OPINIA PRAWNA w przedmiocie możliwości powołania się na

OPINIA PRAWNA w przedmiocie możliwości powołania się na

Warszawa, dnia 25 czerwca 2014 r.
OPINIA PRAWNA
w przedmiocie możliwości powołania się na tajemnicę spowiedzi osoby pełniącej
urząd duchownego Związku wyznaniowego Świadków Jehowy w Polsce, na podstawie
przedłożonego statutu Związku oraz ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku - Kodeks
postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555).
_____________________________________________________________
Przedmiot opinii:
Przedmiotem niniejszej opinii jest analiza możliwości powołania się na tajemnicę
spowiedzi przez osobę pełniącą urząd duchownego związku Wyznania Świadków Jehowy w
Polsce, na podstawie przedstawionego statutu Związku oraz ustawy z dnia 6 czerwca 1997
roku Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555).
Podstawa prawna
1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz 555).
2. Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności i wyznania (Dz.U.Nr. 231, poz
1965)
Stan faktyczny
Związek Wyznaniowy Świadków Jehowy w Polsce wprowadził nowy statut, który
stanowi załącznik do decyzji Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 maja 2014 r. W
statucie tym, uregulowano między innymi organizację związku wyznaniowego oraz kwestię
„urzędów duchownych”. W związku z przedmiotowym dokumentem, analizowana jest
możliwość powołania się na tajemnicę spowiedzi przez osobę pełniącą urząd duchownego
______________________________________________________________________________________________________________________________________
KANCELARIA PRAWNA „ŚWIECA I WSPÓLNICY” SP.K.
ul. Bagatela 11 lok. 3, Warszawa 00-585
TEL/FAX: +48 22 646 49 59,
NIP: 7010322565, REGON: 145874778, KRS: 0000401521
Nr konta ING 58 1050 1025 1000 0023 6014 5912
związku Wyznania Świadków Jehowy w Polsce, na podstawie art. 178 ustawy z dnia 6
czerwca 1997 r. roku kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555).
Analiza stanu prawnego
I. Definicja osoby duchownej
Polskie prawo nie zawiera jednolitej definicji osoby duchownej, w związku z
powyższym należy, podejmując próbę zdefiniowania niniejszego pojęcia, należy odnieść się
do ustaw, których treść zawiera pewne wytyczne interpretacyjne. Zgodnie z ustawą z dnia
17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności i wyznania (Dz.U.Nr. 231, poz. 1965), duchownymi
są osoby „zakonne kościołów i innych związków wyznaniowych, ustanowione według
przepisów prawa wewnętrznego kościoła lub innego związku wyznaniowego”. Zatem przy
braku wyraźnych wskazówek określających cechy osoby duchownej, zagadnienie to
precyzują normy prawa wewnętrznego samych kościołów i innych związków wyznaniowych,
np.
statuty
związków
wyznaniowych
wpisanych
do
rejestru
Ministerstwa
Spraw
Wewnętrznych i Administracji.
Ponadto Izba Karna Sądu Najwyższego w uchwale z 6 maja 1992 r. zajęła
stanowisko, że duchownym w rozumieniu art. 47 ust. 1 ustawy z 21 listopada 1967 r. o
powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity Dz. U. 1992 r. Nr
4 poz. 16) jest osoba należąca do Kościoła Katolickiego lub innego Kościoła albo związku
wyznaniowego, która wyróżnia się spośród ogółu wyznawców danej religii tym, iż powołana
została do stałego organizowania i sprawowania kultu religijnego. W związku z powyższym,
tylko członek związku wyznaniowego, który spełnia zaprezentowane kryteria, może być
uznany za duchownego.
II. Obowiązek zachowania tajemnicy
Na podstawie art. 178 kodeksu postępowania karnego, duchownego nie wolno
przesłuchiwać w charakterze świadka, co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi.
Z powyższego wynika, że nie można przeprowadzić dowodu z przesłuchania świadka co do
faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi, a zatem zakaz ten dotyczy tylko
spowiedzi. Jak podkreślono w orzecznictwie SN, zakaz dowodowy odnosi się do
duchownych
wszystkich
kościołów,
w
których
praktykowana
jest
spowiedź
indywidualna (uchw. SN z 6.5.1992 r., I KZP 1.92, OSNK 1992, Nr 7-8, poz. 46).
