Treść ekspertyzy - PDF - Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska

Transkrypt

dr inż. Michał Ciach
ul. B. Głowackiego 39/43/40
97 – 200 Tomaszów Mazowiecki
e-mail: [email protected]
tel. + 48 608 689 738
Michał Ciach
Ekspertyza ornitologiczna na potrzeby sporządzenia planu
zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 OSO Beskid
Żywiecki
Kraków-Katowice, 2012
Spis treści:
1. Charakterystyka ostoi
.................................................................................. 3
2. Głuszec Tetrao urogallus
...................................................................... 4
3. Jarząbek Bonasia bonasia
...................................................................... 17
4. Sóweczka Glaucidium passerinum
5. Puchacz Bubo bubo
.......................................................... 19
.................................................................................. 23
6. Włochatka Aegolius funereus
...................................................................... 27
7. Puszczyk uralski Strix uralensis
.......................................................... 31
8. Dzięcioł czarny Dryocopus martius
.......................................................... 35
9. Dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos leucotos
............................................... 37
10. Dzięcioł trójpalczasty Picoides tridactylus
…........................................... 41
11. Dzięcioł zielonosiwy Picus canus
12. Derkacz Crex crex
.......................................................... 45
.................................................................................. 49
13. Orzeł przedni Aquila chrysaetos
.......................................................... 52
14. Wskazanie przedmiotów ochrony na obszarze OSO Beskid Żywiecki ........... 56
15. Literatura
.............................................................................................. 58
Sposób cytowania:
Ciach M. 2012. Ekspertyza ornitologiczna na potrzeby sporządzenia planu zadań ochronnych dla obszaru
Natura 2000 OSO Beskid Żywiecki. Maszynopis + warstwy GIS. Regionalna Dyrekcja Ochrony
Środowiska, Katowice.
Charakterystyka ostoi
Beskid Żywiecki położony jest w Beskidach Zachodnich, będących częścią
Zewnętrznych Karpat Zachodnich (Kondracki 2000). Obszar ten składa się z kilku pasm
górskich, wśród których wyróżnia się grupa Wielkiej Raczy (1236 m n. p. m.) oraz
grupa Pilska (1557 m n. p. m.). W krajobrazie dominują kopulaste grzbiety górskie
poprzecinane siecią licznych potoków i strumieni tworzących zlewnię Soły. Beskidy
Zachodnie zbudowane są z fliszowych utworów serii magurskiej (Kondracki 2000).
Beskid Żywiecki utworzony jest z fliszu karpackiego, zbudowanego z piaskowców
przedzielonych warstwami łupków. Obszar ostoi w przeważającej części pokryty
zbiorowiskami leśnymi, cechuje charakterystyczny dla gór piętrowy układ roślinności.
Wśród zbiorowisk roślinnych dominują żyzna buczyna karpacka Dentario glandulosaeFagetum, dolnoreglowy bór jodłowo-świerkowy Abieti-Piceetum oraz górnoreglowa
acydofilna świerczyna karpacka Plagiothecio-Piceetum (Matuszkiewicz 2001, Holeksa
i Szwagrzyk 2004a, 2004b, Szwagrzyk i Holeksa 2004). Do gatunków dominujących
należy świerk pospolity Picea abies, tworzący bory górnoreglowe oraz buk zwyczajny
Fagus sylvatica i jodła pospolita Abies alba tworzące lasy regla dolnego. Jednak w
skutek działalności człowieka zbiorowiska leśne uległy na badanym terenie daleko
idącym przekształceniom. W wyniku masowego wprowadzania w niższych położeniach
sztucznych nasadzeń świerkowych zbiorowiska leśne w znacznej części zostały silnie
zmienione. W efekcie świerk w wielu miejscach stał się dominantem w drzewostanie.
W ostatnich latach obserwowane są jednak katastrofalne rozpady sztucznych
drzewostanów świerkowych, które mogą doprowadzić do silnego spadku wieku
drzewostanów, a nawet okresowej utraty lesistości na części obszaru. Tereny leśne
stanowią obecnie około 82% powierzchni ostoi. Pozostałą część zajmują tereny otwarte
(głównie łąki i polany), a w mniejszym stopniu tereny zabudowane oraz cieki wodne. W
masywie Pilska obecna jest górna granica lasu wraz ze zbiorowiskami kosodrzewiny
Pinus mugo oraz niewielkimi płatami łąk alpejskich.
Ostoja Beskid Żywiecki PLB240002 (IBA PL127) pokrywa większą część
pasma Beskidu Żywieckiego. W zasadniczej części pokrywa się ona z obszarem
Żywieckiego Parku Krajobrazowego oraz Specjalnym Obszarem Ochrony Siedlisk
„Beskid Żywiecki” (PLH240006). Fragmenty OSO Beskid Żywiecki są objęte także
ochroną w formie rezerwatów przyrody: Butorza (30,68 ha), Śrubita (24,99 ha), Pod
Rysianką (27,54 ha), Oszast (48,82 ha), Dziobaki (13,06 ha), Gawroniec (23,69 ha),
Romanka (98,45 ha), Pilsko (105,21 ha obejmujący zlikwidowany i włączony rezerwat
Pięć Kopców) oraz Muńcoł (45,20 ha). Rezerwaty utworzono w celu ochrony
najcenniejszych fragmentów lasów regla dolnego oraz górnoreglowych borów
świerkowych. Jednak nadal część najcenniejszych drzewostanów nie jest chroniona w
stopniu wystarczającym i wskazane jest utworzenie kilku dalszych rezerwatów. Część
obszaru ostoi wchodzi w skład Leśnego Kompleksu Promocyjnego Lasy Beskidu
Śląskiego. Administracyjnie obszar OSO Beskid Żywiecki znajduje się na terenie
województwa śląskiego. Lasy administrowane są przez Regionalną Dyrekcję Lasów
Państwowych w Katowicach. Obszar ostoi leży na ternie Nadleśnictwa Jeleśnia,
Nadleśnictwa Węgierska Górka oraz Nadleśnictwa Ujsoły.
Po stronie Słowackiej, sąsiadujący z OSO Beskid Żywiecki teren, pokryty jest
SOO Kysucké Beskydy w rejonie „worka raczańskiego” i dwoma niewielkimi SOO
Pilsko oraz SOO Rašeliniská Oravských Beskýd w rejonie masywu Pilska. Obszar ptasi
OSO Horná Orava obejmuje rozległy teren rozciągający się od wschodniej części
„worka raczańskiego” po rejon masywu Pilska.
Głuszec Tetrao urogallus
Kod gatunku: A108
1a) Weryfikacja aktualnego stanu populacji
Głuszec umieszczony jest w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Gatunek ten ujęty jest w
Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt i posiada kategorię skrajnie zagrożonego (CR)
(Głowaciński 2001). Jednocześnie głuszec uznany jest za gatunek wymagający ochrony
czynnej (Ustawa o Ochronie Przyrody).
