tutaj

Transkrypt

tutaj

IX Zjazd PSPS
Organizatorzy: UW, SWPS, APS, UKSW
4-7 Września 2014, Warszawa
Komitety
Partnerzy i sponsorzy
Komitet Naukowy
Michał Bilewicz
Jan Cieciuch
Janusz Grzelak
Karolina Hansen
Maria Lewicka
Grzegorz Sędek
Komitet Organizacyjny
Michał Bilewicz
Jan Cieciuch
Janusz Grzelak
Karolina Hansen
Maria Lewicka
Grzegorz Sędek
Marta Beneda
Aleksandra Czerniawska
Alicja Gniewek
Marta Maćkiewicz
Gabriela Różańska
Klara Rydzewska
Anna Stefaniak
Marta Witkowska
Anna Wnuk
Barbara Wycisk
Oranizatorzy
IX Zjazd PSPS
Słowo wstępne
Zjazd jest tym dla naukowego stowarzyszenia, czym woda dla ryby. Zjazd konstytuuje stowarzyszenie nie tylko
w sensie formalnym, ale przede wszystkim w sensie aktywności intelektualnej i społecznej. Zacznijmy od pierwszej
z tych kwestii. Przed wiekami uczony wiedział wszystko albo prawie wszystko o całym, albo prawie całym świecie.
Współczesny uczony wie prawie wszystko o prawie niczym. Każdy z nas specjalizuje się bowiem w jakimś wąskim
(najczęściej bardzo wąskim) obszarze psychologii społecznej. Czytanie literatury na ten temat pochłania większość
naszego czasu. Każdego tygodnia pojawiają się przecież na świecie nowe artykuły, a od czasu do czasu książki,
dotyczące tej tematyki. Na czytanie o najnowszych teoriach i badaniach z innych obszarów psychologii społecznej
nie ma już czasu.
Zjazd pozwala, choć częściowo, nadrobić te stratę. Posłuchamy co robią inni, przy okazji dowiemy się, co nowego
zdarzyło się w szeroko rozumianej psychologii społecznej. Specjalista od stereotypów dowie się, co nowego pojawiło
się literaturze dotyczącej altruizmu i odwrotnie. Wśród konferencyjnych wystąpień będą i takie, które mieszczą się
w wąskim obszarze naszych zainteresowań. Usłyszymy o nieopublikowanych jeszcze wynikach badań, o nowych,
często oryginalnych pomysłach teoretycznych. Po naszym własnym wystąpieniu wysłuchamy uwag, często
krytycznych, które pozwolą nam zrewidować niektóre z naszych poglądów, uwzględnić inną perspektywę
teoretyczna, zmodyfikować schematy planowanych badań.
Ale Zjazd ma też inną, szalenie ważną funkcję – podtrzymywania i ożywiania starych kontaktów społecznych,
nawiązywania nowych. Wydaje się, ze jest to szczególnie istotne w przypadku młodych ludzi, rozpoczynających
przygodę z nauką. Jaki jest bowiem „przepis” na karierę? Kluczowe, z pewnej perspektywy, są relacje z innymi
ludźmi. Wśród tych osób wyróżnić trzeba z jednej strony promotora, z drugiej – rówieśników, zaczynających dopiero
akademicka karierę. Niezależnie od tego relacje mogą mieć charakter merytoryczny lub towarzyski. Wspomniany
„przepis” na karierę jest następujący: szukaj jak najlepszego promotora, który publikuje w czołowych czasopismach
z Twoje dziedziny. To, czy będziesz z promotorem w serdecznych relacjach, czy będziesz chodzić z nim na piwo
i będziecie opowiadali sobie najnowsze dowcipy jest mniej istotne. Dobry promotor zwiększy szanse na to, że
nauczysz się ważnych rzeczy, że Twój doktorat i pierwsze naukowe artykuły będą wartościowe. Taki promotor
wprowadzi Cię też pewnie w świat „dużej nauki”. Sympatyczny, koleżeński, ale merytorycznie słaby promotor Ci
tego nie zapewni. A jak jest z relacjami z rówieśnikami, funkcjonującymi w nauce? Otóż „przepis na karierę” mówi,
że warto mieć jak najszersze kontakty, przy czym (o dziwo!) nie jest ważne, czy są one towarzyskie, czy naukowe.
Jeśli wspólnie z rówieśnikiem z innego miasta robicie badania empiryczne, albo też jesteś z innym kolegą, czy
koleżanką w dobrych relacjach towarzyskich, to pomożecie sobie wzajemnie, gdy tej pomocy będziecie
potrzebować, a więc na przykład wtedy, gdy nie będziecie potrafili samodzielnie zrobić jakichś analiz statystycznych.
Zapewne też poinformujecie się o ciekawym stypendium, czy razem stworzycie zespół do ubiegania się o grant.
Zjazd stwarza szanse zarówno na nawiązanie współpracy badawczej, jak i nawiązanie towarzyskich kontaktów.
Zjazd Polskiego Stowarzyszenia Psychologii Społecznej jest naszym wspólnym świętem. Proponuję, by towarzyszyło
mu nieformalne hasło [W]SPIERAJMY SIĘ! Spierajmy się przy użyciu merytorycznych argumentów, a wspierajmy się
towarzysko. Wspólne wyjście na piwo, wino, czy wodę mineralna (w zależności od preferencji z gazem lub bez) niech
będzie dla nas równie ważne, co obecność na sesjach.
Dariusz Doliński
Prezes Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Psychologii Społecznej
2
IX Zjazd PSPS
Czwartek 04.09.2014
12:00
Warsztaty:
Wykorzystanie metody okulograficznej w badaniach społecznych
Prowadzący:
Krzysztof Krejtz (Wydział Psychologii; SWPS)
Izabela Krejtz (ICACS; Wydział Psychologii, SWPS)
17:00
Lokalizacja: Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej, ul. Chodakowska 19/31, Warszawa
(centrum badawcze ICACS, sala S105)
14:00
Warsztaty:
Postery - przygotowanie i prezentacja
Prowadzący:
Wojciech Kulesza (Wydział Psychologii; SWPS)
18:30
Lokalizacja: Kampus Uniwersytetu Warszawskiego, ul. Dobra 55, Warszawa
*informacje na temat zapisów: http://www.zjazd.psych.uw.edu.pl/index.php/warsztaty
Piątek 05.09.2014
Od
9:00
Rozpoczęcie rejestracji uczestników
10:00
10:15
Otwarcie Zjazdu - prezes PSPS, Dariusz Doliński
Aula
10:20
11:20
Wykład otwierający – Peter Schmidt
Aula
11:20
Przerwa kawowa
11:40
11:40
13:20
I sesja wystąpień indywidualnych i sympozjów
Sympozjum
Sympozjum
Sesja tematyczna
Poznawcze i motywacyjne
uwarunkowania procesu
podejmowania decyzji
Cross- i inter-kulturowe
uwarunkowania dobrostanu
psychicznego
Ustosunkowania międzygrupowe
Aula
Sala 1
Sala 2
Prowadząca:
Małgorzata Kossowska
(UJ, Center for Social Cognitive
Studies)
Prowadzący:
Paweł Boski
(SWPS Warszawa)
Prowadząca:
Monika Grzesiak-Feldman
(Wydział Psychologii UW)
3
IX Zjazd PSPS
11:40
12:00
Wpływ starszego wieku na
podejmowanie decyzji
sekwencyjnych: Rola
przeszukiwania informacji
i czynników poznawczomotywacyjnych
Klara Rydzewska (SWPS Warszawa,
ICACS), Grzegorz Sędek (SWPS
Warszawa, ICACS), Małgorzata
Kossowska (UJ, Center for Social
Cognitive Studies), Betina von
Helversen (University of Basel,
Center for Economic Psychology)
12:00
Efekt negatywności w decyzjach
12:20
Andrzej Falkowski i Maria SidorukBłach (SWPS Warszawa)
12:20
Wiara w grę o sumie zerowej
a dobrostan psychiczny
indywidualny i społeczny
w wybranych krajach
Joanna Różycka-Tran, Magdalena
Żemojtel-Piotrowska (UG), Jarosław
Piotrowski (SWPS Poznań), Jan
Cieciuch (UKSW), Truong Khanh Ha
(USSH)
Roszczeniowość a dobrostan
psychiczny w perspektywie
międzykulturowej
Magdalena Żemojtel-Piotrowska
(UG), Jarosław Piotrowski (SWPS
Poznań), Jan Cieciuch (UKSW),
Joanna Różycka-Tran (UG)
Dwuścieżkowy model redukcji
uprzedzeń
Paulina Górska, Michał Bilewicz,
Małgorzata Mikołajczak (Wydział
Psychologii UW)
Kolektywny narcyzm oraz
potrzeba domknięcia
poznawczego, jako predyktory
wiary w spisek smoleński
Wiktor Soral (ISS UW), Mirosław Kofta,
Julia Szymańska (Wydział Psychologii
UW)
Zniekształcenia poznawcze
w ocenie autorytetu
epistemicznego ekspertów
finansowych
Kultura a dobrostan
emigrantów: Eudaimonistyczni
Wietnamczycy i hedonistyczni
Słowianie
Religijność a antysemityzm. Rola
projekcji grupy własnej
w zrozumieniu uprzedzeń wobec
Żydów
Tomasz Zaleśkiewicz (SWPS
Wrocław), Agata Gąsiorowska
(SWPS Wrocław), Yoram Bar-Tal
(Tel Aviv University), Katarzyna
Stasiuk (UMCS Lublin), Renata
Maksymiuk (UMCS Lublin)
Paweł Boski (SWPS Warszawa)
Gabriela Różańska (Wydział Psychologii
UW)
Potrzeba domknięcia, jako
strategia radzenia sobie
z niepewnością w procesie
Kultura keep-smiling (vs.
norma negatywności). Badania
międzykulturowe nad
uśmiechem i optymizmem
Małgorzata Kossowska, Aneta
Czernatowicz Kukuczka, Katarzyna
Jaśko (UJ, Center for Social
Cognitive Studies)
Daniela Hekiert, (SWPS Warszawa)
Paradoksalny wpływ wzbudzania
perspektywy innego człowieka na
skuteczność tłumienia
stereotypizacji: zwiększona
natychmiastowa lub odroczona
stereotypizacja
13:20
Dyskusja
Dyskusja
13:40
Grzegorz Sędek (SWPS Warszawa,
ICACS)
Jan Cieciuch (WSFiZ/UKSW)
12:40
12:40
13:00
Kinga Piber (SWPS Warszawa)
Kto wierzy w spiski? O związkach –
bądź ich braku – myślenia
spiskowego z wymiarami
osobowości wg modelu Wielkiej
Piątki
Monika Grzesiak-Feldman (Wydział
Psychologii UW)
13:20
15:00
15:00
16:00
Lunch i I sesja posterowa
Wykład plenarny – Helena Desivilya Syna
Aula
4
IX Zjazd PSPS
16:00
16:20
Przerwa kawowa
16:20
18:00
II sesja wystąpień indywidualnych I sympozjów
16:20
16:40
Symposium
Sesja tematyczna
Sesja tematyczna
Psychological factors limiting and
fostering post-conflict
reconciliation
Wpływ społeczny
Psychologia organizacji i pracy
Aula
Sala 1
Sala 2
Prowadzący:
Michał Bilewicz
Prowadząca:
Katarzyna Byrka
(SWPS Wrocław)
Prowadząca:
Mariola Łaguna
(Instytut Psychologii KUL)
Does apology issued by an
ingroup representative
diminish feelings of collective
guilt?
Marta Penczek-Zapala (Instytut
Psychologii PAN)
Jak zostać autorytetem
epistemicznym? Relacje
między rekomendacją,
autorytetem epistemicznym
i uległością wobec
rekomendacji eksperta
Szefowi nie pomagaj! Wpływ
pozycji w hierarchii władzy na
skłonność do korzystania z
pomocy i jej ocenę
Anna Stróżyńska-Kujałowicz (SWPS
Sopot)
Katarzyna Stasiuk, Yoram Bar-Tal,
Renata Maksymiuk (UMCS Lublin)
16:40
17:00
The power of shared
categories to build and block
bridges of mutual support
between historically victimized
communities
Lucas Mazur (Clark University)
Człowiek na ekranie
komputera: wspomaga czy
przeszkadza? O facylitacji i
hamowaniu społecznym pod
kątem obecności wirtualnej
i rzeczywistej
Uwarunkowania zaufania w relacji
przełożony-podwładny
Anna Jaklik (Instytut Psychologii KUL)
Julia Zając (IFiS PAN), Bogdan
Wojciszke (SWPS Sopot)
17:00
17:20
The role of moral exemplars in
reconciliation. The case of
current Turko-Armenian
relations.
Michał Bilewicz, Marta Beneda
17:20
17:40
Why we cannot forget? The
impact of collective narcissism
on integroup reconciliation
Marta Witkowska, Michał Bilewicz,
Marcin Stachowicz, Barbara Wycisk
Widzę Ciebie kameleonie - nic
mi nie zrobisz! Rola
świadomości naśladownictwa
a skuteczność wpływu efektu
kameleona
Związek perspektywy czasowej
z zachowaniami w pracy,
satysfakcją i zaangażowaniem
Katarzyna Wojtkowska, Maciej Stolarski
Wojciech Kulesza (SWPS
Warszawa), Dariusz Doliński (SWPS
Wrocław)
Konflikt szansą na lepszy wynik
w negocjacjach
Łukasz Jochemczyk, Janina Pietrzak,
Magdalena Kuśka (Wydział
Psychologii UW)
5
„Nudzę się! Zróbmy coś!” –
zachowania kontrproduktywne
jako efekt podatności na nudę
i znużenia pracą
Joanna Czarnota-Bojarska (Wydział
Psychologii UW)
IX Zjazd PSPS
17:40
Dyskusja
18:00
Mirosław Kofta (Wydział
Psychologii UW)
Nowe spojrzenie na
sekwencyjne zmiany
zachowań: paradygmat
Campbella
Katarzyna Byrka (SWPS Wrocław)
Od
18:30
Autentyczne przywództwo,
zaangażowanie w pracę
i zachowania innowacyjne
u pracowników
Karolina Wałachowska, Mariola Łaguna
Integracja na Powiślu
Sobota 06.09.2014
9.00
10 :40
9:00
9:20
III sesja wystąpień indywidualnych I sympozjów
Symposium
Sesja tematyczna
Sesja tematyczna
Social justice. Cognitive and
motivational perspectives.
Poznanie społeczne
Samoocena i dobrostan
psychologiczny
Aula
Sala 1
Sala 2
Prowadzący:
Janusz Grzelak
(APS)
Prowadzący:
Konrad Maj
(SWPS Warszawa)
Prowadzący:
Sylwiusz Retowski
(SWPS Sopot)
Social justice, uncertainty and
control
Janusz Grzelak (APS)
Sprawczość nad
wspólnotowością: utajone
oceny cech podczas realizacji
celu
Marta Roczniewska, Alina Kolańczyk
(SWPS Sopot)
9:20
9:40
System justification in Poland:
The role of conservatism and
beliefs in dangerous world
Krystyna Skarżyńska, Piotr
Radkiewicz (Instytut Psychologii,
PAN)
9:40
10:00
10:00
10:20
Wysiłek poznawczy a skłonność
do zachowań bez/refleksyjnych
Sławomir Śpiewak (Instytut
Psychologii UJ)
Wpływ zgodnej opinii innych
i kontekstu porównawczego na
samoocenę
Adam Grabowski (UWM), Philip
Kroemer (Uniwersytet w Tybindze)
Pamięć autobiograficzna
w służbie Ja - czyli o różnicach
w odtwarzaniu zagrażających
wspomnień pomiędzy osobami ze
zdrową i defensywną samooceną
Marta Marchlewska (ISS UW),
Aleksandra Cichocka (University of
Kent)
Social orientations and political
beliefs as the predicators of the
attitudes towards globalization
Motywacyjne predyktory
wielozadaniowości: wykonanie
prostych zadań podwójnych
Wdzięczność i wybaczanie
w zdrowiu i chorobie: związek
z przekonaniami i dobrostanem
Jarosław Klebaniuk (Instytut
Psychologii UWr)
Ewa Szumowska, Małgorzata
Kossowska (Instytut Psychologii UJ)
Eufrozyna Gruszecka (SWPS Sopot)
Justice in close relationships:
Actor and partner effects of
perceived justice in the division
of domestic work
Zbyt zmęczeni by kłamać?
Wyczerpanie ego a skłonność
do (nie)uczciwości
Dla kogo pomoc jest korzystna,
a komu może szkodzić?
Gerold Mikula (University of Graz)
Katarzyna Cantarero (Instytut
Psychologii PAN), Wijnand Van
Tilburg (University of Southampton)
6
Justyna Śniecińska, Kinga LachowiczTabaczek (Instytut Psychologii UWr)
IX Zjazd PSPS
10:20
Dyskusja
Przestępczość jako wirus albo
bestia. Metaforyczne ujęcie
problemu a percepcja jego
rozwiązania
Aleksandra Cisłak
10:40
Konrad Maj, Paulina Pielach (SWPS
Warszawa)
10:40
11:00
11:00
13:00
Spójność postaw jawnych
i niejawnych wobec organizacji.
Rola lęku i obronności
Sylwiusz Retowski, Aleksandra Fila Jankowska (SWPS Sopot)
Przerwa kawowa
Panel „O interdyscyplinarności badań nad pamięcią” – Maria Lewicka (Wydział Psychologii UW)
Aula
Uczestnicy:
Tomasz Maruszewski (SWPS Sopot)
Anna Grześkowiak-Krwawicz (Wydział Artes Liberales UW)
Magdalena Saryusz-Wolska (Centrum Badań Historycznych PAN w Berlinie)
Maria Lewicka (Wydział Psychologii UW)
13:00
14:40
Lunch oraz II sesja posterowa
14:40
16:20
IV sesja wystąpień indywidualnych i sympozjów
Sympozjum
Panel
Sesja tematyczna
Pamięć człowieka – od pamięci
indywidualnej do pamięci miejsca
Co możemy zrobić, aby wyniki
badań były wiarygodne?
Psychologia polityczna
i międzykulturowa
Sala 1
Aula
Sala 2
Prowadzący:
Maria Lewicka
Prowadzący:
Jarosław Klebaniuk
(Instytut Psychologii UWr)
Prowadzący:
Wiktor Razmus
Zmiany w procesach pamięci
na przestrzeni dorosłego życia:
czy kontekst społeczny ma
znaczenie?
Grzegorz Sędek (SWPS Warszawa)
15:00
15:20
Poznawcze treningi pamięci
prospektywnej z kontekstem
zdarzeniowym
Rafał Albiński, Kamila Makowska,
Matthias Kliegel (SWPS Warszawa)
15:20
15:40
Uczestnicy:
Jerzy Brzeziński (Instytut Psychologii
UAM)
Łukasz Budzicz (Instytut Psychologii
UAM)
Dariusz Doliński (SWPS Wrocław)
Mariola Łaguna (Instytut
Psychologii KUL)
Przywództwo polityczne: Między
percepcją a preferencjami?
Badania międzykulturowe
w typologii Goldmana
Milena Drzewiecka, Wojciech Cwalina
(SWPS Warszawa)
Kulturowy uniwersalizm
i kulturowe zróżnicowanie
znaczeń przypisywanych
uśmiechowi
Kuba Kryś (Instytut Psychologii PAN)
Nostalgia jako tęsknota i jako
zainteresowanie przeszłością:
o dwóch postaciach tęsknoty za
komunizmem
Czy ekolog może być zbawiony?
Międzykulturowe testowanie
hipotezy Lynna White'a
o związkach religijności i postaw
prośrodowiskowych.
Monika Prusik (Wydział Psychologii
UW)
Adrian Wójcik (Laboratory for
Comparative Social Research, Moskwa
& Centrum Badań nad Uprzedzeniami
UW)
7
IX Zjazd PSPS
15:40
Dwa rodzaje pamięci miejsca ucieleśniony locus vs
zideologizowana pamięć typu
memorial
Zadowolenie z życia w kontekście
perspektyw czasowych i struktury
wartości – międzykulturowe
porównanie (Polska vs. Uganda).
Anna Wnuk i Tomasz Oleksy
Józef Maciuszek, Kinga Tucholska
(Instytut Psychologii Stosowanej UJ),
Anna Kawula (Uniwersytet
Pedagogiczny w Krakowie)
16:00
Dyskusja
16:20
Maria Lewicka (Wydział Psychologii
UW)
Postrzegane cechy osobowości
polityków a preferencje
polityczne: Wybory prezydenckie
na Ukrainie 2014
16:00
Wiktor Razmus (Instytut Psychologii
KUL) i in.
16:20
16:40
16:40
18:10
Przerwa kawowa
Walne zebranie i nagroda Ascha za najlepszy artykuł
opublikowany w Psychologii Społecznej
Aula
Od
19:30
Zebranie Koła Młodych
Sala 1
Kolacja konferencyjna
Niedziela 07.09.2014
9:00
10:30
Sesja Laureatów Nagród PSPS
Aula
10:30
10:50
Przerwa kawowa
10:50
12:30
V sesja wystąpień indywidualnych i sympozjów
Sesja temtyczna
Sesja tematyczna
Sympozjum
Postawy społeczne i ekonomiczne
Gender
Poza Wielką Piątkę – nowy model opisu
struktury osobowości
Sala 1
Sala 2
Aula
Prowadzący:
Grzegorz Król
(Wydział Zarządzania UW)
Prowadzący:
Róża Bazińska
(SWPS Sopot)
Prowadzący:
Jan Cieciuch
(WSFiZ/UKSW)
10:50
Efekt wielokrotnej aktywizacji
idei pieniędzy
11:10
Anna Olga Kuźmińska (Wydział
Zarządzania UW)
Kobiety nie są bardziej zależne
od pola od mężczyzn – wpływ
zagrożenia stereotypem
Dariusz Drążkowski i in. (Instytut
Psychologii UAM)
8
10:50
Problemy Wielkiej Piątki
11:15
Jan Cieciuch (WSFiZ/UKSW),
Włodzimierz Strus (UKSW),
Tomasz Rowiński (UKSW)
IX Zjazd PSPS
11:10
11:30
Psychologia politycznego
oszołomstwa. Myślenie
urojeniowe a demokracja
Krzysztof Korzeniowski (Instytut
Psychologii PAN)
Czy sprawczy mężczyźni mniej
chętnie siedzą w domu
i zajmują się dziećmi? – wpływ
status quo oraz poczucia
własnej „ męskości” na chęć
wykonywania stereotypowo
kobiecych i męskich
czynności.
11:15
11:40
Rozwiązanie problemów
Wielkiej Piątki. Kołowy Model
Metacech Osobowości –
koncepcja i empiryczna
weryfikacja
Włodzimierz Strus (UKSW), Jan
Cieciuch (WSFiZ/UKSW), Tomasz
Rowiński (UKSW)
Tomasz Besta, Natasza
Kosakowska-Berezecka, Paweł
Jurek (Instytut Psychologii UG)
11:30
11:50
11:50
12:10
12:10
12:30
Zagrożenie kryzysem
ekonomicznym a postawy
roszczeniowe
Dyskryminacja
kompetentnych matek
w miejscu pracy
Magdalena Żemojtel-Piotrowska
(Instytut Psychologii UG), Jarosław
Piotrowski (SWPS Poznań),
Mikołaj Białko (SWPS Sopot),
Miłosz Polonis (UG)
Janina Pietrzak, Małgorzata
Mikołajczak (Wydział Psychologii
UW)
Skłonność do bycia ubogim
i przyznawanie się do niej: jak
to wpływa na zwiększenie
samoskuteczności?
Rola stylów i wymiarów
tożsamości oraz tożsamości
płciowej dla samooceny
kobiet
Vadym Vasiutynskyi (Instytut
Psychologii Społecznej
i Politycznej ANNP Ukrainy)
Eugenia Mandal, Marcin Moroń
(Instytut Psychologii UŚ)
Wpływ indywidualnego stylu
ewaluacji na recenzje
abstraktów
Wpływ seksistowskich
uprzedzeń i dyskryminacji
kobiet na ich samoocenę i lęk.
Rola samooceny kolektywnej
Grzegorz Król (Wydział
Zarządzania UW)
11:40
12:05
Integracyjne możliwości
Kołowego Modelu Metacech
Osobowości
Tomasz Rowiński (UKSW),
Włodzimierz Strus (UKSW), Jan
Cieciuch (WSFiZ/UKSW)
12:05
Dyskusja
Mariola Łaguna (KUL)
12:30
Róża Bazińska (SWPS Sopot)
12:30
Lunch
13:30
13:30
15:00
Panel „Kryzys, czy szansa polskiej psychologii społecznej” – Wojciech Kulesza, Dariusz Doliński, Aleksandra Cisłak
(Wydział Psychologii SWPS)
Aula
Uczestnicy:
Wojciech Kulesza (Wydział Psychologii SWPS)
Wiesław Łukaszewski; (SWPS Sopot)
Sławomir Śpiewak (UJ)
Grażyna Wieczorkowska (WZ UW, SWPS)
9
IX Zjazd PSPS
Wykłady
Wykład otwierający – Peter Schmidt
Piątek 10:20-11:20
Prof. Peter Schmidt jest socjologiem bliskim jednak psychologii społecznej. Jego
głównym tematem zainteresowań są badania międzykulturowe, psychologia
uprzedzeń, zachowań prośrodowiskowych czy Teoria Planowanego Zachowania. Od
wielu lat prowadzi również warsztaty statystyczne z metodologii badań
międzykulturowych. Swoje prace publikował m.in. w czasopismach z zakresu
psychologii społecznej (Political Psychology, European Journal of Social Psychology,
Journal of Social Issues, Environment and Behavior), metodologii (Quality and Quantity,
Survey Research Methodology, Methodology) czy socjologii (Annual Review of
Sociology, European Sociological Review). Autor i redaktor licznych książek z zakresu
badań międzykulturowych i teorii społecznych. Prawdopodobnie największy znawca
Andrzeja Malewskiego w Niemczech. Profesor Schmidt pracuje na Uniwersytecie
w Giessen.
Tytuł wykładu:
New Developments in Cross-national Analysis: Values and Attitudes toward Immigration in
Europe
In the last fifteen years a unified generalized latent variable model has been developed, which encompasses all classical
statistical models used in social psychology like analysis of variance, covariance, regression analysis and factor analysis as
special cases. Furthermore it allows to test a lot of more adequate and sophisticated models for testing social psychological
theories like confirmatory factor analysis and structural equation models, latent class models, multilevel structural equation
models, latent growth curve and autoregressive cross-lagged models and stochastic differential equations for longitudinal data
also as special cases. These models allow much better in a theory driven way to replicate studies using multiple group
modeling and performing explicit test of alternative theories beside mediation and moderation analysis taking into account
measurement error. Furthermore their application is a prerequisite to perform adequate theory driven interventions to solve
practical problems in society like reduction of intergroup prejudice in a given society or to increase environmentally related
behavior in a region or whole society.
I present more detailed examples from two research projects. One is dealing with group-related enmity in Germany based on
a representative study over ten years. The other study is a theory driven intervention study in two German towns to change
environmentally related behavior by a quasi-experimental and an experimental field study.
Finally I summarize how the training of social psychologists should be changed to reflect the new developments and the still
unfulfilled legacy of Lewin, Malewski and Tajfel.
10
IX Zjazd PSPS
Wykład plenarny - Helena Desivilya Syna
Piątek 15:00-16:00
Prof. Helena Desivilya Syna zajmuje się psychologią społeczną oraz psychologią
organizacji. Jej głównym tematem zainteresowań są rozwiązywanie konfliktów (na
poziomie interpersonalnym, międzygrupowym, wewnątrz zespołów), negocjacje,
ewaluacje i interwencje. Publikowała swoje prace w czasopismach z zakresu
psychologii społecznej (m.in. Journal of Experimental Social Psychology,
Personality and Social Psychology Bulletin, Journal of Social Issues), rozwiązywania
konfliktu (Conflict Resolution Quarterly, Journal of Conflict Resolution,
International Journal of Conflict Resolution) oraz psychologii organizacji (Journal
of Organizational Behavior, Organization Studies). Jest autorką nowych modeli
rozwiązywania konfliktu, szczególnie w grupach zadaniowych. Prof. Desivilya Syna
pracuje w izraelskim Max Stern Academic College w Emek Yezreel.
Tytuł wykładu:
Contemporary encounters of social psychology with social issues: engaging diversity and
social divisions in the global era
Drawing on Kristeva's (1991) arguments concerning the unprecedented need to face new modalities of 'otherness' around
the globe: "…shall we be, intimately and subjectively, able to live with the others, to live as others, without ostracism but
also without leveling" (p.1-2), the talk will revolve around the role and potential contribution of social psychology to
engaging diversity and social divisions in contemporary transforming societies. I will focus on a social psychological
perspective with regard to inter-group conflict while meeting its counterpart - the social constructivist version of a critical
theory. The social psychological features of the theoretical framework will capture:

individual level biases, encapsulated in the notion of Bias Blind Spot (Mega Bias), which interferes with selfreflection and consequently inability to grasp one's distorted view of the other;

inter-group biases such as In-Group Favoritism and a more recent concept - Faultlines - used by and large in
organizational psychology research, which explains hidden intergroup tensions especially in diverse teams;

multi-modality model (motivation, affect, cognition, behavior, environment – MACBE) concerning protracted,
seemingly intractable conflicts.

I will argue that understanding the complexity of inter-group relations in today's complex societies requires joining
the social-psychological perspective with the social constructivism approach. The latter component of the
conceptual framework will focus on the construction of power relations among groups, especially in divided
societies. The theoretical tenets will be demonstrated by ongoing applications at YVC and in the region:

inter-group (Jewish-Arab) conflict education programs;

a follow-up evaluation research on an inter-organizational Jewish-Arab work partnership in coping with
environmental issues;

research on the dynamics of diverse nurses' teams in Israeli medical centers;

initial findings of culture-sensitive teaching and learning research group at YVC.
11
IX Zjazd PSPS
Sympozja
Poznawcze i motywacyjne uwarunkowania procesu
Piątek 11:40-13:20
Opis sympozjum
Prowadząca:
Małgorzata Kossowska (UJ; Center for Social Cognitive Studies Kraków)
Dyskutant:
Grzegorz Sędek (SWPS Warszawa, ICACS)
W trakcie sesji proponujemy zastanowić się nad udziałem poznawczych i motywacyjnych czynników warunkujących przebieg
procesu decyzyjnego oraz optymalność samej decyzji. Analizujemy rolę motywacji epistemicznej i autorytetu epistemicznego,
indywidualnej wrażliwości na niepewność, znaczenia informacji negatywnych, rolę pamięci roboczej i szybkości mentalnej
oraz wpływ wieku na proces decyzyjny.
Wystąpienie 1
11:40-12:00
Tytuł:
Wpływ starszego wieku na podejmowanie decyzji sekwencyjnych: Rola przeszukiwania
informacji i czynników poznawczo-motywacyjnych
Autorzy:
Klara Rydzewska (SWPS Warszawa, ICACS), Grzegorz Sędek (SWPS Warszawa, ICACS),
Małgorzata Kossowska (UJ, Center for Social Cognitive Studies), Betina von Helversen
(University of Basel, Center for Economic Psychology)
Zbadano rolę czynników poznawczych, motywacyjnych i emocjonalnych w podejmowaniu decyzji w zadaniu sekwencyjnym
wymagającym (w zależności od warunków badania) relatywnie krótkiego lub relatywnie długiego przeszukiwania informacji.
Młodsi (20-30 lat) i starsi (65-75 lat) dorośli zostali poproszeni o wykonanie skomputeryzowanego zadania decyzyjnego
o charakterze sekwencyjnym, imitującego zakupy internetowe. Starsi dorośli kompensowali ograniczenia poznawcze poprzez
zmniejszenie przeszukiwania, co było optymalne w jednym warunku zadania. W zależności od warunków zadania, czynniki
poznawcze (pojemność pamięci roboczej, szybkość procesów umysłowych) lub motywacyjne (domykanie poznawcze) były
mediatorami zależności między wiekiem a poziomem wykonania decyzji sekwencyjnych.
Wystąpienie 2
12:00-12:20
Tytuł:
Efekt negatywności w decyzjach
Autorzy:
Andrzej Falkowski i Maria Sidoruk-Błach SWPS Warszawa
W literaturze dobrze znany jest „efekt negatywności”, podkreślający znaczenie informacji negatywnych w tworzeniu postawy
i decyzji wobec różnych obiektów, np. politycznych i gospodarczych. Chociaż siła ich preferencji jest w pozytywnym związku
z informacjami pozytywnymi i w negatywnym związku z informacjami negatywnymi, to ten związek nie jest symetryczny.
Negatywne informacje zdecydowanie mocniej „odpychają” od przedmiotu, wobec którego kształtowana jest postawa, niż
pozytywne „przyciągają” do niego. Ta niesymetryczność, podkreślana w „efekcie negatywnosci” dobrze odpowiada teorii
perspektywy, w której także negatywne zdarzenia (strata) silniej oddziałują na nasze zachowanie się niż zdarzenia pozytywne
(zysk). „Efekt negatywności” można zinterpretować w teorii podobieństwa cech lub w modelu kontrastu Tverskiego, zgodnie
z którym dwa obiekty mogą być mniej lub bardziej do siebie podobne, zależnie od liczby cech wspólnych i cech rożnych. Jeżeli
jednym z takich obiektów jest wyobrażany przez nas ideał, wówczas ich wspólna część zawsze jest pozytywna a w części różnej,
po stronie obiektu porównywanego, mogą znajdować się cechy negatywne. Według klasycznej teorii kontrastu, dodawanie
cech wspólnych lub usuwanie cech rożnych tak samo zbliża do siebie porównywane przedmioty. Relacja między
podobieństwem a liczbą dodawanych cech wspólnych i usuwanych różnych jest symetryczna, jednak tylko wtedy, gdy zbiory są
zamknięte. W otaczającej rzeczywistości społecznej mamy jednak do czynienia z obiektami, których zbiory cech są otwarte.
Obrazy obiektów będących przedmiotem preferencji, np. polityków, miast, czy korporacji, zmieniają się na skutek ciągłego
oddziaływania na nas informacji politycznych, społecznych i gospodarczych. W sytuacji zbiorów otwartych okazuje się, że
usuwanie cech różnych znacznie bardziej zbliża do siebie porównywane obiekty niż dodawanie cech wspólnych.
Przeprowadzone badania empiryczne w budowaniu obrazu wybranych miast polskich potwierdzają „efekt negatywności”
w modelu kontrastu. Usuwanie cech różnych, negatywnych, szybciej zbliża do ideału, niż dodawanie cech wspólnych,
pozytywnych. W tym modelu podobieństwo określa preferencję wówczas, kiedy wybieramy obiekt znajdujący się bliżej naszym
oczekiwaniom. Stopień pewności takiego wyboru można precyzyjnie kontrolować w strategii neutralizowania lub dodawania
12
IX Zjazd PSPS
cech porównywanych obiektów. Zaproponowana koncepcja wpływania na decyzje, integrująca w sobie „efekt negatywności”
w modelu kontrastowym, może być skutecznie zastosowana w kształtowaniu preferencji w dziedzinie zachowań społecznych,
także politycznych i gospodarczych.
Wystąpienie 3
12:20-12:40
Tytuł:
Zniekształcenia poznawcze w ocenie autorytetu epistemicznego ekspertów finansowych
Autorzy:
Tomasz Zaleśkiewicz (SWPS Wrocław), Agata Gąsiorowska (SWPS Wrocław), Yoram Bar-Tal
(Tel Aviv University), Katarzyna Stasiuk (UMCS Lublin), Renata Maksymiuk (UMCS Lublin)
W wielu dziedzinach (np. medycyna, finanse, prawo) ludzie podejmują decyzje, nie dysponując fachową wiedzą. W takich
sytuacjach zazwyczaj korzystają z porad i opinii ekspertów. Problemem staje się wtedy konieczność oceny fachowości eksperta
i rzetelności wyrażanej przez niego opinii. Kruklanski wprowadził w teorii naiwnego poznania pojęcie autorytetu epistemicznego,
które jest definiowane jako stopień, w jakim jednostka jest skłonna traktować źródło informacji jako rzetelną podstawę wiedzy
w dokonywaniu własnych ocen. W naszym projekcie testujemy oceny autorytetu epistemicznego ekspertów w dziedzinie
finansów. W szczególności analizujemy fenomen zniekształcenia poznawczego w ocenie eksperta (expertise bias), którego istotą
jest systematyczna inklinacja do spostrzegania źródła wiedzy jako niepodważalnego, niezależnie od obiektywnego poziomu
wiedzy i fachowości. Podczas referatu zostaną przedstawione wyniki trzech eksperymentów, które wskazują na trzy mechanizmy
zniekształceń poznawczych: 1) większy autorytet epistemiczny jest przypisywany ekspertom, którzy rekomendują aktywne
działanie; 2) większy autorytet epistemiczny jest przypisywany ekspertom, których rekomendacje są zgodne z oczekiwaniami
konsumenta; 3) relacja między rekomendacją a oceną eksperta jest mediowana przez zmienną poczucia bycia zadbanym (jako
bardziej kompetentni są spostrzegani ci eksperci, którzy starają się pomóc klientowi i się nim opiekują).
Wystąpienie 4
12:40-13:00
Tytuł:
Potrzeba domknięcia jako strategia radzenia sobie z niepewnością w procesie podejmowania
decyzji
Autorki:
Małgorzata Kossowska, Aneta Czernatowicz Kukuczka, Katarzyna Jaśko (UJ, Center for Social
Cognitive Studies)
Ludzie różnią w zakresie czasu i wysiłku, jaki inwestują w podejmowanie decyzji. Niektórzy rozważają kilka alternatyw
i potrzebują niewiele informacji do podjęcia decyzji, podczas, gdy inni analizują każdy detal i poszukują najlepszej opcji. Jednym
z ważniejszych czynników odpowiedzialnych za te różnice jest potrzeba poznawczego domknięcia (Kruglanski, 1989). Inna
zmienna, która reguluje nasze zachowanie w sytuacji nowości i konfliktu i dlatego odgrywa role w podejmowaniu decyzji jest
behawioralny system hamowania (BIS; Gray & McNaughton, 2003). Zakładamy, że potrzeba poznawczego domknięcia stanowi
motywacyjny mechanizm pozwalający osobom wrażliwym na niepewność sprawnie sobie z nią radzić. BIS pośrednio przez
potrzebę domknięcia powinien być związany z ograniczonym zakresem poszukiwania informacji niezbędnych do podjęcia decyzji
oraz krótszym czasem ich przetwarzania, a także wyborem spośród najbardziej oczywistych i dostępnych opcji. Sugerujemy, że
właśnie takie zachowanie obniży niepewność doświadczaną w trakcie podejmowania decyzji. Zakładamy także, że radzenie sobie
z niepewnością wymaga zasobów poznawczych, stąd pojemność pamięci roboczej będzie moderowała tę zależność. Zgodnie
z założeniami w dwóch badaniach udało nam się pokazać, że potrzeba domknięcia pośredniczy w związku BIS i poszukiwania
informacji o pracy. Ten efekt pojawia się jednak tylko u osób o wysokiej pojemności pamięci roboczej. Wyniki dyskutujemy
w kontekście efektywnej samoregulacji i motywacyjnych i poznawczych determinantów wysiłku.
