Ekonomia a BHPI

Ekonomiczne aspekty
bezpieczeństwa i higieny
pracy
1
PRZEPISY PRAWA EUROPEJSKIEGO
Bezpieczeństwo i zdrowie przyszłych pokoleń pracowników
zaleŜy od włączania problematyki bezpieczeństwa i ochrony
zdrowia w pracy do głównego nurtu dzisiejszej edukacji.
Dzieci i młodzieŜ muszą zdobyć wiedzę dotyczącą
bezpieczeństwa i zdrowia na wczesnym etapie edukacji, tak
aby mogły wykorzystać tę informację w przyszłym Ŝyciu
zawodowym i prywatnym.
Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
Bilbao, 2004r.
2
1
Konwencja Nr 155 z 1981r.
Międzynarodowej Organizacji Pracy
„Bezpieczeństwa i Ochrona Zdrowia w
Środowisku Pracy”
Artykuł 4
.............................................................
KaŜdy Członek, zgodnie z krajowymi warunkami i praktyką,
oraz po konsultacji z najbardziej reprezentatywnymi
organizacjami pracodawców i pracowników, winien określić
i wprowadzić w Ŝycie spójną politykę krajową w zakresie
bezpieczeństwa, ochrony zdrowia pracowników i środowiska
pracy oraz dokonywać okresowych przeglądów takiej polityki
3
Konwencja nr 155 z1981 r.
Międzynarodowej Organizacji Pracy
„Bezpieczeństwa i Ochrona Zdrowia w Środowisku Pracy”
określa zadania dla trzech podmiotów
Państwo
Pracodawca
Pracownik
4
2
Na
rocznie
świecie
- 250 mln osób ulega wypadkom przy pracy
w tym
- 1,2 mln osób- wypadkom
śmiertelnym
stwierdza się:
160 mln przypadków zachorowań na choroby
związane z warunkami pracy
5
Na świecie
codziennie
-300 000 osób ulega wypadkom przy pracy
w tym,
30 000 osób ulega wypadkom cięŜkim
-600 osób ulega wypadkom śmiertelnym
1 dzień
600
osób
6
3
3-4% dochodu narodowego brutto kraje UE
tracą w związku ze złymi warunkami pracy
Jest to 20 razy więcej niŜ kwoty udzielane na pomoc
krajom rozwijającym się
7
Bezpieczeństwo pracy wiąŜe się z dwoma obszarami działalności człowieka:
* wolą, chęcią jego zapewnienia,
* moŜliwościami technicznymi i ekonomicznymi eliminowania lub
ograniczania zagroŜeń,
Wola ( chęci) zapewnienia bezpieczeństwa - to we współczesnym świecie misja
przedsiębiorstwa, pracodawcy, np. potrzeba wprowadzenia systemu zarządzania
bezpieczeństwem i higieną pracy w celu zapewnienia najbezpieczniejszych
warunków pracy
MoŜliwości techniczne- to wiedza o sposobach likwidowania lub ograniczania zagroŜeń
oraz dostępność do znanych procedur i technik.
8
4
MoŜliwości ekonomiczne- to posiadanie środków finansowych na realizację
celów i optymalne ich wykorzystanie.
Współczesny świat- to świat ekonomii, świat uzyskiwania celów, w którym obowiązuje zasada
„za najmniejsze nakłady - uzyskiwanie największych efektów społecznych i
ekonomicznych”.
Jest to racjonalne podejście do problemów Ŝycia i pracy współczesnego człowieka.\
(pracodawcy,pracownika)
9
Bezpieczeństwo i higiena pracy definiowana jako zespół działań zapewniających bezpieczne
i zdrowe warunki pracy, właściwą organizację pracy i wymagane postawy jest towarem
i podlega prawom obrotu towarowego.
Towar to produkt pracy ludzkiej przeznaczony do wymiany, który:
-posiada producenta,
-jest uŜyteczny,
-trafia do nabywcy w drodze wymiany na inny produkt
-lub ekwiwalent pienięŜny/jest przedmiotem obrotu/,
-posiada wartość,
10
5
Z dwoistego charakteru pracy (abstrakcyjna i konkretna) wynikają 2 cechy towaru:
1. wartość- która określa m.innymi czas pracy społecznej niezbędny do
wyprodukowania danego towaru,
2. Wartość uŜytkowa - która określana jest popytem, poziomem akceptacji,
Towarem są więc przedmioty, które produkuje producent, a takŜe róŜnego rodzaju usługi.