Gatunek osiadły, występują w obszarze przez cały rok. Okresowo poszczególne
osobniki mogą podejmować krótkodystansowe przemieszczenia związane z dyspersją
polęgową, warunkami pogodowymi, pokarmowymi, czy też zmianami siedliskowymi.
Może dotyczyć to głównie osobników młodocianych, które opuszczają miejsca
urodzenia i poszukują nowych, dogodnych do zasiedlenia środowisk. Przemieszczenia
mogą potencjalnie przybierać charakter migracji pionowych, podczas których ptaki w
okresie zimowym przemieszczają się w tereny nieco niżej położone.
Zasoby populacji (liczebność i rozmieszczenie)
Populacja głuszca zasiedlająca obszar OSO Beskid Żywiecki liczy 21-30 kogutów oraz
minimum 6 kur (Ciach et al. 2009, Ciach 2010a). Trudności metodyczne w ocenie
liczebności głuszca pozwalają przypuszczać, że liczebność może być nieco zaniżona i
populacja zasiedlająca teren może być nieco większa. Przypuszczalnie nie przekracza
ona jednak 60 kogutów.
Gatunek występuje na terenie całej ostoi w zakresie wysokości od 715 do 1330
m n. p. m. (średnia ±SD = 1071 m ±182 m). Stanowiska zlokalizowane są na stokach o
zróżnicowanym nachyleniu – od 11% do 60% (średnia ±SD = 32% ±13%), głównie w
litych drzewostanach iglastych w wyższych klasach wieku. Gatunek wyraźnie preferuje
miejsca oddalone od szlaków komunikacyjnych oraz wszelkiej zabudowy, w tym także
rozproszonej (M. Ciach – dane niepubl.).
Teren Beskidu Żywieckiego stanowi jeden z niewielu obszarów występowania
głuszca w Polsce (Tomiałojć, Stawarczyk 2003). Populacja zasiedlająca Beskid
Żywiecki wraz z ptakami występującymi na Babiej Górze (Ciach 2010b) oraz w Paśmie
Policy (Ciach 2010c) stanowi obecnie najliczniejszą i najsilniejszą na terenie Polski.
Jako jedyna zachowuje w chwili obecnej szanse przetrwania jeśli czynniki
niekorzystnie oddziałujące zostaną powstrzymane. Funkcjonowanie całej populacji
głuszca w Zachodnich Karpatach opiera się na obecności relatywnie silnej populacji
zasiedlającej najwyższe partie Beskidu Żywieckiego (Pilsko, Rysianka, Romanka,
szczyty „worka raczańskiego”) wraz z Pasmem Policy i Babią Górą (Ciach 2010b,
2010c) oraz Tatry i Gorce (Wilk et al. 2010). Zachowanie populacji głuszca na obszarze
Beskidu Żywieckiego jest zatem kluczowe dla występowania gatunku w całym
obszarze Karpat Zachodnich.
Ocena populacji
4
Liczebność głuszca jest w Polsce szacowana na 220-400 samców (Chylarecki i Sikora
2007). Zatem populacja zasiedlająca OSO Beskid Żywiecki stanowi 5,2-13,6%
populacji krajowej. W związku z powyższym ocena populacji gatunku przyjmuje
stopień B (populacja zasiedlająca obszar zawiera się w przedziale 15% ≥ p > 2%
populacji krajowej). Przyjmując jednak możliwość zaniżonej oceny liczebności w
Beskidzie Żywieckim i uznając szacunek 60 kogutów za górny poziom liczebności,
populacja zasiedlająca obszar może stanowić nawet 15-27,3% populacji krajowej, w
efekcie czego potencjalna ocena populacji gatunku może przybrać stopień A.
1b) Weryfikacja aktualnego stanu zachowania populacji
Stan zachowania
Stopień zachowania cech siedlisk przyrodniczych, ważnych dla gatunków
Element siedliska
Obecność rozległych, nierozczłonkowanych kompleksów
leśnych
Obecność płatów starodrzewu w wieku ponad 100 lat
Obecność drzewostanów o luźnym i przerywanym zwarciu
Obecność miejsc trudnodostępnych (urwisk, stoków o
znacznym nachyleniu)
Drzewostany zróżnicowane mikrosiedliskowo (obecność
cieków wodnych, źródlisk, młak, martwego drewna w różnych
formach występowania – głównie leżaniny, złomów,
wykrotów)
Obecność terenów o wysokim uwilgotnieniu (młaki,
torfowiska, źródliska)
Obecność dużych powierzchni borówczysk
Oddalenie od dróg i ścieżek
Ocena końcowa
Stopień zachowania
II
III
II
II
III
III
II
III
III
Stopień zachowania cech siedliska (lub siedlisk) głuszca został ogólnie oceniony jako
zachowany w średnim stanie lub częściowo zdegradowany (III). Szanse przywrócenia
cech siedlisk najniżej ocenionych do dobrego stanu przedstawione są poniżej.
Możliwość odtworzenia (renaturyzacji)
Element siedliska
Możliwość odtworzenia
renaturyzacja możliwa
przy średnim nakładzie
sił i środków
Drzewostany zróżnicowane mikrosiedliskowo (obecność renaturyzacja możliwa
cieków wodnych, źródlisk, młak, martwego drewna w przy średnim nakładzie
różnych formach występowania – głównie leżaniny,
sił i środków
złomów, wykrotów)
Obecność terenów o wysokim uwilgotnieniu (młaki, renaturyzacja trudna lub
torfowiska, źródliska)
niemożliwa
Oddalenie od dróg i ścieżek
renaturyzacja trudna lub
niemożliwa
5
Przywrócenie poszczególnych cech siedlisk do dobrego stanu (renaturyzacja) jest
możliwe przy średnim nakładzie sił i środków lub trudne. W efekcie końcowa ocena
stanu zachowania dla głuszca przyjmuje stopień C.
