pobierz - WordPress.com

Historia ekonomii
Mgr Robert Mróz
Alfred Marshall – 22.11.2016
Alfred Marshall (1842-1924)





Jeden z dwóch ojców neoklasycznej
mikroekonomii (drugim Walras)
Miał zostać duchownym, potem studiował
matematykę i uczył jej w Cambridge
Pod koniec lat 60. XIX w. zajął się ekonomią –
wtedy też powstał trzon jego teorii
Zasady ekonomiki opublikował jednak dopiero w
1890 r. – najpierw długo testował i się zastanawiał
Uważał, że ekonomia może i powinna służyć
poprawie dobrobytu wszystkich
Zakres ekonomii


„Ekonomia polityczna lub ekonomika jest studium
rodzaju ludzkiego w jego zwykłych sprawach
życiowych; zajmuje się badaniem tej części
działań indywidualnych i społecznych, która jest
najściślej związana ze zdobywaniem i z
użytkowaniem materialnych rekwizytów
dobrobytu.”
Bardzo szeroka definicja: z jednej strony problem
z odróżnieniem od innych nauk społecznych, z
drugiej – Marshall nie chciał ścisłego oddzielenia
Zakres ekonomii



Marshall często był „za, a nawet przeciw”, nie
wypowiadał się konkretnie – robił to celowo, bo
widział zalety w bardzo różnych, często
sprzecznych poglądach
Tak też jest z zakresem ekonomii: z jednej strony
chciałby widzieć jedną zunifikowaną naukę
społeczną, z drugiej – dostrzegał, że postęp w
naukach fizykalnych postępuje dzięki specjalizacji
Sugerował, że każdy ekonomista powinien sam
zdecydować, jak szeroko będzie traktował
ekonomię – w zależności od swoich celów
Zakres ekonomii



Nie zgadzał się, że ekonomia to nauka o tym, w
jaki sposób działania zaspokajają potrzeby/cele
społeczne
Nie zgadzał się z Mengerem i Jevonsem, że teoria
konsumpcji/popytu to naukowa podstawa
ekonomii - potrzeby i cele (popyt) nie są dane,
same po części są wynikiem aktywności
ekonomicznej (podaży)
Ekonomista powinien zacząć od badań popytu,
potem przejść do podaży, a potem, bogatszy o tę
wiedzę, powrócić do popytu – to daje pełny obraz
Metoda ekonomii




Zadaniem ekonomii jest takie zrozumienie świata,
by możliwe było wyeliminowanie biedy – teorie
podstawą do działania
Teorie: tu znów Marshall był „za, a nawet
przeciw” – dostrzegał zalety zarówno metody
Ricardiańskiej, jak i szkoły historycznej
Krytykował ekonomistów klasycznych za
niedostrzeganie, że społeczeństwo się zmienia –
modelowa metodologia to dla niego Adam Smith +
matematyka
Z tego względu krytykowały go obie strony sporu
Metoda ekonomii
„…jest bardzo mało prawdopodobne, aby dobry
teoremat matematyczny traktujący o hipotezach
ekonomicznych był dobrą ekonomią. Dlatego coraz
bardziej trzymałem się następujących zasad: (1)
Używaj matematyki raczej jako języka
stenograficznego, a nie jako narzędzia badawczego.
(2) Trzymaj się jej, aż skończysz. (3) Przetłumacz to
na angielski. (4) Następnie zilustruj przykładami
mającymi znaczenie w realnym świecie. (5) Spal
matematykę. (6) Jeżeli nie udaje ci się (4), to spal
(3). Ja często robiłem to ostatnie.”
Metoda ekonomii



Marshall potrafił przedstawić swoją teorię zwięźle,
za pomocą matematyki – ale nie chciał, bo życie
jest dużo bardziej skomplikowane, więc nie można
się ograniczać równaniami
Więc np. to, że nie podawał jednoznacznych,
precyzyjnych definicji pojęć takich jak „czynniki
produkcji”, nie świadczy o braku umiejętności, a o
świadomie stosowanej metodzie
Zdrowy rozsądek ważniejszy niż równania
Metoda ekonomii

Ekonomia jest trudna, bo:





Wszystko zależy od wszystkiego innego
W grę wchodzi czas – niektóre skutki ujawniają się
wcześniej, niektóre później i nie rozumiemy dobrze, co
wpływa na te różnice
Nie mamy do dyspozycji podstawowego narzędzia
fizyków, czyli eksperymentu
Marshall: trzeba czynić „założenia
eksperymentalne”, czyli klauzule ceteris paribus
(„przy pozostałych warunkach równych”)
Częściowa utrata realistyczności, ale łatwiej
rozwiązywać kompleksowe problemy
Metoda ekonomii