Towarem stała się siła robocza, usługi oraz potrzeby intelektualne w sferze organizacji Ŝycia.
Nauczono się juŜ dobrze liczyć koszty produkcji. Zapomniano albo nie potrafiono liczyć jednak
kosztów(albo strat) bezpieczeństwa i higieny pracy.
Rzeczą paradoksalną jest fakt, Ŝe to nie pracodawcy zapobiegają o bezpieczeństwo
higienę pracy, lecz rządy poprzez stymulatory prawne i ekonomiczne starają się
motywować pracodawców do poprawy bezpieczeństwa w ich zakładach pracy
11
Przyczyną takiej sytuacji jest fakt, Ŝe do niedawna problemy bezpieczeństwa i higieny pracy
dostrzegane były bardziej w aspektach politycznych(społecznych) niŜ ekonomicznych.
Hasła prawa do pracy w godnych warunkach widniały na sztandarach w czasach strajków
i pochodach 1 Majowych.
Pracownicy i ich przedstawiciele walczyli o bezpieczne warunki pracy, zaś pracodawcy starali
się jak najniŜszym kosztem zaspokoić ich Ŝądania.
Sojusznikiem w Ŝądaniach pracowników były organa kontroli i nadzoru, które skrupulatnie
wypełniały swoje obowiązki, nakazując wykonanie róŜnych, często zbędnych zabezpieczeń.
Ostatnie 20 lecie XX wieku przyniosło zwrot w myśleniu wielu pracodawców.
Pracodawcy spojrzeli na problemy bezpieczeństwa i komfortu pracy w aspekcie kosztów i strat.
Wypadki i katastrofy spowodowały upadek wielu firm.
Okazało się, Ŝe na bezpieczeństwie pracy moŜna dobrze zarobić.
Norma PN 18001 definiuje bezpieczeństwo i higienę jako stan warunków i organizacji
pracy oraz zachowań pracowników zapewniający wymagany poziom ochrony zdrowia
i Ŝycia przed zagroŜeniami występującymi w środowisku pracy
12
6
KOSZTY
BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY
Koszt - to wartość, z której naleŜy zrezygnować lub naleŜy ograniczyć w celu
uzyskania określonego celu.
Aby moŜna optymalizować koszty bezpieczeństwa i higieny pracy przede wszystkim
naleŜy umieć je identyfikować i określać.
Koszty bezpieczeństwa i higieny pracy to koszty związane z nieodpowiednimi warunkami
środowiska pracy oraz koszty działań profilaktycznych.
Koszty związane z nieodpowiednimi warunkami środowiska pracy dzielą się na 3 kategorie:
*koszty ubezpieczenia wypadkowego,
*koszty powstające w wyniku wypadków przy pracy i chorób zawodowych,
*koszty wynikające z pracy w warunkach szkodliwych (koszty zwiększonej absencji
chorobowej,koszty obniŜonej wydajności pracy, oraz koszty świadczeń z tytułu pracy w
warunkach szkodliwych i uciąŜliwych dla zdrowia)
Koszty działań prewencyjnych - zawierają koszty spełnienia wymagań prawnych w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz koszty wdroŜenia, utrzymania i udoskonalenia
systemu zarządzania BHP.
13
Spektakularną grupę kosztów są koszty społeczne powstałe w wyniku
wypadków przy pracy i chorób zawodowych:
* pracownik i jego rodzina(strata dochodów,koszty leczenia i rehabilitacji itp..)
*przedsiębiorstwo(pracodawca) w wyniku absencji chorobowej pracownika,
zakłócenia produkcji, strat materialnych,odszkodowań itp..)
*państwo (np..koszt leczenia w publicznych zakładach opieki zdrowotnej,renty
inwalidzkie,koszty administracji sądowej i rządowej,koszty związane
ze zniszczeniem środowiska naturalnego)
*inne organizacje, np.towarzystwa ubezpieczeniowe.