Izolacja
Głuszec występuje w Polsce obecnie w trzech izolowanych populacjach: Puszczy
Augustowskiej, Puszczy Solskiej wraz z Lasami Janowskimi oraz w Karpatach
Zachodnich. Łączna liczebność gatunku w kraju jest szacowana na 220-400 samców
(Chylarecki i Sikora 2007), jednak obecna liczebność jest przypuszczalnie niższa i
wynosi ok. 400-450 osobników (Żurek i Armatys 2011). Populacja karpacka jest silnie
rozczłonkowana, a poszczególne rejony występowania gatunku są w różnym stopniu
izolowane. Obszary zasiedlane przez głuszca rozciągają się od Beskidu Sądeckiego
przez Tatry, Gorce, Beskid Wyspowy, Babią Górę wraz z Pasmem Policy, Beskid
Żywiecki, po Beskid Śląski. Najliczniejsze populacje występują w Tatrach (30-35
samców), w Beskidzie Żywieckim (21-30 samców), w masywie Babiej Góry wraz z
Pasmem Policy (11-27 samców) oraz w Gorcach i Beskidzie Wyspowym (ok. 15-30
samców) (Wilk et al. 2010). Łączna liczebność głuszca w Karpatach jest obecnie
szacowana na 290-320 osobników (Żurek i Armatys 2011). W Beskidzie Śląskim od
2002 roku prowadzony jest program restytucji gatunku. W jego ramach wypuszczane są
ptaki z zamkniętej hodowli wolierowej. Parametry populacji, a zwłaszcza pochodzenie
ptaków, przemieszczenia i przeżywalność do wieku rozrodu, a tym samym efekt
restytucji nie są znane. Jednak szacuje się, że obecnie w Beskidzie Śląskim żyje na
wolności około 40 głuszców, grupujących się wokół trzech czynnych tokowisk (Żurek i
Armatys 2011). Na Słowacji populacja głuszca jest szacowana na 500-700 par i
pokrywa swym zasięgiem głównie północną, graniczącą z Beskidami Zachodnimi,
część kraju (Danko et al. 2002). Obecny stan populacji tego gatunku na Słowacji nie
jest jednak dokładnie poznany, jednak dalszy trend spadkowy jest najbardziej
prawdopodobnym scenariuszem (BirdLife International 2004). Populacja zasiedlająca
obszar OSO Horná Orava jest szacowana na 110-140 par (SDF 2006), co może być
jednak oceną nieaktualną.
Głuszec jest gatunkiem osiadłym (Cramp 1985). Jednak ze względu na
skomplikowany system rozrodczy (poligynia) i strukturę socjalną ma duże wymagania
przestrzenne. Najważniejszym elementem przestrzennej organizacji populacji jest
tokowisko, wokół którego skupione są grupy złożone z kilku-kilkunastu osobników.
Tokowisko ma powierzchnię kilku hektarów i posiada zazwyczaj stałą przez wiele lat
lokalizację, a odległość między nimi wynosi w przybliżeniu od 1 km do 5 km. Jednak
ptaki związane z danym tokowiskiem wykorzystują znacznie większy obszar wokół
niego. Koguty zajmują zwykle powierzchnię 300-500 ha lasu wokół tokowiska. Jednak
wielkość ta jest silnie zróżnicowania i może wahać się w granicach od 100 ha do nawet
1200 ha. Koguty przebywają zwykle w promieniu 0,5-1 km od tokowiska, a okresowo
mogą przemieszczać się na większe, dochodzące do kilku kilometrów, odległości
(Wegge i Larsen 1987, Storch 1995). Kury nie posiadają stałych terytoriów i
przebywają średnio w odległości 1,3 km od tokowiska. Areał samicy wodzącej pisklęta
wynosił ok. 20-30 ha, a miejsca lęgów były odległe średnio 1800 m od tokowiska (od
40 do 4000 m) (Zawadzka i Zawadzki 2003). Całe grupy osobników skupione wokół
danego tokowiska zajmują łączny obszar do kilku tysięcy hektarów.
Biorąc pod uwagę zasięg i rozmieszczenie głuszca w Polsce należy stwierdzić,
że populacja zasiedlające Karpaty Zachodnie jest silnie izolowana od pozostałych
6
rejonów występowania gatunku. Przemieszczenia między poszczególnymi rejonami
występowania w Polsce są w praktyce niemożliwe. Również możliwości realnego
przemieszczania się głuszca w rejonie Karpat Zachodnich są ograniczone w znacznym
stopniu brakiem ciągłości siedlisk dogodnych dla gatunku oraz obecnością barier w
postaci terenów silnie zabudowanych. Izolacja lasów Beskidu Żywieckiego (w skali
lokalnej – brak ciągłości siedlisk między sąsiednimi pasmami (Beskid Śląski, Babia
Góra) i w skali regionalnej –brak łączności z Tatrami i Gorcami) może być czynnikiem
utrudniającym kontakt z populacjami zasiedlającymi tereny sąsiadujące z Beskidem
Żywieckim. Analizując rozmieszczenie gatunku w Karpatach Zachodnich oraz na
Słowacji, należy stwierdzić, że populacja zasiedlająca obszar Beskidu Żywieckiego jest
izolowana lub prawie izolowana od pozostałych miejsc występowania gatunku.
Swobodne przemieszczenie między Beskidem Żywieckim a sąsiednimi pasmami jest w
różnym stopniu ograniczone. Także możliwość przemieszczeń ptaków w obrębie
samego Beskidu Żywieckiego – między Pilskiem, „workiem raczańskim”, Babią Górą
oraz Policą nie jest zapewne w pełni swobodne. Z powyższych względów populacja
zasiedlająca Beskid Żywiecki uzyskuje ocenę A (populacja (prawie) izolowana).
Ocena ogólna
Ogólna ocena wartości obszaru dla ochrony głuszca, jako wypadkowa powyższych
wskaźników, przyjmuje ocenę B (dobra). Obszar OSO Beskid Żywiecki stanowi jedną
z 10 najważniejszych ostoi gatunku w Polsce.
2) Ocena stanu ochrony gatunku (FV, U1, U2, XX)
Parametr 1: populacja
Wyniki inwentaryzacji ptaków na terenie OSO Beskid Żywiecki wykonane w roku
2008 (Ciach et al. 2009) wskazują na dalszy zanik populacji głuszca na obszarze ostoi
(Ryc. 1.). Szacowana liczebność na początku XIX wieku zawarta w Standardowym
Formularzu Danych (SDF 2008) wskazywała na 120-150 osobników, co pokrywa się z
wynikami ankietowymi z roku 1997 (Kocoń 1998). Brak jest jednak precyzyjnych
danych ilościowych, które mogłyby stanowić materiał do porównań i określenia
ewentualnych zmian liczebności ptaków na poszczególnych tokowiskach. Zmianie
uległa jednak sama liczba tokowisk. Kilka ze znanych, jeszcze w ostatnich latach,
tokowisk (Kocoń 1998) prawdopodobnie zaniknęło zupełnie.
Krajowa populacja głuszca wykazuje dramatyczny trend spadkowy (Tomiałojć i
Stawarczyk 2003). Dotyczy to również populacji gatunku w całym rejonie Beskidów
Śląskiego i Żywieckiego. W latach 1976-1996 liczebność wykazywała silny trend
spadkowy (rs = –0,63; p = 0,002; Ryc. 1.), który zapewne kontynuowany jest do chwili
obecnej. Potwierdzeniem tego są wyniki inwentaryzacji z roku 2008 (Ciach et al. 2009).
Sukces lęgowy (wskaźnik rozrodczości), a także inne parametry populacji nie są
znane w przypadku ptaków zasiedlających obszar Beskidu Żywieckiego.