Cross- i inter-kulturowe uwarunkowania dobrostanu
psychicznego
Piątek 11:40-13:20
Opis sympozjum
Prowadzący:
Dyskutant:
Badania psychologiczne w kontekście kultury mogą przybierać formę porównawczą (cross-), jak też dotyczyć funkcjonowania
człowieka przeniesionego w warunki odmienne od dotychczasowych (inter-); ta ogólna uwaga dotyczy również problematyki
dobrostanu. Dobrostan pojawia się nader często w pracach międzykulturowych jako ultymatywna zmienna wyjaśniana. Pytamy
13
IX Zjazd PSPS
bądź to o wpływ wybranych zmiennych kulturowych (wymiarów) na zadowolenie z życia wśród ludzi będących ich nosicielami;
bądź też o to na ile dowolna bądź wymuszona zmiana stałego środowiska kulturowego wpływa na ów poziom zadowolenia.
Należy zaznaczyć, że sam dobrostan nie jest pojęciem jednorodnym. Literatura wyróżnia dwie jego główne postaci:
hedonistyczną i eudaimonistyczną. Obie zostaną uwzględnione w naszych wystąpieniach. W sympozjum naszym przedstawimy
wyniki należące do obu nurtów badawczych. W referacie J. Różyckiej, i in. poruszone zostaną konsekwencje różnic kulturowych
na wymiarze aksjomatu społecznego GRY [przekonanie, iż życie jest grą o sumie zerowej]. Wcześniejsze prace pierwszej autorki
wskazały na związek GRY z niskim poczuciem własnej wartości i zaufania społecznego. Tym razem, przedstawione zostaną relacje
GRY z bezpośrednimi miarami dobrostanu: hedonizmem, eudajmonizmem (zwłaszcza w aspekcie społecznym). Drugi referat,
autorstwa M. Żemojtel-Piotrowskiej, i in., dotyczyć będzie konsekwencji roszczeniowości (aktywnej, biernej i odwetowej) dla obu
wyróżnionych postaci dobrostanu. Kontekst badań obejmował Polskę, Porto-Rico oraz Wietnam. Wyniki zostaną przedstawione
w postaci modeli ścieżkowych wiążących wyróżnione konstrukty. Paweł Boski przedstawi rezultaty badań nad polskimi
emigrantami na wyspach brytyjskich oraz nad wietnamskimi i wschodnio-słowiańskimi w Polsce. W badaniach "na_wyspach"
wyznacznikiem eudaimonii był emigracyjny przyrost pracowitości (sumienności); większa pracowitość w kraju przed wyjazdem
wiązała się natomiast z cierpiętniczym samo-poświęceniem. Dla Wietnamczyków, emigrantów w Polsce, eudaimonizm okazał się
dominantą dobrostanu, zaś dla wschodnich Słowian - hedonizm. Daniela Hekiert przedstawi wyniki badań nad polskimi
emigrantami w Kanadzie, z uwzględnieniem grupy wyjścia: kultura narzekania oraz grupy dojścia: kultura uśmiechu. Sprawdzana
jest hipoteza, czy akulturacja stanowi drogę przejścia między tymi krańcami komunikowania dobrostanu.
Wystąpienie 1
11:40-12:00
Tytuł:
Wiara w grę o sumie zerowej a dobrostan psychiczny indywidualny i społeczny w
wybranych krajach
Autorzy:
Joanna Różycka-Tran, Magdalena Żemojtel-Piotrowska (UG), Jarosław Piotrowski (SWPS
Poznań), Jan Cieciuch (UKSW), Truong Khanh Ha (USSH)
Wieloletnie już badania nad wiarą w grę o sumie zerowej były prowadzone zarówno na próbach polskich (Wojciszke, Baryła,
2004) jak i na dużej próbie międzykulturowej (Różycka, Boski, Wojciszke, 2014). Z badań tych wynika, że wiara w grę o sumie
zerowej jest nie tylko indywidualnym przekonaniem o antagonistycznej naturze relacji społecznych, ale również swoistym
aksjomatem społecznym występującym na poziomie kulturowym. Mimo kilku wyników świadczących o negatywnym związku
pomiędzy wiarą w grę a dobrostanem psychicznym, brakuje bardziej szczegółowych analiz w tym zakresie, jeżeli uwzględnimy
różne rodzaje dobrostanu tj. hedonistyczny (afektywny i poznawczy) oraz eudajmonistyczny, zwłaszcza społeczny (Ryff, 1989;
Deci i Ryan, 2002; Keyes, 1998; Ryan i Deci 2008; Seligman, 2012). Zbierając dane w różnych kulturach, chcieliśmy sprawdzić, czy
wiara w grę o sumie zerowej łączy się negatywnie z każdym rodzajem dobrostanu, czy też może w pływa na dobrostan
społeczny, poprzez dobrostan indywidualny. Dane analizowano przy pomocy modeli ścieżkowych
Wystąpienie 2
12:00-12:20
Tytuł:
Roszczeniowość a dobrostan psychiczny w perspektywie międzykulturowej
Autorzy:
Magdalena Żemojtel-Piotrowska (UG), Jarosław Piotrowski (SWPS Poznań), Jan Cieciuch
(UKSW), Joanna Różycka-Tran (UG)
Mimo popularności badań nad roszczeniowością (zwłaszcza narcystyczną) prowadzonych w przeróżnych kulturach
i powszechnym założeniu, że osoba roszczeniowa to osoba nieszczęśliwa (Twenge, 2006, Twenge i Campbell, 2009) brakuje
danych empirycznych nad faktycznymi związkami roszczeniowości z dobrostanem. Z badań wstępnych zrealizowanych
w Polsce(Żemojtel-Piotrowska i in., 2013) wynika jednak, że roszczeniowość zależnie od swojej formy może łączyć się pozytywnie
z dobrostanem. Jest to jednak uwarunkowane rodzajem dobrostanu (Żemojtel-Piotrowska, Piotrowski, Clinton, 2014). Z tego
względu w przedstawianych badaniach uwzględniono podział na dobrostan hedonistyczny (afektywny i poznawczy) oraz
eudajmonistyczny, zwłaszcza społeczny (Deci i Ryan, 2002; Keyes, 1998; Ryan i Deci 2008; Seligman, 2012). Oba rodzaje
dobrostanu wykazują wyraźne powiązania, są jednak jakościowo odrębne i zależą od odmiennych czynników (Ryff, 1989;
Seligman, 2012). Modele ścieżkowe przedstawiające związki trzech form roszczeniowości (aktywnej, biernej i odwetowej)
z dobrostanem psychicznym zanalizowano w różnych kulturach, m.in. Polsce, Portoryko i Nepalu. Dzięki temu możliwe było
sprawdzenie znaczenia uwarunkowań kulturowych dla związków między oczekiwaniami wobec innych ludzi i instytucji
a dobrostanem psychicznym i społecznym jednostek.
14
IX Zjazd PSPS
Wystąpienie 3
12:20-12:40
Tytuł:
Kultura a dobrostan emigrantów: Eudaimonistyczni Wietnamczycy i Hedonistyczni
Słowianie
Autor:
Jakość życia emigrantów zarobkowych rozpatrywana jest w kontekście głównego celu ich długotrwałego wyjazdu z kraju
pochodzenia, jakim jest poprawa materialnego poziomu życia a także warunki niezbędne do jego realizacji, czyli wysiłek
pracy oraz oszczędzanie. Założenia te tworzą zręby emigranckiego modelu dysharmonii psychologicznej (Boski, 2010,
2013). W ramach tego modelu rozpatrywane są też kategorie stylów życia: eudaimonia, hedonizm, samo-poświecenie
i alienacja, dla których autor utworzył i zweryfikował psychometrycznie narzędzia pomiarowe. Zakładano, że w warunkach
emigranckiej egzystencji, samo-poświęcenie okaże się osiowym stylem życia, stanowiąc cenę wyrzeczeń dla przyszłych
gratyfikacji. Ponadto, oczekiwano odmiennych uwarunkowań ogólnej satysfakcji z życia wśród emigrantów wietnamskich
(kultura konfucjańska) w porównaniu ze Słowianami: Polacy na Wyspach Brytyjskich oraz Białorusini/Ukraińcy w Polsce.
Badania prowadzone były na emigrantach opuszczających Polskę oraz osiedlających się w Polsce. Wyniki badań
potwierdziły oczekiwanie, że pracowitość i jej zmiany w okresie przed- i po- wyjeździe emigracyjnym stanowią główny
czynnik warunkujący style życia: bądź to eudaimonię, bądź to samo-poświęcenie; zależy to od manipulowanej w badaniach
perspektywy czasowej (odpowiednio: przyszłościowej bądź przeszłościowej). Generalnie jednak, eudaimonia okazała się
dominującym stylem życia. Potwierdziły się hipotezy odnośnie do różnic w determinantach ogólnej satysfakcji z życia: dla
Wietnamczyków była to eudaimonia i oszczędność; dla Słowian- hedonizm i wydawanie zarobionych pieniędzy.
Wystąpienie 4
12:40-13:00
Tytuł:
Kultura keep-smiling (vs. norma negatywności). Badania międzykulturowe nad
uśmiechem i optymizmem
Autorka:
Daniela Hekiert (SWPS Warszawa)
Kultury różnią się pod względem norm dotyczących wyrażania zadowolenia i niezadowolenia. W Polsce obowiązuje norma
negatywności, wywodząca się z kultury narzekania. W Kanadzie, należącej do kręgu kulturowego keep smiling, obowiązuje
norma pozytywności (Wojciszke, Baryła, 2005). Wyznacznikami obowiązywania w danej kulturze normy zachowania keep
smiling są: poziom optymizmu i satysfakcji z życia, częstość publicznego uśmiechania się oraz wyrażania afirmacji. Dłuższy
czas pobytu w obszarze oddziaływania kultury innej od ojczystej powoduje, że człowiek w pewnej mierze nabywa tożsamość
kraju osiedlenia (Boski, 1992, 2009, r. 13). W będącym w toku projekcie badawczym mierzono normy i wartości dotyczące
uśmiechania się w sytuacjach publicznych, normy dotyczące afirmacji życia i narzekania; a także indywidualne miary
optymizmu (LOT-R) i dobrostanu (SWLS). Porównywano wyniki Polaków w kraju, polskich emigrantów w Kanadzie oraz
rodzimych Kanadyjczyków. Pytania i hipotezy badawcze dotyczyły różnic kulturowych oraz dynamiki akulturacyjnej
w ramach norm i wartości kulturowych, tudzież odpowiadających im zmiennych osobowych zadowolenia z życia.
Dotychczasowe wyniki pokazały, zgodnie z oczekiwaniami, że normy i wartości dotyczące afirmacji życia społecznego
odnosiły się w znacząco wyższym stopniu do rzeczywistości kanadyjskiej niż polskiej. W przeciwieństwie do oczekiwań
natomiast, poziom zadowolenia z własnego życia oraz optymizm z nim związany były istotnie wyższe wśród Polaków.
Wreszcie, o ile aktualne zadowolenie i optymizm pokazały pozytywną kowariancję wśród Polaków, to wśród Kanadyjczyków
i Polaków na emigracji, związek ten był niemal lustrzanie negatywny.
Psychological factors limiting and fostering post-conflict
reconciliation
Piątek 16:20-18:00
Opis sympozjum
Prowadzący:
Michał Bilewicz (UW)
Dyskutant:
Mirosław Kofta (UW)
In recent years social psychologists extensively studied the issue of reconciliation after intergroup conflict as well as after most
severe crimes of genocide. At the same time, we started exploring the obstacles in public reception of new historical information
that presents ingroup in a negative manner (especially the ones that can induce feelings of guilt, shame, responsibility, lead to
reparations, etc.). In a recent review Leach et al. (2013) found that in most studies on these topics the average levels of guilt,
15
IX Zjazd PSPS
shame and sense of responsibility was considerably low, suggesting that people might have several mechanisms that suppress
the reconciliatory process. The main aim of this symposium is to discuss the psychological mechanisms that limit the willingness
to reconcile (such as ingroup projection, sense of victimization, failed apologies, etc.), as well as the ones that foster
reconciliatory tendencies (moral exemplars, openness in historical discussions). Marta Penczek, based on a study of
contemporary Germans responses to apologies, shows that perception of a given act of penance does not diminish feelings of
collective guilt directly. It influences satisfaction with ingroups’ effort toward reconciliation, which diminishes collective guilt.
Lucas Mazur discusses the role of ingroup projection mechanisms in the acknowledgement of outgroup victimization. Based on
research performed with Armenian and Jewish students he discusses the role of acknowledgment in assuaging the deleterious
outcomes of ingroup projection. Another study performed in the context of Turko-Armenian reconciliation, authored by Michal
Bilewicz and Marta Beneda, explores the role of moral exemplars as a potential to foster reconciliation between groups that have
genocidal conflict in their history. Finally Marta Witkowska and colleagues, discuss the inhibiting role of narcissism in
reconciliation, focusing on Polish-German-Russian and Armenian-Turkish relations.
Wystąpienie 1
16:20-16:40
Tytuł:
Does apology issued by an ingroup representative diminish feelings of collective guilt?
Autorka:
Marta Penczek-Zapala (Instytut Psychologii PAN)
It is argued that emotions on individual level create a need to engage in actions specific to them and after the action is successfully
performed, the emotion subsides. On group level, Maitner, Macki & Smith (2006) proved that people want to engage in actions
that correspond with particular group-based emotion. However, question releasing of an emotion as a consequence of actions
undertaken by groups representatives is still open. To answer it, an experimental study among 600 German students was
conducted, where knowledge about acts of penance was manipulated. Results suggest that perception of a given act of penance
does not diminish feelings of collective guilt, but it influences satisfaction with ingroups’ effort toward reconciliation. The latter
one, in turn, diminishes collective guilt. However, if the satisfaction with effort is partialled out, the perception of a penitentiary
action and collective guilt are positively related.
Wystąpienie 2
16:40-17:00
Tytuł:
The power of shared categories to build and block bridges of mutual support between
historically victimized communities
Autor:
Lucas Mazur (Clark University)
While shared superordinate categories constitute an important path to overcoming intergroup animosity, they also bring with
them their own set of intergroup challenges. One such challenge is the tendency of members of subordinate groups to project
their own characteristics onto the larger category, above and beyond those of other subordinate groups that also belong to the
said superordinate category. This is known as ingroup projection, a process that correlates with negative evaluations of those
same subordinate outgroups. In this presentation we will discuss these processes within the context of historical victimhood,
particularly Jewish and Armenian American identity within the superordinate category of “genocide”. We will also discuss the
effects of acknowledging membership within the superordinate category in these processes.
Wystąpienie 3
17:00-17:20
Tytuł:
The role of moral exemplars in reconciliation. The case of current Turko-Armenian relations.
Autorzy:
Michał Bilewicz, Marta Beneda (Wydział Psychologii UW)
The relations between Turks and Armenians have been highly affected by events of 1915 when the leaders of the Young Turks’
regime carried out massacres of Armenian population in western Anatolia. Divergent narratives of this genocide are a major
obstacle the process of Turko-Armenian reconciliation. The aim this study was to create a narrative which could change the
perceptions of the past and increase the willingness to forgive. We used stories of Turkish heroic helpers during the genocide in
order to reduce outgroup homogeneity and induce trust. The research conducted in Yerevan State University (N=201 students)
and Koc University (N=75 students) showed that such intervention is effective in improving post-genocide relations.
16
IX Zjazd PSPS
Wystąpienie 4
17:20-17:40
Tytuł:
Why we cannot forget? The impact of collective narcissism on integroup reconciliation
Autorzy:
Marta Witkowska, Michał Bilewicz, Marcin Stachowicz, Barbara Wycisk (Wydział Psychologii
UW)
Numerous empirical studies revealed negative social consequences of collective narcissism - emotional investment in an
unrealistic belief in exaggerated greatness of an in-group (Golec de Zavala, Cichocka, & Iskra-Golec, 2013; Golec de Zavala,
Cichocka, Eidelson, & Jayawickreme, 2009). It predicts intergroup hostility, perceived threat from out-groups, preference for
military aggression over and above social dominance orientation, right-wing authoritarianism, and blind patriotism. Collective
narcissists proved also to be less willing to forgive the transgressions of out-group members. The goal of three experimental
studies was to broaden the knowledge about the impact of collective narcissism on inter-group reconciliation. Study 1 (N = 190,
Polish students) revealed that the low status of former perpetrators’ group increased a readiness to forgive them but collective
narcissism reduces this effect. Thus, narcissists proved to be less willing to forgive both high (Germans) and low (Russians) status
perpetrators. In study 2 (N=201, Armenian students) collective narcissism revealed to be a moderator of the effect of information
about living conditions in a former perpetrators’ country on the social distance. The information about the relative better living
standards in Armenia in comparison to Turkey reduces social distance towards Turks, but this effect occurs only among lownarcissist participants. Study 3 (N=111; Polish students) showed further negative behavioral consequences of lack of forgiveness
resulted from collective narcissism for attitudes toward groups of former perpetrators, i.e. less support for reconciliation and
reduced out-group empathy.
Social justice. Cognitive and motivational perspectives
Sobota 9:00-10:40
Opis sympozjum
Prowadzący:
Dyskutantka:
Aleksandra Cisłak (SWPS Warszawa)
Przekonania o tym, co jest sprawiedliwe społecznie są jednymi z centralnych w systemie przekonań o świecie, w światopoglądzie.
Związane są z preferencjami dotyczącymi rozwiązań od skali interpersonalnej do skali globalnej. Pełnią różne funkcje:
usprawiedliwiające i legitymizujące porządek rzeczy, motywujące do zachowań na rzecz jego zachowania lub jego destrukcji.
Indywidualne przekonania o tym, czym w społeczeństwie (czy lokalnej społeczności) jest sprawiedliwa alokacja dóbr i świadczeń
redukuje poziom niepewności, redukuje lęk przed zagrożeniem, że alokacja będzie krzywdząca. Sympozjum stworzy okazję do
prezentacji ostatnich badań empirycznych nad sprawiedliwością, a także do refleksji społecznej i psychologicznej.
Wystąpienie 1
9:00-9:20
Tytuł:
Social justice, uncertainty and control
Autor:
Reduction of social uncertainty is one of the main driving forces of behawior in social interdepennence situations. Uncertainty can
be reduced in a number of ways: by implicite theories of social world that enable predictions about others’ behawior, by trusting
others and relying on their competence, by social norms and standards that guarantee use of certain procedures and outcome
allocations, by possessing and exercising control over own/others fate. Control can be a value itself and/or be valued as an
instrument in achieving desired goals. According to most recent polls, control over own fate is for slightly over 50% a dominating
control orientations, for nearly 20% control over others’ fate is most important, about 17% of respondents joint, paricipatory
decision making is of highest value. The paper will be focused on theoretical considerations of the relationships three constructs:
uncertainty, control, norms of justice and will shortly present results of the most recent studies.
Wystąpienie 2
9:20-9:40
Tytuł:
System Justification in Poland: The Role of Conservatism and Beliefs in Dangerous World
Autorzy:
Krystyna Skarżyńska, Piotr Radkiewicz (Instytut Psychologii PAN)
The degree to which the system institutions are valued for themselves and considered right, just and proper defines the level of
moral legitimacy of the system (Habermas, 1989; Lane, 1962). In contemporary psycho-social literature system’s legitimization is
understood simply as justification of existing social arrangements: the economic and political status-quo (Jost, Banaji & Nosek,
17
IX Zjazd PSPS
2004; Jost, Fitzsimons & Kay, 2004; Skarżyńska, 2008, 2013). The paper presents the determinants of the level of moral legitimacy
of the economic and socio-political arrangement in contemporary Poland, basing mainly on the results of two studies conducted
on representative samples adult Poles (N = 1024 and N = 827). The results show that the best positive predictor of the level of the
system legitimization is economic conservatism (acceptation of rules of market economy and inequalities) – study 1, and the
other significant negative predictor is sense of social threat – study 2.
Wystąpienie 3
9:40-10:00
Tytuł:
Social orientations and political beliefs as the predicators of the attitudes towards
globalization
Autor:
Jarosław Klebaniuk (Instytut Psychologii UWr)
Beliefs concerning globalization defined as closing of relations and growth of interdependence worldwide are one of the aspects of
attitude toward social reality. The purpose of the survey study on students sample (N=447) was to establish relations between
political beliefs, attitude towards the intergroup inequality (Sidanius, Pratto, 1999), system justification (Jost, Banaji, 1994),
dangerous and competitive world beliefs (Duckitt, 2001), social orientations (Singelis i wsp., 1995) and the attitudes towards
globalization (Łoś, Senejko, 2013). In particular, the sources of the latter were sought and thus the regression analysis has been
conducted accordingly. Fearful attitude toward globalizations was predicted by: vertical collectivism, cultural conservatism and
dangerous world belief. The predicators of critical attitude toward globalization were: dangerous world belief, cultural
conservatism, economic leftism, both horizontal and vertical collectivism. The predicators of accepting attitude towards
globalization were: vertical individualism and cultural leftism. In addition to the above, the low social dominance orientation was
a significant predicator of all three attitudes. However, the relations were generally weak and enabled to explain no more than
a third of the total variation of a given attitude towards globalization.
Wystąpienie 4
10:00-10:20
Tytuł:
Justice in close relationships: Actor and partner effects of perceived justice in the division of
domestic work
Autor:
Gerold Mikula (University of Graz)
Difficulties of reconciliation of paid work and domestic work and negative consequences of the multiple workloads have become
major issues in sociopolitical discussions, within families, and in social sciences. The division of domestic work between women
and men, which is usually imbalanced to the disadvantage of women, constitutes an important facet of the problems. The study to
be presented tested perceived justice in the division of domestic work and relationship conflict as possible mediator variables
between the the division of domestic work and relationship satisfaction. Using structural equation modeling with data of dualearner couples from Austria, Germany and Switzerland (N = 389), we investigated partner effects of perceived justice in the
division of domestic work on relationship satisfaction of wives and husbands in addition to the usually tested actor effects. Results
with actor effects indicate that perceived justice is relevant only to wives’ but not to husbands’ relationship satisfaction. Results
with partner effects, however, show that wives’ perceived justice is associated with husbands’ relationship satisfaction through
the relationship conflict experienced by husbands. Altogether, the study of Mikula, Riederer, and Bodi (2011) illustrates the
importance of considering the relational character of the division of domestic labor.
Pamięć człowieka – od pamięci indywidualnej do pamięci
miejsca
Sobota 14:40-16:20
Opis sympozjum
Prowadząca:
Maria Lewicka (UW)
Dyskutantka:
Maria Lewicka (UW)
Psychologia pamięci już dawno wykroczyła poza sterylne badania laboratoryjne prowadzone przez wąską grupę psychologów
poznawczych. Aktualnie psychologiczne badania pamięci obejmują w coraz większym stopniu pamięć naturalną – pamięć
autobiograficzną, pamięć codziennych zdarzeń, zadań do wykonania, a także zataczają szersze kręgi wkraczając na tereny dotąd
zarezerwowane dla socjologów, kulturoznawców czy historyków. Badana jest pamięć wydarzeń publicznych oraz historycznych,
co skłania do zastanowienia się, czy mamy wciąż do czynienia z pamięcią czy też raczej z reprezentacją poznawczą historii. Pamięć
rozpatrywana jest w kontekście kontaktów międzygrupowych stanowiąc ważny element podziałów ale i porozumienia między
18
IX Zjazd PSPS
skonfliktowanymi stronami. Interdyscyplinarny charakter badań nad pamięcią prowadzi do prób zastosowania pojęć
i prawidłowości z jednej dyscypliny do zrozumienia zjawisk pamięciowych obserwowanych w innej dyscyplinie. W ten sposób do
badań pamięci społecznej i zbiorowej przenikają pojęcia pamięci proceduralnej i deklaratywnej, poznania ucieleśnionego itp.
Ważnym wątkiem badań nad pamięcią zarówno autobiograficzną jak i społeczną jest nostalgia. Projektowane sympozjum
poświęcone będzie szerokiemu, choć ograniczonemu oczywiście ze względu na ramy czasowe, spojrzeniu na pamięć człowieka.
Uczestnicy sympozjum omówią różne formy pamięci – pamięci operacyjnej, prospektywnej oraz pamięci miejsca. Jedno
z wystąpień poświęcone będzie nostalgii za komunizmem.
Wystąpienie 1
14:40-15:00
Tytuł:
Zmiany w procesach pamięci na przestrzeni dorosłego życia: czy kontekst społeczny ma
znaczenie?
Autor:
Grzegorz Sędek (SWPS Warszawa)
Badania w problematyce poznawczego starzenia się dokumentują liniowe i proporcjonalne pogorszenie w zakresie podstawowych
funkcji poznawczych takich jak szybkość procesów poznawczych, pojemność roboczej czy poziom inteligencji płynnej w odniesieniu
do materiału neutralnego bądź nieznanego. Chciałbym omówić wyniki dwóch badań własnych i współpracowników, które dotyczą
procesów zapamiętywania materiału znanego, prowokującego do stosowania stereotypów na przestrzeni dorosłego życia.
Chodziło o odpowiedź na pytanie, czy kontekst społeczny, z treściami prowokującymi do stosowania stereotypów jeszcze bardziej
pogłębi te deficyty i zniekształcenia pamięciowe związane z wiekiem, czy też zależności są bardziej subtelne i zależą na przykład od
rozróżnienia czy zapamiętywany materiał dotyczy grupy własnej czy obcej. Jedno z badań (modyfikacja badań Duninga i wsp. 2004)
dotyczy uzupełniania zdań lekko ambiwalentnych w wersji oryginalnej a dotyczących stereotypowych sądów w odniesieniu do
różnych charakterystyk zawodów, zdaniami „podkręconymi” w kierunku zgodnym (lub przeciwnym) do stereotypowego myślenia.
Na przykład oryginalne zdanie brzmiało „Muzyk rockowy był niezadowolony z ilości alkoholu na przyjęciu” zaś badanych proszono
później o określenie, czy następujące zdanie brzmiało dokładanie tak czy inaczej jak zdanie oryginalne „Muzyk rockowy był
niezadowolony ze zbyt małej ilości alkoholu na przyjęciu”. W oryginalnym badaniu Duninga i wsp. wielu młodych badanych
przyjmowało za zdania oryginalne, zdania zmodyfikowane w kierunku stereotypowym, chodziło o stwierdzenie czy ten proces
pogłębi się u starszych dorosłych. Drugi paradygmat (Czarnek, Kossowska i Sędek, w druku) odnosił się do rozróżnienia na grupę
własną i grupę obcą i dotyczył odtwarzania pamięciowego tekstu o młodych lub starszych, w których była mowa o problemach
i wykroczeniach drogowych stwarzanych przez każdą z tych grup. Znów pytanie było takie, czy osoby badane z grupy starszych
w większym stopniu czy w podobnym stopniu jak młodzi dorośli będą „dodawały” (przy odtwarzaniu pamięciowym) do oryginalnej
treści teksu różne swoje własne stereotypowe asocjacje, których w tekście nie było. Schemat był 2x 2 między osobami, a więc np.
starsi dorośli czytali tekst o swojej grupie (o starszych kierowcach) lub o grupie obcej (młodych kierowcach). Wyniki obu tych
badań przyniosły interesujące i częściowo zaskakujące wyniki wskazujące na dość istotną rolę kontekstu społecznego w ocenie
zmian w procesach pamięci na przestrzeni dorosłego życia.
Wystąpienie 2
15:00-15:20
Tytuł:
Poznawcze treningi pamięci prospektywnej z kontekstem zdarzeniowym
Autorzy:
Rafał Albiński, Kamila Makowska (SWPS Warszawa), Matthias Kliegel (Department of
Psychology, University of Geneva)
Pamięć prospektywna jest pamięcią odpowiedzialną za pamiętanie o działaniach, które chcemy wykonać w przyszłości. Można
zatem stwierdzić, że w pamięci prospektywnej przechowywana jest treść zamiarów (intencji), które powinny zostać aktywowane
w odpowiednim momencie. W prezentowanym projekcie analizujemy możliwości skutecznego trenowania pamięci prospektywnej
z kontekstem zdarzeniowym, którą cechuje występowanie zewnętrznych bodźców przypominających o konieczności realizacji
zamiaru (np. widok apteki przypomina o zamiarze zakupu aspiryny). W badaniu udział wzięły 3 grupy osób w wieku od 20 do 25 lat.
Każda grupa została poddana innemu rodzajowi oddziaływania. Pierwszy z nich, trening strategii miał na celu polepszenie pamięci
prospektywnej poprzez odwoływanie się do wyobrażeniowych strategii zapamiętywania. Drugi, trening procesu miał na celu
polepszenie działania pamięci prospektywnej poprzez trenowanie pamięci operacyjnej. Trzecia grupa badawcza była grupą
aktywną kontrolną. Osoby w każdej z grup badawczych brały udział w 10 spotkaniach (pretest, osiem spotkań treningowych oraz
post-test).W trakcie sympozjum przedstawimy wyniki trzech grup badawczych.
19
IX Zjazd PSPS
Wystąpienie 3
15:20-15:40
Tytuł:
Nostalgia jako tęsknota i jako zainteresowanie przeszłością: o dwóch postaciach tęsknoty za
komunizmem
Autorka:
Monika Prusik (Wydział Psychologii UW)
Nostalgia jako emocja refleksyjna, niełączona z charakterystycznymi cechami ekspresyjnymi czy określoną ścieżką pobudzenia
fizjologicznego stanowi zainteresowanie badaczy od ponad 300 lat (Hofer, 1688). Pierwsze próby zrozumienia nostalgii, do której
opisu zastosowano połączenie terminów greckich: ból (álgos) i powrót do domu (nóstos), definiowana była jako przejaw tęsknoty
za domem rodzinnym. Z czasem podejście to uległo modyfikacji i dziś o nostalgii mówi się w kategoriach tęsknoty za czymś, co
utracone bezpowrotnie, czyli bardziej ogólne i uniwersalne, a skłaniające do myślenia o przeszłości. Sama nostalgia została uznana
też za pełnoprawną emocję. Przy czym emocja ta może mieć zarówno charakter pozytywny, jak i negatywny (bitter-sweet). I choć
spór naukowy o proporcje poszczególnych części zakończył się uznaniem nostalgii za emocję asymetryczną z przewagą tego, co
pozytywne, to nostalgia tak naprawdę nie doczekała się chyba jeszcze wystarczającego opracowania naukowego i nadal jest
przedmiotem sporów. Ci, którzy uważają, że nostalgia jest jednorodna (Sedikides, Wildschut i Baden, 2004) polemizują
z koncepcjami dopuszczającymi heterogeniczność nostalgii (Batcho, 1995 i 2007; Holak i Havlena, 1998). Podejmowane są próby
poznania struktury nostalgii i opisania charakteru i funkcji jej poszczególnych komponentów. Nostalgia rozpatrywana jest także
w świetle różnych uwarunkowań społeczno-polityczno-kulturowych, w tym szczególnie w kontekście przemian w państwach
postkomunistycznych (np. Ostalgia w Niemczech, Yugo-nostalgia w państwach byłej Jugosławii). W prezentowanym badaniu na
próbie reprezentatywnej dla Polaków co najmniej 40-letnich (N = 614) nostalgia ukazała swoją heterogeniczną, a przede wszystkim
odmienną w stosunku do postulowanej przed badaczy przedmiotu, strukturę. Okazała się ona dwuwymiarowa i rozbita na tę
o charakterze bardziej emocjonalnym (Nostalgia jako tęsknota - LP) oraz nostalgię zawierającą przewagę komponentu
poznawczego (jako zainteresowanie przeszłością - IP - Interest Taken in the Past). Obydwa rodzaje nostalgii łączyły się z lepszym
postrzeganiem przeszłości komunistycznej, jednakże za każdym z nich stały odmienne mechanizmy. Nostalgia LP nie wiązała się
z poczuciem ciągłości, w przeciwieństwie do nostalgii IP. Oba rodzaje wchodziły w dosyć silne zależności z identyfikacjami
narodowymi, z tym że nostalgia LP wykazała zależności z mniej dojrzałymi formami identyfikacji (jak zbytnie przywiązanie do
symboli narodowych i generalnie gloryfikacja własnego narodu) w porównaniu do nostalgii IP korelującej z identyfikacjami
narodowymi w bardziej dojrzałej formie. Dalsze rozbieżności dotyczyły charakterystyk socjo-demograficznych czy postrzegania
życia według skryptów np. "zepsucia" i "odkupienia" (McAdams, 2001). Dwuwymiarowość nostalgii została potwierdzona również
w kolejnych badaniach.
Wystąpienie 4
15:40-16:00
Tytuł:
Dwa rodzaje pamięci miejsca - ucieleśniony locus vs zideologizowana pamięć typu memorial
Autorzy:
Anna Wnuk, Tomasz Oleksy (Wydział Psychologii UW)
Pamięć miejsca sytuuje się pomiędzy pamięcią indywidualną a pamięcią społecznie konstruowaną. Według typologii Connertona
(2009) pamięć miejsca może przybrać dwie formy: memorial i locus. Pierwsza jest to ideologiczna forma upamiętnienia
odzwierciedlająca się np. w pomnikach, budowlach historycznych, obiektach sakralnych. Ta oficjalna wersja pamięci odpowiada
często za realizację konkretnej polityki historycznej. Zideologizowana pamięć typu memorial może także wspierać etnocentryzm
oraz brak akceptacji wielokulturowej przeszłości miejsca (Lewicka, 2008, 2012). Przeciwstawieniem tego rodzaju pamięci
o charakterze deklaratywnym jest z kolei pamięć typu locus (Connerton,2009), ucieleśniona i/lub proceduralna, będąca wynikiem
bezpośrednich doświadczeń z miejscem. W referacie zostaną przedstawione wyniki walidacji skali mierzącej dwa wspomniane
rodzaje pamięci oraz serii badań prowadzonych w Warszawie na Muranowie - przedwojennej dzielnicy żydowskiej. Badania te
wykazały związek pomiędzy rodzajem pamięci miejsca a otwartością na wielokulturową przeszłość miasta, przywiązaniem do
miejsca, zainteresowaniem historią oraz percepcją ciągłości miejsca.
20
IX Zjazd PSPS
Co możemy zrobić, aby wyniki badań były wiarygodne?
Sobota 14:40-16:20
Opis panelu
Prowadzący
Jarosław Klebaniuk (Instytut Psychologii UWr)
Uczestnicy:
Jerzy Brzeziński (Instytut Pscyhologii UAM)
Mariola Łaguna (Instytut Psychologii KUL)
W ciągu ostatnich trzech lat psychologią społeczną wstrząsnęły informacje na temat fałszowania wyników badań przez uznanych
i nagradzanych naukowców. Po pierwszym szokującym odkryciu w 2011 roku, że liczne publikacje Dedericka Stapela opierają się na
sfabrykowanych danych, rok później niesławnym bohaterem podobnej sprawy stał się Dirk Smeesters z Uniwersyetetu
w Rotterdamie, a na początku maja bieżącego roku z uwagi na poważne zarzuty manipulowania danymi wstrzymano grant
o wartości 5 milionów euro niemieckiemu psychologowi społecznemu z Uniwersytetu w Amsterdamie. Wszystko wskazuje na to,
że Jens Förster, chociaż nie przyznaje się do winy i twierdzi, że padł ofiarą "polowania na czarownice", w regularny sposób osiągał
efekty eksperymentalne zbyt silne, aby były prawdziwe. W Polsce dotąd nie mieliśmy podobnych afer, jednak drobniejsze akty
nieuczciwego pomagania sobie w pracy naukowej (manipulacje hipotezami i próbami, ukrywanie części danych) są na tyle
powszechne, że można postawić pytanie, czy dopuszczalne granice etycznego postępowania nie są przekraczane w sposób, który
przekłamuje obraz nauki. Zarówno ewidentne fałszerstwa typu Stapelowskiego, jak i naginanie danych pozbawiają psychologię
społeczną niezbywalnej cechy – wiarygodności. W interesie nas wszystkich jest, aby przywrócić dyscyplinie dobrą reputację
i rozwiać wątpliwości dotyczące tego, czy wyniki zostały uczciwie uzyskane, a wyciągane z nich wnioski są uprawnione.
Holenderskie skandale z udziałem psychologów społecznych o wysokich naukowych notowaniach skłaniają do refleksji, jak uniknąć
podobnych zjawisk podkopujących zaufanie do psychologii naukowej. Środowisko psychologów społecznych i metodologów, także
w Polsce, żywo zareagowało na wieści o oszustwach Stapela i Steemstersa. Jednak system publikacyjny i grantowy, który umożliwił
te patologie nie został od ich wykrycia w istotny sposób zmieniony. Podjęcie odpowiednich środków zaradczych, a przynajmniej
poważne rozważenie ich wprowadzenia wydaje się zasadne. Panel dyskusyjny podczas XI Zjazdu Polskiego Stowarzyszenia
Psychologii Społecznej byłby znakomitą okazją wymiany myśli i wygenerowania pomysłów na temat tego, jak uchronić się od
wypaczania obrazu zależności psychologicznych w imię naukowej i publikacyjnej efektywności. Udział w nim naukowców łączących
kompetencje naukowe z doświadczeniem organizacyjnym i redakcyjnym pozwala przewidywać, że dyskusja może być inspirująca
i owocna.
Poza Wielką Piątkę – nowy model opisu struktury osobowości
Niedziela 10:50-12:30
Opis sympozjum
Prowadzący:
Dyskutantka:
Mariola Łaguna (KUL)
Podczas sympozjum zostanie zaprezentowany autorski model opisu struktury osobowości w ujęciu cechowym: Kołowy Model
Metacech Osobowości. Podstawową jednostką opisu osobowości w tym modelu jest metacecha rozumiana za Digmanem (1997)
oraz DeYoungiem i współpracownikami (2002) jako czynnik wyższego rzędu. Model składa się z czterech dwubiegunowych
metacech: alfa, beta, gama i delta, rozmieszczonych na planie koła. Kołowy Model Metacech Osobowości wyrasta
z dotychczasowej wiedzy na temat Wielkiej Piątki, a zarazem przezwycięża problemy, jakie w tej tradycji są dyskutowane
w ostatnich latach. W szczególności: (1) Rozwiązuje spór dotyczący relacji między pięcioma podstawowymi cechami osobowości,
a także relacji pomiędzy tzw. czynnikami wyższego rzędu, w tym kontrowersje związane ze statusem ogólnego czynnika
osobowości. (2) Stwarza możliwość integracji szczegółowych modeli opisujących cechy osobowości, a także modeli emocji,
motywacji, temperamentu, tożsamości oraz dobrostanu i osobowościowych predyspozycji do zaburzeń psychicznych, tym
samym stwarzając nadzieję na przezwyciężenie ateoretycznego charakteru Wielkiej Piątki. (3) Stwarza możliwość integracji opisu
osobowości w kategoriach cech oraz w kategoriach typów. Podczas sympozjum zostaną przedstawione teoretyczne podstawy
Kołowego Modelu Metacech Osobowości oraz empiryczna weryfikacja w serii kilku badań na łącznej grupie prawie 3000 osób
w wieku od 16 do 81 lat.