Wiedza o wielkości kosztów bezpieczeństwa i higieny pracy,wypadków
w szczególności kosztów wypadków powinna stanowić jeden z elementów
motywujących pracodawców do właściwego kształtowania warunków pracy
14
7
KOSZT WYPADKU -teoretyczna wartość zwiększająca koszty własne przedsiębiorstwa, o które
w związku z zaistniałym wypadkiem zmniejsza się wielkość zysku lub
powiększa wielkość strat.
Na obciąŜające przedsiębiorstwo /pracodawcę/ koszty wypadków przy pracy składają się:e
*płatności bieŜące związane z wypadkami przy pracy (świadczenia wypłacone przez zakład
poszkodowanemu lub jego rodzinie, koszty związane z wynajęciem maszyn, zleceniem produkcji
podwykonawcom, naprawami wykonanymi poza zakładem, koszty transportu poszkodowanego
i płatnej pomocy medycznej poza zakładem pracy)
*straty majątku trwałego i obrotowego przedsiębiorstwa (stracone surowce, półwyroby lub wyroby
gotowe, utrata maszyn,narzędzi, pojazdów),
*koszty straconego czasu pracy (czas stracony przez osoby poszkodowaną zarówno w dniu wypadku
jak i w dniach absencji, czas stracony przez inne osoby, czas związany z zastępowaniem poszkodowanego, czas dochodzenia powypadkowego),
*utrata przychodów przedsiębiorstwa(przerwa w produkcji, obniŜenie wydajności i jakości pracy)
Koszty wypadków przy pracy poniesione przez przedsiębiorstwo(pracodawcę) pomniejsza się
o odszkodowania otrzymane od instytucji ubezpieczeniowych.
15
16
8
17
18
9
19
Rocznie łączne koszty rent inwalidzkich i rodzinnych,
jednorazowych odszkodowań,zasiłków chorobowych
oraz świadczeń rehabilitacyjnych,
wypłacone z funduszu wypadkowego ZUS z tytułu
chorób zawodowych, wypadków przy pracy oraz w
drodze do i z pracy, wyniosły około 4,25 mld zł
co stanowiło 4,3% ogólnej kwoty świadczeń
Funduszu Świadczeń Społecznych ZUS
Polska
20
10
Bezpieczeństwo i higiena pracy stanowi integralną część
funkcjonowania kaŜdego przedsiębiorstwa i ma bezpośredni
wpływ na róŜne aspekty jego działalności, w tym równieŜ
na osiągane wyniki ekonomiczne.
Świadomość powyŜszego powinna towarzyszyć wszystkim
decyzjom dotyczącym kształtowania warunków pracy.
Pracodawcy na ogół nie dostrzegają wymiernych korzyści,
jakie moŜe przynieść inwestowanie w poprawę warunków pracy,
widząc przede wszystkim koszty, związane z koniecznością
zapewnienia pracownikom ochrony zgodnej z wymaganiami
obowiązujących przepisów.
21
Analizy ekonomiczne w obszarze bezpieczeństwa i higieny
pracy, które obejmują m.in. analizy kosztów i korzyści
mogą być podejmowane w celu wyboru takich środków
profilaktycznych, które umoŜliwiają osiągnięcie najlepszych
rezultatów przy jak najmniejszych kosztach.
Najlepszy/najbardziej interesujący/ model „analizy kosztów
i korzyści to model opracowany przez OxenburghaModel wydajności-komputerowy model analizy kosztów i
korzyści w zakresie bhp w miejscu pracy.
Korzystając z tego modelu opracowano w CIOP dla potrzeb
zarządzania BHP wspomagany komputerowo model analizy
kosztów i korzyści / Model AKK/
22
11
Model AKK obejmuje 8 podstawowych grup kosztów:
*
*
*
*
*
*
koszt przepracowanych efektywnie godzin pracy,
koszt zatrudnienia (łącznie z narzutami na wynagrodzenia )
koszty nadgodzin,
koszty obniŜonej wydajności pracy,
koszty fluktuacji i szkoleń nowych pracowników,
straty materialne i świadczenia z tytułu wypadków i chorób
zawodowych,
* koszty profilaktyki,
* koszty ogółem, korzyści, okres zwrotu inwestycji,
23
Koszty przepracowanych efektywnie godzin pracy:
Przepracowane efektywnie godziny pracy moŜna obliczyć odejmując
od opłaconych godzin pracy godziny absencji ogółem,w skład których
wchodzi absencja chorobowa, wypadkowa, dochodzenie powypadkowe,
szkolenia bhp, badania lekarskie itp.