Przypuszczalnie sukces lęgowy oraz przeżywalność są na bardzo niskim poziomie. W
świetle powyższego stan ochrony populacji głuszca na terenie Beskidu Żywieckiego
oceniany jest jako U2 (zły).
7
140
130
120
110
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
2020
2018
2016
2014
2012
2010
2008
2006
2004
2002
2000
1998
1996
1994
1992
1990
1988
1986
1984
1982
1980
1978
1976
0
Ryc. 1. Liczba tokujących kogutów głuszca Tetrao urogallus na terenie dawnego
województwa bialskiego (na podstawie Kocoń 1998) oraz liczebność (zakres 21-30
kogutów) stwierdzona na podstawie inwentaryzacji w roku 2008 (Ciach et al. 2009).
Parametr 2: siedlisko
Głuszec należy do gatunków gniazdujących w starych lasach świerkowych, mało
dostępnych dla człowieka, a także posiadających dobrze wykształcone borówczyska,
urozmaiconą strukturę, w tym dużo złomów, wykrotów. Ciągłość odpowiednich dla
gatunku drzewostanów Beskidu Żywieckiego w skali obszaru wydaje się być
niezagrożona, choć lokalnie może dochodzić do, niekiedy gwałtownych i daleko
idących, zmian w wieku i strukturze, mogących negatywnie oddziaływać na gatunek.
Stan ochrony siedlisk głuszca na terenie Beskidu Żywieckiego oceniany jest jako U1
(niezadowalający).
Parametr 3: szanse zachowania gatunku
Silne negatywne zmiany w populacji i siedlisku – potencjalnie negatywny wpływ
gospodarki leśnej, presja ruchu turystycznego, brak stref ochronnych wokół tokowisk
zapewniających możliwość bezpiecznego odbywania toków, a także niski aktualny stan
populacji, powodują, że zachowanie gatunku w perspektywie 10-20 lat będzie bardzo
trudne. Szanse zachowania gatunku są oceniane jako U2 (zły).
Łączna ocena stanu ochrony głuszca, ustalana na podstawie parametrów 1-3, uzyskuje
wartość U2 (zły).
Podsumowanie oceny stanu ochrony głuszca na terenie OSO Beskid Żywiecki.
Parametr
Ocena
Populacja
U2 (zły)
Liczebność wykazuje silny trend spadkowy oraz struktura
8
Siedlisko
Szanse zachowania
gatunku
Łączna ocena stanu
ochrony gatunku
wiekowa, rozrodczość i śmiertelność są prawdopodobnie
zaburzone w sposób grożący powstaniem takiego trendu w
najbliższej przyszłości
U1 (niezadowalający)
Wielkość i jakość siedliska antropogenicznie pogorszona tak, że
nie jest optymalna dla gatunku
U2 (zły)
Zachowanie gatunku w perspektywie 10-20 lat będzie bardzo
trudne, silne negatywne zmiany w populacji i siedlisku
U2 (zły)
3) Identyfikacja obszarów kluczowych (tokowisk, obszarów gniazdowania) dla
utrzymania we właściwym stanie zachowania głuszca, wskazanie tych miejsc na
mapie oraz określenie stanu ochrony poszczególnych stanowisk
Obszar siedlisk potencjalnie dogodnych do występowania głuszca, zarówno do
lokalizacji tokowisk, jak również zakładania gniazd i wodzenia młodych przez samice
obejmuje drzewostany z dominacją świerka, zwłaszcza górnoreglowe bory świerkowe,
położone powyżej wysokości 900 m n.p.m. Obszar ten zajmuje powierzchnię ok. 9517
ha (Załącznik 1 – warstwa obszar_siedlisk.shp). Warstwa została utworzona w oparciu
o przebieg warstwicy 900 m oraz granice obszaru Beskid Żywiecki PLB240002, z
nieznacznymi modyfikacjami zapewniającymi zachowanie ciągłości siedlisk. Obszar
ten powinien być traktowany jako strefa całorocznych siedlisk głuszca, gdzie ochrona
gatunku jest zadaniem priorytetowym. Jest to obszar potencjalnego istnienia tokowisk
oraz gniazdowania.
Strefa buforowa obszaru siedlisk, w której samice mogą sporadycznie gniazdować, a
wyjątkowo dochodzić może do tokowania, obejmuje tereny położone powyżej 800 m
n.p.m. i poniżej obszaru siedlisk, który wyznacza warstwica 900 m n.p.m. Są to
drzewostany z dominacją świerka, ale również drzewostany mieszane i liściaste. Obszar
ten zajmuje powierzchnię ok. 7058 ha (Załącznik 2 – warstwa strefa_buforowa.shp).
Warstwa została utworzona w oparciu o przebieg warstwic 800 m i 900 m oraz granice
obszaru Beskid Żywiecki PLB240002, z nieznacznymi modyfikacjami zapewniającymi
zachowanie ciągłości siedlisk. Obszar ten powinien być traktowany jako strefa siedlisk
lęgowych głuszca (zakładania gniazd i wodzenia młodych), gdzie w okresie lęgowym
(od 1 kwietnia do 31 lipca) ochrona gatunku jest zadaniem priorytetowym.
Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody (Dziennik Ustaw 2004 nr 92 poz. 880) oraz
rozporządzeniem w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dziennik Ustaw 2011 nr
237 poz. 1419) głuszec należy do gatunków wymagających ustalenia stref ochrony.
Wokół tokowisk wyznaczane są całoroczne strefy ochrony o promieniu 200 m, które w
okresie lęgowym określonym przez ustawodawcę (od 1 lutego do 31 maja) ulegają
rozszerzeniu do 500 m. Aktualnie znanych jest 11 rejonów tokowisk głuszca
(Załącznik 3 – warstwa tokowiska_strefy.shp). Kilka kolejnych, funkcjonujących
jeszcze w końcu XX wieku, wymaga weryfikacji terenowej, lecz zapobiegawczo
powinno być objęte natychmiastową ochroną. Warstwa zawierająca lokalizację
tokowisk wraz z 500 metrowymi strefami przedstawia Załącznik 3.
9
4) Wskazanie ewentualnych zależności pomiędzy działaniami niezbędnymi do
utrzymania właściwego stanu ochrony gatunku a ochroną innych gatunków ze
szczególnym uwzględnieniem zapisów konfliktowych
Głuszec jest uważany za gatunek parasolowy umbrella species (Suter et al. 2002,
Pakkala et al. 2003, Roberge i Angelstam 2004), którego ochrona korzystnie oddziałuje
na znaczną liczbę naturalnie współwystępujących taksonów. Właściwy stan zachowania
gatunku, związanego w warunkach Beskidu Żywieckiego z lasami z dominacją świerka,
głównie górnoreglowym borem świerkowym, wpłynie korzystnie na jarząbka Bonasia
bonasia, puchacza Bubo bubo, sóweczkę Glaucidium passerinum, włochatkę Aegolius
funereus, dzięcioła czarnego Dryocopus martius, dzięcioła trójpalczastego Picoides
tridactylus, drozda obrożnego Turdus torquatus, orzechówkę Nucifraga caryocatactes
oraz szereg gatunków pospolitych związanych z tym typem siedliska. Wszelkie
proponowane zalecenia i działania mające na celu utrzymanie głuszca i jego siedlisk w
dobrym stanie zachowania są zbieżne z zaleceniami dla wyżej wymienionych gatunków
i obejmują większość sprzyjających im działań szczegółowych.