21
IX Zjazd PSPS
Wystąpienie 1
10:50-11:15
Tytuł:
Problemy Wielkiej Piątki
Autorzy:
Jan Cieciuch (WSFiZ/UKSW), Włodzimierz Strus (UKSW), Tomasz Rowiński (UKSW)
Model Wielkiej Piątki, choć jest bez wątpienia najbardziej powszechnym opisem struktury osobowości w ujęciu cechowym, nie jest
wolny od problemów, a w ostatnich latach krytyka nie słabnie, ale nasila się coraz bardziej. Do głównych zarzutów i obszarów
sporu można zaliczyć: (1) liczbę podstawowych cech, (2) ortogonalność pięciu czynników oraz (3) problemy z przezwyciężeniem
wyłącznie opisowego charakteru pięcioczynnikowej taksonomii osobowości. Dwa pierwsze zarzuty formułowane są stosunkowo
niezależnie w ramach obu tradycji: kwestionariuszowej oraz leksykalnej i prowadzą do tzw. Wielkiej Dwójki. W nurcie leksykalnym,
ostatnie badania uprawiane w ujęciu emic (m. in. Saucier i in., 2014) prowadzą do wniosku o międzykulturowej uniwersalności
tylko dwóch czynników. W nurcie kwestionariuszowym, badania uprawiane na gruncie etic (m .in. Digman, 1997; DeYoung, 2002)
prowadzą do wniosku o nieortogonalności pięciu czynników i konieczności wyróżnienia dwóch metacech: alfa i beta, powyżej
poziomu pięciu wielkich czynników osobowości. W obu nurtach pojawia się też koncepcja jednego ogólnego czynnika osobowości
(Musek, 2007; Saucier, 2008). Wewnętrzne strukturalne problemy pięcioczynnikowego ujęcia w psychologii osobowości
wzmacniane są krytyką o ateretyczność opisu osobowości przy użyciu proponowanych przez ten model kategorii. Podczas
wystąpienia zostanie zaprezentowany przegląd problemów Wielkiej Piątki oraz analizy własne autorów, ukazujące zasadność
redukcji pięciu cech do dwóch metacech. Analizy zostały przeprowadzone na grupie 152 059 osób z 33 krajów w ramach
międzynarodowego projektu badawczego.
Wystąpienie 2
11:15-11:40
Tytuł:
Rozwiązanie problemów Wielkiej Piątki. Kołowy Model Metacech Osobowości – koncepcja
i empiryczna weryfikacja
Autorzy:
Włodzimierz Strus (UKSW), Jan Cieciuch (WSFiZ/UKSW), Tomasz Rowiński (UKSW)
Kołowy Model Metacech Osobowości częściowo rozwiązuje zarysowane w pierwszym wystąpieniu problemy koncepcji Wielkiej
Piątki. W modelu przyjmujemy rozumienie metacechy proponowane przez Digmana (1997) oraz DeYounga i współpracowników
(2002), jako czynnik wyższego rzędu. Główne założenia modelu można sformułować następująco: (1) Metacechy alfa i beta są
względem siebie ortogonalne. (2) Przeciwne bieguny metacech zawierają nową jakość psychologiczną, która wykracza poza proste
przeciwności. (3) Układ wymiarów alfy i bety stanowi macierz, w której można zlokalizować inne metacechy, zgodnie z modelem
kołowym. W szczególności z teoretycznych powodów postulujemy dwie kolejne metacechy: gammę i deltę. Postulowany przez nas
model jest zatem modelem kołowym, zakładającym oktanową strukturę czterech dwubiegunowych metacech osobowości.
Weryfikacja modelu została przeprowadzona w serii badań w grupie prawie 3000 osób w wieku od 16 do 81 lat. Metacechy zostały
zmierzone dwoma niezależnymi kwestionariuszami w różny sposób operacjonalizującymi model. Struktura metacech została
zweryfikowana w konfirmacyjnej analizie czynnikowej oraz w skalowaniu wielowymiarowym. Trafność teoretyczna modelu została
zweryfikowana w sinusoidalnych relacjach z pięcioma cechami osobowości oraz przewidywanymi układami zależności z innymi
konstruktami osobowościowymi, motywacyjnymi i emocjonalnymi
Wystąpienie 3
11:40-12:05
Tytuł:
Integracyjne możliwości Kołowego Modelu Metacech Osobowości
Autor:
Tomasz Rowiński (UKSW), Włodzimierz Strus (UKSW), Jan Cieciuch (WSFiZ/UKSW)
Kołowy Model Metacech Osobowości zbudowany jest na syntezie tradycji leksykalnej oraz kwestionariuszowej w badaniach nad
strukturą osobowości. Ponadto dodanie do alfy i bety dwóch kolejnych metacech wraz z założeniem o ich kołowej organizacji
pozwala istotnie zwiększyć zarówno potencjał integracyjny, jak i możliwości teoretyczne koncepcji metacech. W szczególności
dotyczy to następujących kwestii: (1) Wyróżnienie gammy pozwala na dogodniejsze ujęcie i zintegrowanie ustaleń empirycznych
dotyczących ogólnego czynnika osobowości (Musek, 2007; Rushton, Irving, 2011) ze zgromadzoną wiedzą na temat alfy i bety. (2)
Gamma i delta wzbogacają postulowane dotychczas możliwości integracji metacech z innymi konstruktami teoretycznymi.
Przykładem mogą być konstrukty kontroli ego oraz odporności ego (Block, Block, 1980). (3) Wiele popularnych w psychologii
modeli cech osobowości, temperamentu, emocji i motywacji to modele kołowe, które dobrze korespondują z proponowanym
Kołowym Modelem Metacech Osobowości. Ta zbieżność oznacza, że wiele z wymienionych modeli można po odpowiednim
zrotowaniu dopasować do układu metacech osobowości. W ten sposób model ten stwarza możliwości integracji dyspozycji
osobowościowych, temperamentalnych, emocjonalnych i motywacyjnych. (4) W ramach Kołowego Modelu Metacech Osobowości
można określić i uzasadnić liczbę typów osobowości. Model pozwala zarówno zlokalizować opisywane w literaturze typy, jak
22
IX Zjazd PSPS
i wyjaśnić raportowane w literaturze niespójności.
Panele
„O interdyscyplinarność badań nad pamięcią” – Maria Lewicka
Uczestnicy:
Sobota 11:00-13:00
Tomasz Maruszewski (SWPS, Sopocie), Pamięć autobiograficzna widziana oczami psychologa
Anna Grześkowiak-Krwawicz (Wydział Artes Liberales UW), Pamięć rodzinna widziana oczami
historyka
Magdalena Saryusz-Wolska (Centrum Badań Historycznych PAN w Berlinie), Pamięć społeczna
z perspektywy kulturoznawstwa
Maria Lewicka (Wydział Psychologii UW), Pamięć społeczna z perspektywy psychologicznej
Lawinowo rośnie zainteresowanie badaczy szeroko rozumianą pamięcią. Pierre Nora, wybitny historyk francuski, autor
monumentalnego dzieła poświęconego miejscom pamięci, napisał kiedyś, że „mówimy tak wiele o pamięci, ponieważ tak mało
z niej zostało”. Norze wtóruje brytyjski socjolog, autor książki o „nowoczesności, która zapomina”, Paul Connerton, głosząc tezę, że
odpowiedzią na dominującą w epoce mobilności i globalizacji kulturę post-pamięciową jest wzmożone zainteresowanie pamięcią
obserwowane w nauce, sztuce i literaturze. W psychologii odpowiedzią na zapotrzebowanie na badania dotyczące pamięci jest
zwrot od tradycyjnych studiów nad pamięcią pozbawioną kontekstu kulturowego (pamięć semantyczna, pamięć operacyjna,
krótko- i długotrwała) na rzecz pamięci osadzonej w kontekście indywidualnych doświadczeń człowieka (pamięci
autobiograficznej) oraz pamięci doświadczeń grupy, do której się należy (np. badania nad kolektywnym poczuciem winy, wstydu
i żalu za czyny popełniane przez członków grupy w przeszłości). Coraz częściej też psychologowie zwracają się ku badaniom
pamięci społecznej, a konkretnie tego, co Jeffrey Olick nazwał pamięcią „zebraną” (collected), w przeciwieństwie do pamięci
zbiorowej (collective), a więc do badania poznawczych reprezentacji wydarzeń będących udziałem różnych zbiorowych podmiotów
(rodziny, miejsca zamieszkania, kraju, świata). Rozbudowie ulega też metodologia badań pamięci: tradycyjne laboratoryjne
badania eksperymentalne zostają wzbogacone o metodologię sondażową, o metody badań historii ustnej, dane archiwalne,
a także o analizy kulturowych artefaktów (miejsc pamięci). Najciekawsze są próby wykorzystywania aparatu pojęciowego jednej
dyscypliny (np. psychologii pamięci, neuropsychologii) do wyjaśnienia zjawisk badanych w ramach innych dyscyplin zajmujących
się pamięcią (np. pamięci kulturowej). Próbą integracji różnych wątków badań nad pamięcią jest monumentalne dzieło pod
redakcją Magdaleny Saryusz-Wolskiej i Roberta Traby „Modi Memorandi” – w pełni interdyscyplinarny leksykon pojęć
odnoszących się do szeroko rozumianej pamięci, który redaktorka dzieła zaprezentuje w trakcie proponowanego panelu.
Uczestnikami panelu będą zarówno psychologowie jak przedstawiciele innych nauk społecznych: kulturoznawstwa i politologii.
W trakcie panelu zastanowimy się nad tym w jaki sposób odmienne podejścia do pamięci mogą się wzajemnie uzupełniać i jak
możliwe jest prowadzenie wspólnych badań w tym zakresie.
„Kryzys, czy szansa polskiej psychologii społecznej” – Wojciech
Kulesza, Dariusz Doliński, Aleksandra Cisłak
Uczestnicy:
Wojciech Kulesza (SWPS Warszawa)
Wiesław Łukaszewski (SWPS Sopot)
Sławomir Śpiewak (UJ)
Grażyna Wieczorkowska (WZ UW, SWPS)
Co roku dyplom psychologa uzyskują setki absolwentów psychologii społecznej, a kilkoro magistrów staje się doktorami
(prowadząc badania w tym nurcie). Samodzielnych pracowników naukowych specjalizujących się w tej dziedzinie jest co najmniej
kilkudziesięciu. Na corocznym Zjeździe PSPS dziesiątki wystąpień są poświęcone tej subdyscyplinie. Odnosząc te wyniki do innych
krajów, z łatwością zauważymy, że jesteśmy liderem. Z drugiej strony polscy psychologowie społeczni nie są równie silnie
reprezentowani na listach laureatów grantów międzynarodowych. Podobnie jest z liczbą publikacji międzynarodowych, gdzie
wyprzedzają nas znacznie mniejsze kraje. Co więcej, nie mówi się o tym kierunku studiów jako „perspektywicznym” w kontekście
zdobycia pracy. Przeciętny człowiek zapytany o przydatność psychologii społecznej w codziennym życiu miałby zapewne trudności
23
IX Zjazd PSPS
z odpowiedzeniem na to pytanie. Czy zatem polska psychologia społeczna stoi na progu dynamicznego rozwoju, czy też tkwi w
poważnym kryzysie? Odpowiedzi na to pytanie szukać będziemy w serii krótkich referatów zakończonych dyskusją.
Sesje tematyczne
Piątek 11:40-13:20
Ustosunkowania międzygrupowe
Wystąpienie 1
11:40-12:00
Tytuł:
Dwuścieżkowy model redukcji uprzedzeń
Autorzy:
Paulina Górska, Michał Bilewicz, Małgorzata Mikołajczak (Wydział Psychologii UW):
Hipoteza kontaktu międzygrupowego (Allport, 1954) należy do najlepiej przestudiowanych kwestii w ramach psychologii
społecznej. Wyniki badań eksperymentalnych, poprzecznych, podłużnych oraz meta-analiz wskazują, że w odpowiednich
warunkach kontakt pomiędzy przedstawicielami dwóch grup obniża wzajemne uprzedzenia. Zależność tę potwierdzono dla
różnych typów kontaktu (m.in. przyjaźni, kontaktu rozszerzonego czy wyobrażonego) oraz uprzedzeń (m.in. jawnych, utajonych,
tradycyjnych i nowoczesnych). W naszym wystąpieniu chcielibyśmy zaprezentować dwuścieżkowy model redukcji uprzedzeń,
obejmujący dwa rodzaje kontaktu, tj. kontakt osobisty i przyjaźń międzygrupową, oraz dwa typy negatywnych postaw wobec
grupy obcej, tj. uprzedzenia tradycyjne i nowoczesne. Przez kontakt osobisty rozumiemy znajomość z przedstawicielem grupy
obcej, bez sprecyzowania stopnia zażyłości tej znajomości. Zakładamy, że siła unikalnego wpływu kontaktu osobistego oraz
przyjaźni na uprzedzenia zależy od rodzaju tych ostatnich. Sądzimy, że kontakt osobisty lepiej przewiduje nasycone lękiem
uprzedzenia tradycyjne niż „zimne” uprzedzenia nowoczesne. Z kolei przyjaźń wywiera silniejszy wpływ na uprzedzenia
nowoczesne niż ich tradycyjny odpowiednik. Na rzecz dwuścieżkowego modelu redukcji uprzedzeń przemawiają dane z dwóch
badań sondażowych i jednego badania internetowego. W badaniu 1 (N = 1007) kontakt osobisty z osobą homoseksualną lepiej
przewidywał tradycyjną niż nowoczesną homofobię. Przyjaźń z gejem lub lesbijką była natomiast lepszym predyktorem
nowoczesnych niż tradycyjnych uprzedzeń. W badaniu 2 (N = 965) powyższy wzór wyników został zreplikowany. Ponadto kontakt
osobisty z Żydem lub Żydówką lepiej przewidywał poziom tradycyjnego niż wtórnego antysemityzmu. Przyjaźń z osobą
pochodzenia żydowskiego wyjaśniała zaś więcej zmienności w zakresie wtórnego niż tradycyjnego antysemityzmu. Badanie 3 (N =
160) wykazało, że wpływ przyjaźni na nowoczesne uprzedzenia wobec gejów zapośredniczony był przez przyjmowanie
perspektywy, a wpływ kontaktu osobistego na tradycyjną homofobię – przez lęk międzygrupowy. Zebrane przez nas wyniki mają
ważne implikacje dla działań praktycznych – podczas gdy kontakt osobisty jest bardziej skuteczny w obniżaniu uprzedzeń
tradycyjnych niż nowoczesnych, redukcja współczesnych uprzedzeń zachodzi w większym stopniu dzięki głębszej formie kontaktu,
tj. przyjaźni międzygrupowej.
Wystąpienie 2
12:00-12:20
Tytuł:
Kolektywny narcyzm oraz potrzeba domknięcia poznawczego jako predyktory wiary w spisek
smoleński
Autorzy:
Wiktor Soral (ISS UW), Mirosław Kofta, Julia Szymańska (Wydział Psychologii UW):
Od czasu katastrofy smoleńskiej polskie społeczeństwo, było/jest regularnie konfrontowane z hipotezami sugerującymi, że
katastrofa była wynikiem zamachu. Po czterech latach, prawie jedna trzecia Polaków jest przekonana o ich prawdziwości. Celem
prezentowanych badań było naświetlenie roli kolektywnego narcyzmu (KN, obronnego komponentu identyfikacji grupowej
powiązanego z większą wrażliwością na zagrożenia międzygrupowe) oraz potrzeby domknięcia poznawczego (PDP, motywacji do
osiągania szybkiego rozwiązania problemu, zamkniętości poznawczej) jako predyktorów tych spiskowych przekonań. Wyniki
dwóch badań na próbach internetowych (N = 85 i N = 245) wykazały istnienie związku wiary w spisek smoleński z KN oraz interakcji
KN x PDP. Nieoczekiwanie wśród osób o wysokim poziomie KN, to te o niskiej PDP wykazywały większą skłonność niż osoby
o wysokiej PDP do wiary w zamach (odwrotną zależność stwierdzono wśród osób o niskim poziomie KN). Co więcej, osoby
o wysokim KN i niskiej PDP potrafiły wydobyć z pamięci więcej argumentów za spiskiem niż osoby o innych konfiguracjach tych
cech. Ten wynik może sugerować, że w warunkach przedłużonej ekspozycji na spiskowe wyjaśnienia, wśród osób zmotywowanych
(o wysokim KN), to te bardziej otwarte poznawczo w większym stopniu rozwijają teorie spiskowe. Możliwe, że takie osoby są
w większym stopniu skłonne akumulować pojawiające się z czasem nowe informacje potwierdzające ich przekonania.
24
IX Zjazd PSPS
Wystąpienie 3
12:20-12:40
Tytuł:
Kto wierzy w spiski? O związkach –bądź ich braku – myślenia spiskowego z wymiarami
osobowości wg modelu Wielkiej Piątki.
Autorka:
Monika Grzesiak-Feldman (Wydział Psychologii UW)
W ostatnich latach psycholodzy coraz intensywniej poszukują czynników, które sprzyjają różnym formom myślenia spiskowego.
Pod uwagę brane są również zmienne o charakterze osobowościowym, w szczególności wymiary osobowości według modelu
Wielkiej Piątki. Celem wystąpienia jest zaprezentowanie badań o charakterze korelacyjno-regresyjnym, w których sprawdzano
związki neurotyczności, ekstrawersji, otwartości na doświadczenie, ugodowości i sumienności – mierzonych inwentarzem NEO-FFI
(Badanie 1 i 2) lub TIPI (Badanie 3) - z różnymi przejawami myślenia spiskowego. Uzyskane wyniki wskazują na słabą moc
predyktywną wymiarów osobowości w ujęciu Wielkiej Piątki w objaśnianiu zjawisk związanych z myśleniem spiskowym.
Dodatkowe zmienne - które również uwzględniano w badaniach - takie jak paranoja i prawicowy autorytaryzm, okazały się dużo
lepszymi predyktorami myślenia spiskowego. Uzyskane wyniki dyskutowane są w kontekście dotychczasowej wiedzy na temat
natury i funkcji myślenia spiskowego.
Wystąpienie 4
12:40-13:00
Tytuł:
Paradoksalny wpływ wzbudzania perspektywy innego człowieka na skuteczność tłumienia
stereotypizacji: zwiększona natychmiastowa lub odroczona stereotypizacja
Autorka:
Kinga Piber (SWPS Warszawa)
Referat prezentuje zreplikowane wyniki trzech badań, które testowały, czy wzbudzanie perspektywy innego człowieka
(perspective-taking) zwiększa skuteczność skłaniania ludzi do tłumienia stereotypowych myśli. Wielu ludzi bowiem ponosi porażkę,
i to paradoksalną. Pomimo początkowego, następującego bezpośrednio po zaleceniu, sukcesu z przytłumieniem stereotypowego
spostrzegania danej osobie, w kolejnych procesach przetwarzania informacji o tej osobie lub innych stereotypizowanych osobach
ludzie powracają do stereotypizacji, i to wręcz silniejszej niż przed tłumieniem. Zasadne jest więc poszukiwanie czynnika, którego
zaktywizowanie sprzyjałoby samodzielnemu kontynuowaniu przez ludzi tłumienia stereotypizacji – bez zewnętrznie ponawianej
instrukcji. Wzbudzanie perspektywy od wiele lat jest uznawane za niemal idealną strategię do ukierunkowania ludzi na bardziej,
niż zazwyczaj, prospołeczne myśli, odczucia, zachowania i postawy wobec osób ze stereotypizowanych grup społecznych (np.
Dovidio i in., 2004; Galinsky i Moskowitz, 2000; Vescio, Sechrist i Paolucci, 2003; Wang, Ku, Tai i Galinsky, 2013). Motywowanie
ludzi do „wejścia w buty” innego człowieka powinno zatem sprzyjać realizacji zaleconego tłumienia stereotypowych myśli.
Jednakże, jak wynika z przeprowadzonych badań własnych, takie oddziaływanie może być niemal gwarantem nie tylko braku
skuteczności, ale wręcz skutków przeciwnych od oczekiwanych. Długofalowemu tłumieniu stereotypizacji nie sprzyja
aktywizowanie motywacji „egzocentrycznej”, której źródłem jest koncentracja wyłącznie na stanie fizycznym i/lub psychicznym
innej osoby (imagining how another feels). Zaś zdecydowanie prowadzi do nadmiernej stereotypizacji, i to nawet zaraz po
zaleceniu tłumienia, wzbudzanie motywacji o charakterze endocentrycznym, polegająca na rekonstrukcji swojego stanu, jaki by się
miało będąc na miejscu tej innej osoby (imagining how you would feel). Uzyskane wzorce wyników są spójne z rezultatami
najnowszych badań nad rolą wzbudzania perspektywy innego człowieka (Skorinko i Sinclair, 2013, Vorauer, 2013; Vorauer i Sasaki,
2014).
Wystąpienie 5
13:00-13:20
Tytuł:
Religijność a antysemityzm. Rola projekcji grupy własnej w zrozumieniu uprzedzeń wobec
Żydów
Autorka:
Gabriela Różańska (Wydział Psychologii UW)
Dotychczasowe badania wskazują na korelację religijności i antysemityzmu. Jednak już Gordon Allport szukał źródła uprzedzeń nie
w samej wierze, lecz w jej rodzaju. Według wielu badaczy uprzedzenia religijne wiążą się z przekonaniem, że własna religia jest
jedyną prawdziwą. Subtelnym przejawem takiej podstawy może być projekcja grupy własnej. Celem referatu jest przedstawienie
nowej perspektywy na związek religijności i antysemityzmu, uwzględniając model projekcji grupy własnej. Według wyników badań
własnych, deklarowana religijność badanych chrześcijan (studentów UKSW, N=148) łączy się z antysemityzmem tradycyjnym
i dystansem społecznym, natomiast projekcja grupy własnej koreluje z dystansem społecznym, antysemityzmem wtórnym,
spiskowym oraz temperaturą uczuć wobec Żydów. Ponadto analiza interakcji wykazała, że tylko osoby dokonujące projekcji, wraz
z wzrostem religijności wykazują większy dystans społeczny i antysemityzm spiskowy. Wyniki sugerują, że projekcja grupy własnej
25
IX Zjazd PSPS
odgrywa ważną rolę w zrozumieniu uprzedzeń międzyreligijnych. Być może działania im przeciwdziałające powinny być skierowane
na lepsze poznanie różnorodności w obrębie kategorii nadrzędnej - osób religijnych.
Piątek 16:20-18:00
Wpływ społeczny
Wystąpienie 1
16:20-16:40
Tytuł:
Jak zostać autorytetem epistemicznym? Relacje między rekomendacją, autorytetem
epistemicznym i uległością wobec rekomendacji eksperta
Autorzy:
Katarzyna Stasiuk, Yoram Bar-Tal, Renata Maksymiuk (UMCS)
Autorytet epistemiczny (AE) to jeden z czynników powodujących, że obdarzona nim osoba staje się wiarygodnym źródłem
informacji, a zaufanie do niej może być tak duże, że dostarczane przez nią informacje służą do kształtowania własnych opinii czy
ocen (Kruglanski, 1989, 2012). W konsekwencji wzrasta także tendencja do postępowania zgodnie z zaleceniami AE (Kruglanski
i in., 2005). W trakcie oceniania tego, czy dane źródło informacji stanowi wartościową podstawę dla podejmowania decyzji, laicy
ulegający zniekształceniom w ocenie autorytetu eksperta używają różnych „naiwnych” strategii czy przesłanek. Takie „naiwne”
przesłanki mają charakter parametrów subiektywnych, a nie obiektywnych i mogą się sprowadzać, między innymi, do rodzaju
rekomendacji udzielanych przez eksperta. We wcześniejszych badaniach w obszarze decyzji związanych ze zdrowiem i ekonomią
wykazano, że przypisywanie AE lekarzom i doradcom ekonomicznym wiąże się z aktywnością rekomendacji: "aktywna”
(zaszczepienie się od grypy, ubezpieczenie) podnosiła AE, natomiast „bierna” (odradzanie szczepienia lub ubezpieczenia) - obniżała
(Bar – Tal, Stasiuk & Maksymiuk, 2013; Zaleśkiewicz, Gąsiorowska, Bar - Tal, Stasiuk, Maksymiuk, w przygotowaniu). Celem
prezentowanego badania była dalsza eksploracja zaobserwowanego zjawiska. Przeprowadzono je w schemacie eksperymentalnym
międzygrupowym. Uczestnicy (n=631) otrzymali scenariusz opisujący wizytę u lekarza (dentysty, ortopedy lub chirurga),
zakończony
rekomendacją
dotyczącą
dalszego
postępowania.
Manipulowano
„wielkością”
rekomendacji
(odradzenie/wstrzymanie/mała interwencja/średnia interwencja/duża interwencja) oraz poziomem doświadczenia lekarza. Wyniki
badania pokazały, że lekarzom rekomendującym interwencję przypisywano wyższy AE niż tym, którzy odradzani ją całkowicie lub
rekomendowali wstrzymanie. Wykazano ponadto, że AE lekarza rośnie wraz z „wielkością” rekomendowanej interwencji, choć
w przypadku chirurga-eksperta zaobserwowano interesujący wyjątek. Dodatkowo analizy pokazały, że AE silnie mediuje relację
pomiędzy rekomendacją, a deklarowaną chęcią zastosowania się do niej. Rezultaty te mogą świadczyć o istnieniu ukrytych
oczekiwań wobec ekspertów - jednym z nich jest zalecenie aktywności - lekarz rekomendujący brak interwencji działa w opozycji
do tych oczekiwań.
Wystąpienie 2
16:40-17:00
Tytuł:
Nowe spojrzenie na sekwencyjne zmiany zachowań: paradygmat Campbella
Autorka:
Katarzyna Byrka (SWPS Wrocław)
Od czasów klasycznego badania na temat techniki stopa-w-drzwi Freedmana i Frasera (1966) istnienie łańcuchowych zmian
zachowań zostało solidnie udokumentowane w psychologii społecznej. Mechanizm powstawania tych zmian jest najczęściej
tłumaczony w dwóch podejściach: Teorii Autopercepcji Bema (1962) lub Teorii Dysonansu Poznawczego (np. Berkovitz, Devine,
1989; Festinger, 1957; Heider, 1958). Zgodnie z pierwszym podejściem czym bardziej dwa zachowania (prośby) są do siebie
podobne, tym większe prawdopodobieństwo, że zostaną one subiektywnie rozpoznane jako powiązane ze sobą i postawą wobec
tych zachowań. To z kolei zwiększa prawdopodobieństwo uległości wobec dwóch próśb (Burger, 1999). Teoria dysonansu
poznawczego z kolei zakłada, że subiektywnie postrzegana rozbieżność między zachowaniami i postawą tworzy nieprzyjemne
napięcie, i ludzie walczą z tym napięciem działając w zgodzie z pierwszym zachowaniem (Festinger, 1957; Heider, 1958). Obydwa
te podejścia kładą nacisk na procesy poznawcze, które pozwalają na subiektywne rozpoznanie zachowań i postaw jako podobnych
do siebie. Badania empiryczne nie potwierdzają jednak jednoznacznie, że subiektywne podobieństwo poznawcze dwóch zachowań
jest elementem niezbędnym do występowania zmian łańcuchowych. Na przykład, w klasycznym badaniu Arbuthnot
i współpracowników (1976) osoby, które zgodziły się podpisać ogólną petycję na rzecz środowiska, segregowały więcej śmieci niż
osoby, które nie wyraziły takiej zgody. Prezentując wyniki z dwóch badań w terenie (N = 196; N = 208) przedstawię argumenty za
tym, że kluczem do rozumienia łańcuchowych zmian jest nie tyle podobieństwo poznawcze zachowań, ale przede wszystkim
niesubiektywna ich trudność. Zaproponuję również nowe podejście zwane Paradygmatem Campbella, które zakłada, że
warunkiem wystąpienia łańcuchowych zmian jest formalny i niezależny od subiektywnej percepcji związek zachowań z ogólną
postawą.
26
IX Zjazd PSPS
Wystąpienie 3
17:00-17:20
Tytuł:
Widzę Ciebie kameleonie - nic mi nie zrobisz! Rola świadomości naśladownictwa a
skuteczność wpływu efektu kameleona
Autorzy:
Wojciech Kulesza (SWPS Warszawa), Dariusz Doliński (SWPS Wrocław)
Dziesiątki badań nad naśladownictwem (np. w nurcie efektu kameleona) pokazały, że automatycznie i nieświadomie naśladujemy
interlokutora. Pokazano również, że jeżeli on nas naśladuje, to ulegamy jego prośbie. Co jednak najbardziej ciekawe nie zdajemy
sobie sprawy, iż ulegamy naśladowcy właśnie na skutek prezentowanego przez nią/niego uprzedniego naśladownictwa. Powstaje
pytanie o to, co się stanie, gdy jesteśmy świadomi stosowanego wobec nas naśladownictwa i jego skutków (uleganie). Czy w takim
wypadku przestaniemy ulegać prośbom „społecznego kameleona” (np. efekt bumerangowy, reaktancji)? Podczas wystąpienia
zaprezentujemy serię badań, w ramach których wstępnie eksplorowaliśmy to zagadnienie.
Wystąpienie 4
17:20-17:40
Tytuł:
Konflikt szansą na lepszy wynik w negocjacjach
Autorzy:
Łukasz Jochemczyk, Janina Pietrzak, Magdalena Kuśka (Wydział Psychologii UW)
Powszechnie uważa się, że najlepiej rozwiązywać konflikty na drodze negocjacji, bowiem ta metoda pozwala najefektywniej
zintegrować interesy uczestników sporu i w ten sposób wypracować tak korzystne porozumienie jak to tylko możliwe. Dzięki temu
możliwy jest wynik typu win-win, w którym strony uzyskują sumę satysfakcji wyższą niż taka, która wynikałaby ze zwykłego
podziału różnic pomiędzy stronami po połowie. Oczywiście nawet w procesie negocjacji wypracowanie porozumienia korzystnego
dla wszystkich stron jest trudnym zadaniem. Wymaga to skutecznej komunikacji pomiędzy stronami. A strony muszą zdobyć się na
podzielenie się informacjami, które mogą być wykorzystane na ich niekorzyść. Przeprowadziliśmy badanie, w którym
demonstrujemy, że trudność porozumienia w negocjacjach może być jednocześnie szansą na wypracowanie lepszego
porozumienia. Przebadaliśmy 83 pary, dobrane pod kątem podobnego, niskiego albo wysokiego, poziomu kreatywności. Pary te
uczestniczyły w symulacjach negocjacji według zadanego scenariusza. Scenariusze dotyczyły warunków rozpoczęcia wspólnego
biznesu pomiędzy sąsiadami i w poszczególnych grupach różniły się poziomem konfliktu w kwestiach istotnych lub nieistotnych dla
porozumienia. Badani uzyskiwali lepsze wyniki sumaryczne negocjacji gdy trudność uzgodnienia wspólnego stanowiska była
większa, a sedno konfliktu zasadzało się na kwestiach istotnych. Natomiast konflikt w kwestiach nieistotnych okazał się utrudniać
dochodzenie do porozumienia korzystnego dla obu stron. Wyniki te nie zależały od poziomu kreatywności par.
Wystąpienie 5
17:40-18:00
Tytuł:
Człowiek na ekranie komputera: wspomaga czy przeszkadza? O facylitacji i hamowaniu
społecznym pod kątem obecności wirtualnej i rzeczywistej
Autorzy:
Julia Zając (IFiS PAN), Bogdan Wojciszke (SWPS Sopot)
Obecnie inni ludzie coraz częściej towarzyszą nam w pracy, nauce czy rozrywce na ekranach komputerów. Czy jednak taka
wirtualna obecność ma podobne skutki jak obecność realna, prowadząc np. do facylitacji czy hamowania społecznego, wpływając
na skuteczność działania? Aby pojawiła się facylitacja czy zahamowanie, wystarczy sama obecność innego człowieka nie będącego
autorytetem ani rywalem (Zajonc, 1965). Dla facylitacji wystarczy również manekin (Rajecki, Ickes, Corcoran, Lenerz, 1977) lub
twarz wirtualnego robota w roli obserwatora (Park, Catrambone, 2007). Kolejnym krokiem w dobie nowych technologii powinno
być zatem sprawdzenie tych efektów dla zadań wykonywanych na komputerze oraz w obecności namiastki człowieka na stronie
internetowej – wirtualnego asystenta. Wpływ wirtualnych asystentów, stworzonych w oparciu o nagranie realnych osób nie był
jeszcze badany w kontekście facylitacji i hamowania społecznego. Aby zbadać skuteczność wykonywania łatwych oraz trudnych
zadań na komputerze w obecności innej osoby, wirtualnego asystenta lub w samotności przeprowadzono trzy eksperymenty,
w schemacie międzygrupowym 3x2. W obu warunkach obecności społecznej oczekiwano sprawniejszego wykonywania łatwych
zadań, a mniej sprawnego – trudnych. Zadania polegały na przepisywaniu zdań, analizowano czas wykonywania zadań oraz liczbę
błędów. Pierwszy eksperyment częściowo potwierdził hipotezę o efekcie facylitacji w obecności osoby oraz wirtualnego asystenta,
wystąpiły też różnice ze względu na płeć. Drugi eksperyment pokazał, że zadania o względnej trudności są wykonywane istotnie
szybciej w obecności wirtualnego asystenta oraz człowieka w porównaniu z grupą kontrolną. Trzeci eksperyment potwierdził
różnice w skutkach obserwacji przez człowieka i wirtualnego asystenta w zadaniu bardzo trudnym. Wyniki eksperymentów
wskazują, że wirtualny asystent działa tak jak człowiek w przypadku zadań o średniej trudności, wspomagając ich wykonanie.
Natomiast zadania bardzo trudne, wymagające większego skupienia, są wykonywane gorzej tylko w obecności żywego człowieka.
Poza implikacjami teoretycznymi, wyniki badań mogą mieć zastosowanie praktyczne przy tworzeniu projektów internetowych
27
IX Zjazd PSPS
związanych z zastosowaniem wpływu społecznego i w e-learningu.Obecnie inni ludzie coraz częściej towarzyszą nam w pracy,
nauce czy rozrywce na ekranach komputerów. Czy jednak taka wirtualna obecność ma podobne skutki jak obecność realna,
prowadząc np. do facylitacji czy hamowania społecznego, wpływając na skuteczność działania? Aby pojawiła się facylitacja czy
zahamowanie, wystarczy sama obecność innego człowieka nie będącego autorytetem ani rywalem (Zajonc, 1965). Dla facylitacji
wystarczy również manekin (Rajecki, Ickes, Corcoran, Lenerz, 1977) lub twarz wirtualnego robota w roli obserwatora (Park,
Catrambone, 2007). Kolejnym krokiem w dobie nowych technologii powinno być zatem sprawdzenie tych efektów dla zadań
wykonywanych na komputerze oraz w obecności namiastki człowieka na stronie internetowej – wirtualnego asystenta.
Piątek 16:20-18:00
Psychologia organizacji i pracy
Wystąpienie 1
16:20-16:40
Tytuł:
Szefowi nie pomagaj! Wpływ pozycji w hierarchii władzy na skłonność do korzystania
z pomocy i jej ocenę
Autorka:
Anna Strużyńska-Kujałowicz (SWPS Sopot)
Zaprezentowane zostaną wyniki badań dotyczących problematyki wpływu sprawowania władzy i jej podlegania na skłonność do
korzystania z pomocy innych oraz kwestii różnic w postrzeganiu udzielonej pomocy w zależności od pozycji biorcy w hierarchii
władzy. Analizowano ponadto wpływ skorzystania z pomocy na ocenę jej dawcy przez osoby zajmujące pozycje nadrzędne
i podporządkowane w relacjach hierarchicznych. Biorąc pod uwagę, że władza nie tylko zapewnia zasoby i ułatwia do nich dostęp,
ale pozwala też na zachowanie w znacznym stopniu niezależności od wpływu innych (Keltner, Gruenfeld, Anderson, 2003;
Lammers, Galinsky, Gordijn, Otten, 2012), warto postawić pytanie, co dzieje się, gdy osoba mająca władzę staje w obliczu sytuacji,
z którą nie umie lub nie może sobie poradzić. Czy szuka pomocy, porady, wskazówek, wsparcia, oczekuje udostępnienia przez
innych ich zasobów oraz korzysta z nich, czy przeciwnie - unika opierania się na innych i stara się samodzielnie wybrnąć z trudnej
sytuacji? Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że osoby sprawujące władzę są mniej skłonne do korzystania z pomocy niż
osoby podlegające władzy, dłużej próbują samodzielnie poradzić sobie z problemem oraz rzadziej proszą o pomoc. Jako biorcy
pomocy niżej niż podwładni oceniają dawcę pomocy oraz wielkość i użyteczność uzyskanej pomocy, a także szybciej się rewanżują
za uzyskaną pomoc (niezależnie od oceny jej wielkości i użyteczności). Wyniki te są interpretowane w świetle teorii dystansu
społecznego w relacjach władzy (Magee, Smith, 2013).
Wystąpienie 2
16:40-17:00
Tytuł:
Uwarunkowania zaufania w relacji przełożony-podwładny
Autorka:
Anna Jaklik (Instytut Psychologii KUL)
Przedmiotem analiz prezentowanego projektu badawczego jest zaufanie w relacji przełożony-podwładny oraz jego
uwarunkowania. Integruje on wiedzę z obszaru psychologii społecznej oraz wyniki badań prowadzonych na gruncie zarządzania.
Zaufanie stanowi podstawę relacji społecznych, jest także istotne dla sukcesu organizacji – poprawia jakość współpracy
i komunikację w zespole, podnosi efektywność pracowników, a także ma związek z zadowoleniem z pracy oraz zaangażowaniem
pracowników. Decyzja o tym, czy zaufać drugiej osobie, uzależniona jest m.in. od oceny jej wiarygodności, czyli postrzeganego
potencjału do wywiązania się z udzielonego zaufania. Model zaufania Mayera i współpracowników (1995) wskazuje na trzy
wymiary wiarygodności: zdolność, życzliwość i spójność. Wiarygodność nie jest jednak obiektywną właściwością, jej ocena opiera
się na subiektywnej percepcji drugiej osoby. Liczne badania prowadzone na gruncie psychologii społecznej wskazują, że
spostrzeganie innych opiera się dwie główne kategorie: sprawczość i wspólnotowość (Wojciszke, 2010). Główny problem
badawczy przeprowadzonych badań wyraża się w pytaniach: czy wymiary wiarygodności interpersonalnej dadzą się sprowadzić do
podstawowych kategorii spostrzegania społecznego? oraz jakie są uwarunkowania zaufania pracowników do przełożonych
i podwładnych? Przeprowadzone zostały dwa badania, jedno w modelu korelacyjnym, drugie eksperymentalnym. Pierwsze
badanie (N = 309) stanowiło weryfikację modelu Mayera i współpracowników w warunkach polskich w relacji przełożonypodwładny oraz ocenę zbieżności ujętych w nim wymiarów wiarygodności interpersonalnej z dwiema kategoriami spostrzegania
społecznego. Potwierdzenie tożsamości tych wymiarów pozwoliło zmodyfikować oryginalny model, czego wynikiem był nowy
model zaufania uwzględniający dwuczynnikową strukturą wiarygodności. W badaniu drugim, model ten był weryfikowany na
próbie 176 pracowników. Uzyskane wyniki wykazały, że wymiary wiarygodności interpersonalnej wskazane przez Mayera
i współpracowników (1995) można uznać w dużym stopniu za zgodne z kategoriami spostrzegania społecznego zaproponowanymi
przez Wojciszke (2010): zdolność odpowiada sprawczości, a życzliwość wspólnotowości. Tak ujmowana struktura wiarygodności
interpersonalnej pozwala dobrze przewidywać zaufanie do drugiej osoby. Model zaufania z dwu-czynnikową strukturą
28
IX Zjazd PSPS
wiarygodności interpersonalnej jest lepiej dopasowany do danych niż model oryginalny Relacja zawodowa oraz poziom lubienia
drugiej osoby okazały się istotnie modyfikować zależności ujęte w modelu.
