: Świadomość procesów historycznych jako motor odpowiedzialności Europejczyków” (ang. Sense of our History Activates Responsibility of Europeans) powołał te historie do życia poprzez „teatr wspomnień” (ang. „Playback Theatre”) – unikalną formę współpracy między wykonawcami a publicznością. Uczestnicy opowiadają historie ze swojego życia, wybierają osoby, które odegrają różne role, i obserwują, jak ich historia w jednej chwili na powrót nabiera życia i wyrazu dzięki artystycznej formie. Tytuł projektu: „Świadomość procesów historycznych jako motor odpowiedzialności Europejczyków” Koordynator: SAVES Pazinimo ir realizavimo studija (Litwa) Czas trwania projektu: 15.10.2009 – 14.10.2010 Finansowanie projektu w ramach programu „Europa dla obywateli”: 16 194,54 EUR Szereg wydarzeń kulturalnych mających miejsce w ciągu sześciu miesięcy rozgrzał zimę 2009 r. i wiosnę 2010 r. Wilno i historyczne miasto Telšiai, gdzie podczas drugiej wojny światowej stworzono żydowskie getto, stały się sceną przedstawień teatralnych, emocjonalnych opowieści autobiograficznych, warsztatów grupowych i pokazów filmowych. Wydarzenia te zebrały ofiary nazistowskich prześladowań oraz młodych studentów z Litwy, Polski, Czech, Włoch, Łotwy, Belgii, Francji, Rumunii, Hiszpanii i Turcji. Było to znaczące i pouczające doświadczenie dla wszystkich zaangażowanych w nim osób, wspierające dialog między pokoleniami i krzewiące tolerancję i komunikację międzykulturową. Dla osób starszych bardzo ważne było poczucie, że są znaczącymi członkami społeczeństwa, którzy mogą podjąć aktywną rolę w promowaniu wspólnych ludzkich wartości wśród młodszego pokolenia. Młodzież była pod wrażeniem siły charakteru i pozytywnej postawy reprezentowanej przez osoby, które ocalały z okrucieństw nazizmu. Ta bogata i stymulująca wymiana ukształtowała poczucie przynależności do społeczności świadomych i odpowiedzialnych Europejczyków. 68 Gdy przyjechałem na miejsce wydarzenia, byłem przygotowany na rozmowę ze studentami, których będzie nudzić moja opowieść. Jednak ciepła atmosfera panująca w „teatrze wspomnień” oraz słuchająca z zaciekawieniem widownia miło mnie zaskoczyły. (ocalały z Holokaustu) Opinie uczestników Program „Europa dla obywateli” przykuł naszą uwagę tym, że stawia sobie za cel pomoc ludziom w utrzymywaniu przy życiu ich wspomnień oraz w dzieleniu się ich doświadczeniami i historiami. „Teatr wspomnień” daje możliwość dzielenia się młodszym i starszym, kobietom i mężczyznom, zwykłym ludziom i przedstawicielom instytucji państwowych… Fundusze europejskie pozwoliły na realizację założonego projektu na szeroką skalę, dzięki czemu przyczynił się on do kultywowania pamięci o historii związanej z prześladowaniami Żydów na Litwie. Doświadczenia osób ocalałych z getta opowiedziane europejskim studentom i młodzieży poprzez szczególny rodzaj teatralnej formy wyrazu uzupełniły naszą ideę i motto: „Zapomnienie historii skazuje na jej powtórzenie”. Efekt Interesowała mnie historia Europy, ale nigdy przedtem nie spotkałam osoby ocalałej z Holokaustu. Jestem wdzięczna za autentyczność i prawdziwe emocje, których doświadczyłam podczas projektu. Silne zaangażowanie społeczności lokalnych obróciło ten projekt w niezapomniane doświadczenie. „Teatr wspomnień” stanowił wyjątkową okazję do wczucia się w doświadczenia innych oraz poczucia związania z ich historiami. Projekt zgromadził opowieści i doświadczenia uczestników w multimedialnej galerii dostępnej w internecie. Teksty, zdjęcia i nagrania wideo są wyrazem tego, co można osiągnąć dzięki kreatywności i komunikacji oraz inspiracją dla tych, którzy chcą uczciwie wyciągnąć wnioski z lekcji historii. www.dalinkimes.org 69 Korzyści dla obywateli 25 przykładów związanych z programem „Europa dla obywateli” 2012, 69 str., 176 mm x 250 mm ISBN 978-92-9201-313-4 doi:10.2797/99885 EC-31-12-681-PL-C PROGRAM „EUROPA DLA OBYWATELI” http://ec.europa.eu/citizenship/index_en.htm http:// eacea.ec.europa.eu/citizenship