5) Diagnoza warunków zachowania właściwego stanu ochrony głuszca w obszarze
Wskaźniki stanu populacji:
FV (właściwy) – całkowita liczebność populacji w obszarze powyżej 90 samców,
populacja wykazuje trend wzrostowy lub jest stabilna, na wszystkich tokowiskach
obecne 2 samce i powyżej, regularne stwierdzenia (powyżej 5 w sezonie) samic na
gniazdach, samic wodzących młode lub stad rodzinnych.
U1 (niezadowalający) – całkowita liczebność populacji w obszarze powyżej 30
samców, populacja fluktuuje, na części tokowisk obecne jedynie pojedyncze samce,
pojedyncze stwierdzenia (1-5 w sezonie) samic na gniazdach, samic wodzących młode
lub stad rodzinnych.
U2 (zły) – całkowita liczebność populacji w obszarze 30 samców i poniżej, populacja
wykazuje trend spadkowy, na wszystkich tokowiskach obecne jedynie pojedyncze
samce, brak stwierdzeń samic na gniazdach, samic wodzących młode lub stad
rodzinnych.
Wskaźniki stanu siedlisk:
FV (właściwy) – górnoreglowy bór świerkowy w wieku powyżej 100 lat; drzewostany
nie pofragmentowane, o powierzchni powyżej 100 ha przypadającej na jednego
osobnika; o zwarciu luźnym lub przerwanym, z podszytem 10-20%, z dobrze
rozwiniętymi płatami borówek w runie o pokryciu ponad 40% i wysokości 40-60 cm;
drzewostany niepodlegające użytkowaniu gospodarczemu, położone w odległości
ponad 200 m od uczęszczanych szlaków i dróg leśnych.
U1 (niezadowalający) – lasy i bory mieszane górskie lub górnoreglowy bór świerkowy
w wieku 60-100 lat; drzewostany nie pofragmentowane, o powierzchni powyżej 100 ha
przypadającej na jednego osobnika; o zwarciu luźnym lub umiarkowanym, z podszytem
powyżej 20%, z płatami borówek w runie o pokryciu o pokryciu 10-40% i wysokości
do 20-40 cm; drzewostany podlegające ograniczonemu użytkowaniu gospodarczemu, z
pozostawianiem rozpieraczy i przestojów, pozostawienie drzew martwych i
zamierających oraz części drzewostanu do jego naturalnej śmierci (powyżej 5%
drzewostanu), położone w odległości ponad 100 m od dróg leśnych lub obszary
sąsiadujące z terenami o rozwiniętej infrastrukturze turystycznej, grupującej w ciągu
roku (szczególnie wczesną wiosną) znaczną liczbę turystów.
10
U2 (zły) – drzewostany na siedliskach lasu górskiego i lasu mieszanego górskiego lub
górnoreglowe bory świerkowe w wieku do 60 lat, o powierzchni poniżej 100 ha
przypadającej na jednego osobnika; o nieodpowiedniej strukturze – zwarcie pełne,
podszyt powyżej 30%, brak lub znikomy udział borówek; drzewostany podlegające
użytkowaniu gospodarczemu, zręby zupełne, rozległe powierzchnie zwartych
młodników, tyczkowin i drągowin; drzewostany położone w odległości do 100 m od
uczęszczanych dróg leśnych lub obszary sąsiadujące z terenami o rozwiniętej
infrastrukturze turystycznej, grupującej w ciągu roku znaczną liczbę turystów (wyciągi i
trasy narciarskie, tereny rajdów motorowych oraz obiekty imprez masowych).
6) Wskazanie miejsc powiązań ekologicznych (obszarów stykowych, korytarzy
ekologicznych) z populacjami zasiedlającymi obszary sąsiadujące z OSO Beskid
Żywiecki
Ze względu na izolację populacji głuszca zasiedlającej obszar OSO Beskid Żywiecki od
populacji występujących na pozostałych, nieobjętych OSO, częściach Beskidu
Żywieckiego oraz Beskidu Śląskiego, konieczne jest zachowanie korytarzy
migracyjnych (Załącznik 4 – warstwa korytarze_las.shp). Korytarze 1-3 konieczne są
do utrzymania/odtworzenia kontaktu z Beskidem Śląskim, korytarz 4 do odtworzenia
kontaktu z Beskidem Małym, natomiast korytarz 5 do utrzymania/odtworzenia kontaktu
ze wschodnią częścią Beskidu Żywieckiego, w tym Babiej Góry oraz Pasma Policy.
7) Charakterystyka istniejących i potencjalnych zagrożeń dla zachowania we
właściwym stanie ochrony populacji głuszca w OSO NATURA 2000 „Beskid
Żywiecki”
•
•
penetracja siedlisk, nadmierne udostępnianie lasu i ustawiczne płoszenie
ptaków (Thiel et al. 2005, 2007, 2008)
– udostępnianie najwyższych partii gór poprzez budowę kolejek linowych
wkraczających w siedliska gatunku
– rozbudowa sieci dróg leśnych, dróg stokowych, szlaków zrywkowych, ścieżek
pochodowych ułatwiających dostęp do miejsc występowania gatunku i jego siedlisk
– intensywne wykorzystanie obszaru przez użytkowników skuterów śnieżnych,
motocykli crossowych, quadów, aut terenowych
– poruszanie się poza szlakami (turystyka piesza i narciarska)
– nadmierny hałas (zbiorowe grupy turystyczne, nagłośnienie schronisk i tras
narciarskich)
– prowadzenie prac leśnych przy użyciu ciężkiego sprzętu
– prowadzenie prac leśnych w okresie lęgowym (tokowiska, wysiadywanie i
wodzenie młodych)– polowania zbiorowe
– kłusownictwo
– fotografia
niszczenie, fragmentacja i przekształcanie siedlisk
– intensyfikacja gospodarki leśnej
– duże powierzchnie zrębów zupełnych
– obniżenie wieku drzewostanów
– intensywne usuwanie drzew w ramach cięć sanitarnych w związku z masowym
zamieraniem świerków
– upraszczanie struktury wiekowej, przestrzennej i pionowej lasów
– eutrofizacja siedlisk
11
•
•
•
•
– wprowadzanie (świadome lub przypadkowe) obcych gatunków drzew i krzewów
– przebudowa drzewostanów świerkowych na drzewostany mieszane lub liściaste
– usuwanie drzew o charakterze „przestojów” i „rozpieraczy”
– wprowadzanie podszytów i drugiego piętra drzewostanów („dogęszczanie”
struktury lasu)
– grodzenie upraw siatką
– budowa infrastruktury narciarskiej (wycinka drzew pod wyciągi, trasy zjazdowe,
stacje i towarzyszącą zabudowę)
presja drapieżników (lis, kuna, jenot, dzik, kruk)
wysoka liczebność jeleniowatych (niszczenie runa)
niska liczebność i izolacja populacji (utrata zmienności genetycznej) – degradacja
i wymarcie populacji w ostojach z niską liczebnością
potencjalne kolizje – napowietrzne linie energetyczne (Rubolini et al. 2005,
BirdLife International 2008) oraz linie wyciągów narciarskich
8) Opracowanie postulatów oraz zaleceń w odniesieniu do gospodarki leśnej,
łowieckiej i przestrzennej prowadzonej na tym terenie. Identyfikacja i propozycje
rozwiązania potencjalnych konfliktów, w tym przygotowanie propozycji
ewentualnych zmian lub wskazań do istniejących dokumentów planistycznych
Nadrzędnym celem gospodarki leśnej na terenach ostoi głuszca powinna być ochrona
gatunku i jego siedlisk. Ochronie powinna podlegać cała powierzchnia górnoreglowych
borów świerkowych, co powinno się odbywać poprzez wyłączenie drzewostanów z
użytkowania gospodarczego lub ograniczenie wstępu do nich. W Planie Urządzania
Lasu należy wprowadzać gospodarstwa specjalne mające na celu ochronę gatunku.