Wystąpienie 3
17:00-17:20
Tytuł:
Związek perspektywy czasowej z zachowaniami w pracy, satysfakcją i zaangażowaniem.
Autorzy:
Katarzyna Wojtkowska, Maciej Stolarski (Wydział Psychologii UW)
Perspektywa czasowa jest konstruktem zdefiniowanym i badanym od stosunkowo niedawna (Zimbardo i Boyd, 1999). Jest to
proces nieświadomy, w którym jednostka kategoryzuje swoje doświadczenia według ram czasowych, nadają one sens tym
wydarzeniom. Badania sugerują, że postrzeganie czasu wpływa na podejmowane działania i decyzje. Zostało wyróżnionych sześć
perspektyw: 1)przeszłościowo-negatywna jest związana istotnie z depresją, nieszczęściem, niepokojem i niską samooceną;
2)przeszłościowo-pozytywna koreluje istotnie ujemnie z agresją, depresją i niepokojem; 3)teraźniejsza fatalistyczna wiąże się
z postrzeganiem bieżących wydarzeń jako zła passa; 4) teraźniejsza-hedonistyczna, związana jest z zachowaniami ryzykownymi,
niewielką refleksją nad konsekwencjami swoich zachowań; 5) przyszła-negatywna kategoryzuje fatalistycznie przyszłość; 6)
przyszła-pozytywna definiuje przyszłe zdarzenia pozytywnie. Balans perspektyw to optymalne posługiwanie się pespektywami
wobec przyszłości, teraźniejszości i przyszłości w zależności od sytuacji, wartości czy potrzeb. Dotychczas nie były badane związki
perspektywy czasowej z zachowaniami i postawami pracowników. W przeprowadzonym badaniu wzięto pod uwagę zachowania
nie związane bezpośrednio z wykonywaniem zadań w pracy, tj. zachowania obywatelskie, polegające na podejmowaniu się działań
wykraczających poza obowiązki i korzystnych dla organizacji oraz zachowania kontrproduktywne, czyli szkodzące organizacji i/lub
współpracownikom. Badano także zadowolenie z pracy i zaangażowanie w jej wykonywanie. Przewidywać można, że perspektywa
czasowa, przyjmowana przez pracownika może wiązać się z wykazywaniem zachowań dobrowolnych oraz satysfakcją
i zaangażowaniem, gdyż źródłem tych czterech zmiennych są emocje doświadczane przez pracowników. Dodatkowo komponent
motywacyjny pespektyw może wpływać na wykazywanie zachowań dobrowolnych u pracowników.Przeprowadzono badanie
kwestionariuszowe, w którym udział wzięło 200 pracowników biurowych. Badanie wykazało następujące zależności: 1)Przyszłość
Pozytywna była pozytywnie skorelowana z OCB, satysfakcją z pracy i zaangażowaniem, a negatywnie z CWB; 2)Teraźniejszość
Fatalistyczna była pozytywnie skorelowana z CWB, a negatywnie z OCB i zaangażowaniem w pracę; 3) Odchylenie od balansu
perspektyw czasowych było pozytywnie skorelowane z CWB, a negatywnie z OCB. Opisane rezultaty wskazują, że perspektywa
czasowa może być wymiarem, który warto uwzględniać w badaniach organizacyjnych.
Wystąpienie 4
17:20-17:40
Tytuł:
„Nudzę się! Zróbmy coś!” – zachowania kontrproduktywne jako efekt podatności na nudę
i znużenia pracą
Autorka:
Joanna Czarnota-Bojarska (Wydział Psychologii UW)
Zachowania kontrproduktywne opisują takie działania pracownika, które szkodzą organizacji i/lub utrudniają współpracownikom
wykonywanie zadań w pracy. Ich źródła poszukiwane były głównie w relacjach panujących w organizacji, które skutkują
negatywnymi postawami wobec pracy (np. niskie zadowolenie, poczucie braku sprawiedliwości, brak zaangażowania w pracę
i przywiązania do organizacji). Wskazuje się także na przyczyny osobowe, takie jak np. negatywna afektywność, skłonność do
agresji czy odczuwanie stresu, związanego z pracą. Ostatnio zwraca się także uwagę na przyczyny związane z poziomem
urozmaicenia zadań i stymulacji, jakie one dostarczają. Osoby poszukujące wrażeń w środowisku zewnętrznym i mające problem
w utrzymaniu dobrostanu w sytuacji monotonnej uznaje się za podatne na odczuwanie nudy, a w efekcie skłonne do zachowań,
które mogą podnieść poziom stymulacji. Działaniami takimi stają się w sytuacji pracy zachowania kontrproduktywne.
W przeprowadzonym badaniu, które objęło 80 pracowników administracyjno-biurowych, sprawdzano zależność skłonności do
zachowań kontrproduktywnych od podatności na nudę oraz odczuwanej rutyny i monotonni w pracy. Analizy pokazały, że
podatność na nudę jest istotnym moderatorem związku między monotonią pracy a zachowaniami kontrproduktywnymi. Ogólnie,
osoby o niskiej podatności na nudę cechowały się najniższą skłonnością do zachowań kontrproduktywnych i nie zmieniała się ona
w sytuacji odczuwania pracy jako monotonnej lub nie. W przypadku osób o wysokiej podatności na nudę, które ogólnie były
bardziej skłonne do zachowań kontrproduktywnych, ujawniono także wyraźną różnicę między sytuacją pracy monotonnej, w której
osoby te były bardziej skłonne do zachowań kontrproduktywnych, a pracą odczuwaną jako niemonotonna, która względnie
obniżała opisaną skłonność. Powyższe rezultaty są istotne dla praktyki kierowania i zarządzania, wskazując na problem
odpowiedniego doboru pracowników do stanowisk pracy i zadań, a także na konieczność odpowiedniego projektowania
obowiązków na stanowiskach pracy.
29
IX Zjazd PSPS
Wystąpienie 5
17:40-18:00
Tytuł:
Autentyczne przywództwo, zaangażowanie w pracę i zachowania innowacyjne u pracowników
Autorki:
Karolina Wałachowska, Mariola Łaguna (Instytut Psychologii KUL)
Badania pokazują, że liderzy, którzy motywują i inspirują pracowników mają wpływ na to, jakie zachowania będą wykazywać ich
podwładni. Nową propozycją teoretyczną w tym obszarze jest koncepcja autentycznego przywództwa, która jest aktualnie
przedmiotem weryfikacji empirycznej w wielu krajach. Celem przeprowadzonego badania jest poszukiwanie odpowiedzi na
pytania: (1) Czy istnieje związek między autentycznym przywództwem a zachowaniami innowacyjnymi pracowników oraz (2) Czy
zaangażowanie w pracę pełni rolę mediatora dla tego związku.W badaniu wykorzystano Skalę Autentycznego Przywództwa,
Utrechtcką Skalę Zaangażowania w Pracę oraz Kwestionariusz Zachowań Innowacyjnych. Zebrano dane od 161 pracowników
małych i średnich przedsiębiorstw mających siedzibę w Polsce, nie więcej niż 10 osób z jednej firmy. Uzyskane wyniki wykazały, że
między autentycznym przywództwem, zaangażowaniem w pracę oraz zachowaniami innowacyjnymi pracowników istnieje
pozytywny oraz istotny statystycznie związek. Potwierdziły także, że zaangażowanie w pracę jest mediatorem dla związku między
autentycznym przywództwem i zachowaniami innowacyjnymi pracowników. Rezultaty te przyczynią się do wyjaśnienia w jaki
sposób autentyczny styl przywódczy oddziałuje na funkcjonowanie zespołów.
Sobota 9:00-10:40
Poznanie społeczne
Wystąpienie 1
9:00-9:20
Tytuł:
Sprawczość nad wspólnotowością: utajone oceny cech podczas realizacji celu
Autorki:
Marta Roczniewska, Alina Kolańczyk (SWPS Sopot):
Obiekty, które służą realizacji aktualnego dążenia nieświadomie oceniane są bardziej pozytywnie. Postulujemy, że umożliwia to
włączenie ich w zakres uwagi i działania. Przedmioty niezwiązane z celem są dewaluowane, co chroni uwagę przed przeciążeniem.
Dotychczasowe badania skupiały się na obiektach zewnętrznych wobec podmiotu, np. woda była oceniana bardziej pozytywnie,
a szampon zyskiwał negatywną ocenę, gdy badani byli spragnieni,. Założyłyśmy, że również własne cechy mogą stać się
przedmiotem oceny, ponieważ samoocena wiąże się z realizacją celu, stanowiąc predyktor sukcesu w jego osiągnięciu. W dwóch
badaniach eksperymentalnych sprawdzałyśmy, czy aktywizacja celu w postaci zadania manualnego (ułożenie określonego kształtu
z kostek domina w ograniczonym czasie) sprzyja zmianom w utajonych ocenach cech charakteru w zależności od ich typu
(sprawcze vs. wspólnotowe). W celu pomiaru utajonych postaw zastosowałyśmy procedurę poprzedzania: osoby badane oceniały
na skali od -2 do +2 neutralne heksagramy, poprzedzane maskowaną prezentacją słów (75ms). Wśród nich znajdowały się 3 cechy
sprawcze (np. szybki), 3 cechy wspólnotowe (np. uczciwy) oraz słowa neutralne (np. obrus). Ocen dokonywałyśmy dwukrotnie –
przed i po wprowadzeniu zadania manualnego. Wyniki Badania 1 pokazały, że aktywizacja celu spowodowała zwiększenie
pozytywnej oceny cech sprawczych oraz unegatywnienie ocen cech wspólnotowych i słów neutralnych, jako niefunkcjonalnych dla
zadania. W Badaniu 2 weryfikowano hipotezę, że znaczenie obiektów zmienia się w zależności od trybu, w jakim pracuje umysł:
promocyjnego (skupionego na ideałach i potrzebie rozwoju) lub prewencyjnego (związanego z powinnościami i potrzebą
bezpieczeństwa). Procedura była identyczna jak w przypadku badania pierwszego, dokonano również pomiaru ukierunkowania
regulacyjnego przy pomocy skali SSPP. Wyniki pokazały, że dla osób o ukierunkowaniu promocyjnym wystąpił oczekiwany efekt
zwiększenia lubienia cech sprawczych i obniżenia ocen cech wspólnotowych. W przypadku osób prewencyjnych aktywizacja
zadania wywołania nieistotny spadek wszystkich ocen. Wyniki obu badań pokazują, że ocena cech zmienia się jako funkcja
realizacji zadania. Większe znaczenie dla realizacji celów – co najmniej sprawnościowych - mają cechy sprawcze niż wspólnotowe.
Wystąpienie 2
9:20-9:40
Tytuł:
Wysiłek poznawczy a skłonność do zachowań bez/refleksyjnych
Autor:
Sławomir Śpiewak (Instytut Psychologii UJ)
Skłonność do zachowań bezrefleksyjnych umożliwia skuteczne wywierania wpływu społecznego w wielu sytuacjach życia
codziennego. O ile specyfika owych zachowań jest dość dobrze opisana w obszarze badań nad wpływem społecznym, w dalszym
ciągu niewiele wiemy na temat mechanizmów psychologicznych prowadzących do powstawania zachowań bezrefleksyjnych.
Celem prezentacji jest wskazanie związków między powstawaniem zachowań bezrefleksyjnych a informacyjnym treningiem
bezradności: specyficznym typem wysiłku poznawczego wymagającego silnego zaangażowania procesów przetwarzania informacji,
który nie prowadzi do poznawczych zysków. W trakcie wystąpienia zostaną omówione wyniki serii czterech badań
30
IX Zjazd PSPS
eksperymentalnych wskazujących (a) na możliwość indukcji stanu bezrefleksyjności jako następstwa krótkotrwałego treningu
bezradności (b) możliwości zablokowania mechanizmu działania techniki "stopa w drzwiach" w konsekwencji indukcji stanu
bezrefleksyjności wywołanej owym treningiem. Uzyskane wyniki zostaną omówione w świetle innych danych wskazujących na
możliwość indukcji refleksyjności/bezrefleksyjności w zależności od specyfiki wcześniejszego wysiłku poznawczego.
Wystąpienie 3
9:40-10:00
Tytuł:
Motywacyjne predyktory wielozadaniowości: wykonanie prostych zadań podwójnych
Autorki:
Ewa Szumowska, Małgorzata Kossowska (Instytut Psychologii UJ)
W serii trzech badań sprawdzamy, jak potrzeba poznawczego domknięcia (Need for Closure, NFC), preferencja wielozadaniowości
(Multitasking Preference, MP) i spostrzegana zdolność wielozadaniowości (Perceived Multitasking Ability, PMA) wiążą się
z wykonaniem zadań podwójnych. Przewidywałyśmy, że NFC będzie związana z pogorszeniem wykonania zadania podwójnego
w porównaniu do pojedynczego w dwojaki sposób: 1) istotny okaże się efekt dodatni zapośredniczony przez preferencję
wielozadaniowości (im wyższa NFC, tym niższa MP i tym większe pogorszenie wykonania w zadaniu podwójnym) oraz 2) efekt
ujemy zapośredniczony przez preferencję wielozadaniowości i spostrzeganą zdolność (im wyższa NFC, tym niższa MP i PMA oraz
tym mniejsze pogorszenie wykonania w zadaniu podwójnym). Zakładano, że efekty te będą istotne przy kontroli pamięci roboczej
i uwagi. Pierwsze badanie testowało związek pomiędzy zakładanymi predyktorami. Zgodnie z przewidywaniami okazało się, że NFC
ujemnie koreluje z preferencją wielozadaniowości. Ta natomiast jest pozytywnie związana ze spostrzeganą zdolnością
wielozadaniowości. Istotny okazał się również związek NFC z PMA zapośredniczony przez MP. W badaniach 2 i 3 testowano, jak
NFC, MP i PMA wiążą się z wykonaniem zadań podwójnych. Badani wykonywali zadanie pojedyncze i podwójne w wersji prostszej
i trudniejszej. Analizowano pogorszenie wykonania w zadaniu podwójnym względem pojedynczego w obu warunkach. Badania 2
i 3 różniły się rodzajem zadania podwójnego. Okazało się, że w warunku prostszym NFC była ujemnie za pośrednictwem MP i PMA
związana z pogorszeniem wykonania zadania podwójnego (im wyższa NFC, tym mniejsze straty w zadaniu podwójnym względem
pojedynczego). W warunku trudniejszym natomiast istotne okazały się dwie zakładane ścieżki – ujemna przez MP i PMA (im
wyższa NFC, tym mniejsze straty w zadaniu podwójnym) oraz dodatnia przez MP (im wyższa NFC, tym większe straty w zadaniu
podwójnym). Kontrolowano zmienne poznawcze. Wyniki potwierdzają hipotezę o dwojakim związku NFC z wykonaniem prostych
zadań podwójnych i wskazują, że również zmienne motywacyjne, a nie tylko poznawcze, mogą mieć istotne znaczenie dla
wykonania zadań podwójnych.
Wystąpienie 4
10:00-10:20
Tytuł:
Zbyt zmęczeni by kłamać? Wyczerpanie ego a skłonność do (nie)uczciwości
Autorzy:
Katarzyna Cantarero (Instytut Psychologii PAN), Wijnand Van Tilburg (University of
Southampton)
Badania wskazują, że wyczerpanie ego wiąże się z wyższą skłonnością do oszukiwania w celu przyniesienia sobie korzyści (Mead,
Baumeister, Gino, Schweitzer, Ariely, 2009). Założyliśmy, że powstrzymywanie się od oszukiwania, które ukierunkowane jest na
korzyści innych nie opiera się na tej samej relacji z procesami samokontroli, co oszukiwanie dla korzyści własnych.
Przewidywaliśmy, że w sytuacji wyczerpania ego powinniśmy być mniej skłonni do oszukiwania, którego celem jest oszczędzenie
drugiej osoby przed nieprzyjemną prawdą. W przeprowadzonym przez nas eksperymencie osoby badane (N = 153) w warunku
wyczerpania ego były mniej skłonne do podawania nieprawdziwej, bardziej korzystnej informacji zwrotnej, niż w warunku
kontrolnym. Sądzimy, że wyniki tego badania mogą być przydatne dla kolejnych badań nad oszukiwaniem oraz dylematami
moralnymi.
Wystąpienie 5
10:20-10:40
Tytuł:
Przestępczość jako wirus albo bestia. Metaforyczne ujęcie problemu a percepcja jego
rozwiązania
Autorzy:
Konrad Maj, Paulina Pielach (SWPS Warszawa)
Celem badania było sprawdzenie czy metaforyczne przedstawienie problemu przestępczości wpłynie na percepcję jego
rozwiązania. Badani (N=180) czytali krótki raport na temat przestępczości w fikcyjnym miasteczku. W warunkach
eksperymentalnych przestępczość przedstawiana była w nim jako „wirus” lub jako „bestia” (w warunku kontrolnym nie używano
metafory). Następnie badani oceniali skuteczność 12 proponowanych rozwiązań problemu przestępczości na skali 7-stopniowej.
Dodatkowo sprawdzano, czy opatrzenie raportu metaforycznym symbolem nasili spodziewane efekty. Zgodnie z hipotezami osoby
31
IX Zjazd PSPS
czytające o przestępczości jako wirusie oceniały metody prewencyjne jako bardziej skuteczne, z kolei porównanie przestępczości
do bestii przyczynia się do preferowania wyboru rozwiązań bardziej restrykcyjnych (co jest spójne z wynikami badań Boroditsky
oraz Thibodeau, 2011). Co ciekawe - użycie symbolu powoduje wyższą ocenę skuteczności metod restrykcyjnych, niezależnie do
tego jakiej użyto metafory w tekście.
Sobota 9:00-10:40
Samoocena i dobrostan psychologiczny
Wystąpienie 1
9:00-9:20
Tytuł:
Wpływ zgodnej opinii innych i kontekstu porównawczego na samoocenę
Autorzy:
Adam Grabowski (UWM), Philip Broemer (Uniwersytet w Tybindze, Niemcy)
Prezentowane badania miały na celu sprawdzenie, jak konsensus społeczny dotyczący standardu porównawczego może wpływać
na czyjąś samoocenę w różnych kontekstach prowokujących proces porównań społecznych. Konsensus społeczny oznaczał tu
założenie, że wielu innych ludzi podziela jakiś pogląd, standard porównawczy to (ponadprzeciętnie atrakcyjna) osoba, z którą ktoś
się porównuje, natomiast różne konteksty miały oznaczać okoliczności wpływające na to, która tożsamość zostanie zaktywizowana
(lub stanie się bardziej dostępna) – indywidualna czy grupowa. Wcześniejsze prace innych autorów pokazały, że skutki procesu
porównań społecznych mogą być odmienne (asymilacja/inkluzja lub kontrast/ekskluzja) w zależności od tego, która z tożsamości
(indywidualna czy grupowa) zostanie zaktywizowana. Prezentowane tu badania dowodzą, iż ocena własnej atrakcyjności fizycznej
rośnie, gdy, przy aktywizacji tożsamości grupowej, włączy się do grupy własnej ponadprzeciętną osobę, z którą się porównujemy,
maleje zaś, gdy podczas porównania z taką osobą aktywizowana jest tożsamość osobista. Przy tym, wysoki konsensus wzmacnia
związek między standardem porównawczym a przynależnością grupową oraz zwiększa prawdopodobieństwo jego inkluzji do grupy
własnej. Ponadto, wykazane zostało, że potrzeba ochrony samooceny może moderować wpływ postrzeganego konsensusu.
Aktywizacja tożsamości indywidualnej powodowała ekskluzję standardu porównawczego z grupy własnej u osób, które otrzymały
negatywną informację zwrotną jeśli poziom konsensusu był niski. Aktywizacja zaś tożsamości grupowej powodowała inkluzję jeśli
poziom konsensusu był wysoki.
Wystąpienie 2
9:20-9:40
Tytuł:
Pamięć autobiograficzna w służbie Ja - czyli o różnicach w odtwarzaniu zagrażających
wspomnień pomiędzy osobami ze zdrową i defensywną samooceną
Autorki:
Marta Marchlewska (ISS UW), Aleksandra Cichocka (University of Kent)
Pamięć autobiograficzna to zbiór informacji kształtujący to w jaki sposób patrzymy na siebie i otaczający nas świat (Maruszewski,
2008). Wchodzące w jej skład wydarzenia pozwalają odbyć wspomnieniową podróż pełną zarówno pozytywnych, jak
i negatywnych, czy wręcz zagrażających doznań emocjonalnych. Podróż ta może przebiegać na dwa sposoby (Nigro i Neisser, 1983)
– pierwszy z nich umożliwia wizualizację przebytego wydarzenia identycznie, jak przy jego pierwotnym zakodowaniu
(pierwszoosobowa perspektywa wizualna). Drugi pozwala spostrzec samą/samego siebie we wspominanej sytuacji – podobnie jak
wówczas, gdy oglądamy własne fotografie lub filmy, w których graliśmy jedną z ról. Co sprawia, że wspomnienia jawią nam się w
taki, a nie inne sposób? W dwóch badaniach eksperymentalnych analizowałyśmy uwarunkowania wizualnego sposobu
postrzegania wydarzeń z pamięci autobiograficznej w relacji do zdrowej i defensywnej samooceny. Wyniki dotychczas
przeprowadzonych badań wskazują na defensywne podłoże trzecioosobowej perspektywy wizualnej (Bernsten, Willert i Rubin,
2003). Bazując na tej wiedzy, zakładałyśmy, że wspomnienia zagrażające Ja będą odtwarzane przy użyciu trzecioosobowej
perspektywy wizualnej przez jednostki szczególnie wyczulone na zagrożenie psychologiczne, a zatem te z defensywną samooceną.
Z drugiej strony, u osób z samooceną zdrową – zakładałyśmy przewagę pierwszoosobowej perspektywy wizualnej w odpowiedzi
na wydarzenia silnie związane z Ja – bez względu na ich właściwości (zagrażające lub wzmacniające). Hipotezy te zostały
potwierdzone. W Badaniu 1, przeprowadzonym na próbie amerykańskiej, osoby z defensywną samooceną, zoperacjonalizowaną
jako narcyzm, odtwarzały wydarzenia zagrażające Ja przy użyciu trzecioosobowej perspektywy wizualnej. Osoby ze zdrową
samooceną widziały je pierwszoosobowo. W Badaniu 2, przeprowadzonym na próbie polskiej, potwierdzono trzecioosobowe
odtwarzanie wspomnień zagrażających przez osoby z samooceną defensywną. Jednostki ze zdrowa samooceną z kolei postrzegały
zarówno wydarzenia zagrażające Ja, jak i pozytywne dla Ja przy użyciu pierwszoosobowej perspektywy wizualnej. Wyniki mają
istotne implikacje dla psychologii procesów poznawczych i osobowości.
32
IX Zjazd PSPS
Wystąpienie 3
9:40-10:00
Tytuł:
Wdzięczność i wybaczanie w zdrowiu i chorobie: związek z przekonaniami i dobrostanem
Autorka:
Eufrozyna Gruszecka (SWPS Sopot)
Wdzięczność i wybaczanie są oczekiwanymi i cenionymi społecznie formami reakcji na (odpowiednio) dobro i zło doświadczane od
innych ludzi, a rosnąca liczba danych przekonuje o częściowo wspólnych wyznacznikach, korelatach, funkcjach i konsekwencjach
tych emocji (zob. np. Breen, Kashdan, Lenser, Fincham, 2010; Toussaint, Friedman, 2009). Celem prezentacji jest przedstawienie
wyników serii badań, w których poddano obserwacji zakładane związki obu emocji z pozytywnymi przekonaniami społecznymi
i z dobrostanem psychicznym. W kolejnych badaniach (korelacyjnych i eksperymentalnych) testowano związek dyspozycji do
odczuwania tych emocji, ich natężenia w bilansie życiowym, skłonności do reagowania nimi na hipotetyczne zdarzenia i/lub ich
aktywizacji, z nadzieją podstawową (mierzoną kwestionariuszem BHI-R), z orientacją pozytywną (mierzoną Skalą Orientacji
Pozytywnej) oraz z trzema aspektami dobrostanu: zadowoleniem z życia (mierzonym skalą SWLS) dobrocią więzi społecznych
(mierzoną Skalą Więzi Społecznych) i zaufaniem do ludzi (mierzonym Skalą Wiary w Ludzi). W jednym z badań sprawdzano
ponadto związek natężenia badanych emocji z doświadczeniem wzrostu potraumatycznego (mierzonego Skalą SZŻ) w następstwie
zmagania się z chorobą przewlekłą (SM) i związek tego wzrostu ze skłonnością do reagowania na wsparcie społeczne według
wzorca wdzięczności (sytuacje hipotetyczne) i z dobrostanem. Badania wykazały, że obie emocje korelują pozytywnie
z wymienionymi przekonaniami i aspektami dobrostanu psychicznego, Ponadto oceny zadowolenia z życia, dobroci więzi
społecznych i zaufania do ludzi okazały się wyższe w warunkach koncentrowania się na doświadczeniu wdzięczności
w porównaniu z warunkami kontrolnymi, co wskazuje na przyczynowy związek tej emocji z dobrostanem. Pozytywne okazały się
także korelacje życiowego bilansu obu emocji z doświadczeniem wzrostu potraumatycznego, korelującego ponadto pozytywnie ze
skłonnością do reagowania na bieżące wsparcie społeczne według wzorca wdzięczności (interpretacje działania dobroczyńcy,
emocje) oraz z dobrostanem. W ramach prezentacji proponuję też dyskusję mechanizmów na mocy, których wdzięczność
i przebaczenie mogą mieć dobroczynny wpływ na jakość życia w zdrowiu i chorobie.
Wystąpienie 4
10:00-10:20
Tytuł:
Dla kogo pomoc jest korzystna, a komu może szkodzić?
Autorki:
Justyna Śniecińska, Kinga Lachowicz-Tabaczek (Instytut Psychologii UWr)
Pomoc może mieć zarówno pozytywne jak i negatywne skutki dla obrazu siebie odbiorcy pomocy. Czynnikami decydującymi o tym,
jak pomoc zostanie odebrana, są między innymi poziom podobieństwa dawcy do biorcy oraz samoocena. Okazuje się, że pomoc od
podobnego dawcy ma najbardziej negatywny wpływ na osoby o wysokiej samoocenie. Proponowane dotychczas wyjaśnienie tej
prawidłowości odwoływało się do mechanizmu porównań społecznych, których negatywny efekt w przypadku otrzymania pomocy
od podobnego dawcy miał być bardziej zagrażający dla osób o wysokiej samoocenie ze względu na to, że stał w sprzeczności z ich
obrazem siebie (Fisher, Nadler, Whitcher-Alagna, 1982). Innego wyjaśnienia tej prawidłowości może dostarczyć koncepcja
samooceny jako monitora poczucia zdolności do działania (Lachowicz-Tabaczek i Śniecińska, 2008). Na jej podstawie można
założyć, że negatywny wpływ pomocy od podobnego dawcy na osoby o wysokiej samoocenie, może wynikać z tego, że pomoc
podważa wysokie oceny własnych możliwości działania tych osób. W efekcie czego dochodzi u tych osób do obniżenia poczucia
zdolności do działania, a co za tym idzie – spadku chwilowego poziomu samooceny.W celu weryfikacji tych przewidywań został
przeprowadzony eksperyment, w którym w pierwszej kolejności zostały wyłonione osoby o wysokiej i niskiej samoocenie.
Następnie osoby te zostały zaproszone do drugiej części eksperymentu, w której były proszone o rozwiązanie trudnego zadania
intelektualnego. W trakcie pracy nad zadaniem połowa osób badanych otrzymywała pomoc od podobnego dawcy. Następnie
mierzono ich poziom samooceny, afekt, obraz siebie oraz oceny dawcy pomocy.Zgodnie z przewidywaniami pomoc okazała się
mieć negatywny wpływ przede wszystkim na osoby o bazowej wysokiej samoocenie, u których powodowała obniżenie chwilowego
poziomu samooceny. Pomoc nie miała natomiast wpływu na samoocenę osób o jej dyspozycyjnym niskim poziomie. Identyczny
układ wyników został uzyskany dla poczucia zdolności do działania, co może stanowić wsparcie dla zaproponowanego wyjaśnienia
oddziaływania pomocy od podobnego dawcy na osoby o wysokiej i niskiej samoocenie.
33
IX Zjazd PSPS
Wystąpienie 5
10:20-10:40
Tytuł:
Spójność postaw jawnych i niejawnych wobec organizacji. Rola lęku i obronności
Autorzy:
Sylwiusz Retowski, Aleksandra Fila - Jankowska (SWPS Sopot)
Cel badania. Zgodnie z poznawczym podejściem do zjawiska lęku jako cechy, doświadczanie lęku zależy od sposobu przetwarzania
informacji z różnych źródeł. Teoria czterczynnikowa Eysencka (2000) próbuje wyjaśnić niespójność różnych miar lęku.
Podstawowym celem badania było sprawdzenie, w jaki sposób lęk jako cecha oraz obronność odpowiadają za zgodność pomiędzy
jawnymi i niejawnymi postawami wobec organizacji. Zgodnie z koncepcją Eysencka (2000) największa spójność powinna wystąpić
w grupie osób tzw. nie lękowych.
Metoda. Badanie zostało wykonane w grupie 215 pracowników. Dane zostały zebrane wśród osób pracujących w lokalnych
władzach samorządowych, Każdy z uczestników wykonał badanie za pomocą metody SDU (symulowanego dążenia – unikania) oraz
wypełnił komplet metod kwestionariuszowych dotyczących lęku, potrzeba aprobaty społecznej (będącej miarą obronności),
satysfakcji z pracy oraaz zaangażowania w organizację.
Rezultaty. Na podstawie wyników osiągniętych na wymiarze lęku i potrzeby aprobaty społecznej wyodrębniono cztery grupy
pracowników nisko lękowi, reinterpretatorzy, wypierający i wysoko lękowi. Wyniki potwierdziły silny związek między pomiarem
postaw jawnych i niejawnych wobec organizacji jedynie w grupie pracowników nisko lękowych.
Wnioski. Wyniki tego badania wskazują, że mierzone w sposób bezpośredni oraz pośredni postawy wobec organizacji są ze sobą
spójne jedynie u specyficznej grupy pracowników. Nasilenie lęku i obronności (potrzeba aprobaty społecznej) okazały się ważnymi
czynnikami, które wpływają na tę spójność. Osiągnięty wynik tłumaczy dlaczego deklarowane postawy wobec organizacji dosyć
słabo tłumaczą realne zachowania pracowników.
Cel badania. Zgodnie z poznawczym podejściem do zjawiska lęku jako cechy, doświadczanie lęku zależy od sposobu przetwarzania
informacji z różnych źródeł. Teoria czterczynnikowa Eysencka (2000) próbuje wyjaśnić niespójność różnych miar lęku.
Podstawowym celem badania było sprawdzenie, w jaki sposób lęk jako cecha oraz obronność odpowiadają za zgodność pomiędzy
jawnymi i niejawnymi postawami wobec organizacji. Zgodnie z koncepcją Eysencka (2000) największa spójność powinna wystąpić
w grupie osób tzw. nie lękowych.
Sobota 14:40-16:20
Psychologia polityczna i międzykulturowa
Wystąpienie 1
14:40-15:00
Tytuł:
Przywództwo polityczne: Między percepcją a preferencjami? Badania międzykulturowe
w typologii Goldmana
Autorzy:
Milena Drzewiecka, Wojciech Cwalina (SWPS Warszawa)
Przywództwo polityczne ma szczególny charakter. Jego sposób funkcjonowania oraz odbioru zależy od tradycji demokratycznej,
krzyżujących się interesów, czy roli mediów. Realni politycy funkcjonują w przestrzeni sfabrykowanych wizerunków (Cwalina,
Falkowski, Newman, 2009). W koncepcji Golemana (2000) najlepsze rezultaty odnoszą liderzy o rozbudowanej inteligencji
emocjonalnej prezentujący style: autorytatywny („Chodźcie za mną”), demokratyczny („Co o tym sądzicie?”), jednoczący
(„Najważniejsi są ludzie”) i wychowawczy („Spróbujcie tego”), a najgorzej odbierani są liderzy skoncentrowani na zadaniu (styl
nakazowy: „Rób, co ci każę”) i wymagający natychmiastowego posłuszeństwa (styl normatywny: „Rób to, co ja, bez namysłu”).
Przeprowadzone badanie miało na celu odniesienie tych stylów do sfery polityki: liderów realnych (m.in. Prezydent Stanów
Zjednoczonych Barach Obama, Kanclerz Niemiec Angela Merkel, Prezydent Rosji Władimir Putin, Prezydent Polski Bronisław
Komorowski) oraz idealnych (idealny prezydent, idealny premier). Badanie przeprowadzono wśród wyborców oraz dziennikarzy
politycznych krajów o różnym stopniu dojrzałości demokracji (Polska i Gruzja). Wyniki wskazują na symetryczny wzorzec
preferencji idealnego prezydenta jako „ojca narodu” (najbardziej preferowane style: jednoczący i wychowawczy, najmniej:
nakazowy i normatywny) oraz odmienne wymagania wobec idealnego premiera. Gdy Polakom zależy na tym, by lider miał wizję,
wyznaczał standardy i dawał swobodę działania, Gruzini wybierają premiera, który (jak idealny prezydent) zbuduje poczucie
przynależności i zadba o harmonię. Styl prezydenta Komorowskiego odpowiada preferencjom polskich mediów i wyborców,
podczas gdy styl prezydenta Saakaszwilego jest odwróceniem preferencji Gruzinów. Nie wykazano istotnych różnic między
preferencjami dziennikarzy i wyborców.
34
IX Zjazd PSPS
Wystąpienie 2
15:00-15:20
Tytuł:
Kulturowy uniwersalizm i kulturowe zróżnicowanie znaczeń przypisywanych uśmiechowi
Autor:
Kuba Kryś (Instytut Psychologii PAN)
Dotychczasowe badania nad spostrzeganiem społecznym wskazują, że osoby uśmiechnięte są na licznych wymiarach spostrzegane
korzystniej aniżeli osoby nieuśmiechnięte.
W prezentowanym badaniu przeprowadzonym w czterdziestu dwóch kulturach, na sześciu kontynentach, autor pokazuje że osoby
uśmiechnięte nie wszędzie oceniane są korzystniej od osób nieuśmiechniętych. Wyniki badań będą odniesione do wymiarów
kultur zaproponowanych w projekcie GLOBE oraz omówione zostaną uniwersalia kulturowe spostrzegania osób uśmiechniętych
oraz kulturowe zróżnicowanie tegoż spostrzegania.
Wystąpienie 3
15:20-15:40
Tytuł:
Czy ekolog może być zbawiony? Międzykulturowe testowanie hipotezy Lynna White'a
o związkach religijności i postaw prośrodowiskowych.
Autor:
Adrian Wójcik (Laboratory for Comparative Social Research, Moskwa & Centrum Badań nad
Uprzedzeniami UW)
Stworzona w latach 60-tych hipoteza Lynna White'a stwierdza, że jednym z podstawowych powodów kryzysu ekologicznego są
wywodzące się z religii przekonania i wierzenia ludzi co do ich relacji ze środowiskiem naturalnym. Hipoteza White’a wzbudza duże
kontrowersje po dziś dzień, jest jednak ciągle przywoływana w badaniach postaw prośrodowiskowych – zwłaszcza w sytuacji
znalezienia ich negatywnej korelacji z religijnością. Hipoteza ta, a zwłaszcza sposób jej wykorzystania w naukach społecznych,
budzą jednak pewne wątpliwości. Po pierwsze, wyniki współczesnych badań nad związkami religii i postaw prośrodowiskowych są
niespójne. Badacze raportują relacje zarówno pozytywne, jak i negatywne. Po drugie, oryginalna hipoteza White’a odnosiła się do
danych podłużnych, dzisiaj wykorzystuje się ją jednak do interpretacji danych przekrojowych. Po trzecie wreszcie, nie jest jasne, na
ile hipoteza ta ma charakter uniwersalny i odnosi się do religii nie chrześcijańskich, zwłaszcza religii Wschodu. Niniejsza
prezentacja oparta jest na analizie danych sondażowych pochodzących z 66 krajów z różnymi religiami dominującymi i w sposób
systematyczny sprawdza hipotezę White’a. Przedstawiona w niej analiza relacji między postawami prośrodowiskowymi a różnymi
formami religijności wskazuje na kontekstowość tej relacji i jej zależność od różnych form religijności, zwłaszcza zaangażowania
religijnego. Okazuje się, że osoby bardziej zaangażowane religijnie cechują się jednocześnie większym poparciem dla polityki
prośrodowiskowej. W prezentacji zostaną również przedstawione implikacje prowadzonych analiz dla mobilizacji opinii publicznej
dla przeciwdziałania degradacji środowiska naturalnego.
Wystąpienie 4
15:40-16:00
Tytuł:
Zadowolenie z życia w kontekście perspektyw czasowych i struktury wartości –
międzykulturowe porównanie (Polska vs. Uganda)
Autorzy:
Józef Maciuszek, Kinga Tucholska (Instytut Psychologii Stosowanej UJ), Anna Kawula
(Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie)
Badacze opisują różnice kulturowe w sposobie konceptualizacji, postrzegania i traktowania czasu (Block, 1990) i wpływ tych różnic
na wiele aspektów ludzkiego funkcjonowania. Potwierdzeniem ważności sposobu doświadczania czasu są różne propozycje
podziału kultur (np. kultury monochroniczne vs. polichroniczne, kultury czasu zegara vs. kultury czasu wydarzeń, kultury
zorientowane na przeszłość vs. na teraźniejszość vs. na przyszłość, itd.). Przedmiotem naszej prezentacji są wyniki
międzykulturowych badań przeprowadzonych w grupie studentów z Polski i Ugandy. Badania dotyczyły związku między
zadowoleniem z życia (E. Diener i inni, 1985)) a perspektywami czasowymi, mierzonymi kwestionariuszem ZTPI (Zimbardo, Boyd,
2009;) oraz strukturą warości indywidualnych, mierzonych PVQ (Schwartz, 2006). Osiągniete wyniki interpretujemy w kontekście
kulturowych uwarunkowań badanych zjawisk.