Zastosowanie klauzuli ceteris paribus: równowaga
cząstkowa – analiza reprezentatywnej firmy z
jednego sektora; nie ujmujemy wpływu innych
sektorów
Z takiej analizy można przejść do równowagi
ogólnej, która w tym sensie jest bardziej
realistyczna
Czas

Na potrzeby analizy problemu czasu Marshall
wyróżnił cztery okresy:




Rynkowy – podaż całkowicie nieelastyczna, firma nie
ma czasu na reakcję na zmienione ceny (pionowa
krzywa podaży)
Krótki – firma może zmienić podaż w reakcji na ceny,
ale nie może rozbudować fabryki (ruch po dodatnio
nachylonej krzywej podaży)
Długi – firma może zmieniać rozmiar fabryki (podaż
bardziej elastyczna, może być nachylona dodatnio,
ujemnie (rzadko) lub być pozioma)
Sekularny – zmiany w technologii i przyrost naturalny
Czas a teoria wartości





Marshall: teoria wartości musi ujmować zarówno
stronę podażową, jak i popytową
Im krótszy okres, tym mniej elastyczna podaż i
tym większa rola popytu w determinacji cen
W długim okresie, jeśli koszty są stałe, to krzywa
podaży jest pozioma i ceny zależą wyłącznie od
kosztów produkcji
Spór o to, czy to popyt, czy podaż określa ceny,
jest równie bezprzedmiotowy, jak pytanie o to,
które ostrze nożyczek przecina papier
Współzależność użyteczności, kosztów i cen
Popyt

Marshall sformułował pojęcie elastyczności
∆𝑞
cenowej popytu: 𝑒𝐷 = −


∆𝑝
𝑞
𝑝
Dobra mogą być elastyczne, nieelastyczne albo
mieć elastyczność równą 1
Funkcja użyteczności u Marshalla była addytywna,
więc nie ujmowała dóbr substytucyjnych i
komplementarnych – ma to znaczenie dla
wyjaśnienia kształtu krzywej popytu, co dla
Marshalla było najważniejsze w teorii popytu
Popyt


Marshall akceptował prawo malejącej
użyteczności krańcowej
Warunek maksymalizacji użyteczności
konsumenta konsumującego wiele dóbr:
𝑀𝑈𝐴
𝑃𝐴

=
𝑀𝑈𝐵
𝑃𝐵
=⋯=
𝑀𝑈𝑁
𝑃𝑁
= 𝑀𝑈𝑀𝑜𝑛𝑒𝑦
Czyli: ostatni dolar wydany na każde z dóbr będzie
miał taką samą użyteczność równą krańcowej
użyteczności pieniądza
Popyt

Obniżenie ceny dobra A będzie miało dwa efekty:


Substytucyjny – skoro dobro A jest relatywnie tańsze,
to będziemy go więcej konsumować
Dochodowy – obniżenie ceny dobra A powoduje
wzrost realnego dochodu; nadwyżkę można wydać na
dobro A lub na dowolne inne dobro


Dobro normalne – większy realny dochód oznacza większą
konsumpcję; efekt dochodowy działa w tę samą stronę co
substytucyjny, krzywa popytu ujemnie nachylona
Dobro podrzędne – większy realny dochód oznacza mniejszą
konsumpcję; efekt dochodowy działa w przeciwną stronę niż
substytucyjny; teoretycznie możliwa dodatnio nachylona
krzywa popytu (tzw. dobra Giffena) – na szczęście tylko
teoretycznie
Popyt




Prawo popytu: żądana ilość dobra zwiększa się
wraz ze spadkiem cen, zmniejsza się wraz z ich
wzrostem
Marshall zakładał, że dla małych zmian cen
pojedynczych dóbr efekt dochodowy jest
nieistotny – tzn. że MUMoney się nie zmienia
Więc zmiana ceny dobra musi spowodować wzrost
jego konsumpcji aż do momentu, gdy warunek
równowagi będzie znów spełniony
Bo z warunku wynika, że 𝑀𝑈𝐴 = 𝑃𝐴 ∗ 𝑀𝑈𝑀𝑜𝑛𝑒𝑦
Nadwyżka konsumenta



Przyczynek do ekonomii dobrobytu możliwy
dzięki założeniu z poprzedniego slajdu
Jeśli krzywa popytu jest ujemnie nachylona ze
względu na malejącą krańcową użyteczność, to
znaczy, że konsumenci byliby skłonni zapłacić
więcej za pierwsze jednostki dobra
Na rynkach konkurencyjnych obowiązuje jednak
jedna cena odpowiadająca MU ostatniej
konsumowanej jednostki → nadwyżka
Nadwyżka konsumenta
Źródło: Landreth,
Colander 2005
Nadwyżka konsumenta