Najstarsze płaty drzewostanów powinny podlegać ochronie w formie rezerwatów
przyrody. Gospodarka leśna w drzewostanach niewyłączonych z użytkowania powinna
opierać się o wykorzystanie odnowienia naturalnego, ochronę drzew przestojowych,
pozostawianie drzew poziomo ugałęzionych (rozpieraczy), promowanie udziału świerka
w drzewostanach liściastych (zwłaszcza w wysokim reglu dolnym). W drzewostanach
użytkowanych gospodarczo wskazane jest także utrzymywanie przerywanego zwarcia,
prześwietlanie wyższych pięter w celu stymulacji rozwoju borówek, utrzymywanie
pokrycia podszytem w przedziale 10–20%. W trakcie ewentualnych czyszczeń i
trzebieży należy dążyć do zachowanie możliwie dużej ilości drewna martwego –
złomów, wykrotów, leżących kłód. Istotne jest zachowanie wykrotów (wiatrowałów)
odsłaniających powierzchnie gleby mineralnej (do kąpieli piaszczystych oraz jako
miejsca pobierania gastrolitów). Zaniechanie stosowania siatek ogrodzeniowych do
zabezpieczania upraw. Zaniechanie prac leśnych w okresie lęgowym.
Obszar siedlisk
•
•
•
•
wyłączenie z użytkowania gospodarczego płatów starodrzewu świerkowego w
wieku ponad 100 lat
zachowanie ilości i ciągłości siedlisk leśnych z dominującym w drzewostanie
świerkiem
wprowadzenie do składu gatunkowego drzewostanów wysokiego regla dolnego
domieszki świerka
stosowanie rębni złożonych, ograniczenie powstawania zrębów zupełnych
12
•
•
•
•
•
•
•
w drzewostanach młodszych klas wieku dążenie do zwiększenia zróżnicowania
mikrosiedliskowego – pozostawianie martwego drewna w różnych formach
występowania – głównie leżaniny, złomów, wykrotów
popieranie rozpieraczy, pozostawianie przestojów
ochrona terenów podmokłych i wilgotnych – sąsiedztwa cieków wodnych, źródlisk,
młak – także w formie niewielkich powierzchni otwartych
zachowanie i ochrona borówczysk – regulacja zwarcia drzewostanu
umożliwiającego rozwój borówki czernicy Vaccinium myrtillus
utworzenie i/lub poszerzenie rezerwatów w celu ochrony najlepiej zachowanych
fragmentów siedlisk leśnych
zakaz grodzenia upraw leśnych siatką
zakaz wykonywania prac leśnych w okresie od 1 lutego do 31 lipca
Strefa buforowa
•
•
•
•
•
•
•
•
zachowanie ilości i ciągłości siedlisk leśnych
popieranie udziału świerka w drzewostanie
stosowanie rębni złożonych, ograniczenie powstawania zrębów zupełnych
w drzewostanach młodszych klas wieku dążenie do zwiększenia zróżnicowania
mikrosiedliskowego – pozostawianie martwego drewna w różnych formach
występowania – głównie leżaniny, złomów, wykrotów
zachowanie i ochrona borówczysk – regulacja zwarcia drzewostanu
umożliwiającego rozwój borówki czernicy Vaccinium myrtillus
ochrona terenów podmokłych i wilgotnych – sąsiedztwa cieków wodnych, źródlisk,
młak
zakaz grodzenia upraw leśnych siatką
zakaz wykonywania prac leśnych w okresie od 1 kwietnia do 31 lipca
Rejony tokowisk
•
•
•
w obszarze ochrony całorocznej zaniechanie wszelkiej działalności człowieka,
która w jakikolwiek sposób mogłaby ingerować w siedliska gatunku lub
powodować płoszenie lub niepokojenie
w obszarze ochrony okresowej, od 1 lutego do 31 maja, zalecane są takie same
działania jak w przypadku obszaru siedlisk
wstęp na teren stref jest możliwy (zgodnie z obowiązującym porządkiem prawnym)
po uzyskaniu zgody Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska
Korytarze migracyjne
•
•
•
zachowanie ciągłości siedlisk leśnych
zachowanie możliwie wysokiego zróżnicowanie mikrosiedliskowego
zachowanie możliwie wysokiego uwilgotnienia siedlisk
W odniesieniu do gospodarki łowieckiej należy wprowadzić całoroczny zakaz
polowań zbiorowych z wykorzystaniem nagonki w siedliskach występowania głuszca
(obszar siedlisk i strefa buforowa). W okresie lęgowym głuszca należy wprowadzić
zakaz polowań indywidualnych w siedliskach gatunku (obszar siedlisk i strefa
buforowa).
13
W przypadku stwierdzania obecności w siedliskach głuszca lub ich sąsiedztwie
drapieżników obcego pochodzenia – zwałaszcza jenota Nyctereutes procyonoides –
należy podjąć niezwłoczne działania w celu ich usunięcia. Liczebność rodzimych
drapieżników obecnych w siedliskach głuszca – zwłaszcza kuny leśnej Martes martes i
lisa Vulpes vulpes – oraz ich wpływ na jego populacje powinny być monitorowane. W
przypadku stwierdzenia istotnego oddziaływania negatywnego wskazana jest redukcja
liczebności.