35
IX Zjazd PSPS
Wystąpienie 5
16:00-16:20
Tytuł:
Postrzegane cechy osobowości polityków a preferencje polityczne: Wybory prezydenckie na
Ukrainie 2014
Autorzy:
Wiktor Razmus, Oleg Gorbaniuk (Instytut Psychologii KUL), Maryna Bordun, (Instytut
Socjologii, KUL), Albina Dioba (O.M. Beketov National University of Urban Economy in
Kharkiv); Larysa Кolisnyk (National Mining University); Oleksandr Troyanowskyj (National
University Odesa Law Academy); Myroslav Kashchuk (Ukrainian Catholic University);
Oleksandr Mykhailych, (Borys Grinchenko Kyiv University).
Referat przedstawia wyniki badań przeprowadzonych przed wyborami prezydenckimi na Ukrainie. Badaniami objęto ponad 700
studentów z sześciu miast z Zachodniej, Centralnej i Wschodniej Ukrainy. Każda osoba badana opisywała 17 czołowych polityków
ukraińskiej sceny politycznej przy użyciu listy przymiotnikowej umożliwiającej pomiar czterech podstawowych wymiarów
postrzeganych cech osobowości polityków. Tak zebrane dane umożliwiają przeprowadzenie analiz wielopoziomowych, które
pozwalają ocenić wartość wyjaśniającą postrzeganych cech osobowości na poziomie indywidualnym, oraz trafność prognostyczną
na poziomie ekologicznym. [W momencie zgłoszenia zebrane kwestionariusze były jeszcze w drodze do Polski. Konkretne wyniki
analiz po wpisaniu danych będą dostępne dopiero w drugiej połowie czerwca].
Gender
Wystąpienie 1
10:50-11:10
Tytuł:
Wpływ seksistowskich uprzedzeń i dyskryminacji kobiet na ich samoocenę i lęk. Rola
samooceny kolektywnej
Autorka:
Róża Bazińska (SWPS Sopot)
Jednym z ważnych, choć mniej popularnych wątków badań w dziedzinie psychologii uprzedzeń i dyskryminacji są badania,
prowadzone z perspektywy obiektu uprzedzeń i dyskryminacji. Nie ma wątpliwości, że spostrzeganie siebie i własnej grupy jako
narażonych na uprzedzenia ze strony innych ludzi nie może być psychologicznie obojętne (Crocker i Major, 1989, Major i Crocker,
1993, Crocker i Quinn, 2001, Major i O’Brien, 2005). Poczucie bycia gorszym z powodu własnej religii, rasy, statusu ekonomicznego
albo płci, będące efektem przynależności do grupy/kategorii, wobec której powszechnie podzielane są uprzedzenia, narażają
osobę na tendencyjne, niesprawiedliwe traktowanie ze strony innych ludzi.
W wystąpieniu przedstawiam wyniki serii badań nad psychologicznymi konsekwencjami dyskryminacji i uprzedzeń wobec kobiet,
rolą wiary w sprawiedliwy świat oraz znaczeniem kolektywnej samooceny, jako moderatora reakcji kobiet (poziomu lęku i stanu
samooceny) na spostrzeganą dyskryminację ich grupy i uprzedzenia[ew. „wobec niej”.
W badaniu 1. zebrano dane dotyczące doświadczanej dyskryminacji ze względu na pleć wśród studentek kierunków technicznych
i społecznych oraz wśród kobiet pracujących zawodowo. Wyniki ujawniły różnice predyktorów stresu wśród kobiet dostrzegających
dyskryminację i zaprzeczających jej. W kolejnych dwóch badaniach sprawdzano czy spostrzegana jawna dyskryminacja własnej
grupy nasila poziom lęku kobiet (badanie 2.) oraz czy wpływa na ich stan samooceny (badanie 3.). W obu sprawdzano hipotezę
o dobroczynnej roli kolektywnej samooceny kobiet uzyskując jej potwierdzenie: w warunkach dyskryminacji grupy własnej,
kolektywna samoocena pełni rolę bufora chroniącego przed lękiem.
Wystąpienie 2
11:10-11:30
Tytuł:
Czy sprawczy mężczyźni mniej chętnie siedzą w domu i zajmują się dziećmi? – wpływ status
quo oraz poczucia własnej „ męskości” na chęć wykonywania stereotypowo kobiecych
i męskich czynności
Autorzy:
Tomasz Besta, Natasza Kosakowska-Berezecka, Paweł Jurek (Instytut Psychologii UG)
Stosowanie komplementarnych stereotypów do opisu siebie i innych służy zaspokojeniu potrzeb jednostki do usprawiedliwiania
systemu i podtrzymywania istniejącego porządku w relacjach międzyludzkich, również między kobietami i mężczyznami (por.
Laurin i in., 2011). Tendencja do preferowania status quo przejawia się między innymi większym poparciem dla dominującego
systemu społecznego, niezależnie od tego, czy utrzymuje on czy niweluje różnice w statusie obu płci. Z drugiej strony badania nad
zagrożeniem męskiego statusu wskazują na to, że zaangażowanie mężczyzn w wykonywanie „kobiecych” czynności powoduje
36
IX Zjazd PSPS
wzrost chęci wykonania aktywności „męskich”, co służy odbudowie zagrożonego poczucia męskości (por. Vandello et al., 2012).
Przeprowadziliśmy dwa badania, których celem była weryfikacja hipotezy dotyczącej wpływu zmiany istniejącego systemu na a)
chęć angażowania się w czynności stereotypowo kobiece lub męskie oraz b) poparcie dla nierównego systemu relacji
międzypłciowych. Założyliśmy również, że wpływ ten będzie mediowany przez postrzeganie własnej sprawczości.
W badaniu 1 mężczyźni (n=71) czytali krótki tekst naukowy a) podkreślający istnienie stereotypowych różnic między płciami
w zakresie sprawczości i wspólnotowości vs b) niwelujący te różnice. Uzyskane wyniki wskazały na to, że w warunku braku różnic,
badani wykazywali mniejszą akceptację nierówności płci oraz większą chęć angażowania się w czynności domowe. Związek ten był
mediowany przez postrzeganie siebie na wymiarze sprawczości.
Z kolei w badaniu 2, uczestnicy (n=47) brali udział w grze komputerowej w której wykonywali zadania stereotypowo kobiece (np.
dobór ubrania do sylwetki) vs męskie (np. identyfikacja części silnika). Mężczyźni angażujący się w wykonywanie „kobiecych”
czynności, przejawiali następnie większą chęć kompensacji poczucia własnej męskości poprzez podjęcie typowo męskich czynności.
Efekt ten był mediowany, podobnie jak w badaniu 1, przez ocenę własnej sprawczości.
Wyniki badań zostaną poddane dyskusji w świetle prezentowanych powyżej teorii.
Badania realizowane w ramach projektu PAR Migration Navigator, finansowanego ze środków funduszy norweskich, w ramach
programu Polsko-Norweska Współpraca Badawcza realizowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.
Wystąpienie 3
11:30-11:50
Tytuł:
Dyskryminacja kompetentnych matek w miejscu pracy
Autorki:
Janina Pietrzak, Małgorzata Mikołajczak (Wydział Psychologii UW)
Macierzyństwo często jest wymieniane jako przeszkoda do awansu zawodowego kobiet. Wynika to częściowo z polityki społecznej,
która odsuwa kobiety, częściej i na dłużej niż mężczyzn, od pracy po urodzeniu dziecka. Według naszych badań, drugim czynnikiem
wpływającym na to spowolnienie rozwoju zawodowego wśród kobiet po urodzeniu dziecka są stereotypy dotyczące
macierzyństwa. W przeciwieństwie do innych krajów, w Polsce nie kwestionujemy kompetencji matek. Stereotypy przede
wszystkim obejmują przekonania o zmianie w hierarchii priorytetów i celów życiowych matek (a nie ojców). Z jednej strony, może
to prowadzić do ulgowego traktowania w pracy—zmniejszenia oczekiwań i obowiązków po to by „pozwolić“ kobiecie na oddanie
się rodzinie. Z drugiej zaś strony, ocena matki, która się chce poświęcać pracy, może być bardzo negatywna jeśli jej zachowanie jest
odebrane jako łamanie zakazowych norm płciowych. Te stereotypy mogą więc wpływać na interpretacje decyzji i osiągnięć
zawodowych matek, na podział obowiązków w pracy i w konsekwencji na możliwość awansowania w zawodzie.
Przeprowadziłyśmy serię badań, dzięki którym: wyłoniłyśmy cechy związane z zakazowymi i nakazowymi stereotypami matek,
ojców, oraz osób na kierowniczych stanowiskach; pokazałyśmy, że stereotyp kobiety i matki w polskim społeczeństwie się
pokrywają; oraz, że matki w pracy, choć nie są postrzegane jako mniej kompetentne niż kobiety bezdzietne, są dyskryminowane ze
względu na przekonania dotyczące ich zaangażowania w pracę.
Wystąpienie 4
11:50-12:10
Tytuł:
Rola stylów i wymiarów tożsamości oraz tożsamości płciowej dla samooceny kobiet
Autorzy:
Eugenia Mandal, Marcin Moroń (Instytut Psychologii UŚ)
Płeć jest jednym z podstawowych kryteriów, wokół których organizowana jest tożsamość społeczna (Neuberg i Sng, 2013; Tobin,
Menon, Menon, Spatta, Hodges, i Perry, 2010) oraz tożsamości osobista (Bem, 1982; Markus, Crane, Bernstein i Siladi, 1982).
Kobiecość i męskość, jako wymiary tożsamości płciowej, są skorelowane z poziomem samooceny i jakością relacji społecznych,
będącymi ważnymi wskaźnikami dobrostanu i adaptacji społecznej (Aube, Norcliffe, Craig i Koestner, 1995). Tożsamość osobista
wyłania się w procesach eksplorowania i podejmowania zobowiązań (Berzonsky, 2004; Bosma, 1985; Marcia, 1980; Meeus i in.,
2004; Luyckx, Goossens i Soensens, 2006), które pozostają w związku z treścią kształtowanej tożsamości (Luyckx, Soenens, &
Goossens, 2006). W bieżących badaniach podjęto problem relacji tożsamości płciowej ze stylami i wymiarami formowania się
tożsamości osobistej oraz znaczenie interakcji tożsamości płciowej i procesów kształtowania się tożsamości dla społecznego
przystosowania kobiet.
W dwóch badaniach (n1 = 159; n2 = 194) testowano związki między stylami oraz wymiarami tożsamości a płcią psychiczną.
W badaniach zastosowano Inwentarz Stylów Tożsamości (Berzonsky, 1992), Skalę Wymiarów Rozwoju Tożsamości (Luyckx i in.,
2008; polska adaptacja Brzezińska i Piotrowski, 2009) oraz Inwentarz Płci Psychicznej (Kuczyńska, 1992).
37
IX Zjazd PSPS
Wykazano, iż kobiecość i męskość są skorelowane z tożsamościowym wymiarem podejmowania zobowiązań i identyfikacji ze
zobowiązaniami. Wyniki pokazały również, że kobiecość wiąże się z eksploracją tożsamości, zaś męskość zabezpiecza przed
nieadaptacyjnymi formami eksploracji. Kategorie płci psychicznej miały zróżnicowane profile stylów tożsamościowych oraz
wymiarów tożsamości. Odnotowano zależności interakcyjne, w których normatywny styl przetwarzania informacji
osobowościowych moderował zależność między męskością i samooceną, zaś podejmowanie zobowiązań moderowało relację
między kobiecością a samooceną.
Wystąpienie 5
12:10-12:30
Tytuł:
Kobiety nie są bardziej zależne od pola od mężczyzn – wpływ zagrożenia stereotypem
Autorzy:
Dariusz Drążkowski, Aleksandra Krajczewska, Jakub Szwedo, Anna Adamczuk, Kamila Krekora,
Krzysztof Piątkowski, Marcin Jadwiżyc, Adam Rakowski, Agnieszka Kaczmarek (Instytut
Psychologii UAM)
Wyniki metaanaliz (Voyer, Voyer i Bryden, 1995) jak i literatura przedmiotu (Matczak, 2006; Witkin, Goodenough i Karp, 1967)
wskazują, że kobiety są bardziej zależne od pola od mężczyzn, co może być krzywdzące dla kobiet, gdyż zależność od pola wiąże się
ze zdecydowanie gorszym funkcjonowaniem intelektualnym (Richardson i Turner, 2000). Poziom zależności/niezależności od pola
jest mierzony za pomocą Testu Ukrytych Figur Witkina (GEFT), który może być odbierany jako test zdolności geometrycznych.
Tymczasem wyniki badań pokazują, że kobiety otrzymują niższe wyniki w testach matematycznych w efekcie działania zagrożenia
stereotypem (Schmader i Johnson, 2003). Celem badania było sprawdzenie czy zagrożenie stereotypem wpływa na wyniki kobiet
w GEFT-cie. Z pośród czynników mogących mieć wpływ na wystąpienie zagrożenia stereotypem w trakcie testowania GEFT-em
wyłoniono dwa, które zwiększają wyrazistość przynależności do określonej płci: pytanie o płeć na początku testu oraz przeciwna
płeć eksperymentatora.
Badanie przeprowadzono w schemacie 2(płeć badanego) x 2(kolejność pytania o płeć w teście) x 2(płeć eksperymentatora).
W badaniu wzięło udział 160 studentów, którzy zostali przyporządkowaniu do jednego z 8 warunków. Zgodnie z wcześniejszymi
wynikami badań kobiety okazały się bardziej zależne od pola (M=13,59; SD=3,35) niż mężczyźni (M=15,29; SD=2,84).
Postawy społeczne i ekonomiczne
Wystąpienie 1
10:50-11:10
Tytuł:
Efekt wielokrotnej aktywizacji idei pieniędzy
Autorka:
Anna Olga Kuźmińska (Wydział Zarządzania UW)
W ostatnich latach sporo zainteresowania psychologów ekonomicznych wywołał wykazany przez Kathleen Vohs
i współpracowników (Vohs, Mead i Goode, 2006, 2008) wpływ aktywizacji idei pieniędzy na zachowania społeczne: pomocność,
potrzebę kontaktu z innymi ludźmi vs poczucie samowystarczalności. Podobne efekty wystąpiły nawet u dzieci nierozumiejących
jeszcze ekonomicznych funkcji pieniędzy (Gąsiorowska, Zaleśkiewicz i Wygrab, 2012). Przeprowadzone badanie miało na celu
sprawdzenie czy Efekt Aktywizacji Idei Pieniędzy utrzymuje się, wzrasta czy zanika wraz z powtarzaniem aktywizacji. Studenci
zarządzania (N = 246; 66,3 % kobiet) logowali się na platformę internetową codziennie przez 10 dni w ramach badania dynamiki
motywacji. Aktywizacja idei pieniędzy była realizowana poprzez wypełnianie testu uwagi D2 (Brickenkamp i Zillmer, 1998),
w którym zamiast tradycyjnych symboli badany wyszukiwał obrazy banknotów (100 i 200 zł) oraz obecność przez cały czas
logowania reklamy przedstawiającej pieniądze. W grupie kontrolnej, obrazy pieniędzy zastąpiono rybami. Uczestnicy podzieleni
zostali losowo na 3 grupy, w których: (1) nie aktywizowano pieniędzy; (2) aktywizowano pieniądze przy każdym logowaniu; (3)
aktywizowano pieniądze tylko przy 1 i 10 logowaniu. Zmiennymi zależnymi były: deklarowana pomoc potrzebującej osobie,
wrażliwość na odrzucenie społeczne oraz poziom kooperacji/rywalizacji. Dodatkowo kontrolowano poziom codziennej aktywizacji
idei pieniędzy za pomocą pytania, czy wykonywana praca wymaga liczenia pieniędzy w formie gotówkowej lub bezgotówkowej,
a także różnice indywidualne (m.in. satysfakcja finansowa, stosunek do pieniędzy). Analizy wykazały, że wielokrotna aktywizacja
idei pieniędzy prowadzi do zniwelowania efektów obserwowanych jako wynik aktywizacji jednorazowej, co może sugerować
wystąpienie habituacji. Dyskusji poddane zostaną ograniczenia powyższego badania oraz projekt replikacji oraz dalszej eksploracji
habituacji procesu aktywizacji.
38
IX Zjazd PSPS
Wystąpienie 2
11:10-11:30
Tytuł:
Psychologia politycznego oszołomstwa. Myślenie urojeniowe a demokracja
Autor:
Krzysztof Korzeniowski (Instytut Psychologii PAN)
Termin oszołom jest tworem potocznego, a przy tym soczystego dyskursu społeczno-politycznego. Analiza różnych definicji
i sposobów użycia wskazuje, że oszołom to osoba w sposób sztywny i fanatyczny wyznająca (i wyrażająca) poglądy wyraziście
kłócące się z rzeczywistością, której wykładnikiem może być potoczny zdrowy rozsądek, wiedza naukowa, czy tzw. nagie fakty.
Jądrem takiego „światopoglądu” może być myślenie urojeniowe. Cele badawcze: a) określenie miejsca myślenia urojeniowego
w mentalności społeczno-politycznej, b) określenie roli myślenia urojeniowego dla ustosunkowań prodemokratycznych:
partycypacji politycznej, identyfikacji politycznych i trafnego rozumienia demokracji. Badanie przeprowadzono na
reprezentatywnej próbie dorosłych Polaków. Dokonano pomiaru (oprócz wymienionych powyżej zmiennych) parametrów
umiejscowienia jednostki w strukturze społecznej oraz szeregu rysów mentalności społeczno-politycznej. Stwierdzono że: a) Przy
uwzględnieniu myślenia urojeniowego można wyróżnić trzy postacie mentalności społeczno-politycznej: a) urojeniowa mentalność
IV RP, b) przytomna mentalność obywatelska, c) mentalność prodemokratyczna. b) Myślenie urojeniowe wyjaśniało syndrom
oświeconego rozumienia demokracji i identyfikacji politycznej. Znaczącymi mediatorami okazały się resentyment, autorytaryzm,
alienacja polityczna i paranoja polityczna. Można powiedzieć, że po raz kolejny okazało się, że system demokratyczny nakłada na
swoich członków wysokie wymagania poznawcze, a przy tym dla swojego istnienia potrzebuje ich spełnienia.
Wystąpienie 3
11:30-11:50
Tytuł:
Zagrożenie kryzysem ekonomicznym a postawy roszczeniowe
Autorzy:
Magdalena Żemojtel-Piotrowska (Instytut Psychologii UG), Jarosław Piotrowski (SWPS
Poznań), Mikołaj Białko (SWPS Sopot); Miłosz Polonis (UG)
Założenie, że zagrożenie ekonomiczne skutkuje wzrostem radykalnych nastrojów i oczekiwań pomocy ze strony innych ludzi,
a zwłaszcza instytucji państwowych jest dość popularnym elementem wiedzy potocznej. Jednym z aspektów takich postaw są
postawy roszczeniowe. W serii trzech badań weryfikowaliśmy to założenie. W badaniach przyjęto rozróżnienie na roszczeniowość
aktywną, bierną i odwetową (Piotrowski, Żemojtel-Piotrowska, 2009). W badaniu 1 (N = 101) wzbudzano zagrożenie kryzysem
ekonomicznym, a następnie porównywano poziom postaw roszczeniowych z grupą kontrolną (zagrożenie kryzysem klimatycznym
i brakiem kryzysu). W badaniu 2 (N = 60) porównywaliśmy poziom postaw roszczeniowych wśród menedżerów z kraju
pogrążonego w kryzysie (Hiszpania) i z kraju dobrze radzącego sobie z kryzysem (Polska). W badaniu 3 sprawdzano hipotezę, że za
zmiany w poziomie roszczeniowości nie odpowiada abstrakcyjne zagrożenie kryzysem, ale niepewność co do własnej pozycji
ekonomicznej (statusu ekonomicznego) wzbudzanego w procesie porównań społecznych. W tym celu badanym studentom (N =
90) przedstawiano wyniki (rzekomych) badań konsumenckich prezentujących poziom życia studentów z kraju o wysokim
bezrobociu i niskim statusie ekonomicznym studentów (Łotwa) oraz kraju o niskim bezrobociu i dobrej pozycji ekonomicznej
studentów (Holandia). Wyniki okazały się spójne dla roszczeniowości aktywnej i biernej. Poziom roszczeniowości aktywnej nie
zmieniał się pod wpływem manipulacji. Poziom roszczeniowości biernej wzrastał natomiast w warunku zagrożenia niezależnie od
jego domeny. Wyniki dla roszczeniowości odwetowej były niespójne: poziom roszczeniowości odwetowej wzrastał w warunku
aktywizacji zagrożenia ekonomicznego, ale nie klimatycznego (badanie 1), był wyższy w grupie osób mniej dotkniętych
rzeczywistym kryzysem (badanie 2) i nie zależał od uświadomienia sobie swojej niskiej pozycji i niepewnej przyszłości na rynku
pracy (badanie 3). Uzyskane wyniki były niezależne od zmian nastroju badanych.
Wystąpienie 4
11:50-12:10
Tytuł:
Skłonność do bycia ubogim i przyznawanie się do niej: jak to wpływa na zwiększenie
samoskuteczności?
Autor:
Vadym Vasiutynskyi (Instytut Psychologii Społecznej i Politycznej ANNP Ukrainy)
Badano społeczno-psychologiczne sposoby podniesienia samoskuteczności wśród przedstawicieli kultury ubóstwa.
Przeankietowano 173 studentów. Ankieta składała się z trzech części. Pierwsza – to kwestionariusz „Psychologiczne ciążenie ku
ubóstwu”, w oparciu o który podzielono respondentów na grupy z niskim, średnim i wysokim poziomem takiej skłonności. Druga
część zawierała listę cech, charakteryzujących ludzi, którzy przejawiają skłonność do życia w ubóstwie. Badanych poproszono
o wybór tych cech, które ich charakteryzują oraz dostarczenie krótkiego opisu ich przejawów. To zadanie pobudzało uczestników
do samooceny i samoanalizy. Następnie podzielono badanych na tych, którzy przyznawali się do wyboru ubóstwa jako stylu życia
i takich, którzy temu zaprzeczali. Trzecia część ankiety zawierała pytania dotyczące celów zwiększania samoskuteczności, jego
39
IX Zjazd PSPS
metod i form organizacyjnych, sposobów wpływu i współdziałania z otoczeniem. Porównywano odpowiedzi czterech grup
badanych, tych którzy wykazali wysoką skłonność do wyboru ubóstwa i przyznawali się do niej (40 osób), wykazywali wysoką
skłonność, ale jej zaprzeczali (29 osób), wykazywali niską skłonność, ale przyznawali się do niej (20 osób), wykazywali niską
skłonność i jej zaprzeczali (25 osób). Największe różnice międzygrupowe stwierdzono w ocenach sposobów wpływu
i współdziałania z otoczeniem. Wśród osób o niskiej skłonności do ubóstwa i przyznających się do tego odnotowano istotnie
wyższe zainteresowanie pozytywnymi przykładami osób, które osiągnęły sukces (80%). Wymiana doświadczeń życiowych
najbardziej pociągała tych, którzy wykazywali niską skłonność do bycia ubogimi i jej zaprzeczali (64%). Scenariusze życiowe
najczęściej chciały omawiać osoby, które miały skłonność do życia w ubóstwie, ale temu zaprzeczały (51,7%). Mniej wyraźnie
podzielili się respondenci pod względem oceny celόw pomocy psychologicznej. Jednak jeden cel – poradzić sobie z lękiem
i niepewnością – znacząco różnicował wszystkie cztery grupy: skłonnych do życia w ubóstwie i uznających to (72,5%), mających
niską skłonność, lecz uznających ją (55%), o wysokiej skłonności, ale jej zaprzeczających (41,4%), o niskiej skłonności i jej
zaprzeczających (12%). Praktycznie nie było różnic w wyborze metod podnoszenia samoskuteczności.
Wystąpienie 5
12:10-12:30
Tytuł:
Wpływ indywidualnego stylu ewaluacji na recenzje abstraktów
Autor:
Grzegorz Król (Wydział Zarządzania UW)
Narzędzia ewaluacyjne wykorzystywane są w niemal każdej dziedzinie zarządzania. Ich głównym celem jest próba zwiększenia
obiektywizmu ocen poprzez skwantyfikowanie w ujęciu ilościowym proponowanych kryteriów. Niskie oceny jakie otrzyma nasza
praca, mogą być jednak funkcją indywidualnego stylu recenzenta.
Ewaluatorzy różnią się poziomem surowości. U jednych trudno dostać wysoką ocenę, u drugich dużo łatwiej mimo, że teoretycznie
wymagania formalne są takie same. Jeśli ewaluator wykazuje systematyczne odchylenie od średniej w jednym kierunku (lub brak
tej inklinacji), to można powiedzieć, że charakteryzuje go indywidualny styl ewaluacji. Wynika to z różnic w nawykowo
aktywizowanych wzorcach porównawczych. W badaniach pokazano, że niektórzy ewaluatorzy konsekwentnie dokonują bardziej
surowych ocen, podczas, gdy inni charakteryzowali się niezmiennie bardziej pozytywną oceną tych samych prac. Jest to określane
jako błąd łagodności/surowości
Ewaluatorzy mogą też, przy braku różnic w poziomie łagodności, różnić się istotnie stopniem różnicowania. Wtedy, gdy recenzenci
oceniają obiekty na wymiarach cząstkowych - tak jak to było w zbiorze abstraktów- stopień skorelowania ocen cząstkowych może
być wynikiem efektu halo (aureoli).
W trakcie prezentacji przedstawiony zostanie wpływ indywidualnego stylu ewaluacji, na podstawie analizy ocen ponad 2000
abstraktów zgłoszonych na międzynarodową konferencję, z których każdy oceniany był przez kilkudziesięciu recenzentów.
Recenzentami byli przedstawiciele międzynarodowych organizacji pozarządowych, naukowcy oraz niezależni eksperci z całego
świata. Ocena wielu abstraktów przez każdego z recenzentów pozwoliła na wykazanie wpływu indywidualnych stylów ewaluacji
recenzenta, zoperacjonalizowanych przez poziom łagodności/surowości i stopień różnicowania ocen.
Sesje posterowe
Piątek 13:20-15:00
Sesja I
Poster 1
Tytuł:
Polska adaptacja TIPI-P: Dane z prób studenckich
Autorzy:
Mariola Łaguna, Emilia Mielniczuk, Wacław Bąk, Ewelina Purc, Piotr Oleś (KUL)
Plakat prezentuje polską adaptację krótkiego inwentarza osobowości Ten Item Personality Inventory (TIPI-P) który umożliwia
pomiar pięciu wymiarów osobowości opisywanych w modelu Wielkiej Piątki. Treści pozycji została przetłumaczona na język polski
z oryginalnej anglojęzycznej wersji. Badania studentów dwujęzycznych potwierdziły równoważność obydwu wersji. W celu
sprawdzenia psychometrycznych właściwości skal przeprowadzono cztery niezależne badania, na próbie ponad 500 studentów.
Uzyskano w nich zadowalające wskaźniki stabilności bezwzględnej po upływie dwóch tygodni. Zgodność wewnętrzna polskiej
wersji skal jest, podobnie jak w przypadku wersji oryginalnej, stosunkowo niska. Korelacje ze skalami inwentarza NEO-FFI, a także
samoopisu z opisem drugiej osoby (peer-rating) potwierdziły trafność zbieżną i różnicową TIPI-P. Wyniki badań dają podstawy do
40
IX Zjazd PSPS
stosowania TIPI-P w badaniach naukowych prowadzonych na grupach studenckich.
Poster 2
Tytuł:
Weryfikacja struktury czynnikowej Skali Przekonania o Własnej Skuteczności w Rolach
Życiowych
Autor:
Paweł Kot (KUL)
Przekonanie o własnej skuteczności należy do podstawowych przekonań oddziałujących na funkcjonowanie człowieka w różnych
obszarach jego aktywności. W związku z tym stworzono Skalę Przekonania o Własnej Skuteczności w Rolach Życiowych
przeznaczoną do pomiaru przekonania o własnej skuteczności w wyodrębnionych przez Supera głównych rolach społecznych.
Stanowią one podstawowe obszary aktywności młodych ludzi w okresie tranzycji na rynek pracy. Stworzona Skala Przekonania
o Własnej Skuteczności w Rolach Życiowych charakteryzowała się dobrymi właściwościami psychometrycznymi po Eksploracyjnej
Analizie Czynnikowej oraz następującej po niej analizie rzetelności na grupie 347 studentów (237 kobiet i 110 mężczyzn) o średnim
wieku równym 22,89 (SD=2,83).
W celu weryfikacji uzyskanych wyników przeprowadzono Eksploracyjną Analizę Czynnikową na wynikach uzyskanych od nowej
grupie badawczej liczącej 281 osób (184 kobiet i 97 mężczyzn) o średnim wieku 22,94 (SD=2,01).
Przeprowadzona analiza CFA potwierdziła zaproponowany układ czynników, świetle kryteriów statystycznych i wskaźników
dobroci dopasowania okazał się on w dobrze dopasowany do danych.
Poster 3
Tytuł:
Przekonania o własnej skuteczności emocjonalnej. Polska adaptacja kwestionariusza RESE
Autor:
Wacław Bąk (KUL)
Kwestionariusz RESE (Regulatory Emotional Self-Efficacy scale; Caprara i in., 2008) służy do badania postrzeganej skuteczności
w radzeniu sobie z negatywnymi emocjami i wyrażaniu pozytywnych emocji. Narzędzie składa się z 12 twierdzeń, podzielonych na
3 skale, które odnoszą się do trzech typów emocji: smutku (DES), złości (ANG) i radości (POS). Poster przedstawia wyniki prac nad
polską adaptacją RESE. Analizy właściwości psychometrycznych narzędzia przeprowadzono na grupie 429 studentów. Zgodność
wewnętrzna podskal (α Cronbacha) waha się od 0,71 do 0,82, co wskazuje na ich zadowalającą rzetelność. Struktura czynnikowa
narzędzia została zweryfikowana za pomocą konfirmacyjnej analizy czynnikowej. Porównano trzy alternatywne modele i najlepiej
dopasowany okazał się model z trzema skorelowanymi czynnikami (DES, ANG i POS). Sprawdzono także korelacje RESE z innymi
zmiennymi psychologicznymi – cechami osobowości w ujęciu Costy i McCrae (NEO-FFI), zgeneralizowanym przekonaniem
o własnej skuteczności (GSES), oraz samoświadomością (SCS). Korelacje te są spójne z teoretycznym sensem skal RESE, co
potwierdza trafność adaptowanego narzędzia.
Poster 4
Tytuł:
Skale Płytkiej i Głębokiej Pracy Emocjonalnej (SPGPE) – wstępna analiza własności
psychometrycznych polskiej wersji Deep Acting and Surface Acting Scales – revised
Autorki:
Monika Wróbe, Maria Finogenow (UŁ), Justyna Mróz (UJK)
Plakat prezentuje wyniki badań służących ocenie właściwości psychometrycznych polskiej wersji Deep Acting and Surface Acting
Scales – revised (Brotheridge, 2008). Narzędzie mierzy częstotliwość wykonywania pracy emocjonalnej wobec trzech grup
odbiorców (klientów, współpracowników i przełożonych) i ma trzy podskale. Dwie z nich (Ukrywanie uczuć i Udawanie uczuć)
pozwalają na pomiar płytkiej formy pracy emocjonalnej, natomiast podskala trzecia mierzy częstość wykonywania pracy głębokiej.
Wstępną analizę właściwości polskiej wersji narzędzia przeprowadzono w grupie ponad 300 przedstawicieli różnych zawodów
usługowych. Wyniki wskazały, iż zreplikowano oryginalną, trójczynnikową strukturę skal, a także potwierdzono ich zgodność
wewnętrzną i trafność teoretyczną (związki z pracą emocjonalną mierzoną innym narzędziem, stanem zdrowia psychicznego,
wypaleniem zawodowym, samoobserwacyjną kontrolą zachowania, afektem w pracy, satysfakcją z pracy oraz zaangażowaniem
w pracę). Tym samym Skale Płytkiej i Głębokiej Pracy Emocjonalnej można uznać za trafne i rzetelne narzędzie pozwalające na
ocenę skłonności do wykorzystywania emocji w pracy.
41
IX Zjazd PSPS
Poster 5
Tytuł:
Polska Adaptacja Kwestionariusza Moral Foundations Questionnaire (MFQ)
Autorzy:
Tomasz Jarmakowski – Kostrzanowski (Instytut Psychologii UŁ) Lilianna JarmakowskaKostrzanowska (Wydział Matematyki UŁ)
Celem prezentacji plakatowej będzie przedstawienie wyników badań nad adaptacją kwestionariusza Moral Foundations
Questionnaire (MFQ) autorstwa J.Haidta i współpracowników. Kwestionariusz MFQ mierzy pięć kryteriów, na podstawie których
dokonujemy oceny moralnej, nazywanych w teorii Haidta „kodami moralnymi”. Są to Troska/krzywda, Sprawiedliwość/Oszustwo,
Lojalność/Zdrada, Autorytet/Kwestionowanie władzy, Świętość/Degradacja. Przedstawione zostaną wyniki badań pilotażowych (na
próbie 224 osób) oraz wyniki aktualnie realizowanych właściwych badań adaptacyjnych (planowana wielkość próby: 400 osób).
Wyniki pilotażu w dużej mierze potwierdzają zakładaną strukturę czynnikową i są zgodne z rezultatami zespołu Haidta. Ponadto
wyniki badań pilotażowych pokazują wysoką trafność teoretyczną wstępnej wersji polskiej adaptacji kwestionariusza MFQ (m.in.
wyższe wyniki w zakresie kodów Lojalność, Autorytet, Świętość u osób o prawicowych poglądach oraz u osób o wysokim poziomie
religijności). Co więcej, wyniki uzyskane w poszczególnych kodach moralnych są dobrym predyktorem stosunku do określonych
grup społecznych, kojarzonych z danym kodem (np. patrioci – kod Lojalności). Te wyniki są zbieżne z wynikami badań zespołu
Haidta. Analiza wyników badań pilotażowych sugeruje pewną modyfikację pierwotnej wersji kwestionariusza. Druga, poprawiona
wersja kwestionariusza zostanie użyta we właściwych badaniach adaptacyjnych. W celu określenia trafności kryterialnej
i teoretycznej zostaną zastosowane m.in. Skala Wartości PVQ Schwartza w adaptacji Cieciucha oraz Skala Klasycznego
Konserwatyzmu McCloskie'go.
Poster 6
Tytuł:
Platforma Testów IBE - Nowe technologie a testy psychologiczne w XXI wieku
Autor:
Krzysztof Rzeńca (IBE)
Platforma Testów IBE (PT IBE) jest bezpłatną aplikacją do prowadzenia badań opartych na interaktywnych testach, na tabletach
o przekątnej większej niż 10 cali. Zestaw zadań może być przedstawiony jako prosta lista zadań ze ściśle określoną kolejnością,
jednakże główną zaletą PT IBE jest umożliwienie zastosowania algorytmu testowania adaptatywnego (CAT), który dobiera zadania
dynamicznie, w zależności od obecnego wyniku badanego. Możliwa jest ręczna ocena zadań przez badacza, co pozwala na
tworzenie otwartych zadań, które mogą wymagać np. odpowiedzi ustnej lub rysunku. Anonimowa kopia wyników badań może być
również automatycznie wysyłana do autorów zestawu testowego, aby pozwolić im na przykład, na łatwą rekalibrację testu czy też
na bieżącą aktualizację norm.
Poster 7
Tytuł:
Czy moja męskość długo nie pozwoli mi wziąć ślubu? Płeć psychologiczna i 2D:4D a długość
związku przed ślubem
Autorka:
Maria Relewicz (Instytut Psychologii UWr)
Wyniki dotychczasowych badań w paradygmacie ewolucyjnym, czy społeczno-kulturowym, stosunkowo często wskazują, że wyższy
poziom męskości jest związany z orientacją na krótkie, mniej angażujące związki. Niemniej, w pracach tych skupiano się raczej na
deklaracjach, a nie realnej długości związków. Ponadto, kontrolowano stosunkowo niewielką ilość zmiennych. W niniejszym
badaniu postanowiono sprawdzić, czy im wyższy jest poziom męskości psychologicznej i biologicznej tym dłuższy jest związek
przed ślubem zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn. Założono, że im bardziej męskie są kobiety, tym dłużej chcą pozostawać
w niezależnej roli. Mężczyźni zaś, im bardziej męscy, tym dłużej pragną zachować większą swobodę i mieć dostęp do większej
liczby potencjalnych partnerek. Przebadano 172 osoby tworzące pary małżeńskie, których poziom męskości określano za pomocą
zmiennej biologicznej- second to fourth digit ratio (2D:4D), stosunek długości drugiego palca do długości czwartego palca) oraz
skali męskości z Kwestionariusza Płci Psychologicznej Sandry Bem. Ponadto, uwzględniono takie zmienne jak poziom kobiecości na
podstawie Kwestionariusza Płci Psychologicznej, wiek badanych, wykształcenie, zarobki, osoba w związku, która w większym
stopniu dążyła do zawarcia związku małżeńskiego oraz dodatkowe czynniki (na przykład religijność). Wyniki sugerują, że
w wypadku kobiet; im wyższy jest poziom kobiecości psychologicznej, tym dłuższy jest związek przed ślubem. Dla obu płci; im
bardziej partner, a nie partnerka dąży do ślubu, tym krótszy jest związek przed ślubem. Wyniki dla 2D:4D oraz męskości
psychologicznej okazały się być nieistotne statystycznie. Wydaje się zatem, że u kobiet to wyższy poziom kobiecości
psychologicznej związanej z takimi cechami jak niezdecydowanie może lepiej wyjaśniać dłuższy okres trwania związku przed
ślubem. Z kolei, brak istotności statystycznej poziomu męskości psychologicznej i biologicznej w tym kontekście, u obu płci może
42
IX Zjazd PSPS
być związany z uwzględnieniem dodatkowych zmiennych eksponujących większą złożoność zjawiska, a także przemianami
społecznymi dopuszczającymi więcej niezależności w małżeństwie.
Poster 8
Tytuł:
Atrakcyjność fizyczna kobiet i mężczyzn stosujących taktykę adonizację a ocena ich
moralności, kobiecośći i męskości, sprawczości i wspólnotowości
Autorzy:
Eugenia Mandal, Anna Latusek, Marcin Moroń (Instytut Psychologii UŚ)
Osoby atrakcyjne fizycznie są postrzegane jako posiadające lepsze umiejętności społeczne, bardziej inteligentne, otwarte
i towarzyskie niż osoby nieatrakcyjne (Bersheid i Walster, 1974; Dion, 1972; Langois i in., 2001). W sytuacji wywierania wpływu,
atrakcyjni fizycznie są oceniani jako bardziej sprawczy i wspólnotowi (Reigen i Kernan, 1993). Wyniki badań poświęconych
perswazyjności osób atrakcyjnych fizycznie są jednak niezgodne, część z nich wykazuje, iż osoby o wyższej atrakcyjnością
charakteryzuje lepsza umiejętność wywierania wpływu (Chaiken i in., 1978; Chaiken, 1980), podczas gdy inne nie wykazują takiej
zależności (Maddux i Rogers, 1980; Mills i Aronson, 1965). Podobną niespójność wyników stwierdza się dla przypisywania
moralnej odpowiedzialności osobom atrakcyjnym (Calhoun i in., 1978; Thornton i Ryckman, 1983; Doliński, 1992).