Koszt przepracowanych efektywnie godzin pracy oblicza się mnoŜąc
liczbę przepracowanych efektywnie godzin pracy przez
średnią godzinową stawkę.
24
12
KOSZTY ZATRUDNIENIA
( ŁĄCZNIE Z NARZUTAMI NA WYNAGRODZENIA)
Do płacy brutto płaconej pracownikowi dodane zostają
koszty administracyjne zatrudnienia oraz narzuty na
wynagrodzenia, obejmujące opłacane przez pracodawcę
składki na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe
i wypadkowe), fundusz pracy i fundusz gwarantowanych
świadczeń pracowniczych.
Koszty administracyjne zatrudnienia są kosztami pośrednimi, do których zalicza
się koszty wydziałowe, koszty zakupu, koszty sprzedaŜy i koszty zarządu
25
KOSZTY NADGODZIN
Absencja chorobowa oraz wypadkowa powoduje często
konieczność realizacji zadań produkcyjnych przez pracę
w nadgodzinach.
W modelu wyodrębniono nadgodziny z powodu wypadków
przy pracy oraz innych przyczyn.
Koszt nadgodzin oblicza się mnoŜąc łączną liczbę nadgodzin przez średnią
stawkę godzinową płaconą za nadgodziny.
26
13
KOSZTY FLUKTUACJI I SZKOLEŃ NOWYCH
PRACOWNIKÓW
Na skutek absencji chorobowej lub wypadkowej niezbędne często jest
zatrudnienie nowych pracowników.Praca w warunkach naraŜenia na
czynniki szkodliwe lub uciąŜliwe dla zdrowia moŜe powodować większe
zmęczenie i wolniejsze tempo pracy, które jest następnie „korygowane”
przez dodatkowe zatrudnienie.
Zatrudnienie nowych pracowników wymaga środków i nakładu czasu pracy.
Przesuwanie pracowników na nowe stanowiska pracy, w ramach tego
samego przedsiębiorstwa, powoduje takŜe koszty w postaci obniŜonej
wydajności pracy, spowodowanej przystosowaniem się do specyfiki
nowego stanowiska pracy.
Koszty rekrutacji nowych pracowników obejmują sumę kosztów
administracyjnych rekrutacji i szkolenia nowych pracowników oraz straty
z powodu odejścia z pracy pracowników.
27
KOSZTY OBNIśONEJ
WYDAJNOŚCI PRACY
ObniŜona wydajność pracy moŜe być spowodowana niskimi
kwalifikacjami pracowników,nieodpowiednimi narzędziami, maszynami
lub urządzeniami.
Określana jest procentowo w stosunku do wymienionych czynników
i zostaje obliczona sumarycznie w stosunku do funduszu płac.
28
14
STRATY MATERIALNE I ŚWIADCZENIA Z TYTUŁU
WYPADKÓW I CHORÓB ZAWODOWYCH
Straty materialne z powodu wypadków, zarówno urazowych jak i bezurazowych,
obejmują wartość zniszczonych surowców, półwyrobów i wyrobów gotowych,
utraconą wartość maszyn, urządzeń i pojazdów.Straty materialne mogą być
zmniejszone w związku z wypłaconymi przez instytucje ubezpieczeniowe
odszkodowaniami z powodu zniszczenia lub uszkodzenia urządzeń, pojazdów itp.
które zostały ubezpieczone przez przedsiębiorstwo.
Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych obejmują
wypłacone pracownikom przez przedsiębiorstwo odszkodowania jednorazowe,
świadczenia wyrównawcze, dodatki i zasiłki wyrównawcze.