Należy zaniechać wprowadzania w sąsiedztwo siedlisk głuszca gatunków
łownych (bażant Phasianus colchicus, kuropatwa Perdix perdix) pochodzących z
hodowli. Działania takie mogą potencjalnie prowadzić do transferu chorób zakaźnych
lub/i pasożytów.
W odniesieniu do gospodarki przestrzennej należy utrzymać przeznaczenie terenów
leśnych oraz wprowadzić zakaz lokalizowania wszelkiej zabudowy w sąsiedztwie
rzeczywistych i potencjalnych siedlisk występowania głuszca. Należy wprowadzić
zakaz zabudowy, w tym także pojedynczych zabudowań, na terenach otwartych
położonych wśród obszarów leśnych. Należy wprowadzić zakaz budowy dróg,
napowietrznych linii energetycznych oraz innych inwestycji liniowych powodujących
fragmentację lub utratę siedlisk leśnych.
Obszar siedlisk
•
•
zakaz zmiany przeznaczenia terenów leśnych na inne cele, zwłaszcza ich
wykorzystania do budowy infrastruktury przeznaczonej dla masowej turystyki
zakaz lokowania infrastruktury drogowej (w tym także dróg leśnych – rozważnie
możliwości braku konserwacji istniejących), narciarskiej, wszelkiej zabudowy
Strefa buforowa
•
zakaz lokowania infrastruktury drogowej, narciarskiej, wszelkiej zabudowy
Korytarze migracyjne
•
•
budowa dróg i towarzyszącej infrastruktury ograniczona do minimum, lokalizacja w
sposób niepowodujący funkcjonalnego przerwania korytarza i ograniczenia
możliwości przemieszczania się zwierząt
zakaz zabudowy, w tym także rozproszonej
W odniesieniu do turystyki (szeroko rozumianej) należy ograniczyć penetrację ostoi
przez ludzi. Należy egzekwować zakaz poruszania się pojazdami motorowymi po
terenach leśnych oraz wprowadzić zakaz poruszania się na nartach poza wyznaczonymi
trasami. Turystyka piesza i konna powinna odbywać się jedynie po wyznaczonych
trasach. Należy wprowadzić zakaz budowy infrastruktury przeznaczonej do masowej
turystyki, powodującej wzrost penetracji terenu.
Obszar siedlisk
•
skuteczne ograniczenie dostępności lasu dla masowych i agresywnych form
„turystyki” – zakaz wjazdu quadów, skuterów śnieżnych, motorów crossowych,
14
•
turystyka piesza jedynie po wyznaczonych szalach (rozważenie zmiany przebiegu
niektórych z nich)
regulacja turystyki pieszej i narciarskiej odbywającej się poza szlakami oraz
ograniczenie presji turystycznej w rejonie Pilska, Rysianki i Romanki
Strefa buforowa
•
•
skuteczne ograniczenie dostępności lasu dla agresywnych form „turystyki” – zakaz
wjazdu quadów, skuterów śnieżnych, motorów crossowych
ograniczenie i regulacja turystyki pieszej i narciarskiej odbywającej się poza
szlakami
Rejony tokowisk
•
egzekwowanie zakazu wejścia w rejony tokowisk
9) Identyfikacja ewentualnych koniecznych działań ochronnych z uwzględnieniem
rodzaju działań ochronnych, obszaru realizacji oraz częstotliwości i terminu
realizacji
Zalecenia ochronne i warunki zachowania głuszca wymienione w punkcie 8. powinny
obejmować właściwe tereny określone i wskazane w punktach 3. i 6. Działania powinny
być realizowane przez cały rok, a termin ich realizacji możliwe najszybszy. Do działań
pilnych i niezbędnych należą:
• wprowadzenie stref ochronnych wokół tokowisk i egzekwowanie zakazów w nich
obowiązujących
• wprowadzenie zmian w planach zagospodarowania przestrzennego, nie
zezwalających na rozwój turystyki prowadzącej do utraty i fragmentacji siedlisk
oraz zwiększającej penetrację siedlisk i niepokojenie ptaków
• w nowych Planach Urządzania Lasu należy przeprowadzić rzetelną i szczegółową
prognozę wpływu zapisów planu na głuszca i jego siedliska
• ograniczenie agresywnych form turystyki w siedliskach głuszca i ich sąsiedztwie
(wykorzystanie obszaru przez użytkowników skuterów śnieżnych, motocykli
crossowych, quadów, aut terenowych) – egzekwowanie istniejących zakazów
• przeprowadzenie analizy stanu własności terenów stanowiących siedliska głuszca i
określenie możliwości ich wykupu od właścicieli prywatnych
• przeprowadzenie analizy przestrzennego rozmieszczenia drzewostanów powyżej
100 lat i określenie możliwości utworzenia rezerwatów
• przeprowadzenie analizy przestrzennego i czasowego zróżnicowania użytkowania
terenu ostoi przez różnorakie formy turystyki
10) Ustalenie zakresu i zalecanej metodyki prowadzenia monitoringu w stosunku
do głuszca, w tym wskazanie lokalizacji, terminów i częstotliwości monitoringu.
Ewentualna weryfikacja w odniesieniu do metodyki monitoringu GIOŚ
Metodyka monitoringu głuszca prezentowana przez Główny Inspektorat Ochrony
Środowiska (Zawadzka et al. 2009) jest właściwa. Liczeniami powinny być objęte
wszystkie aktualnie znane tokowiska, ale także miejsca na których odbywały się toki w
latach poprzednich. Liczebność gatunku powinna być określana corocznie, a efektem
monitoringu powinna być ilość samców wykorzystujących poszczególne tokowiska.
15
Zalecana jest jedna kontrola w okresie toków, poprzedzona wyszukiwaniem odchodów
w okresie zimowym-wczesnowiosennym.
Za realizację monitoringu powinna być odpowiedzialna zewnętrzna instytucja
naukowa. Realizacja prac terenowych może odbywać się przy udziale pracowników –
przedstawicieli administracji lasów państwowych, zarządu parku krajobrazowego, bądź
Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, ale przeprowadzenie powinno być w gestii
niezależnej, zewnętrznej instytucji eksperckiej.
16
Jarząbek Bonasia bonasia
Kod gatunku: A104
Jarząbek umieszczony jest w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Gatunek nie jest ujęty w
Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (Głowaciński 2001) oraz nie jest uznany jako
gatunek wymagających ochrony czynnej (Ustawa o Ochronie Przyrody).
urodzenia i poszukują nowych, dogodnych do zasiedlania środowisk. Przemieszczenia
okresie zimowym przemieszczają się w tereny niżej położone.
Populacja jarząbka zasiedlająca obszar OSO Beskid Żywiecki jest szacowana na 48-100
par lęgowych (Ciach et al. 2009, Ciach 2010a). Gatunek występuje na terenie całej ostoi
w zakresie wysokości od 600 do 1200 m n. p. m. (średnia ±SD = 915 m ±155 m).