Strategia adonizacji opiera się na wykorzystywaniu atrakcyjności fizycznej w celu uzyskiwania własnych korzyści (Mandal, 2003,
2014). Gotowość do posługiwania się adonizacją jest wyższa wśród mężczyzn, niż wśród kobiet i wiąże się pozytywnie
z makiawelizmem, narcyzmem oraz obserwacyjną samokontrolą zachowania (Mandal, 2008).
W prezentowanym badaniu analizowano postrzeganie osób posługujących się taktyką adonizacji w zakresie moralności,
kobiecości-męskości, sprawczości-wspólnotowości. Zbadano 157 osób (72 mężczyzn i 85 kobiet). Osobom badanym przedstawiano
opis sytuacji, w której petent/petentka wywierał wpływ na urzędnika, wykorzystując własną atrakcyjność fizyczną. Do opisu
dołączone były fotografie petentów/petentek atrakcyjnych lub nieatrakcyjnych. Osoby badane proszono o oszacowanie
prawdopodobieństwa uległości urzędnika oraz ocenę poziomu sprawczości/męskości i wspólnotowości/kobiecości oraz moralności
osób wywierających wpływ techniką adonizacji. Wykorzystano Skalę do pomiaru orientacji sprawczej i wspólnotowej (Wojciszke,
Szendlak 2010) oraz Inwentarz Płci Psychologicznej (Kuczyńska, 1992).
Rezultaty pokazały, że osoby badane przewidują większą uległość wobec atrakcyjniejszych osób. Osoby, które stosując strategię
adonizacji uzyskały swoje cele, były oceniane jako bardziej sprawcze oraz wspólnotowe niż osoby, których starania były
nieefektywne. Nieatrakcyjne kobiety stosujące adonizację były uważane za bardziej moralne niż kobiety atrakcyjne. Atrakcyjni
mężczyźni, stosujący strategię adonizacji, byli postrzegani jako bardziej kobiecy i męscy niż mężczyźni nieatrakcyjni.
Poster 9
Tytuł:
Dyskryminacja dyskryminacji - dewaluacja badań dotyczących dyskryminacji płci przez
publiczność naukową i laików
Autorki:
Aleksandra Cisłak, Tina Toutounchi (SWPS), Magdalena Formanowicz (Bern Universitat)
Pokonanie wszechobecnych nierówności płci jest jednym z głównych światowych problemów dotyczących rozwoju społecznego
(The Global Gender Gap Report, 2013, United Nations Entity for Gender Equality and the Empowerment, 1979), jako że kobiety są
powszechnie niedoceniane, w szczególności w kontekście zawodowym (Corporate Gender Gap, 2010), także w świecie
akademickim (Moss-Racusin, Dovidio, Brescoll, Graham, & Handelsman, 2012; Wennerås & Wold, 1997). Podobnie jak kobiety są
dyskryminowane w społeczeństwach, w których żyją, także rola badań dotyczących dyskryminacji ze względu na płeć może być
pomniejszana w porównaniu z badaniami dotyczącymi dyskryminacji ze względu na inne niż płeć kategorie.
Wyniki dwóch badań eksperymentalnych pokazały, że uczestnicy oceniali gorzej projekty badań dotyczących dyskryminacji,
identycznych pod każdym względem z wyjątkiem dyskryminowanej kategorii, gdy kategorią tą była płeć niż wówczas, gdy kategorią
tą była rasa czy przynależność etniczna. Efekt ten był niezależny od płci i przynależności etnicznej osób oceniających.
Co więcej, wyniki analizy bibliometrycznej (EBSCO, lata 2008-2013) pokazały, że badania dotyczące dyskryminacji ze względu na
płeć były istotnie rzadziej finansowane i publikowane w pismach o niższym współczynniku IF niż badania dotyczące dyskryminacji
ze względu na przynależność etniczną.
Wyniki te sugerują, że badania i artykuły naukowe dotyczące problematyki dyskryminacji płci są gorzej oceniane i mniej poważnie
traktowane, co może z kolei przyczyniać się do podtrzymywania istniejących nierówności i mieć konsekwencje dla
upowszechniania, wdrażania i polityki dotyczącej zmiany płciowego status quo. Co więcej, jako że naukowcy są także podatni na
43
IX Zjazd PSPS
uleganie tendencyjnym sądom (Larivière, Ni, Gingras, Cronin, & Sugimoto, 2013; Moss-Racusin i in., 2012; Shen, 2013), taka
dyskryminacja może mieć wpływ na finansowanie oraz publikowanie badań.
Poster 10
Tytuł:
O języku kobiet i mężczyzn. Perspektywa psychologii rodzaju
Autorka:
Monika Obrębska (UAM)
Krytyczna analiza wyników badań na temat różnic językowych pomiędzy kobietami a mężczyznami, pozwala stwierdzić, iż dotyczą
one głównie ich stylów komunikowania się w różnych typach interakcji społecznych, najczęściej w relacji z osobami płci przeciwnej
(Tannen, 1999; Canary, Dindia 2006; Leathers, 2007; Morreale, Spitzberg, Barge, 2008 i inni). Zgodnie z założeniami psychologii
rodzaju są to sytuacje silnie naznaczone kategorią rodzaju, gdyż dochodzi w nich do aktywizacji tzw. „schematu płci”, składającego
się na stereotypowe wyobrażenie kobiet i mężczyzn. Uaktywnione schematy płci m.in modyfikują autopercepcję i zachowanie
jednostki w sposób zgodny z ich treścią. Można zatem przypuszczać, iż kontekst społeczny eksponujący rodzaj, ma istotny wpływ
na wyniki badań nad różnicami językowymi pomiędzy kobietami i mężczyznami.
W realizowanym obecnie projekcie zaplanowano przebadanie języka kobiet i mężczyzn w pięciu grupach, różniących się
kontekstem społecznym. Założono, że odmienna płeć badacza uaktywni schematy płci i w efekcie różnice językowe między
kobietami i mężczyznami okażą się w tych grupach istotne oraz zgodne ze stereotypem płci. W przypadku neutralnego rodzajowo
kontekstu (samotne wykonywanie zadania lub ta sama płeć badacza) założono brak różnic językowych między płciami.
Poster 11
Tytuł:
Wsparcie społeczne i odczuwany stres a satysfakcja z życia u kobiet w okresie ciąży
Autorka:
Magdalena Miotk-Mrozowska (UKW)
Psychospołeczne aspekty funkcjonowania kobiety w okresie ciąży stanowią istotę problematyki rozważanej na gruncie stosunkowo
młodej dyscypliny psychologii, jaką jest psychologia prokreacji (Bielawska-Batorowicz, 1999). W odróżnieniu od psychologii
prenatalnej, stanowiącej subdyscyplinę psychologii rozwoju człowieka i zajmującej się rozważaniami skoncentrowanymi wokół
uwarunkowań rozwoju dziecka, przedmiotem zainteresowania psychologii prokreacji jest biopsychospołeczne ujęcie
funkcjonowania kobiety w niezwykle specyficznym okresie jej życia, jakim jest okres prenatalny, perinatalny i postnatalny. Czyni to
psychologię prokreacji subdyscypliną ściśle związaną z dorobkiem psychologii społecznej. Tymczasem większość badań
prowadzonych w populacji kobiet w ciąży realizowanych jest na gruncie psychologii klinicznej lub nauk medycznych. W związku
z tym, w wystąpieniu zaprezentowane zostaną wybrane wyniki badań zrealizowanych w ramach projektu NCN nr NN 106619038
i ukierunkowanych na weryfikację psychologicznych aspektów funkcjonowania rodziców oczekujących na narodzenie dziecka. Do
grupy różnych czynników o charakterze psychologicznym, wyznaczających proces adaptacji do przyjęcia nowej roli społecznej, jaką
niesie z sobą rodzicielstwo, bez wątpienia można zaliczyć wyznaczniki jakości życia, jakimi w przypadku kobiet w ciąży okazały się
być między innymi wsparcie społeczne i poziom odczuwanego stresu (Rostowska, 2007; Sęk, Cieślak, 2004; Ogińska-Bulik,
Juczyński, 2008). Badaniami objęta została grupa kobiet w różnych etapach ciąży (n=370), mieszkających na terenie kilku
województw, a także grupa kontrolna (n=370). Uzyskane wnioski z jednej strony wpisują się w potrzebę wzbogacenia obiektywnej
wiedzy w obszarze psychologii prokreacji, z drugiej zaś dostarczają cennych wskazań o charakterze aplikacyjnym.
Poster 12
Tytuł:
Postawy pracodawców wobec kobiet - ukryta dyskryminacja i jej podłoże
Autorzy:
Maria Pacuska, Marek Błażewicz (ICM UW), Jarosław Chojecki (UW)
Badanie kwestii związanych z dyskryminacją kobiet na rynku pracy postrzegane jest jako temat drażliwy. Odpowiedzi na pytania
o postawy i poglądy pracodawców na temat zatrudniania kobiet są obciążone aprobatą społeczną, co utrudnia wnioskowanie
o skali i natężeniu zjawiska dyskryminacji. Nowe światło na zagadnienie w kwestii nierównego traktowania kobiet na rynku pracy
prezentują wyniki badań pracodawców i agencji pośrednictwa pracy[1].
W badaniu łączącym techniki ilościowe (telefoniczne wywiady kwestionariuszowe), jak i jakościowe (indywidualne wywiady
pogłębione), pracodawców i przedstawicieli zatrudnienia pytano m.in. o to, czy płeć pracownika jest istotnym czynnikiem przy
podejmowaniu decyzji o zatrudnieniu. Mierzono także postrzegane kompetencje kobiet i mężczyzn oraz postawy wobec kobiet
w pracy. Zaobserwowano, że przedstawiciele agencji zatrudnienia byli w większym stopniu skłonni niż sami pracodawcy
wskazywać na postawy dyskryminacyjne pracodawców, co sugeruje, że praktyki dyskryminacyjne w pewnych obszarach mogą być
44
IX Zjazd PSPS
przez znaczną część pracodawców ukrywane. Podjęto także próbę ustalenia, co determinuje określone postawy wobec kobiet
w pracy, biorąc pod uwagę takie zmienne jak tradycyjne pojmowanie roli kobiet, czy też postrzeganie ich kompetencji.
[1] Badanie zrealizowane w woj. wielkopolskim na zlecenie Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Poznaniu w 2013 w ramach badania
ewaluacyjnego pt. Ocena działań priorytetu VI i VII PO KL na rzecz aktywności zawodowej kobiet.
Poster 13
Tytuł:
Obciążenie emocjonalne w pracy usługowej a wypalenie zawodowe pracowników
Autorzy:
Róża Bazińska, Dorota Szczygieł (SWPS Sopot), Łukasz Baka (AJD)
Ostatnie lata przyniosły wzrost zainteresowania związkiem wypalenia zawodowego (WZ) z obciążeniem emocjonalnym
pracowników usług. Jedna grupa badaczy upatruje przyczyn WZ w emocjach doświadczanych przez pracowników podczas
interakcji z klientami (Zerbe, 2000), a druga koncentruje się na pracy emocjonalnej (PE), rozumianej jako wysiłek towarzyszący
regulacji emocji podczas kontaktów z klientami (Hochschild, 1983). PE przyjmuje dwie formy: płytką (modyfikacja ekspresji
emocjonalnej) i głęboką (zmiana odczuwanych emocji). Wyniki badań wskazują, że związek PE z WZ dotyczy tylko jej płytkiej formy
(Grandey, 2000): im wyższy poziom płytkiej PE tym wyższy poziom WZ. Celem badania było połączenie obu tych perspektyw.
Przewidywano związek między negatywnymi emocjami doświadczanymi podczas interakcji z klientami i WZ pracowników, oraz, że
mediatorem tego związku jest płytka PE. Badanie koncentruje się na emocjonalnym aspekcie pracy zawodowej, zatem dotyczy
dwóch wymiarów WZ: wyczerpania emocjonalnego (WE) oraz depersonalizacji (DE). W badaniu uczestniczyło 214 pracowników
branży usługowej. Do pomiaru emocji doświadczanych przez pracowników podczas kontaktów z klientami zastosowano Skalę
Emocji w Pracy skonstruowaną przez Szczygieł i Bazińską (2013). Do pomiaru płytkiej PE zastosowano Skalę Pracy Emocjonalnej
opracowaną przez Bazińską i in. (2010). Do pomiaru WZ zastosowano Kwestionariusz WZ (Maslach Burnout Inventory – MBI;
Pasikowski, 2000). Wyniki badania wykazały, że negatywne emocje okazały się predyktorami zarówno WE (β=.38, p
Poster 14
Tytuł:
Konflikt i facylitacja ról rodzinnych i zawodowych a postrzegane wsparcie organizacyjne oraz
satysfakcja z pracy i zadowolenie z życia
Autorki:
Katarzyna Wojtkowska, Nina Andersz (Wydział Psychologii UW)
W przypadku jednoczesnego pełnienia roli rodzinnej i zawodowej jakość funkcjonowania w jednej z ról wpływa na wybór strategii
postępowania w drugiej. Wyróżnia się trzy sposoby łączenia sfery zawodowej z prywatną: przenikanie, kompensację oraz
segmentację. W przypadku przenikania można wyróżnić wpływ zarówno pozytywny jak i negatywny. Kompensacja zakłada
tendencję do angażowania się w rolę, która jest źródłem większej satysfakcji. Trzeci sposób –segmentacja- to niezależne
funkcjonowanie jednostki w roli rodzinnej i zawodowej. Dominujący sposób na pogodzenie obowiązków z obu sfer wpływa na
jakość życia, zadowolenie z życia zawodowego i rodzinnego oraz na nasilenie objawów wypalenia zawodowego. Work-Family Fit
Questionnaire pozwala ocenić, który z trzech sposobów łączenia życia rodzinnego i zawodowego preferuje osoba badana.
Wsparcie organizacyjne może być czynnikiem wpływającym na uzyskiwanie równowagi pomiędzy pełnionymi rolami w rodzinie
i pracy. Wyniki badań wskazują na znaczący wpływ POS na ogólny stan zdrowia, wypalenie i psychologiczny dobrostan.
Najważniejszym pytaniem badawczym było: Czy istnieją związki pomiędzy postrzeganym wsparciem organizacyjnym a wyborem
strategii uzyskiwania równowagi praca-rodzina, konfliktem i facylitacją ról rodzinnych i zawodowych, a także odczuwaną
satysfakcją z życia i pracy? Oczekiwano pozytywnych związków pomiędzy poziomem POS a satysfakcją z pracy i życia, nasileniem
przenikania pozytywnego z pracy i kompensacji braków w życiu rodzinnym oraz nasileniem facylitacji praca-rodzina. Oczekiwano
negatywnych związków pomiędzy poziomem POS a negatywnym przenikaniem z pracy i nasileniem konfliktu praca-rodzina.
Oczekiwano pozytywnych związków pomiędzy nasileniem facylitacji ról pełnionych a satysfakcją z życia zawodowego i rodzinnego
oraz negatywnego związku pomiędzy nasileniem konfliktu ról i poziomem satysfakcji. Pozostałe wykorzystane narzędzia to
Kwestionariusz Dopasowania Pracy i Rodziny w adaptacji B. Lachowskiej, służący do pomiaru konfliktu i facylitacji we wzajemnych
relacjach roli rodzinnej i zawodowej, skala do pomiaru satysfakcji z pracy (Czarnota-Bojarska), oraz skala satysfakcji z życia (SWLS)
w adaptacji K. Jankowskiego. Przebadano grupę 300 pracowników biurowych metodą kwestionariuszową przy zachowaniu pełnej
anonimowości. Potwierdzono większość postawionych hipotez.
45
IX Zjazd PSPS
Poster 15
Tytuł:
Realizacja celów osobistych w obszarze pracy i rodziny u przedsiębiorców: Analiza danych
wielopoziomowych
Autorki:
Kinga Łagowska, Mariola Łaguna (KUL)
Wyznaczenie i realizowanie celów uznawane jest za jedną z niezbywalnych charakterystyk człowieka. Skuteczność realizacji celów
osobistych może być różna w różnych obszarach aktywności. Człowiek dorosły zwykle realizuje cele związane z funkcjonowaniem
zawodowym oraz rodzinnym (nawet jeśli nie założy własnej rodziny, często np. opiekuje się rodzicami). Jedną z form pracy
zawodowej jest prowadzenie własnej firmy, czyli aktywność przedsiębiorcza. Prezentowane badania zmierzają do odpowiedzi na
pytanie, w jaki sposób wzajemne oddziaływania między sferą pracy i rodziny (konflikt i facylitacja) wiążą się z realizacją celów
osobistych (zawodowych i rodzinnych) przez przedsiębiorców.
W badaniu uczestniczyło 246 przedsiębiorców w wieku od 24 do 69 lat, którzy sami założyli i prowadzą własną firmę oraz są
w związku formalnym lub nieformalnym. Za pomocą metody Analizy Projektów Osobistych każda osoba dokonała oceny 10 celów
osobistych: 5 związanych ze sferą rodzinną i 5 związanych z zawodową. Każdy z 2.460 celów został oceniony na skalach:
Prawdopodobieństwo sukcesu, Jasność planu, Zaangażowanie i Etap realizacji, których wynik ogólny był wskaźnikiem realizacji
celu. Do oceny konfliktu i facylitacji między pracą i rodziną w dwóch kierunkach: Praca-Rodzina i Rodzina-Praca został użyty
Kwestionariusz Dopasowania Pracy i Rodziny.
Zebrane dane zostały poddane analizie wielopoziomowej z wykorzystaniem programu HLM, poziom pierwszy – cele, poziom drugi
– osoby. Wyniki badań pokazały, że oceny celów są bardziej zróżnicowane na poziomie celów pojedynczej osoby w porównaniu do
ocen celów pomiędzy osobami. Zarówno konflikt, jak i facylitacja wykazują odmienne związki z realizacją celów w grupie
przedsiębiorców. Doświadczanie konfliktu Rodzina-Praca jest negatywnie związane z realizacją celów osobistych. W przypadku
oddziaływań pozytywnych pochodzących ze sfery pracy, w których odbiorcą wpływów jest rodzina (Facylitacja Praca-Rodzina),
obserwujemy pozytywny związek z realizacją celów.
Analiza celów osobistych traktowanych jako konstrukty wielopoziomowe pozwala na ujęcie zróżnicowania w ramach systemu
celów pojedynczej osoby oraz zróżnicowania między osobami w zakresie globalnej oceny celów. Badania dają wgląd w naturę
związków konfliktu i facylitacji z realizacją celów w specyficznej grupie osób prowadzących własne firmy.
Poster 16
Tytuł:
(Nie)dopasowanie człowiek-organizacja pod względem realizacji celów a zdrowie psychiczne
i fizyczne – pośrednicząca rola satysfakcji z pracy
Autorzy:
Marta Roczniewska, Sylwiusz Retowski (SWPS Sopot)
Dopasowania człowieka do organizacji stanowi predyktor wielu ważnych zmiennych organizacyjnych, natomiast jego brak jest
potencjalnym stresorem. Zgodnie z koncepcją ukierunkowania regulacyjnego, ludzie doświadczają dopasowania, gdy obrana
strategia realizacji zadań (dążenia vs. ostrożności) dopasowana jest to ich osobowościowego ukierunkowania (promocyjnego vs
prewencyjnego, odpowiednio). Kwestie konsekwencji dopasowania regulacyjnego rozpatrywano również w kontekście organizacji,
dotychczasowe badania dotyczyły jednak skutków interpersonalnej zgodności ukierunkowania pracownika i kierownika czy
formułowanych przez niego komunikatów. W niniejszym projekcie założono szerszą perspektywę badania, w ramach której ocenie
stopnia dopasowania podlega organizacyjny klimat: również środowisko pracy cechować może bowiem ukierunkowanie na
promocyjność vs. prewencyjność atmosfery dla realizowania celów. Ponieważ praca jest aktywnością celową, zaplanowano
zbadanie konsekwencji niedopasowania człowiek-organizacja pod względem strategii realizowania celów w miejscu pracy dla
zdrowia somatycznego i psychicznego. Założono, że mediatorem związku będzie satysfakcja z pracy. W badaniu wzięło udział 169
osób pracujących. Przy pomocy kwestionariuszy sprawdzano osobowościowe i organizacyjne nastawienie regulacyjne oraz
satysfakcję zawodową. Objawy zdrowia fizycznego i psychicznego mierzono Kwestionariuszem GHQ-28. Zgodnie z hipotezami
zaobserwowano, że satysfakcja z pracy stanowi mediator w związku między niedopasowaniem regulacyjnym i negatywnymi
objawami zdrowotnymi. Okazało się, że im większe niedopasowanie (zarówno promocyjne, jak i prewencyjne) tym niższa
satysfakcja, która to z kolei wiąże się z większą liczbą negatywnych symptomów fizycznych, symptomów depresji, niepokoju
i bezsenności oraz zaburzeń funkcjonowania. Wyniki przeprowadzonego badania wskazują na ważną rolę dopasowania do
organizacji pod względem sposobu realizowania celów. Wpływa ono nie tylko na satysfakcję zawodową, ale może przyczyniać się
do negatywnych objawów zdrowotnych. Przeprowadzone badania wskazują na zasadność formułowania celów zawodowych
i strategii ich realizacji w sposób bardziej indywidualny i dostosowany do preferencji pracowników.
46
IX Zjazd PSPS
Poster 17
Tytuł:
Powiedz mi gdzie pracujesz, a powiem ci czy mnie interesujesz. Rola marki pracodawcy
w ocenie nowopoznanych osób
Autorka:
Małgorzata Styśko-Kunkowska (Wydział Psychologii UW)
Jednym z najważniejszych problemów psychologii poznania społecznego jest wyjaśnienie, w jaki sposób aktywizacja pewnej
jednostki wiedzy (np. przekonania, postawy) wpływa na przetwarzanie kolejnych informacji. Mimo szerokiej literatury na temat
roli marki w przetwarzaniu informacji na temat produktów i szerokiej literatury na temat psychologicznego znaczenia marki,
nieliczne są badania dotyczące roli marki konsumenckiej w ocenie innych osób, a niespotykane są badania dotyczące roli marki
pracodawcy. Celem prezentacji jest uzupełnienie tej luki przez określenie wpływu marek na ocenę nowopoznanej osoby będącej
partnerem interakcji i zmiennych wpływających na występowania tego efektu. W jednym z badań quasieksperymentalnych
uczestniczyło 100 młodych dorosłych 19-30 lat. Manipulowano nazwą marki pracodawcy osoby poznanej na imprezie oraz
kontrolowano płeć uczestnika badań oraz psychologiczne znaczenie marki pracodawcy i mierzono wpływ tych zmiennych na ocenę
partnera interakcji. Analizy ujawniły, że istotnymi predykatorami oceny nowopoznanej osoby było psychologiczne znaczenie marki
pracodawcy dla osoby oceniającej lub interakcja marki pracodawcy nowopoznanej osoby i psychologicznego znaczenia marki
pracodawcy, ale tylko kiedy płeć nowopoznanej osoby i osoby oceniającej były spójne.
Poster 18
Tytuł:
Kalibracja skali ocen i efekt kolejności w ocenie kandydatów do pracy
Autorka:
Katarzyna Kowalczyk (Wydział Zarządzania UW)
Rekrutacja pracowników, ewaluacja wniosków grantowych, abstraktów konferencyjnych wymaga porównania serii obiektów.
Przedmiotem analizy są niezależne oceny ilościowe dużego zestawu aplikacji dokonywane przez „recenzentów”. Dotychczasowe
badania korelacyjne (Król, Kowalczyk, 2014) pokazały, że obiekty oceniane na początku otrzymywały gorsze oceny, co tłumaczone
było procesem kalibracji skali. W innych badaniach (Cabanac, Preuss, 2012) wykazano efekt przeciwny: pierwsze obiekty oceniane
były wyżej. Celem wystąpienia jest zaprezentowanie wyników dwóch badań eksperymentalnych (N1=73, N2=100) testujących
wpływ kolejności i kalibracji skali operacjonalizowanej przez instrukcję zawierającą informacje - lub nie - o rozkładzie cech
kandydatów.
Poster 19
Tytuł:
Kto może być szczęśliwy w pracy? Relacje wybranych zmiennych dyspozycyjnych
i sytuacyjnych jako determinant satysfakcji zawodowej
Autor:
Radosław Walczak (Instytut Psychologii UO)
Wiele praca pokazuje relację między konfliktem praca-rodzina a różnymi predykatorami satysfakcji z pracy (ostatnie metaanalizy:
Selvarajan, Cloninger, i Singh, 2013; Allen i wsp., 2012). Jednak stosunkowo niewiele uwagi poświęcono w badaniach
zoperacjonalizowanej niedawno zmiennej indywidualnej - podstawowej samoocenie (Core Self Evaluation - Judge, Erez, Bono
i Thoresen, 2003) oraz jej roli w kształtowaniu zadowolenia z pracy w świetle zaangażowania w pracę i konfliktu praca-rodzina.
Planowane wystąpienie ma na celu zaprezentowanie badań uzupełniających tą lukę. Zbadano n=1021 pracujących w różnych
branżach na różnych stanowiskach, za pomocą wstępnie zaadaptowanych Polskich wersji narzędzi do pomiaru CSE oraz konfliktu
rodzina-praca. Podczas wystąpienia zostaną przedstawione wyniki analiz ścieżkowych weryfikujących w Polskich warunkach model
zależności teoretycznych między podstawową samooceną (CSE), zaangażowaniem w pracę, oraz konfliktem rodzina-praca jako
predykatorów zadowolenia z pracy.
Poster 20
Tytuł:
Czy masz twarz lidera? Zależność między spostrzeganą dominacją w twarzach polskich liderek
i liderów, a sukcesem w biznesie
Autorki:
Dorota Wiśniewska, Iga Czenskowska (SWPS Warszawa)
Aparycja jest tak samo ważna jak umiejętności – twierdzą naukowcy z Uniwersytetu w Kent – a w byciu dobrym szefem, oprócz
kompetencji, istotną rolę odgrywa to, jak wygląda nasza twarz (2013). Badania wskazują, że na podstawie wyglądu twarzy
wyciągamy wiele wniosków o człowieku: przewidujemy przebieg jego kariery zawodowej (Muller, Mazur, 1984), sukces
w wyborach (Todorov, 2005), a z twarzy prezesa możemy nawet „wyczytać” sukcesy finansowe firmy (Rule i Ambady, 2008). Celem
47
IX Zjazd PSPS
przeprowadzonych badań było sprawdzenie, czy percepcja twarzy polskich liderek i liderów pozwoli na ocenę ich sukcesów
zawodowych, co wpływa na preferencje wyboru szefa oraz czy osoby atrakcyjne są wyżej oceniane pod względem cech
przywódczych? W dwóch badaniach kwestionariuszowych wzięło udział 180 osób. Ocenie podlegały zdjęcia twarzy biznesmenów
(z listy 100 Najbogatszych Polaków magazynu Forbes) i biznesmenek (z listy 100 Kobiet Biznesu Pulsu Biznesu). Wyniki pokazały,
że poziom spostrzeganych cech ułożył się w określony profil analogiczny dla biznesmenów z początku i końca rankingu, gdzie wyżej
ocenione zostały cechy przywódcze. W przypadku oceny twarzy kobiet profil był powiązany z miejscem w rankingu. U prezesek
z początku rankingu istotnie wyżej oceniano cechy przywódcze oraz preferencje wyboru na szefową niż u prezesek z końca
rankingu. W przypadku mężczyzn porównanie wyodrębniło istotne różnice w przypadku dwóch cech: dominacji i sympatyczności.
Kolejne analizy wykazały, że preferencje wyboru szefa są istotnie pozytywnie i silnie powiązane z sympatycznością, poziomem
kompetencji, zaufaniem, liderskością. Wybór szefa – zarówno kobiety jak i mężczyzny - nie jest natomiast powiązany z oceną jego
dominacji. W badaniu sprawdzono również wpływ atrakcyjności na ocenę spostrzeganych cech przywódczych. Okazało się, że
prezesi bardziej atrakcyjni zostali ocenieni wyżej pod względem sympatyczności, kompetencji, zaufania, liderskości i preferencji
wyboru na szefa. W przypadku kobiet atrakcyjność nie wpłynęła na ocenę spostrzeganych cech przywódczych.
Poster 21
Tytuł:
Wpływ odległości na znaczenie poszczególnych elementów wizerunku miejsca
Autorzy:
Wojciech Cwalina, Paweł Koniak, Robert Mackiewicz (SWPS)
Celem prezentowanych badań było zbadanie możliwości aplikacyjnych teorii poziomów konstruowania (CLT; Liberman, Trope
i Stephan, 2007; Trope i Liberman, 2010) w odniesieniu do miejsc (miast, regionów, państw). Według tej teorii wraz ze wzrostem
odległości psychologicznej od obiektu, jego reprezentacja umysłowa staje się bardziej abstrakcyjna, pomijane są drugorzędne
cechy obiektu itd. Z kolei reprezentacje umysłowe obiektów bliższych są bardziej konkretne, bogate w szczegóły, przy czym mogą
to być szczegóły przypadkowe lub peryferyczne. W efekcie dystans wpływa na to, które cechy obiektu (np. produktu) mają
znaczenie dla jego ocen oraz zachowań wobec niego.
Badania weryfikujące założenia CLT koncentrowały się głównie na znaczeniu odległości czasowej, rzadziej natomiast analizowano
znaczenie odległości fizycznej – w żadnych z dotychczasowych badań nie analizowano jednak wpływu odległości na reprezentację
tak specyficznych obiektów jakimi są miasta, regiony czy kraje. Tymczasem teoria ta w odniesieniu do miejsc może mieć duże
zastosowanie praktyczne, np. z perspektywy promocji miast i regionów czy marketingu turystycznego.
Jeżeli odległość od miejsca wpływa na jego reprezentację umysłową, to można przypuszczać, że odległość ta zmienia znaczenie
poszczególnych elementów wizerunku miejsca. Szczególnie użyteczne w tym kontekście wydaje się rozróżnienie na składające się
na wizerunek miejsca cechy psychologiczne i cechy funkcjonalne (Alcañiz, García i Blas, 2009; Echtner i Ritchie, 1991, 1993). Cechy
funkcjonalne są cechami bardziej namacalnymi czy mierzalnymi, podczas gdy cechy psychologiczne są bardziej abstrakcyjne, mniej
konkretne. Tym samym na podstawie CLT można przewidywać, że zwiększająca się odległość od miejsca będzie powodować wzrost
znaczenia cech psychologicznych i jednocześnie zmniejszać wagę cech funkcjonalnych w jego ocenie globalnej, jak również jego
atrakcyjności.
Hipoteza ta była weryfikowana w serii czterech eksperymentów, których wyniki zostaną zaprezentowane w wystąpieniu.Celem
prezentowanych badań było zbadanie możliwości aplikacyjnych teorii poziomów konstruowania (CLT; Liberman, Trope i Stephan,
2007; Trope i Liberman, 2010) w odniesieniu do miejsc (miast, regionów, państw). Według tej teorii wraz ze wzrostem odległości
psychologicznej od obiektu, jego reprezentacja umysłowa staje się bardziej abstrakcyjna, pomijane są drugorzędne cechy obiektu
itd. Z kolei reprezentacje umysłowe obiektów bliższych są bardziej konkretne, bogate w szczegóły, przy czym mogą to być
szczegóły przypadkowe lub peryferyczne. W efekcie dystans wpływa na to, które cechy obiektu (np. produktu) mają znaczenie dla
jego ocen oraz zachowań wobec niego.
Poster 22
Tytuł:
Był sobie plac... Analiza potrzeb mieszkańców Osiedla przy ulicy Krochmalnej w Warszawie
związanych z przestrzenią miejską.
Autorzy:
Magdalena Budziszewska, Bastecka Anna, Ciukszo Małgorzata, Daniluk Paweł, Dzioba
Magdalena, Falkowska Marta, Gromke Karolina, Jodziewicz Błażej, Majchrzak Dominika,
Marszałęk Marta, Puczyńska Angelika, Stankiewicz Dorota, Warszawski Rafał, Wydro Laura
(APS)
48
IX Zjazd PSPS
Projekt opisuje na czterech posterach wyniki badania wykorzystania przestrzeni miejskiej i potrzeb mieszkańców związanych z tą
przestrzenią. Dotyczy on obszernego placu w centrum Warszawy, przy ul. Krochmalnej, będącego obszarem działań organizacji
społecznej "na Miejscu", pragnącej rewitalizować i tworzyć przyjazne ludziom przestrzenie miasta. Poprzez wykorzystanie metod
jakościowych, ilościowych i metod psychologii środowiskowej, a więc wywiadów, zdjęć, map ewaluatywnych i obserwacji starano
sie opisać zarówno obecne funkcjonowanie tej przestrzeni jak i potrzeby ludzi. Badanie objęło też sporą grupę młodzieży
z pobliskiej szkoły. Wyniki wskazują, że dla mieszkańców, postulowane przez organizacje i psychologów potrzeby takie jak
integracja i tworzenie społeczności, nie są na pierwszym miejscu. Badanie zostało zrealizowane w ramach zajęć przez studentów
specjalności Psychologia Społeczności w Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Poster 23
Tytuł:
Osobowościowe uwarunkowania systemu emocjonalnego w okresie wczesnej i późnej
dorosłości
Autorki:
Paulina Sukiennik, Martyna Terebus, Katarzyna Włodarska, Emilia Zyskowska (UKSW)
Celem prezentowanych badań było ustalenie jak cechy osobowości łączą się z systemem emocjonalnym we wczesnej i późnej
dorosłości. Ramy teoretyczne badań stanowiła z jednej strony koncepcja osobowości w ujęciu Lewisa Goldberga, z drugiej zaś
strony teoria zróżnicowanych emocji DET Carrolla E. Izarda. Bazując na modelu Goldberga, DeYoung, Quilty i Peterson wskazali na
istnienie dwóch odrębnych (ale skorelowanych) aspektów w obrębie Wielkiej Piątki, reprezentujących pośredni poziom struktury
osobowości pomiędzy cechami niższego rzędu a podstawowymi wymiarami. Zaś według teorii zróżnicowanych emocji DET, każda
z 12 podstawowych emocji spełnia nie tylko funkcję adaptacyjną, ale wpływa również na rozwój osobowości w odpowiedni sposób
motywując, organizując i regulując zachowanie człowieka, również w relacjach interpersonalnych.
W badaniach zastosowano kwestionariusz IPIP-BFAS DeYoung'a, Quilty i Petersona w polskiej adaptacji W. Strusa, J. Cieciucha,
T. Rowińskiego oraz Skalę Zróżnicowanych Emocji DES-IV Carrolla E. Izarda w polskiej adaptacji Jarosława Jastrzębskiego.
Badaniami objęto dwie grupy osób – studentów przed 25 rokiem życia oraz osoby starsze po ukończeniu 50 roku życia.
Przeprowadzona analiza macierzy korelacji wykazała, że najwięcej istotnych statystycznie zależności otrzymano dla labilności
i wewnętrznego niepokoju (aspekty neurotyczności), które korelują pozytywnie z emocjami negatywnymi (smutkiem, złością,
wrogością, strachem, nieśmiałością i poczuciem winy) oraz dla entuzjazmu i asertywności (aspekty ekstrawersji), które wykazują
dodatnie związki z emocjami pozytywnymi (zainteresowanie, radość) w obu badanych grupach. Natomiast ujemne związki obu
aspektów ekstrawersji z emocjami negatywnymi otrzymano jedynie dla grupy osób młodszych.
Poster 24
Tytuł:
Style radzenia sobie z lękiem w sytuacji społecznej ekspozycji a poziom dogmatyzmu
Wypowiedzi
Autorzy:
Joanna Zinczuk-Zielazna, Monika Obrębska (Instytut Psychologii UAM)
Weinberger, Schwartz i Davidson opisali cztery style radzenia sobie z bodźcami zagrażającymi, między innymi styl
represywny/wypierający (repressive coping style). Osoby reprezentujące ten styl radzenia sobie mają skłonność do blokowania
percepcji zagrożenia, zaprzeczają doświadczeniu negatywnego afektu oraz wykazują tendencję do postrzegania siebie
w pozytywnym świetle. Ujawniając w metodach opartych na samoopisie (np. kwestionariuszowych) niski lęk reagują w warunkach
stresu dużym pobudzeniem fizjologicznym i behawioralnym. W referacie przedstawimy badanie eksperymentalne, w którym
zmierzono poziom lęku w wypowiedziach osób wypierających, osób niskolękowych i wysokolękowych (wyłonionych przy pomocy
kwestionariuszy: Skali lęku jako cechy - STAI Spielbergera oraz Skali Aprobaty Społecznej Marlowe’a - Crowne’a) wygłaszanych
w sytuacji społecznej ekspozycji. Przeanalizujemy związek między lękiem a dogmatyzmem, korzystając z opracowanego przez
Suitberta Ertela Wskaźnika Dogmatyzmu. Zaprezentujemy wyniki badania, w którym uzyskano istotne różnice między
wyróżnionymi grupami zarówno w zakresie ogólnego Wskaźnika Dogmatyzmu jak i czterech z siedmiu jego podwymiarów. Wyniki
wskazują, iż osoby wypierające są w istocie osobami wysokolękowymi, a nowatorstwo badania polega na zastosowaniu metody
formalnej analizy wypowiedzi, podczas gdy większość badań opisywanych w literaturze przedmiotu koncentrowała się na
wskaźnikach fizjologicznych i/lub behawioralnych wysokiej lękowości osób wypierających.
49
IX Zjazd PSPS
Poster 25
Tytuł:
Zagrożenie interesu własnego jako sytuacyjny wyznacznik poziomu roszczeniowości
Autorzy:
Jarosław Piotrowski (SWPS Poznań), Magdalena Żemojtel-Piotrowska (UG)
Interes własny jednostki ma podstawowe znaczenie w kształtowaniu relacji społecznych i przekonań na ich temat (Cisłak,
Wojciszke, 2006; Grzelak i in., 1994; Reykowski, 1990). Przyjmować może formę zagrożenia interesu indywidualnego, bądź
interesu całej grupy, do której jednostka należy. Osoby roszczeniowe zdają się silnie koncentrować na realizacji interesu własnego,
indywidualnego bądź grupowego. Z tego względu wszelkie sytuacje, w których dochodzi do zagrożenia interesu własnego powinny
skutkować wzrostem nasilenia postaw roszczeniowych. Zagrożenie grupowe powinno wpływać istotnie na poziom roszczeniowości
biernej (oraz być może odwetowej), a zagrożenie indywidualne na poziom roszczeniowości aktywnej i odwetowej.