Nadwyżka na wykresie jest wyrażona w pieniądzu,
a Marshall chciał ją wyrazić w użyteczności –
dlatego potrzebował założenia o stałej MUMoney
Dodatkowo: addytywna funkcja użyteczności
kontratakuje – jeśli dopuścimy tu substytucyjność i
komplementarność dóbr, nie otrzymamy tak łatwo
tego kształtu krzywej popytu
Taka addytywna funkcja to nie najlepszy pomysł –
problem dla Marshalla
Podatki i subsydia a dobrobyt

Załóżmy stałe koszty produkcji – podatki i
subsydia wiążą się ze stratą społeczną
Źródło: Landreth,
Colander 2005
Podaż


Omówione wcześniej rozróżnienie okresów
ekonomicznych
Marshall: w krótkim okresie można podzielić
koszty firmy na stałe i zmienne


Z tego rozróżnienia wynika np., że firma w krótkim
okresie będzie działać nawet wtedy, gdy będzie ponosić
straty – tak długo, jak jej przychody pokryją koszty
zmienne (bo jeszcze większą stratą byłoby wyjść z
rynku i stracić równowartość kosztów stałych)
Przy czym Marshall twierdził, że w rzeczywistości
zazwyczaj będzie inaczej, bo firmy nie będą chciały
„nieuczciwie konkurować”
Podaż



W długim okresie podaż będzie determinowana przez
wewnętrzne i zewnętrzne efekty skali
Efekty zewnętrzne (np. koncentracja firm i wymiana
doświadczeń) pozwoliły mu tłumaczyć, jak to jest, że
krzywe podaży są w krótkim okresie dodatnio
nachylone, a wiemy z rzeczywistości, że wraz z
upływem czasu w wielu sektorach ceny i koszty
spadają – te efekty sprawiają, że wraz z upływem
czasu krótkookresowe krzywe podaży przesuwają się
w dół, tworząc długookresową krzywą podaży
nachyloną ujemnie
Czy takie efekty są zgodne z rynkami
konkurencyjnymi?
Podział dóbr, czyli ceny czynników
produkcji
„Doktrynę tę [produktywności krańcowej – dop.
RM] niekiedy prezentowano jako teorię płac. Nie ma
jednak żadnej uzasadnionej podstawy, aby ją tak
nazywać. Doktryna głosząca, że zarobki robotnika
mają tendencję do zrównywania się z czystym
produktem jego pracy, nie ma sama przez się
realnego znaczenia, albowiem w celu oszacowania
czystego produktu musimy przyjąć za dane
wszystkie wydatki poniesione w związku z
produkcją danego towaru, w której on uczestniczy...”
Quasi-renta


Pytanie o rentę u Ricarda: wyznacza cenę ziemi
czy jest wyznaczana przez tę cenę? Ricardo
odpowiadał, że jest wyznaczana
Marshall: pod pewnymi względami
wynagrodzenia innych czynników produkcji są jak
renta – w zależności od okresu będą albo
wyznaczane przez cenę, albo będą ją wyznaczać
Quasi-renta

Przykład:


W długookresowej równowadze pensja wypłacana
nauczycielom akademickim (NA) jest taka, że akurat
wystarcza na utrzymanie ich w tym zawodzie – taka
płaca jest wymagana, by społeczeństwo dostało taką
podaż, jakiej chce; więc płaca jest kosztem i wpływa na
cenę
Załóżmy, że wzrasta popyt – w krótkim okresie podaż
NA jest mniej elastyczna niż w długim, więc wzrosną
pensje – nowe pensje nie mają nic wspólnego z
koniecznością utrzymania odpowiedniej liczby NA, są
więc wynikiem ceny – odwrotnie niż poprzednio: płace
są jak renta u Ricarda!
Równowaga rynkowa


Jak rynek dochodzi do równowagi? M. myślał
przede wszystkim o dostosowaniach ilościowych –
inaczej niż Walras i my dzisiaj
Trudno powiedzieć, które podejście jest „lepsze”,
ale na pewno są różnice w konkluzjach


Stabilna równowaga w obu podejściach niczym się nie
różni
Niestabilna równowaga jest przedstawiana inaczej
Stabilna równowaga
Źródło:
Landreth,
Colander
2005
Niestabilna równowaga
Źródło: Landreth, Colander 2005

a) stabilna u Marshalla, niestabilna u Walrasa, b)
odwrotnie