______________________________________________________________________________________________________________________________________
KANCELARIA PRAWNA „ŚWIECA I WSPÓLNICY” SP.K.
ul. Bagatela 11 lok. 3, Warszawa 00-585
TEL/FAX: +48 22 646 49 59,
NIP: 7010322565, REGON: 145874778, KRS: 0000401521
Nr konta ING 58 1050 1025 1000 0023 6014 5912
2/4
Celem komentowanego przepisu jest zagwarantowanie swobody wykonywania
praktyk religijnych oraz wykluczenie ingerencji w treść spowiedzi, jako szczególnego
stosunku łączącego spowiednika z osobą spowiadaną. Zakaz obejmuje wiadomości, o
których wiedzę powziął duchowny w trakcie spowiedzi, przy czym źródło informacji
(oskarżony czy też inna osoba) nie ma znaczenia. Zakaz ten dotyczy tylko informacji
uzyskanych w trakcie spowiedzi, dlatego też możliwe jest przesłuchanie duchownego
odnośnie okoliczności, o których dowiedział się w związku z pełnioną posługą kapłańską, np.
w trakcie praktykowanych w Kościele rzymskokatolickim corocznych odwiedzin wiernych.
Zgodnie z poglądami doktryny, duchowny może zostać przesłuchany na
okoliczności niezwiązane z faktami o których dowiedział się przy spowiedzi.
III. Postanowienia statutu
Statut Świadków Jehowy w Polsce określa strukturę organizacyjną związku
wyznaniowego.
W
rozdziale
6.
uregulowano
tzw.
„urzędy
duchowe”.
Zgodnie
postanowieniami zawartymi we wskazanym rozdziale osoby sprawujące „urzędy duchowe”
są osobami ustanowionymi do świadczenia i organizacji kultu religijnego.
Ponadto statut ten zawiera przepisy dotyczące zachowania tajemnicy. Zgodnie z art.
54 niniejszego statutu, osoba sprawująca urząd duchownego jest zobowiązana do
zachowania w tajemnicy wszelkich informacji powierzonych jej w związku z pełnieniem tej
funkcji oraz zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.
Konkluzje
W związku z powyższym, należy stwierdzić, że osoby, które zostały uznane za
duchowne w statucie związku wyznaniowego Świadków Jehowy w Polsce, są uznawane za
osoby duchowne, a zatem spełniają przesłanki do tego by zostać zwolnionym z obowiązku
składania zeznań, co do faktów o których dowiedzieli się przy spowiedzi.
Jednocześnie należy podkreślić, że zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego
duchowny, który podlega zakazowi dowodowemu z art. 178 kodeksu postępowania karnego
musi spełniać następujące przesłanki:
(1)
musi być to osoba wyróżniona do sprawowania i organizowania kultu religijnego,
______________________________________________________________________________________________________________________________________
KANCELARIA PRAWNA „ŚWIECA I WSPÓLNICY” SP.K.
ul. Bagatela 11 lok. 3, Warszawa 00-585
TEL/FAX: +48 22 646 49 59,
NIP: 7010322565, REGON: 145874778, KRS: 0000401521
Nr konta ING 58 1050 1025 1000 0023 6014 5912
3/4
(2)
osoba ta jest upoważniona do praktykowania spowiedzi,
(3)
powyższe dotyczy wyłącznie spowiedzi indywidualnej.
Pierwsza przesłanka zostaje spełniona, ponieważ jak już wskazano wyżej, znajduje
ona potwierdzenie w rozdziale 6 omawianego statutu. Pozostałe przesłanki należy
rozpatrywać indywidualnie, w zależności od okoliczności.
W świetle powyższego, za prawnie dopuszczalne należy uznać powoływanie
się przez osoby duchowne Związku Wyznaniowego Świadków Jehowy w Polsce na
zakaz przesłuchania duchownego w charakterze świadka. Jednocześnie należy
podkreślić,
że
uprawnienie
to
przysługuje
tylko
osobom
uprawnionym
do
„odbywania” spowiedzi, oraz tylko w kontekście informacji zdobytych przy spowiedzi.
Jednocześnie godnym podkreślenia jest fakt, iż zapis art. 54 statutu ma ograniczone
zastosowanie w kontekście zakazu dowodowego. Związek wyznaniowy może bowiem
zobowiązać duchownego do nieudzielania informacji, jednak zobowiązanie to będzie miało
zastosowanie do zakazu dowodowego, tylko w zakresie informacji uzyskanych w trakcie
spowiedzi.
______________________________________________________________________________________________________________________________________
KANCELARIA PRAWNA „ŚWIECA I WSPÓLNICY” SP.K.
ul. Bagatela 11 lok. 3, Warszawa 00-585
TEL/FAX: +48 22 646 49 59,
NIP: 7010322565, REGON: 145874778, KRS: 0000401521
Nr konta ING 58 1050 1025 1000 0023 6014 5912
4/4