Przeprowadzono cztery badania eksperymentalne. W pierwszym z nich (N = 120) , badanymi byli mieszkańcy Trójmiasta)
manipulacja zagrożeniem interesu grupowego (informacje o tym, jakie niepożądane skutki i utrudnienia dla mieszkańców
Trójmiasta niesie ze sobą Euro 2012) wywarła wpływ jedynie na poziom roszczeniowości odwetowej. Drugie badanie,
przeprowadzone na osobach bezrobotnych (N = 120), wykazało że bezpośrednie w czasie zagrożenie interesu własnego prowadzi
do wzrostu poziomu roszczeniowości aktywnej i odwetowej. Eksperyment trzeci, dotyczący zagrożenia indywidualnego,
przeprowadzony został na nauczycielach (N = 40). W sytuacji zagrożenia utratą nagrody osoby badane wykazywały wyższy poziom
roszczeniowości odwetowej. W ostatnim badaniu (uczestnikami byli studenci, N = 160) zbadano wpływ obu typów zagrożeń
(w schemacie 2x2). Zagrożenie interesu grupowego (niezależnie od występowania zagrożenia indywidualnego) prowadziło do
wzrostu poziomu roszczeniowości biernej. Nie zaobserwowano wpływu manipulacji eksperymentalnej na roszczeniowość aktywną.
Wystąpił interakcyjny wpływ zagrożenia na roszczeniowość odwetową: jej poziom wzrastał w sytuacji zagrożenia interesu
grupowego, ale jedynie w sytuacji braku zagrożenia interesu indywidualnego.
Poster 26
Tytuł:
Roszczeniowość a skłonność do infrahumanizacji
Autorzy:
Michał Wiechetek, Rafał Bartczuk (KUL), Anna Batory (APS), Krzysztof Kwapis (Akademia
Ignatianum w Krakowie)
W wyniku kategoryzacji społecznych i podziału na My-Oni, osoby skłonne są dewaloryzować członków grup „obcych” (Tajfel, Billig,
Bundy, Flament, 1971). Jedną z subtelnych form dewaloryzacji jest infrafumanizacja, polegająca na przypisywaniu członkom grupy
„obcej” mniejszej zdolności do przeżywania emocji wtórnych (typowo ludzkich) w porównaniu z grupą „własną” (Rohmann,
Niedenthal, Brauer, Castano, Leyens, 2009; Mirosławska, Kofta, 2007). Procesy te są również widoczne w relacjach
międzygrupowych z obszaru życia politycznego. Celem prezentowanych badań jest ocena wzajemnych powiązań pomiędzy
infrahumanizacją a roszczeniowością. Roszczeniowość rozumiana jest tutaj jako „gotowość do wysuwania żądań oraz
koncentrowanie się na obronie własnych praw” a co za tym idzie może stanowić istotny aspekt sądów i zachowań społecznych
(Piotrowski, Żemojtel-Piotrowska, 2009).
Bazując na głównej osi podziału polskiej sceny politycznej, badaniami objęto sympatyków dwóch konkurencyjnych ugrupowań
politycznych: PiS i PO (łącznie 112 osób). Uczestnicy wypełnili dwie metody: Kwestionariusz Roszczeniowości w opracowaniu
Piotrowskiego i Żemojtel-Piotrowskiej (2009) oraz Listę emocji zaczerpniętych z badań Mirosławskiej i Kofty (2007). Wyniki
ujawniły specyficzne powiązania w zakresie analizowanych zmiennych.
Poster 27
Tytuł:
Autor:
Postawa wobec seksu jako zmienna różnicująca ocenę atrakcyjności fizycznej
Przemysław Zdybek (Instytut Psychologii UO)
Prezentowane badania pokazują zależność pomiędzy postawą wobec seksu (sociosexuality) a preferencjami poszczególnych cech
wyglądu ocenianej osoby. Wiele badań podkreśla istotność pewnych czynników modyfikujących naszą preferencję atrakcyjności
fizycznej (Buss, 1990; Pawlowski, 2009; Sigh, 1990; Feingold, 1990). Jednym z interesujących konstruktów będących przez
pewnych badaczy podnoszony do rangi różnicy indywidualnej jest socioseksualność (sociosexuality; Simpson i Gangestad, 1991).
Bailey i inni (2000 s.541-542) badając powyższy konstrukt wykazują, że efekt genetyczny nieaddytywny jest silny i istotny (0,49),
efekt addytywny środowiskowy jest nieistotny a nieaddytywny środowiskowy jest istotny i porównywalny, choć o nieco niższych
parametrach estymacji (0,47). Pomimo, iż pojawiają się pojedyncze badania prezentujące zależności pomiędzy socioseksualnością
a percepcja atrakcyjności, brak jest jednak całościowych, zbiorczych badań pokazujących jak ta zmienna różnicuje wiele cech
50
IX Zjazd PSPS
atrakcyjności. Prezentowane badanie pokazuje istotny efekt różnicowania cech atrakcyjności przez grupę 70 kobiet (wiek M=21,07
SD=4,31) i 52 mężczyzn (wiek M=25,40 SD=5,71). Posłużono się autorskim programem umożliwiającym budowanie sylwetki
potencjalnego partnera / partnerki w czasie rzeczywistym poprzez interface programu komputerowego. Wykazano istotne
statystycznie różnice w preferencji kobiet co do grubości tkanki tłuszczowej na pośladkach i brzuchu, szerokości ramion i wzrostu
u ocenianych mężczyzn. W przypadku preferencji mężczyzn oceniających sylwetki kobiece nie potwierdziły się hipotezy dotyczące
różnicowania przez SOI wskaźnika taliowo - biodrowego (WHR), choć są pewne dowody na różnicowanie preferencji, co do
grubości tkanki tłuszczowej, szerokości ramion, włosów, budowy nosa i rozstawu oczu.
Sobota 13:00-14:40
Sesja II
Poster 1
Tytuł:
Zmiany w predyktorach wybaczania zbrodni katyńskiej pod wpływem agresji rosyjskiej na
Ukrainę
Autorzy:
Katarzyna Hamer, Marta Penczek (Instytut Psychologii PAN), Michał Bilewicz (Centrum Badań
nad Uprzedzeniami UW)
Badanie dotyczyło predyktorów wybaczania Rosjanom zbrodni katyńskiej przez Polaków. W okresie 2 marca – 2 kwietnia 2014
przebadano 335 studentów różnych polskich Uczelni. Już po rozpoczęciu badań doszło do rosyjskiej inwazji na Krym i zagrożenia
wojennego na Ukrainie. Do analiz wzięto dwie grupy studentów zbadane przed oraz kolejne dwie zbadane już po rozpoczęciu
rosyjskiej agresji.
Inwazja rosyjska na Ukrainę nie zmieniła tendencji do wybaczania wśród badanych Polaków. Nie spowodowała też zmian
w poziomie tożsamości narodowej, autorytaryzmu (RWA), orientacji na dominację społeczną (SDO), ani w Przyjmowaniu
Perspektywy (podskala empatii). Zmienił się natomiast wpływ tych zmiennych na przebaczenie. Identyfikacja narodowa badanych
Polaków stała się silnym negatywnym predyktorem wybaczania zbrodni katyńskiej wobec Rosjan, natomiast empatia (wynik
ogólny), która przed inwazją była pozytywnym predyktorem, straciła tę funkcję. Także RWA, który przed inwazją było negatywnym
predyktorem wybaczania Rosjanom, przestał być istotny. Nie zanotowano natomiast zmian w SDO, która jest w obu przypadkach
istotnym negatywnym predyktorem przebaczenia wobec Rosjan, ani w roli Przyjmowania Perspektywy (podskala empatii), która
jest predyktorem pozytywnym.
Poster 2
Tytuł:
Better off in communist times? A comparative assessment of nostalgia and subjective wellbeing in Romania and Poland
Autorzy:
Sergiu Bălţătescu (University of Oradea), Monika Prusik (Wydział Psychologii UW)
In a study conducted in 2010, 72% of the Romanian respondents over 38 years old reported that they were satisfied or very
satisfied with their lives before 1989, while only 47% of them reported they were satisfied or very satisfied with their lives in the
present times. In a Polish survey conducted in about the same period of time, conducted also on representative national sample,
64% of the respondents at least of age 40 assessed their lives before 1989 as being rather well, well or very well, while less than
46% of them reported that they felt that their present lives were rather well, well or very well. The described phenomenon might
be considered one of a symptom of persistent nostalgia affecting a large part of the population in both countries. Moreover, there
are data showing that this particular phenomenon is not only limited to two countries, but might be quite common in the postcommunist countries in general, and this way is even more important and worth of scientific analysis. In the proposed paper we
will compare the results of polls conducted in Romania and Poland. Using multivariate techniques, we will test three explanatory
hypotheses: the role of socio-demographic characteristics of participants in both studies (middle age and third age people in postcommunist countries are usually less happy than younger people), some biases in remembering the past (forgiving, prospect, and
reconstruction of the past) (Hagerty, 2003), and collective memory effects (Halbwachs, 1952/1992). We will also discuss the
importance of the results in the context of main social psychological theories of remembering as well the possible contribution of
the obtained results for the political and economic reforms policies in Eastern Europe.
51
IX Zjazd PSPS
Poster 3
Tytuł:
Braterstwo w cierpieniu. Poczucie wiktymizacji a stosunek do uchodźców
Autor:
Mateusz Olechowski, Michał Bilewicz (Wydział Psychologii UW)
Kwestia uprzedzeń wobec osób ubiegających się o azyl w Europie była intensywnie badana przez psychologów społecznych
i politycznych ( Verkuyten , 2004 ; Louis , 2007 ). Postawy wobec takich osób są kształtowane m. in. przez lęki , poczucie zagrożenia
, dyskursy antyimigracyjne i wrogie normy społeczne. Jednocześnie, wiele społeczeństw europejskie ma w swojej historii
doświadczenia wiktymizacji mogących stać się źródłem empatycznych reakcji wobec osób, które pochodzą z krajów obecnych
konfliktów etnicznych, wojen czy ludobójstwa (Vollhardt, 2009). Przeprowadzono dwa badania sprawdzające tę hipotezę. Badanie
1 pokazało, że wykluczające przekonania o byciu ofiarą ("tylko my byliśmy prawdziwymi ofiarami") są związane z negatywnymi
postawami wobec uchodźców. Badanie 2 zostało przeprowadzone w Łomży, gdzie istniały dwa duże ośrodki dla osób ubiegające
się o azyl. Część lokalnej społeczności sprzeciwiała się obecności azylantów, co prowadziło do poważnych konfliktów między
społecznościami. Wyniki badania o charakterze pre-test/post-test sugerują, że edukacyjne akcje lokalnej organizacji pozarządowej
doprowadziły do wzrostu poczucia inkluzywnej witkymizacji (dostrzegania podobieństwa wiktymizacji) wśród polskich uczestników
i lepszych postaw wobec Czeczenów.
Poster 4
Tytuł:
Rodzaje aktywności obywatelskiej a postawy narodowe: patriotyzm i nacjonalizm
Autor:
Ryszard Klamut (Politechnika Rzeszowska)
Plakat przedstawia zależności pomiędzy poziomem przeżywania patriotyzmu i nacjonalizmu a zaangażowaniem w różne rodzaje
aktywności obywatelskiej. Aktywność obywatelska opisana jest przez cztery jej rodzaje, wyróżnione przy zastosowaniu dwóch
kryteriów – stosunku jednostki do grupy (aktywność indywidualna bądź grupowa) oraz rodzaju zaangażowania społecznego (służba
lub władza). W efekcie wyróżnione zostały cztery rodzaje aktywności nastawionej na interes społeczny: społecznikostwo,
partycypacja społeczna, indywidualna aktywność polityczna oraz partycypacja polityczna. W badaniach zastosowano narzędzia:
Skala Postaw Narodowych K. Skarżyńskiej i Termometr uczuć oraz autorski Kwestionariusz Aktywności Obywatelskiej. Do
weryfikacji przyjęto hipotezy wskazujące na wyższy poziom zaangażowania w aktywność obywatelską osób charakteryzujących się
wyższym poziomem patriotyzmu badanego tak na poziomie emocjonalnego ustosunkowania się, jak i skal samoopisowych. Wyższy
poziom zależności powinien być widoczny w ramach aktywności nastawionych na służbę. Interesujące jest także znaczenie
nacjonalizmu w wyjaśnianiu aktywności obywatelskiej. W badanej zależności znaczenie mogą również odgrywać takie czynniki, jak
wiek, płeć czy poglądy polityczne.
Badania trwają, zakładana grupa to ok. 300 osób - mieszkańców Podkarpacia, studentów oraz osób w wieku dojrzałym.
Poster 5
Tytuł:
When human is less human? Taking agent perspective causes dehumanization of recipient.
Autorzy:
Natalia Frankowska, Bogdan Wojciszke (SWPS)
The project is based on the Agent-Recipient Model (ARM) and constitutes an empirical verification of that. In two experiments
(N = 140), we explored whether taking agent or recipient perspective influences changes in assessment of self or others. These
two roles affect the assessment of others. Agent perspective in comparison to recipient perspective is focused on target and
results, therefore agent perceives the world in an instrumental way and as a result — dehumanize recipient. While recipient
humanizes agent of whom is dependent, and who is getting close to him. Our two research confirm this. In study 1 (N = 60) agents
dehumanized recipients when they were necessary in achieving the target. While Study 2 (N = 90) shows that this effect does not
apply to persons outside the interaction. When participants did not assess to each other – recipients humanized agents less than
conversely. Taking agent and recipient perspectives was manipulated by changing of recipient’s image by agents in computer
application styleadvisor24. Dehumanization was measured by assigning uniquely human emotions and psychological ability.
Poster 6
Tytuł:
Czy “Inny” zawsze musi być obcy? Wpływ dystansu kulturowego na postawy wobec “Innego”
Autorzy:
Maria Krynska, Paweł Boski (SWPS)
Przeprowadzono serię 3 badań, których celem było zbadanie wpływu dystansu kulturowego na postawy wobec “Innego” (osoby
czarnoskórej). Dystans kulturowy jest rozumiany jako stopień podobieństwa osób badanych i osoby czarnoskórej pod względem
52
IX Zjazd PSPS
używanego języka oraz realizowanych skryptów kulturowych. Osoby badane miały za zadanie ustosunkować się do czarnoskórej
aktorki z video, która w zależności od warunku: mówiła po polsku o polskim święcie (warunek najniższego dystansu kulturowego:
polski, Boże Narodzenie), mówiła po polsku o afro - amerykańskim święcie (warunek umiarkowanego dystansu kulturowego:
polski, Kwanzaa), mówiła po angielsku o święcie afro - amerykańskim (warunek najwyższego dystansu kulturowego: angielski,
Kwanzaa) lub była jedynie widoczna na zdjęciu (grupa kontrolna). W Badaniu 1 badano wpływ dystansu kulturowego
i uwrażliwienia na własną śmiertelność (TMT, Terror Management Theory, Rosenblatt, Greenberg, Solomon, Pyszczyński i Lyona,
1989) na postawy wobec Innego oraz jego inkluzywność do danej grupy kulturowej. Pomiaru dokonano z użyciem Testu postaw
utajonych (IAT, Implicit Association Test). Okazało się, że dystans kulturowy miał wpływ na tendencję do przypisywania Innemu
tożsamości polskiej lub afrykańskiej. Uzyskano też preferencje osób badanych na rzecz Białych w porównaniu z Czarnymi.
Uwrażliwienie na własną śmiertelność nie miało istotnego wpływu na postawy wobec Innego. W Badaniu 2 badano wpływ
dystansu kulturowego na poziom przypisywanych ludzkich potencjałów (dehumanizacja, Kofta, Baran i Tarnowska, 2013) oraz na
postawy wobec Innego. Postawiono hipotezę, że osoby badane będą oceniać Innego o umiarkowanym dystansie kulturowym, jako
bardziej sympatycznego i o większym ludzkim potencjale niż Innego o wysokim lub niskim dystansie kulturowym. Analiza Skali
ludzkich potencjałów pozwoliła na wyróżnienie 3 czynników: refleksyjności, tradycjonalizmu i abstrakcyjności.
Poster 7
Tytuł:
Postawy wobec różnorodności społecznej w sąsiedztwie i centrum miasta
Autorka:
Sabina Toruńczyk-Ruiz (ISS UW)
Konsekwencje różnorodności społecznej są przedmiotem intensywnej dyskusji z udziałem zarówno mediów, polityków, jak
i naukowców. Jako że w krajach Europy Zachodniej najbardziej nasila się różnorodność etniczna, to ona jest najczęściej
przedmiotem zainteresowania badaczy, zaś niewiele uwagi poświęca się innym wymiarom zróżnicowania ludności.
W ramach wystąpienia zaprezentowane zostaną wyniki badań koncentrujących się na postrzeganiu i konsekwencjach
różnorodności etnicznej, społeczno-ekonomicznej i wiekowej w odniesieniu do dwóch skal miejsca: sąsiedztwa i centrum miasta.
Przewidywano, że w sąsiedztwie preferowany jest względnie homogeniczny skład ludności, zaś w centrum miasta akceptowana
jest większa różnorodność ludzi. Hipotezę tę weryfikowano w dwóch badaniach, jakościowym (N=40) i ilościowym (N=300),
przeprowadzonych wśród mieszkańców Warszawy. Badanie jakościowe, zrealizowane w trzech różnorodnych sąsiedztwach,
ujawniło zaskakującą obojętność wobec różnorodności etnicznej, społeczno-ekonomicznej i wiekowej. Obojętność ta powiązana
była jednak raczej z wzajemną izolacją odmiennych grup w sąsiedztwie niż z chęcią aktywnego kontaktu między nimi. W efekcie,
różnorodność w sąsiedztwie nie skutkowała podniesieniem kapitału społecznego ani wyższym przywiązaniem do miejsca. Będące
w trakcie realizacji badanie ilościowe weryfikuje zależność między różnorodnością społeczną w sąsiedztwie i w centrum miasta
a przywiązaniem do miejsca i postawami wobec różnorodności. Badanie ma również na celu sprawdzenie, czy osoby postrzegające
swoje sąsiedztwo jako różnorodne są mniej do niego przywiązane niż osoby postrzegające je jako homogeniczne, oraz roli reakcji
afektywnych na otoczenie w wyjaśnianiu tej zależności.
Poster 8
Tytuł:
Deklarowane i automatyczne reakcje na kampanię społeczną dotyczącą związków
partnerskich w zależności od poziomu liberalizmu i tolerancji wobec homoseksualizmu
Autorka:
Dominika Maison (Wydział Psychologii UW)
Reakcje na kampanie społeczne cechuje często ambiwalencja wynikająca na przykład z tego, że występuje konflikt między tym jak
osoba uważa, że powinna zareagować na reklamę, a jej prawdziwą reakcją. Z tego względu w kontekście reklam społecznych coraz
częściej poszukuje się automatycznych i będących poza kontrolą respondentów pomiarów ich reakcji na reklamy, jak np. pomiary
fizjologiczne. W przeprowadzonym badaniu (n=131) zaprezentowano uczestnikom reklamę społeczną dotyczącą legalizacji
związków partnerskich. W zależności od warunków badania reklamy różniły się płcią pokazanych na zdjęciu obejmujących się osób:
(a) kobieta i mężczyzna; (b) dwie kobiety; (c) dwóch mężczyzn. Pomiar zmiennych zależnych obejmował trzy zmienne
deklarowane: (a) 6 podstawowych emocji wg. Ekmana; (b) ocenę reklamy; (c) ocenę kampanii oraz (d) jedną zmienną mierzącą
automatyczne reakcje emocjonalne (mikroekspresje) przy pomocy Facereadera (opartego również o emocje podstawowe
Ekmana). Wyniki pokazały zdecydowanie najbardziej negatywne deklarowane reakcje na reklamę z dwoma mężczyznami i brak
różnic w rekcji na reklamę z dwiema kobietami oraz kontrolną (kobieta i mężczyzna). Natomiast pomiar automatycznej reakcji
emocjonalnej w oparciu o mikroekspresje pokazał również silne rekcje emocjonalne na reklamę prezentującą dwie kobiety (min.
złość i zaskoczenie). Mimo, że reklamy nie odwoływały się bezpośrednio do homoseksualizmu wystąpiły wyraźne reakcje na nie
w zależności od poziomu liberalizmu osób badanych oraz ich tolerancji na homoseksualizm (mierzonej zarówno w sposób jawny,
53
IX Zjazd PSPS
jak i utajony – IAT), reakcje te były szczególnie silne w przypadku oceny kampanii (jej sensowności, wartości dla społeczeństwa,
itp.). Osoby o niższym deklarowanym poziomie liberalizmu i tolerancji wobec homoseksualizmu reagowały zdecydowanie bardziej
negatywnie na reklamę pokazującą dwóch mężczyzn, niż pozostałe wersje reklamy, natomiast osoby o wysokim poziomie
liberalizmu i tolerancji odbierały tę kampanię bardziej pozytywnie, niż gdy na zdjęciu były dwie kobiety lub osoby płci mieszanej.
Poster 9
Tytuł:
Auto-dehumanizacja osób niepełnosprawnych
Autor:
Marek Drogosz (SWPS)
Przeprowadzono dwa badania dotyczące postrzegania grup własnej i obcych na wymiarach ciepła i kompetencji (Fiske i in., 2002)
oraz natury i unikalności ludzkiej (Haslam, 2006). W pierwszym badaniu (N=160) wzięli udział zdrowi studenci oraz osoby
niskorosłe. Wyniki badania pokazały, iż osoby niskorosłe przypisują własnej grupie cechy związane z wymiarami ciepła oraz
unikalności ludzkiej w mniejszym stopniu niż osoby pełnosprawne. W drugim badaniu (N=100) wzięły udział osoby zdrowe oraz
hospitalizowani schizofrenicy. Okazało się, że osoby psychicznie chore postrzegają własną grupę jako mniej ciepłą i mniej
kompetentną niż osoby zdrowe, ponadto przypisują sobie mniej pozytywnych i więcej negatywnych cech natury ludzkiej oraz
ogólnie mniej cech unikalności ludzkiej. Wyniki obu badań sugerują, że osoby niepełnosprawne mają wyraźną tendencję do autodehumanizacji, czyli postrzegania własnej grupy jako mniej ludzkiej od pełnosprawnej większości.
Poster 10
Tytuł:
Tożsamość Łemków – propozycja badań psychologicznych
Autor:
Adam Żaliński (Instytut Psychologii KUL)
Łemkowie należą do coraz częściej studiowanych grup etnicznych zamieszkujących Polskę. Trudno jest jednak znaleźć przykłady
badań psychologicznych dotyczących przedstawicieli tej zbiorowości. Od czasu przemian politycznych przełomu lat 80 i 90
łemkowska tożsamość jest poddawana szczególnym przemianom, może się w pełni urzeczywistnić w swojej złożoności, jak i może
być analizowana z punktu widzenia wielorakich ujęć naukowych (Żaliński, 2013). Plakat prezentuje propozycje badań
psychologicznych, które zmierzają do analizy tożsamości łemkowskiej, jej specyfiki na tle innych grup etnicznych.
Poster 11
Tytuł:
Jak szybko wypełnić puszkę wolontariusza hospicjum
Autorzy:
Anna Jeziorowska, Jakub Kuś, Marcin Szulżycki, Rafał Węgrzyn, Anna Dolina, Przemek
Korotusz (SWPS Wrocław)
W naszym badaniu podjęliśmy się wykazania konkretnych czynników, które wpływają na przekazywanie datków charytatywnych.
Chcieliśmy ustalić, co sprawia, że interakcja pomiędzy wolontariuszem, a osobą proszoną o datek kończy się sukcesem, czyli
przekazaniem pewnej kwoty. Pierwotne hipotezy badawcze dotyczyły percepcji regionalizmu przez badanych oraz efektu widowni
na przekazywanie datków na cel charytatywny. Założyliśmy, że osoby badane będą chętniej przekazywały datki cel charytatywny,
który jest związany z regionem, w którym mieszkają (w porównaniu do celu bardziej ogólnego). Zostały one zweryfikowane
w dwóch badaniach terenowych, zrealizowanych w Sopocie oraz w Krakowie. Uzyskane wyniki nie potwierdziły jednak
postawionych hipotez badawczych - ani manipulacja regionalizmem celu charytatywnego, ani efektem widowni nie wpływały na
składanie datków. Wykazano jednak istotny statystycznie związek pomiędzy interakcją płci wolontariusza zbierającego datki oraz
osoby proszonej [F(1,15)=4,862, p=0,028, η2=0,018 ]. Wyniki wskazują, że osoba proszona częściej ulega wolontariuszowi płci
przeciwnej. Zainspirowało nas to do przeprowadzenia kolejnych badań w zmodyfikowanej formie. W kolejnym etapie
eksperymentów oparto procedurę badawczą o trzy czynniki: atrakcyjność , płeć oraz wiek wolontariusza. Atrakcyjność
wolontariuszy zostanie oceniona przez sędziów kompetentnych na podstawie materiału audiowizualnego prezentującego
symulowaną procedurę badawczą. Aby zbadać wpływ wieku wolontariusza w badaniu pomogą nam małoletni wolontariusze
hospicjum dla dzieci z Wrocławia. Badanie zostanie zrealizowane w okresie lipiec-wrzesień 2014 we Wrocławiu. Podczas
konferencji zostaną zaprezentowane wyniki przeprowadzonych trzech eksperymentów oraz ich synteza w kontekście ustalenia
czynników, które wpływają na składanie datków.
54
IX Zjazd PSPS
Poster 12
Tytuł:
Mówiąca skrzynka, czyli jak niespodziewany bodziec wpływa na ilość datków
Autorzy:
Rafał Muda, Paulina Śliwińska, Anna Pawelec (UMCS)
Istnieje wiele badań dotyczących technik wpływu społecznego, jednak temat ten jest nadal aktualny i eksplorowany.
W zdecydowanej większości opisywanych dotąd eksperymentów sprawdzano skuteczność wpływu społecznego przy udziale
drugiego człowieka. Zainteresowało nas, czy możliwe jest równie efektywne oddziaływanie na drugiego człowieka bez
bezpośredniego kontaktu. Postanowiliśmy przeprowadzić eksperyment sprawdzający skłonność do dawania datków na rzecz
hospicjum dziecięcego przy zastosowaniu niespodziewanego bodźca, jakim był dźwięk rozlegający się po wrzuceniu datku do
skonstruowanej w tym celu skrzynki. Osobami badanymi byli klienci centrum handlowego przechodzący obok skrzynki.
Przeprowadzono serię trzech eksperymentów:
z zastosowaniem skrzynki wydającej dźwięk (eksperyment 1), z zastosowaniem skrzynki wydającej dźwięk i modelowaniem –
wrzucanie przez pomocnika eksperymentatora do skrzynki monety w odstępach 10-minutowych (eksperyment 2),
z zastosowaniem skrzynki wydającej dźwięk oraz zachęcaniem – pomocnik eksperymentatora, wręczając ulotki zapraszał do
wsparcia organizacji (eksperyment 3). W żadnym z tych warunków manipulacja eksperymentalna nie wpłynęła na zwiększenie
liczby osób udzielających datków w porównaniu do grupy kontrolnej. Jedynym warunkiem eksperymentalnym, w którym możliwe
było przeprowadzenie analiz był warunek eksperymentalny nr 3 (w pozostałych warunkach zbyt mała liczba osób zdecydowała się
na udzielenie datku). W grupie tej 16 osób wsparło organizację (z 1909 klientów centrum handlowego mijających skrzynkę), w tym
1 osoba po usłyszeniu dźwięku wydobywającego się z puszki ponownie przekazała datek.
Poster 13
Tytuł:
Lubię Cię, więc czuję się tak jak Ty? Cechy charakteru i atrakcyjność nadawcy komunikatu
a przebieg zarażania afektywnego
Autorki:
Monika Wróbel (UŁ), Klara Królewiak (SWPS)
W badaniu sprawdzano, czy cechy charakteru nadawcy wpływają na przebieg zarażania afektywnego. Oczekiwano, że kontakt
z nadawcą o pozytywnych cechach charakteru wywoła u odbiorcy zbieżny stan afektywny, natomiast kontakt z nadawcą
o negatywnych cechach charakteru – rozbieżny stan afektywny. Przypuszczano również, że czynnikiem pośredniczącym pomiędzy
cechami nadawcy a skłonnością odbiorców do ulegania zarażaniu afektywnemu będzie spostrzegana przez odbiorców atrakcyjność
nadawcy. W celu wywołania zarażania afektywnego wykorzystano krótkie filmy, które prezentowały nadawcę o pozytywnej bądź
negatywnej ekspresji emocjonalnej, natomiast cechami charakteru manipulowano, informując, że mężczyzna przedstawiony na
filmie został oceniony przez inne osoby jako człowiek o pozytywnych bądź negatywnych cechach. W efekcie uczestnicy byli losowo
przydzielani do jednego z czterech warunków eksperymentalnych: (1) nadawca o pozytywnych cechach prezentujący pozytywną
ekspresję emocjonalną; (2) nadawca o pozytywnych cechach prezentujący negatywną ekspresję emocjonalną; (3) nadawca
o negatywnych cechach prezentujący pozytywną ekspresję emocjonalną; (4) nadawca o negatywnych cechach prezentujący
negatywną ekspresję emocjonalną. Wyniki potwierdziły, że cechy charakteru są skutecznym czynnikiem wpływającym na
skłonność do zarażania afektywnego w kontakcie z nadawcą prezentującym pozytywną ekspresję emocjonalną, a atrakcyjność
odgrywa istotną rolę pośredniczącą w tym procesie. Podobnego efektu nie odnotowano przypadku negatywnej ekspresji nadawcy,
która wpływała na obniżenie nastroju odbiorców bez względu na to, czy nadawca miał pozytywne czy negatywne cechy
charakteru.
Poster 14
Tytuł:
Jak zwiększyć poziom zaufania? Wpływ pozytywnej interwencji opartej na wdzięczności na
zachowanie uczestników "Gry w Zaufanie"
Autor:
Dariusz Drążkowski (Instytut Psychologii UAM)
Psychologia pozytywna dostarczyła w ostatnich latach wiele skutecznych metod wpływających na wzrost poziomu szczęścia, które
zostały nazwane pozytywnymi interwencjami (Seligman, Steen, Parks i Peterson, 2005). Jedna z takich interwencji oparta jest na
wzbudzaniu silniejszej dyspozycji do odczuwania wdzięczności (Bolier i in., 2013). Dotychczasowe badania wykazały, że
wdzięczność wzbudzana jako pozytywna emocja (stan) wpływa na wzrost zaufania, którego pomiar dokonywano
kwestionariuszowo (Dunn i Schweitzer, 2005). Celem tego badania było eksperymentalne sprawdzenie wpływu pozytywnej
interwencji zwiększającej dyspozycję do odczuwania wdzięczności na zaufanie wyrażone w zachowaniu.
55
IX Zjazd PSPS
W badaniu wzięło udział 60 studentów (30 kobiet i mężczyzn), którzy w trakcie rekrutacji wypełnili Skalę Satysfakcji z Życia (Diener
i in., 1985), Kwestionariusz Wdzięczności (McCullough, Emmons i Tsang, 2002) i Skalę Ogólnego Zaufania (Yamagishi i Yamagishi,
1994). Następnie połowa badanych została poproszona, aby trzy razy co trzy dni notować w dzienniczku online interakcje
społeczne, w trakcie których odczuwali wdzięczność (grupa eksperymentalna). Druga połowa badanych opisywała trzy interakcje
społeczne, w których brała udział (grupa kontrolna). Po kilku dniach od zakończenia interwencji badani ponownie wypełnili
kwestionariusze oraz wzięli udział w „Grze w Zaufanie” (Berg, Dickhaut i McCabe,1995). W trakcie gry osoby badane otrzymywały
do dyspozycji 16 złotych wraz z informacją, że mogą przekazać drugiemu uczestnikowi gry (rzeczywiście nieistniejącemu) dowolną
kwotę, która zostanie potrojona. Następnie drugi uczestnik mógł przekazać z powrotem pieniądze, które otrzymał (nie były już
potrojone). Im wyższa kwota, którą przekazywali badani, tym wyższy behawioralny poziom zaufania.
Wyniki badania pokazały, że zastosowana interwencja nie wpłynęła istotnie na poziom satysfakcji z życia, wdzięczności i zaufania
mierzonego kwestionariuszowo (p > 0,05). Interwencja wpłynęła natomiast na wzrost zaufania mierzonego behawioralnie.
Poster 15
Tytuł:
Związek pomiędzy wiekiem, poziomem preferencji spójności, a efektywnością techniki
wpływu społecznego ,,stopa w drzwiach"
Autorzy:
Ada Maksim (Instytut Psychologii PAN), Sławomir Śpiewak (Instytut Psychologii UJ)
Celem serii badań było ustalenie związku pomiędzy wiekiem badanych, poziomem preferencji spójności, a efektywnością
sekwencyjnej techniki wpływu społecznego ,,stopa w drzwiach”. Przeprowadzone eksperymenty wpisują się w stosunkowo nowy
nurt badań szukających związków pomiędzy różnicami indywidualnymi, a siłą oddziaływania technik wpływu społecznego. Badania
amerykańskie wskazują, że technika ,,stopa w drzwiach” działa silniej na osoby o wysokiej preferencji spójności, nie ma jednak
wpływu na tych, którzy charakteryzują się niskim poziomem tej cechy (np. Guadagno i in., 2001). W literaturze psychologicznej
istnieją również przesłanki sugerujące, że poziom preferencji spójności zmienia się wraz z wiekiem (Brown i in., 2005).
W dotychczasowych doniesieniach z badań z obszaru związków pomiędzy preferencją spójności, a siłą oddziaływania technik
sekwencyjnych wciąż niejasnych jest jednak wiele kluczowych kwestii. Na część z pojawiających się pytań próbujemy odpowiedzieć
w prezentowanej serii badań. W pierwszym eksperymencie udało się potwierdzić różnice występujące w poziomie preferencji
spójności pomiędzy osobami w młodszym i starszym wieku, w odmiennych od amerykańskich realiach kulturowych. W kolejnych
badaniach analizowano różnice w efektywności techniki ,,stopa w drzwiach” w zależności od wieku osób badanych, w kontekście
różnic w poziomie preferencji spójności.
Poster 16
Tytuł:
Emocje i procesy intuicyjnych ocen społecznych, w poszukiwaniu ograniczeń asymetrii
pozytywno – negatywnej
Autor:
Kamil Imbir (APS)
Celem badania było poszukiwanie związków stanu afektywnego podmiotu z dokonywaniem ocen nieznanych sobie ludzi. Procesy
emocjonalne zostały rozróżnione ze względu na ich genezę (Jarymowicz, 2009; Jarymowicz i Imbir, 2010; w druku) na
automatyczne i refleksyjne oraz ze względu na znak. W badaniu udział wzięło 120 osób, studentów różnych kierunków
warszawskich uczelni oraz licealistów (powyżej 18 roku życia). Emocje były torowane za pomocą nagrań zdań nasyconych afektem.
Osoby badane po wysłuchaniu zdań miały za zadanie oceniać bazując na intuicji zdjęcia przedstawiające kobiety i mężczyzna na
wymiarach negatywnych i pozytywnych cech osobowości. Spodziewaliśmy się, że emocje o genezie automatycznej spowodują
polaryzację ocen podczas gdy emocje o genezie refleksyjnej nie wpłyną na oceny. Okazało się, że w warunkach torowania emocji
automatycznych replikują się klasyczne efekty polegające na wzroście intensywności ocen dla negatywnych i spadku dla
pozytywnych cech osobowości (asymetria pozytywno - negatywna). Kategorią szczególnie zmieniającą oceny były emocje
automatyczne o znaku negatywnym. W warunkach torowania emocji o genezie refleksyjnej nie zauważono efektów
asymetrycznych. Wyniki potwierdzają hipotezę większej dyfuzyjności wpływu emocji o genezie automatycznej (Imbir i Jarymowicz,
2013) jak też obecność w ich przypadku klasycznej asymetrii pozytywno - negatywnej (Peeters i Czapiński, 1990).
56
IX Zjazd PSPS
Poster 17
Tytuł:
Wnioskowanie o cechach wspólnotowych i sprawnościowych na podstawie opisów
zachowania innych ludzi
Autorzy:
Michał Kłosowski, Wiesław Baryła, Bogdan Wojciszke (SWPS Sopot)
Ludzie spontanicznie inferują i przypisują innym cechy na podstawie obserwacji ich zachowania, jest to proces, który zachodzi bez
udziału świadomości, nieintencjonalnie, efektywnie, a więc jest w dużej mierze automatyczny. Począwszy od wczesnych lat
osiemdziesiątych psychologowie społeczni przedstawili liczne badania przeprowadzone przy pomocy szerokiej gamy
paradygmatów badawczych potwierdzające istnienie tego zjawiska. Wg naszej najlepszej wiedzy nikt dotychczas nie sprawdzał, czy
domena (sprawczość vs wspólnotowość), której dotyczy zachowanie jest moderatorem dla istnienia lub przebiegu procesu
inferencji cech. Cudze zachowania wspólnotowe są zdecydowanie ważniejsze niż sprawcze dla interesu spostrzegającego, tak więc
oczekujemy że inferencje cech zachodzą silniej przy spostrzeganiu zachowań wspólnotowych niż sprawczych.
Przeprowadziliśmy dwa eksperymenty w paradygmatach fałszywych rozpoznań oraz decyzji leksykalnych, które pokazały, że ludzie
dokonują spontanicznie silniejszych inferencje cech wspólnotowych pozytywnych niż jakichkolwiek innych. Nie udało się więc
uzyskać spodziewanego efektu dla cech wspólnotowych negatywnych. Przyczyny dopatrujemy się w tym, że inferencje cech
pozytywnych i negatywnych mogą przebiegać różnymi drogami. Oczekujemy, że interpretacja zachowań negatywnych
w porównaniu z pozytywnymi przebiega przy większym udziale procesów kontrolowanych, co przyczynia się do zmniejszenia siły
inferencji cech. Przeprowadziliśmy dwa eksperymenty w paradygmacie dysocjacji procesów automatycznego i kontrolowanego
w zadaniu wymuszonego wyboru. Zgodnie z naszymi oczekiwaniami, w przetwarzaniu informacji o cech wspólnotowych
negatywnych duży udział ma proces kontrolowany, natomiast przetwarzanie cech wspólnotowych pozytywnych przebiega przede
wszystkim poprzez proces automatyczny.
Poster 18
Tytuł:
Konstruowanie i odkrywanie – wyłącznie metafory czy odrębne sposoby kształtowania
odpowiedzi na pytanie „kim jestem”?
Autorka:
Anna Batory (APS)
Konstruowanie (self-construction) i odkrywanie (self-discovery) to dwa mechanizmy rozwoju i kształtowania tożsamości
(Waterman, 1984; por. Schwartz, Kurtines, & Montgomery, 2005). Większość teorii społeczno-poznawczych reprezentuje mniej lub
bardziej wprost stanowisko konstruktywistyczne. Wskazują, że odpowiedź na pytanie „Kim jestem?” jest budowana w głównej
mierze poprzez rozumowe rozważanie alternatyw i podejmowanie decyzji w drodze racjonalnego wyboru (Berzonsky, 2004). Mniej
popularne jest traktowanie procesów tożsamościowych w kategoriach odkrywania, które bazuje na intuicyjnej ocenie tego czy
możliwe opcje współgrają z prawdziwym Ja, czyli potencjałem tkwiącym wewnątrz jednostki (Watermana, 2011).