29
KOSZTY
PROFILAKTYKI
Koszty profilaktyki obejmują: koszty zatrudnienia pracowników bhp lub
koszty obsługi w zakresie bhp przez specjalistów z zewnętrznych, koszty
zakupu środków ochrony indywidualnej i zbiorowej oraz środków czystości,
koszty zakupu i prania ubrań roboczych, koszty przeprowadzania audytów,
badań lekarskich, pomiarów środowiska pracy, kosztów szkolenia BHP
przeprowadzanych przez osoby(firmy) zewnętrzne.
Wszystkie wymienione składniki kosztów profilaktyki zwiększają ogólne
koszty produkcji lub usług przedsiębiorstwa.
30
15
KOSZTY OGÓŁEM,
KORZYŚCI,
OKRES ZWROTU INWESTYCJI
W zaproponowanym modelu ponoszenie dodatkowych nakładów
inwestycyjnych na poprawę warunków pracy w przedsiębiorstwie powinno
prowadzić do zmniejszenia liczby wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz
liczby osób pracujących w warunkach szkodliwych i uciąŜliwych dla zdrowia.
Poprawa warunków pracy powinna przynieść takŜe korzyści wyraŜone w formie
pienięŜnej związane z lepszym wykorzystaniem siły roboczej, zmniejszeniem strat
materialnych z powodu wypadków oraz zmniejszenie płaconych przez
przedsiębiorstwo kosztów świadczeń z tytułu wypadków, chorób zawodowych i
nieodpowiednich warunków pracy.
Korzyści z tytułu lepszego wykorzystania siły roboczej są związane ze
zmniejszeniem czasu nieproduktywnego, zmniejszeniem zarówno liczby
nadgodzin jak i dodatkowego zatrudnienia oraz wzrostem wydajności pracy.
31
ObniŜenie składki
ubezpieczeniowej
(w przyszłości)
Zmniejszenie
Dodatkowe nakłady
liczby wypadków
(nowe inwestycje)
przy pracy,chorób
na poprawę warunków
zawodowych oraz
pracy w
przedsiębiorstwie
osób pracujących
w warunkach
zagroŜenia
>zmniejszenie czasu
nieproduktywnego
>zmniejszenie liczby
nadgodzin
>zmniejszenie dodatkowego
zatrudnienia/fluktuacja/
>wzrost wydajności pracy
Korzyści
z tytułu
lepszego
wykorzystania
siły
Zmniejszenie strat materialnych
z powodu wypadków
roboczej
Zmniejszenie kosztów
świadczeń z tytułu wypadków,
chorób zawodowych i nieodpow.
warunków pracy
Podstawowe z korzyści płynące z nakładów na poprawę warunków pracy i inwestycji
uwzględnione w modelu AKK.
32
16
Korzystając z modelu AKK obliczymy korzyści -odejmując odpowiednie
składniki kosztów, wyznaczone przed i po podjęciu działań profilaktycznych
dotyczących poprawy warunków pracy w przedsiębiorstwie lub jego
wybranym dziale.
Szacowanie efektów ekonomicznych dla róŜnych rozwiązań w zakresie
poprawy warunków pracy moŜemy powtarzać wielokrotnie w celu osiągnięcia
optymalnego poziomu zarówno w bhp, jak i w odniesieniu do korzyści
finansowych.
Podstawę porównań między przyjmowanymi wariantami prognoz stanowi
okres zwrotu inwestycji.SłuŜy on do pomiaru efektywności inwestycji
i przedstawia okres czasu, jaki jest wymagany do spłaty danej inwestycji.
Obliczamy:
Okres zwrotu (miesiące) =
profilaktyka (wzrost nakładów)
X 12
korzyści (oszczędności)
Z wzoru wynika, iŜ okres zwrotu inwestycji skierowanych na poprawę warunków pracy ulega
zmniejszeniu w przypadku zwiększenia korzyści (oszczędności) przy danych nakładach na profilaktykę
lub w przypadku identycznych korzyści przy mniejszych nakładach na profilaktykę. Stanowi to
wskazówkę, iŜ określone korzyści moŜna uzyskać przy wyborze wariantu poprawy warunków pracy
zakładając niŜsze nakłady inwestycyjne.
33
17