Pojęcia konstruowania i odrywania funkcjonują również na poziomie intuicyjnie zrozumiałych metafor (Schlegel, Vess, & Arndt,
2012), których przywołanie może wzbudzać donoszące się do nich procesy tożsamościowe. Jednak próby empirycznego
porównania obydwu procesów należą do rzadkości, a wśród istniejących dominują badania korelacyjne. W pilotażowym badaniu
quasi-eksperymentalnym sprawdzono skutki aktywizowania konstruowania i odkrywania, w grupie studentów w wieku 20-26 lat.
Uczestnicy przedstawiali wieloaspektowy obraz swojej aktualnej tożsamości, a następnie w odpowiedzi na manipulację
eksperymentalną generowali kolejny opis dotyczący ich wyobrażonej tożsamości z przyszłości - „Ja za 5 lat” (Gr. „Konstruowanie”,
N= 25; Gr. „Odkrywanie”, N= 30; Gr. kontrolna, N= 23). Analiza wariancji wykazała różnice między badanymi grupami na poziomie
formalnych właściwości tożsamościowego samoopisu: w zakresie liczby użytych określeń oraz podobieństwa tożsamości aktualnej
i potencjalnej (liczby powtórzonych określeń). Wyniki wskazały m.in., iż osoby „konstruujące” swoją tożsamość w większym
stopniu niż osoby zaproszone do jej „odkrywania” (w oparciu o swoje prawdziwe Ja), tworzyły opisy zbieżne z tożsamością
aktualną. Większego podobieństwa między tożsamością aktualną i potencjalną można by oczekiwać raczej w przypadku aktywizacji
procesu odkrywania; to jednak zakładałoby zbieżność Ja aktualnego z Ja prawdziwym. Prawdopodobnie aktualna tożsamość osób
badanych skupionych na prawdziwym Ja była w ich poczuciu daleka od tego kim naprawdę są, stąd w mniejszym stopniu
nawiązywali do niej tworząc wizję tożsamości z przyszłości.
57
IX Zjazd PSPS
Poster 19
Tytuł:
Temperamentalne źródła samowiedzy
Autorka:
Justyna Śniecińska (Instytut Psychologii UWr)
Samowiedza była i jest przedmiotem licznych badań. Zajmujący się nią badacze wskazują, że może ona mieć bardzo różne źródła.
Wiedza jednostki o sobie może być między innymi odzwierciedleniem opinii i ocen innych, które wyrażają oni na jej temat, może
także budować się na bazie autorefleksji i spostrzegania własnych sukcesów i niepowodzeń lub na bazie obserwacji własnego
zachowania. Te różne proponowane źródła samowiedzy mogą sugerować, że może być ona zależna od bardziej podstawowych
czynników, które decydują o jakości kontaktów jednostki ze środowiskiem. Jednym z takich czynników może być temperament.
W większości koncepcji temperamentu można znaleźć założenie, że wyróżnione w nich wymiary mają znaczący wpływ na relacje
jednostki z jej otoczeniem oraz jej sposób doświadczania samej siebie. Wyniki licznych badań świadczą o tym, że cechy
temperamentalne wpływają na wybór celów i aktywności, decydują też, przynajmniej w pewnym stopniu o tym, na ile jednostka
jest w stanie poradzić sobie w sytuacjach trudnych i stresowych. Dodatkowo temperament okazał się wpływać na jakość relacji
i skuteczność funkcjonowania społecznego. Biorąc pod uwagę wszystkie te wyniki badań, można przyjąć, że zmienne
temperamentalne mogą decydować o tym, jaką wiedzę na swój temat będzie zdobywać jednostka.
Aby sprawdzić, na ile temperament będzie decydował o posiadanej przez jednostkę samowiedzy (w obszarze sprawczości,
moralności, atrakcyjności interpersonalnej i relacji z innymi) zostało przeprowadzone badanie korelacyjne. Jego wyniki pokazały, że
zgodnie z przewidywaniami temperament okazał się, przynajmniej w pewnym stopniu, decydować o samowiedzy jednostki.
Pozytywnym predyktorem wszystkich badanych obszarów samowiedzy, okazała się być żwawość, natomiast aktywność
przewidywała wyniki wszystkich wymiarów samowiedzy poza moralnością. Dodatkowo wrażliwość sensoryczna stanowiła
pozytywny predyktor moralności, a reaktywność emocjonalna – negatywny sprawczości. Największą część wariancji temperament
wyjaśniał w przypadku sprawczości, mniejszą natomiast przy atrakcyjności interpersonalnej i wiedzy o własnych relacjach z innymi,
natomiast najmniejszą – w przypadku moralności.
Poster 20
Tytuł:
Przekonania o własnej skuteczności emocjonalnej polskich aktorów teatralnych
Autorzy:
Łukasz Miciuk, Wacław Bąk (Instytut Psychologii KUL)
Uprawianie zawodu aktora wymaga umiejętności zarządzania własnymi emocjami: kontrolowania ich oraz wyrażania „na
zawołanie”. Umiejętności te są stale wykorzystywane przez aktorów teatralnych w trakcie pracy na scenie. W tym kontekście
interesujące wydaje się zagadnienie, czy przekonania aktorów na temat ich skuteczności radzenia sobie z emocjami w życiu
codziennym różnią się od przekonań osób bez doświadczeń aktorskich. W literaturze można spotkać sprzeczne informacje na
temat emocjonalnych kompetencji aktorów. Celem opisywanego badania było sprawdzenie, jaki jest związek bycia aktorem
z przekonaniem o skuteczności radzenia sobie z emocjami. Kilkudziesięciu aktorów pracujących w instytucjonalnych teatrach
dramatycznych w Polsce przebadano za pomocą kwestionariusza RESE (Caprara i in., 2008; polska adaptacja: Bąk i Oleś) oraz
kwestionariusza NEO-FFI (Costa, McCrae, 1992; polska adaptacja: Zawadzki, Strelau, Szczepaniak i Śliwińska, 1998). Postawiono
dwie hipotezy. H1: Aktorzy mają większe przekonanie o skuteczności radzenia sobie z emocjami niż osoby nieuprawiające
aktorstwa. H2: W przypadku aktorów przekonanie o skuteczności radzenia sobie z emocjami w mniejszym stopniu może być
przewidywane na podstawie cech osobowości.
Poster 21
Tytuł:
Wpływ dostępności perspektywy zewnętrznej na kontrolę procesów uwagowych
Autorki:
Alicja Gniewek, Anna Szuster-Kowalewicz (Wydział Psychologii UW)
Coraz więcej badań wskazuje, że dyspozycyjna dostępność perspektywy zewnętrznej reguluje automatyczne procesy spostrzegania
i wartościowania - m.in. ogranicza wpływ jawnego i utajonego afektu na formułowanie sądów (Karwowska, Szuster 2006),
ogranicza efekt generalizacji Ja (Szuster i Borodo, 2011), zmniejsza pochopność i powierzchowność kategoryzacji społecznych
(Szuster, 1997) czy sprzyja szybszemu rozpoznawaniu zdegradowanych ekspresji emocjonalnych (Różycka, 2008). Analizując
powyższe dane oraz fakt, że przyjęcie perspektywy zewnętrznej wymaga świadomego wysiłku poznawczego, postanowiono
sprawdzić, w jaki sposób dostępność perspektywy kontroluje automatyczne procesy uwagowe. Na związek refleksyjnego
przetwarzania i kontroli ruchu gałek ocznych, będących przejawem procesów uwagowych wskazują m.in. badania Jarymowicz
i Imbira (2012). Przeprowadzono dwa badania (n=123 i n=62) z wykorzystaniem kwestionariusza Dylematy (Frelek-Wojnarowska,
58
IX Zjazd PSPS
2006), mierzącego dostępność perspektywy zewnętrznej oraz testu Antysakkad sprawdzającego hamowanie automatycznego
odruchu orientacyjnego – sakkady gałek ocznych. Dodatkowo interesowano się obrazem zależności pomiędzy wspomnianymi
zmiennymi w wypadku wzbudzenia refleksyjnych warunków naśladowania innej osoby. Rezultaty pokazują, że osoby, które
nawykowo przyjmują perspektywę innej osoby są w stanie w większym stopniu skupić się na zadaniu i powstrzymać od podążania
wzrokiem za bardziej widocznym bodźcem, co skutkuje większą liczbą poprawnych odpowiedzi. Warunki naśladowania innych
osób także różnicowały wyniki – zgodnie z przewidywaniami, aktywizacja refleksyjnego systemu przetwarzania sprzyjała kontroli
ruchu gałek ocznych.
Poster 22
Tytuł:
Uwagowe neurokorelaty potrzeby poznawczego domknięcia
Autorzy:
Malgorzata Kossowska, Gabroela Czarnek, Miroslaw Wyczesany, Marcin Bukowski, Eligiusz
Wronka (Instytut Psychologii UJ)
Potrzeba poznawczego domknięcia, definiowana jako tendencja do szybkiego redukowania niepewności, zazwyczaj wiążę się
z bardziej ustrukturyzowanym i sztywnym sposobem przetwarzania informacji. Postawiliśmy hipotezę, że takie charakterystyki
poznawcze mogą być związane z różnicami w funkcjonowaniu mechanizmów kontroli sensorycznej, co powinno mieć swoje
odzwierciedlenie w pomiarze fizjologicznym (EEG, ERP). Oczekiwaliśmy, że wyższa potrzeba poznawczego domknięcia będzie
związana z większą ilością zasobów alokowanych w przetwarzanie informacji, co będzie się wiązało z wyższą amplitudą
komponentu N1.
Przeprowadzono dwa badania, w których (1) mierzono poziom potrzeby domknięcia lub (2) manipulowano nią oraz dokonywano
pomiaru EEG w czasie gdy badani wykonywali zadania poznawcze, takie jak zadanie Stroopa czy zadanie switchingowe (Social
Category Switching Task). Zgodnie z założonymi hipotezami oba badania pokazały, że osoby z wyższym poziomem potrzeby
domknięcia charakteryzuje zwiększone zaangażowanie uwagowe w przetwarzanie bodźców na bardzo wczesnym, sensorycznym
etapie, o czym świadczyła zwiększona amplituda komponentu N1. Zaproponowaliśmy, że ten mechanizm zaangażowania
uwagowego chroni osoby o zwiększonym NFC przed lękiem spowodowanym niepewnością.
Poster 23
Tytuł:
Pamiętasz jak oświadczyłeś się automatowi z colą, czy tylko ci się tak wydaje? O społecznych
implikacjach fałszywych wspomnień w kontekście subiektywnej pewność osób badanych
Autorka:
Patrycja Maciaszek (UJ)
Problematyka powstawania u ludzi fałszywych wspomnień zajmuje psychologów reprezentujących rozmaite nurty badawcze od lat
’30 XX wieku (Bartlett, 1932) i jest dynamicznie rozwijana zarówno na gruncie eksperymentalnej psychologii poznawczej
(Olszewska i Ulatowska, 2013; Maciaszek, 2012), neuronauk (Stróżak, 2012; Marchewka, 2013), jak i szeroko rozumianej
psychologii społecznej (Szpitalak, 2013; Polczyk, 2007). Znajduje też zainteresowanie wśród kognitywistów czy badaczy wpływu
społecznego. W takiej sytuacji mogło by się wydawać, że wszystko, co było do przebadania, zostało już przebadane. Celem mojego
referatu jest zadać kłam tak sformułowanej tezie, wskazując nowe kierunki badań nad zjawiskiem wraz z ich praktycznymi
implikacjami dla psychologii społecznej. Nawiąże również do wyników najnowszych badań (2014), które wyraźnie wskazują, że
subiektywna pewność wyrażana przez badanych w procedurze wiem-pamiętam (remember/know judgement, Tulving, 1972;
Gardner, 1991) jest silnie powiązana z liczbą fałszywych przypomnień, które u nich powstają.
Podczas prelekcji podejmę próbę syntezy rozmaitych stanowisk teoretycznych, żeby spojrzeć na fenomen fałszywych wspomnień
z szerszej perspektywy i otworzyć pole do interdyscyplinarnej dyskusji. Zaprezentuję wyniki własnych badań, przeprowadzonych
na próbie 398 osób, które wskazują na znaczący wpływ różnic indywidualnych pomiędzy ludźmi (min. w zakresie stopnia
subiektywnej pewności) w podatności na wytwarzanie fałszywych wspomnień. Postaram się również odpowiedzieć na pytanie, czy
te same czynniki, które odpowiadają za powstawanie fałszywych wspomnień determinują skłonność do ulegania sugestii
i manipulacji u osób badanych.
Próbie wyjaśnienia omawianego zjawiska i jego wpływu na współczesne kierunki badań w psychologii społecznej przyświeca myśl
wypowiedziana kiedyś przez Einsteina, który stwierdził, że „nie ma nic bardziej praktycznego niż dobra teoria”. W kontekście
powstawania u ludzi fałszywych wspomnień musi być to teoria, która uwzględnia różnice w sposobach zapamiętywania
rzeczywistości zewnętrznej u poszczególnych osób, akcentując jednocześnie społeczny aspekt tej sytuacji.
59
IX Zjazd PSPS
Poster 24
Tytuł:
Czym wyróżniają się prymusi w szkole? Motywacja osiągnięć a wyniki w nauce
Autorzy:
Michał Meisner, Aneta Przepiórka, Agata Błachnio (KUL)
Badania dotyczą sprawdzenia zależności pomiędzy wynikami w nauce mierzonymi średnią ocen a motywacją osiągnięć,
przekonaniami na własny temat oraz sposobem spędzania czasu wolnego. Do badań zostało zaproszonych 377 osób na trzech
etapach edukacji: gimnazjum, liceum i studia. Wyniki pokazały związek między ocenami a motywacją osiągnięć oraz nadzieją na
sukces. Poza tym średnia z ocen korelowała dodatnio z samooceną, optymizmem i zarządzaniem czasem.
Poster 25
Tytuł:
Dogs – humanizing? Czy mój pies jest bardziej ludzki niż typowy pies?
Autorzy:
Aleksandra Jaskółkowska, Marzena Cypryańska (SWPS Warszawa), John B. Nezlek (College of
William & Mary, SWPS Poznań)
Praca dotyczy humanizacji Ja (self-humanizing effect) – zjawiska rozumianego jako przypisywanie sobie w większym stopniu niż
Innym cech stanowiących esencję natury ludzkiej (Haslam i Bain, 2007). Esencję natury ludzkiej stanowią cechy określane jako
„natura ludzka” (human nature; dalej: HN). To cechy, które mogą charakteryzować zarówno ludzi, jak i zwierzęta (np. ciekawość,
impulsywność). Co ważne, podkreśla się, że humanizacja Ja pojawia się tylko dla cech natura ludzka (pozytywnych i negatywnych),
nie pojawia się natomiast dla cech specyficznie ludzkich (uniquely human traits; dalej: UH), jak: uprzejmość, skąpstwo (np. Haslam
i Bain, 2007). Przypuszczamy, że humanizacja Ja jest jedynie przejawem bardziej ogólnego zjawiska efektów zawyżania/zaniżania,
które pojawiają się w sytuacji porównań obiektów jednostkowych z grupą. W badaniu internetowym uczestniczyło 161 osób (101
kobiet) w wieku od 18 do 49 lat. Wszyscy uczestnicy badania posiadali psy. Część osób (n = 79) porównywała siebie do typowego
człowieka, pozostała część (n = 82) porównywała swojego psa do typowego psa. Porównania dotyczyły 24 cech (8 kategorii:
pozytywne/negatywne vs wysoko HN/nisko HN vs wysoko UH/nisko UH) (Haslam i Bain, 2007) . Wyniki badania pokazały, że
podobne efekty zawyżania/zaniżania pojawiają się zarówno w sytuacji porównań Ja-Typowy człowiek, jak i w przypadku porównań
„Mój pies-Typowy pies”. Co ciekawe, podstawowe twierdzenie dotyczące humanizacji Ja (że ludzie przypisują sobie w większym
stopniu niż Innym nie tylko pozytywne, ale i negatywne cechy wysoko HN) znalazły wsparcie tylko w przypadku porównań „Mój
pies – Typowy pies”. Prezentowane wyniki poddają w wątpliwość twierdzenia dotyczące humanizacji Ja. Szczegółowe wyniki
badania i ich interpretacje będą prezentowane na posterze.
Poster 26
Tytuł:
Transcendencja duchowa jako ochrona przed lękiem przed śmiercią
Autorzy:
Jarosław Piotrowski (SWPS Poznań), Magdalena Żemojtel-Piotrowska (UG)
Zgodnie z definicją R. Piedmonta transcendencja duchowa (ST) to „zdolność jednostek do wyjścia poza ich bezpośrednie poczucie
czasu i miejsca oraz do widzenia życia z większej, bardziej obiektywnej perspektywy”. (Piedmont, 1999, s. 988). Transcendencja
duchowa może wyrażać się w dwóch postaciach: religijnej (obejmującej m. in. wierzenia religijne i modlitwę), i niereligijnej
(obejmującej m. in. wiarę w jedność całego życia oraz poczucie bycia częścią ludzkości).
Celem prezentowanych eksperymentów było zbadanie działania transcendencji duchowej jako bufora chroniącego przed lękiem
przed śmiercią. Założono, że efekty lęku przed śmiercią zachodzące pod nieobecność aktywizacji transcendencji duchowej nie będą
zachodziły w sytuacji takiej aktywizacji. W dwóch z trzech eksperymentów badano wpływ dwóch form transcendencji duchowej –
religijnej i niereligijnej.
Przeprowadzono trzy eksperymenty. W pierwszym z nich (N = 120) postanowiono nawiązać do znanego z badań w nurcie TMT
wyniku: aktywizacja myśli o śmierci prowadzi do bardziej negatywnej oceny obrazów abstrakcyjnych. Powyższy wynik udało się
zreplikować, oraz pokazać że ograniczony jest on do warunku braku aktywizacji transcendencji duchowej.
W drugim eksperymencie (N = 140) w sytuacji braku transcendencji duchowej osoby badane deklarowały pod wpływem lęku
znacznie większą chęć pomocy innej osobie z własnej grupy; efekt ten zanikał w sytuacji aktywizacji transcendencji religijnej lub
niereligijnej.
Trzecie badanie przeprowadzone zostało w grupach osób wierzących i niewierzących (N = 212). Niezależnie od przynależności
grupowej, lęk przed śmiercią pod nieobecność transcendencji duchowej prowadził do pogorszenia oceny autora eseju krytycznego
wobec polskiej kultury. Efekt ten zanikał w grupach z aktywizowaną transcendencją religijną lub niereligijną.
60
IX Zjazd PSPS
Podsumowując, w serii badań udało się wykazać, że aktywizacja transcendencji duchowej chroni przed wpływem aktywizacji myśli
o śmierci.
Poster 27
Tytuł:
Zaburzenia odżywiania w kontekście uzależnienia od internetu - analiza różnic
międzygrupowych
Autorki:
Paulina Sukiennik, Martyna Terebus (UKSW)
W przeprowadzonym badaniu wyodrębniono trzy grupy osób problematycznie używających internetu (nisko, przeciętnie, wysoko)
bazując na danych normalizacyjnych polskiej adaptacji Poprawy (2011), które następnie połączono z nasileniem zachowań
wskazujących na zaburzenia odżywiania. Celem niniejszego badania było wykazanie różnic pomiędzy nasileniem cech patologii
zaburzeń odżywiania i osobowości a problematycznym użytkowaniem internetu.
Przeprowadzono test jednorodności wariancji Levena, aby ocenić, które zmienne mogą być interpretowane w poszukiwaniu różnic
za pomocą jednoczynnikowej ANOVY, a które za pomocą mocnych testów równości średnich. Po wyodrębnieniu zmiennych
przeprowadzono analizy post hoc, aby ocenić, pomiędzy którymi grupami zaszły różnice istotne zastosowano konserwatywny test
Bonferroniego oraz test Gamesa-Howella. Test Levena okazał się istotny statystycznie jedynie dla Sumienności (trendzie jaki
zachodzi pomiędzy osobami, które w sposób problematyczny użytkują internetu, który jest wszechobecny w życiu wszystkich
młodych ludzi). Wysoki stopień problematycznego użytkowania internetu powiązany jest ze zwiększonym nasileniem patologii
zaburzeń odżywiania, jednak trend ten nie tłumaczy mechanizmu łączącego oba problemy współczesnego świata.
Poster 28
Tytuł:
Przyjmowanie perspektywy – znaczenie embodymentowego i dyspozycyjnego wymiaru
procesu w modyfikowaniu ustosunkowań wobec innych.
Autor:
Anna Szuster-Kowalewicz, Agnieszka Wojnarowska(Wydział Pscyhologii UW)
Zainteresowanie przyjmowaniem perspektywy od dekady przeżywa renesans w różnych obszarach psychologii. Badania dowodzą
jej efektywności rozumianej jako sytuacyjna strategia - dla ograniczania stereotypizacji i uprzedzeń międzygrupowych (Galinsky,
Moskowitz, 2000, Bilewicz, 2009). Coraz częściej zwraca się uwagę na dyspozycyjny wymiar procesu podkreślając rolę motywacji,
ważności i częstości koncentrowania się na perspektywie innych jako czynników budujących indywidualną skłonność (Gehlbach,
2004, Szuster i in, 2012). Modyfikującą rolę tak rozumianej dyspozycji potwierdzono w zakresie ograniczania poznawczych,
egocentrycznych zniekształceń (efekt generalizacji Ja, asymetria egocentryczna, efekt trzeciej osoby – Szuster, 2005; Szuster,
Brodo-Jaskólska, 2011) a także w efektywności rozwiązywania konfliktów (Gelhbach i in,2012). Prezentowane badania dotyczą
„embodymentowego” wymiaru przyjmowania perspektywy innego. Wiele wskazuje, że mimikra i naśladowanie upozytywniają
relacje społeczne (Stel, i in. 2006, 2008). Bazą neuropsychologiczną takich efektów jest aktywizacja połączeń sensomotyrycznych
odzwierciedlanych stanów, co czyni bardziej dostępnym perspektywę innego (Winkelman, Niedenthal, 2009). W 5 badaniach
eksperymentalnych, indywidulanych weryfikowano znaczenie naśladowania – traktowanego jako sytuacyjne zwiększanie
dostępności perspektywy innego oraz mierzonej indywidualnej dyspozycji przyjmowania perspektywy na różne przejawy
ustosunkowań. W badaniu I (n=86) potwierdzono znaczenie naśladowania dla zwiększania prospołeczności - ofiarowywanie
datków na cel charytatywny. W II (n=80) potwierdzono znaczenie naśladowania dla ograniczenia infrahumanizacji, efekt okazał się
istotny u osób o mniejszej dyspozycji do przyjmowania perspektywy. W badaniu III (n=100) uzyskano potwierdzenie wpływu
naśladowania a także dyspozycyjnej empatii (traktowanej jako przejaw dyspozycji przyjmowania perspektywy) na upozytywnienie
deklarowanych ustosunkowań wobec innego, w niektórych z mierzonych obszarów. Nie potwierdzono interakcji dyspozycyjnej
i sytuacyjnego przyjmowania perspektywy. W badaniu IV (n=98) nie uzyskano replikacji wyników potwierdzających wpływ
naśladowania oraz empatii na ograniczenie infrahumanizacji. Ujawniono natomiast istotną ujemną korelację infrahumanizacji
i dyspozycyjnej empatii. Rezultaty potwierdzają znaczenie naśladowania jako sytuacyjnej, adaptacyjnej strategii sprzyjającej
zwiększaniu dostępności innego, dostarczają także przesłanek dla eksplorowania dyspozycyjnego znaczenia przyjmowania
perspektywy.
61
IX Zjazd PSPS
Poster 29
Tytuł:
Life is L.I.F.E.: An emerging theory of long term adaptation to war-related psychosocial daily
stressors
Autorka:
Amanda Chalupa (McGill University)
The purpose of this study is to better understand the underlying process of changes in well-being and social adjustment over time
among child migrants who experience war. The sample includes elderly Polish-Canadian individuals who migrated in their
childhood due to WWII. Despite six decades of research on the topic since WWII, there exists a paucity of knowledge and lack of
consensus regarding well-being and the long-term adjustments of having lived through this experience. Research regarding the
long-term outcomes has tended to focus on psychopathology rather than resilience, adaptation, and recovery. Therefore this
study specifically adopts the psychosocial approach. Participants completed semi-structured interviews whose transcripts were
analysed by means of Grounded Theory. Major emerging themes are language, identity, family, faith, and education. Common
psychosocial daily stressors were identified, along with the process of adapting to these stressors. Results contribute to
understanding the lived experiences of these individuals, what to consider when providing care to children who are currently
undergoing similar migration experiences, and the variety of reactions to childhood migration across the lifespan.
Poster 30
Tytuł:
Poczucie kontroli a narcystyczna i dojrzała identyfikacja z grupą
Autorzy:
Aleksandra Cichocka, University of Kent; Agniesztka Golec de Zavala, Goldsmiths, University
of London; Marta Marchlewska, Mateusz Olechowski, Michał Bilewicz, Uniwersytet
Warszawski
W serii czterech badań analizowano związki pomiędzy poczuciem kontroli, a identyfikacją z grupą własną. Rezultaty dotychczas
przeprowadzonych badań wskazują, że identyfikacja z grupą własną może stanowić czynnik kompensujący utratę poczucia kontroli
nad otoczeniem (Fritsche i in., 2013). W naszych badaniach zakładamy, że zwiększone poczucie kontroli w pewnych sytuacjach
może również wzmacniać identyfikację grupową. Pogodzenie tych, pozornie sprzecznych, hipotez okazuje się możliwe na skutek
rozróżnienia pomiędzy narcystyczną i nie-narcystyczną identyfikacją grupową (Golec de Zavala, Cichocka i Bilewicz, 2013). Bazując
na tym rozróżnieniu, przewidywaliśmy, że obniżone poczucie kontroli wzmacniać będzie obronną identyfikację z grupą, czyli
kolektywny narcyzm (Golec de Zavala, Cichocka, Eidelson, i Jayawickreme, 2009). Wzmocnione poczucie kontroli będzie z kolei
sprzyjać dojrzałej, nie-narcystycznej identyfikacji z grupą. Hipotezy te zostały potwierdzone w serii badań sondażowych
i eksperymentalnych. W Badaniu 1, przeprowadzonym na reprezentatywnej próbie Polaków, poczucie osobistej kontroli było
pozytywnie związane z dojrzałą identyfikacją z grupą narodową, ale negatywnie z narodowym narcyzmem. Badania 2 i 3,
przeprowadzone w schemacie eksperymentalnym przy manipulacji poczuciem kontroli, potwierdziły wcześniej uzyskane efekty.
Badanie 4 natomiast potwierdziło nasze hipotezy w schemacie podłużnym. Wyniki badań mają istotne implikacje dla psychologii
stosunków międzygrupowych
62
IX Zjazd PSPS
Lista uczestników
Lp.
Imię i nazwisko
Adres e-mail
Afiliacja
1
Albiński Rafał
[email protected]
Szkoła Wyższa
Psychologii Społeczej
2
Bąk Wacław
[email protected]
Instytut Psychologii KUL
3
Batory Anna
[email protected]
4
Bazińska Róża
[email protected]
5
Beneda Marta
[email protected]
Instytut Psychologii
Stosowanej, Akademia
Pedagogiki Specjalnej
im. M. Grzegorzewskiej
Szkoła Wyższa
Wydział Zamiejscowy
w Sopocie
Uniwersytet Warszawski
6
Besta Tomasz
[email protected]
Uniwersytet Gdański
7
Bilewicz Michał
[email protected]
8
Błażewicz Marek
[email protected]
ICM UW
9
Boski Paweł
[email protected]
Szkoła Wyższa
w Warszawie
10
Brocławik Krzysztof
[email protected]
GT Mentor
11
Brzeziński Jerzy
[email protected]
UAM, Poznań
12
Budziszewska Magdalena
[email protected]
Akademia Pedagogiki
Specjalnej
13
Byrka Katarzyna
[email protected]
14
Cantarero Katarzyna
[email protected]
Szkoła Wyższa
Wydział Zamiejscowy we
Wrocławiu
Instytut Psychologii PAN
63
IX Zjazd PSPS
15
Chalupa Amanda
[email protected]
McGill University
16
Cichocka Aleksandra
[email protected]
University of Kent
17
Cieciuch Jan
[email protected]
Uniwersytet Kardynała
Stefana Wyszyńskiego
18
Cisłak Aleksandra
[email protected]
Szkoła Wyższa
19
Cwalina Wojciech
[email protected]
Szkoła Wyższa
20
Czenskowska Iga
[email protected]
21
Desivilya Syna Helena
[email protected]
Szkoła Wyższa
w Warszawie
Max Stern Yezreel Valley
College (YVC), Izrael.
22
Didouh Youssef
[email protected]
Szkoła Wyższa
w Warszawie
23
Doliński Dariusz
[email protected]
Szkoła Wyższa
24
Drążkowski Dariusz
[email protected]
25
Drogosz Marek
[email protected]
Uniwersytet im. Adama
Mieckiewicza
w Poznaniu; Instytut
Psychologii
Szkoła Wyższa
26
Drzewiecka Daria
[email protected]
Szkoła Wyższa
27
Drzewiecka Milena
[email protected]
Szkoła Wyższa
28
Falkowski Andrzej
[email protected]
Szkoła Wyższa
29
Fila-Jankowska Aleksandra
[email protected]
30
Frankowska Natalia
[email protected]
Szkoła Wyższa
Psychologii Społecznej,
w Sopocie
Szkoła Wyższa
64
IX Zjazd PSPS
31
Gniewek Alicja
[email protected]
32
Grabowski Adam
[email protected]
Uniwersytet WarmińskoMazurski w Olsztynie
33
Gruszecka Eufrozyna
[email protected]
SWPS, Wydział
Zamiejscowy w Sopocie
34
Grzesiak-Feldman Monika
[email protected]
Wydział Psychologii
Uniwersytetu
Warszawskiego
35
Grześkowiak-Krwawicz Anna
[email protected];
[email protected]
36
Hamer Katarzyna
[email protected]
Instytut Badań
Literackich PAN oraz
Wydział Artes Liberales
IP PAN
37
Imbir Kamil
[email protected]
Akademia Pedagogiki
Specjalnej
38
Jaklik Anna
[email protected]
Katolicki Uniwersytet
Lubelski Jana Pawła II
39
Jarmakowska-Kostrzanowska
Lilianna
[email protected]
Wydział Matematyki,
Uniwersytet Łódzki
40
Jarmakowski-Kostrzanowski
Tomasz
[email protected]
41
Jaskółowska Aleksandra
[email protected]
Instytut Psychologii,
Wydział Nauk
o Wychowaniu,
Szkoła Wyższa
42
Jeziorowska Anna
[email protected]
43
Jochemczyk Łukasz
[email protected]
44
Kawula Anna
[email protected]
Uniwersytet
Pedagogiczny Kraków
INoW
45
Klamut Ryszard
[email protected]
Politechnika Rzeszowska
46
Klebaniuk Jarosław
[email protected]
Uniwersytet Wrocławski
65
Szkoła Wyższa
we Wrocławiiu
Wydział Psychologii,
IX Zjazd PSPS
47
Kłosowski Michał
[email protected]
48
Kobylińska Dorota
[email protected]
49
Kofta Mirosław
[email protected]
50
Kołodziej Sabina
[email protected]
Akademia Leona
Koźmińskiego
51
Korzeniowski Krzysztof
[email protected]
52
Kossowska Małgorzata
[email protected]
Uniwersytet Jagielloński
53
Kot Paweł
[email protected]
54
Kowalczyk Katarzyna
[email protected]
55
Kowalewska Ewelina
[email protected]
Katedra Psychologii
i Socjologii Zarządzania,
Wydział Zarządzania,
Szkoła Wyższa
56
Król Grzegorz
[email protected]
Wydział Zarządzania,
57
Kryś Kuba
[email protected]
IP PAN
58
Kulesza Wojciech
[email protected]
Szkoła Wyższa
59
Kuś Jakub
[email protected]
60
Kuźmińska Anna
[email protected]
Szkoła Wyższa
we Wrocławiu
Uniwersytet Warszawski,
Wydział Zarządzania
61
Lachowicz-Tabaczek Kinga
[email protected]
62
Łagowska Kinga
[email protected]
66
Szkoła Wyższa
w Sopocie
IX Zjazd PSPS
63
Łaguna Mariola
[email protected]
64
Latusek Anna
[email protected]
Uniwersytet Śląski
65
Lewicka Maria
[email protected]
66
Maciaszek Patrycja
[email protected]
67
Maciuszek Józef
[email protected]
Stosowanej UJ
68
Maj Konrad
[email protected]
Szkoła Wyższa
w Warszawie
69
Maksim Ada
[email protected]
70
Maksymiuk Renata
[email protected]
Uniwersytet Marii CurieSkłodowskiej
71
Marchlewska Marta
[email protected]
72
Maruszewski Tomasz
[email protected]
73
Mazur Lucas
[email protected] /
[email protected]
Szkoła Wyższa
w Sopocie
Clark University
74
Meisner Michał
[email protected]
75
Miciuk Łukasz
[email protected]
76
Mielniczuk Emilia
[email protected]
77
Mikula Gerold
[email protected]
University of Graz,
Austria
78
Miotk-Mrozowska Magdalena
[email protected]
Uniwersytet Kazimierza
Wielkiego w Bydgoszczy
67
IX Zjazd PSPS
79
Moroń Marcin
[email protected]
Uniwersytet Śląski
w Katowicach
80
Muda Rafał
[email protected]
81
Obrębska Monika
[email protected]
82
Olechowski Mateusz
[email protected]
Mieckiewicza
w Poznaniu; Instytut
Psychologii
83
Oleksy Tomasz
[email protected]
84
Pacuska Maria
[email protected]
ICM, Uniwersytet
Warszawski
85
Pawelec Anna
[email protected]
86
Piber Kinga
[email protected]
Szkoła Wyższa
87
Pietrzak Janina
[email protected]
88
Piotrowski Jarosław
[email protected]
89
Prusik Monika
[email protected]
Szkoła Wyższa
w Poznaniu
90
Purc Ewelina
[email protected]
91
Razmus Wiktor
[email protected]
Instytut Psychologii KUL
92
Relewicz Maria
[email protected]
93
Retowski Sylwiusz
[email protected]
94
Roczniewska Marta
[email protected]
Szkoła Wyższa
w Sopocie
Szkoła Wyższa
WZ w Sopocie
68
IX Zjazd PSPS
95
Rowiński Tomasz
[email protected]
w Warszawie
96
Różańska Gabriela
[email protected]
97
Różycka-Tran Joanna
[email protected]
98
Rydzewska Klara
[email protected]
Szkoła Wyższa
ICACS
99
Rzeńca Krzysztof
[email protected]
Instytut Badań
Edukacyjnych
100
Saryusz-Wolska Magdalena
[email protected]
101
Schmidt Peter
[email protected]
Centre for Historical
Research of the Polish
Academy of Sciences
in Berlin
Justus-Liebig-Universität
Gießen, Niemcy
102
Sędek Grzegorz
[email protected]
SWPS Warszawa
103
Skarżyńska Krystyna
[email protected]
104
Śliwińska Paulina
[email protected]
105
Śniecińska Justyna
[email protected]
106
Soral Wiktor
[email protected]
107
Stachowicz Marcin
[email protected]
108
Stasiuk Katarzyna
[email protected]
109
Strus Włodzimierz
[email protected]
110
Strużyńska-Kujałowicz Anna
[email protected]
SWPS
69
IX Zjazd PSPS
111
Styśko-Kunkowska Małgorzata
[email protected]
112
Sukiennik Paulina
[email protected]
w Warszawie
113
Sułkowska Joanna
[email protected]
114
Szumowska Ewa
[email protected]
Instytut Psychologii UJ
115
Szuster-Kowalewicz Anna
[email protected]
116
Szymańska Barbara
[email protected]
Szkoła Wyższa
117
Vasiutynskyi Vadym
[email protected]
118
Wakuluk Paweł
[email protected]
Społecznej i Politycznej,
Narodowa Akademia
Nauk Pedagogicznych
Ukrainy
119
Wałachowska Karolina
[email protected]
120
Walczak Radosław
[email protected]
Uniwersytet Opolski,
121
Węgrzyn Rafał
[email protected]
122
Wicher Paula
[email protected]
Szkoła Wyższa
we Wrocławiu
Szkoła Wyższa
123
Wiechetek Michał
[email protected]
124
Wieczorkowska Wierzbińska
Grażyna
[email protected]
125
Wiencek Paweł
[email protected]
Szkoła Wyższa
we Wrocławiu
70
IX Zjazd PSPS
126
Witkowska Marta
[email protected]
127
Wnuk Anna
[email protected]
128
Wójcik Adriana
[email protected]
129
Wójcik Patrycja
[email protected]
Szkoła Wyższa
130
Wojnarowska Agnieszka
[email protected]
Uniwersytet warszawski
131
Wojtkowska Katarzyna
[email protected]
132
Wróbel Monika
[email protected]
133
Wycisk Barbara
[email protected]
134
Zając Julia
[email protected]
Szkoła Nauk Społecznych
IFiS PAN
135
Zaleśkiewicz Tomasz
[email protected]
Szkoła Wyższa
136
Zdybek Przemysław
[email protected]
Uniwersytet Opolski,
137
Zięba Mariusz
[email protected]
138
Zinczuk-Zielazna Joanna
[email protected]
Szkoła Wyższa
w Poznaniu
Mickiewicza w Poznaniu
139
Zinserling Irena
[email protected]
140
Żemojtel-Piotrowska Magdalena
[email protected]
141
Żaliński Adam
[email protected]
71
IX Zjazd PSPS
Miejsce obrad
Obrady Zjazdu odbędą się w Warszawie
na Kampusie Uniwersytetu Warszawskiego przy ulicy Dobrej 55
72
IX Zjazd PSPS
Przydatne informacje
Bayer Taxi
Euro Lux
Taxi City
Eko Taxi
22 196 67
22 196 62
22 194 59
22 644 22 22
Rodzaje biletów miejskich:
Bilet jednorazowy przesiadkowy (do 75 minut) – 4, 40 zł normalny, 2, 20 zł ulgowy
Bilet dobowy – 15 zł normalny, 7,50 zł ulgowy
Dojazd komunikacją miejską:
Do Biblioteki Uniwersyteckiej dojeżdżają autobusy 105, 118, 127
Kawiarnie w pobliżu:
Tarabuk – ul. Browarna 6
Czuły Barbaczyńca – ul.Dobra 31
Kafka – ul. Oboźna 3
Cafe Fenomenalna – ul. Dobra 55/56
Sam – ul. Lipowa 7a
By the way – ul. Lipowa 7a
73
IX Zjazd PSPS
NOTATKI
74
IX Zjazd PSPS
NOTATKI
75
IX Zjazd PSPS
NOTATKI
76
IX Zjazd PSPS
NOTATKI
77
IX Zjazd PSPS
NOTATKI
78

tutaj

Transkrypt

Podobne dokumenty