Stanowiska zlokalizowane są na stokach o zróżnicowanym nachyleniu – od 10% do
73% (średnia ±SD = 33% ±13%), głównie w drzewostanach z dominacją świerka (M.
Ciach – dane niepubl.).
Ocena populacji
Liczebność jarząbka jest w Polsce szacowana na 35.000-45.000 par lęgowych
(Chylarecki i Sikora 2007). Zatem populacja zasiedlająca OSO Beskid Żywiecki
stanowi 0,1-0,3% populacji krajowej. W związku z powyższym ocena populacji
gatunku przyjmuje stopień D (populacja nieistotna). Powyższa ocena oparta jest
jednak o wytyczne Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska (GDOŚ 2010), które
uznają populacje lokalne stanowiące do 0,5% populacji krajowej za nieistotne.
Wytyczne Komisji Europejskiej wskazują natomiast, że ocenę D powinny otrzymywać
jedynie gatunki występujące na obszarze nieregularnie (Commission Implementing
Decision 2011/484/EU). W świetle powyższego ocena populacji jarząbka zasiedlająca
OSO Beskid Żywiecki powinna przyjąć stopień C, a gatunek zostać uznany za
przedmiot ochrony.
Stan zachowania
Ponieważ występowanie i liczebność jarząbka w obszarze OSO Beskid Żywiecki nie
ma istotnego znaczenia dla populacji krajowej, gatunek ten został sklasyfikowany jako
17
posiadający populację nieistotną (ocena D – wg wytycznych GDOŚ 2010). W związku
z powyższym nie jest on poddawany dalszym ocenom stanu zachowania populacji.
18
Sóweczka Glaucidium passerinum
Kod gatunku: A217
Sóweczka umieszczona jest w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Gatunek ten jest
umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt – kategoria LC (Głowaciński
2001). Jednocześnie uznany jest on jako gatunek wymagających ochrony czynnej
(Ustawa o Ochronie Przyrody).
Populacja sóweczki zasiedlająca obszar OSO Beskid Żywiecki jest szacowana na 21-25
par lęgowych (Ciach et al. 2009, Ciach 2010a). Gatunek występuje na terenie całej
ostoi, głównie w drzewostanach iglastych w wyższych klasach wieku (M. Ciach – dane
niepubl.).
Ocena populacji
Liczebność sóweczki jest w Polsce szacowana na 400-500 par lęgowych (Chylarecki i
Sikora 2007). Zatem populacja zasiedlająca OSO Beskid Żywiecki stanowi 4,2-6,2%
stopień B (populacja zasiedlająca obszar zawiera się w przedziale 15% ≥ p > 2%
populacji krajowej). Gatunek powinien zostać tym samym uznany za przedmiot
ochrony.
Stan zachowania
Element siedliska
leśnych
Dominujący udział świerka (lub jodły) w drzewostanie
Drzewostany ze zróżnicowaną strukturą pionową (rozwinięty
podszyt i podrost)
Stopień zachowania
II
I
III
III
19
cieków wodnych, źródlisk, martwego drewna w różnych
wykrotów)
Obecność dziuplaków pierwotnych
Obecność żerowisk w postaci śródleśnych terenów otwartych
(luk, polan, halizn, zrębów, upraw, młodników)
Obecność terenów otwartych o wysokim uwilgotnieniu (młaki,
torfowiska)
Ocena końcowa
III
I
II
III
III
Stopień zachowania cech siedliska (lub siedlisk) sóweczki został ogólnie oceniony jako
Element siedliska
sił i środków
Drzewostany ze zróżnicowaną strukturą pionową renaturyzacja możliwa
(rozwinięty podszyt i podrost)
sił i środków
cieków wodnych, źródlisk, martwego drewna w różnych przy średnim nakładzie
sił i środków
wykrotów)
Obecność terenów otwartych o wysokim uwilgotnieniu renaturyzacja trudna lub
(młaki, torfowiska)
niemożliwa
stanu zachowania dla sóweczki przyjmuje stopień C.
Izolacja
Sóweczka zasiedla w Polsce głównie pasmo Karpat, Sudety oraz rozległe kompleksy
leśne północno-wschodniej części kraju (Tomiałojć i Stawarczyk 2003, Sikora et al.
2007). W Karpatach gatunek występuje najliczniej w Tatrach, Gorcach, Bieszczadach,
Beskidzie Niskim oraz Górach Słonnych (Wilk et al. 2010). Mniej liczne i/lub bardziej
rozproszone populacje zasiedlają niemal całe pasmo Karpat, pod warunkiem obecności
dogodnych siedlisk. Populacja zasiedlająca Beskid Żywiecki oraz sąsiednie Pasmo
Babiogórskie i Pasmo Policy liczy łącznie około 40-55 par (Ciach 2010a, 2010b, 2010c,
Ciach – dane niepubl.). Na Słowacji, w regionie graniczącym z obszarem Beskidu
Żywieckiego, sóweczka jest gatunkiem rozpowszechnionym, posiadającym rozległy i
zwarty zasięg występowania (Danko et al. 2002). Populacja zasiedlająca obszar OSO
Horná Orava jest szacowana na 150-300 par (SDF 2006).
W Polsce sóweczka jest gatunkiem osiadłym (Tomiałojć i Stawarczyk 2003).
Możliwości przemieszczania się gatunku są wystarczające do utrzymania kontaktu z
20
populacjami zasiedlającymi tereny sąsiadujące z Beskidem Żywieckim. Populacja
zasiedlająca ten obszar nie jest izolowana i uzyskuje ocenę C (populacja nieizolowana
w obrębie rozległego obszaru występowania).
Ocena ogólna
Ogólna ocena wartości obszaru dla ochrony sóweczki, jako wypadkowa powyższych
wskaźników, przyjmuje ocenę C (znacząca). Obszar OSO Beskid Żywiecki, mimo iż
nie stanowi jednej z 10 najważniejszych ostoi w Polsce, posiada znaczącą populację
gatunku.
2008 (Ciach et al. 2009) dostarczają pierwsze, i jak dotąd jedyne, dane na temat
liczebności i rozmieszczenia sóweczki na obszarze ostoi. Brak jest starszych danych
ilościowych, które mogłyby stanowić materiał do porównań i określenia ewentualnych
zmian liczebności gatunku. Opracowanie Ferensa (1950) przedstawia niski poziom
szczegółowości i stanowi ponadto materiał już historyczny. Również nowe opracowania
regionalne i ogólnokrajowe nie zawierają lokalnych danych na temat gatunku lub
zawarte w nich informacje są bardzo skąpe i ogólnikowe (Walasz i Mielczarek 1992,
Walasz 2000, Głowaciński 2001, Tomiałojć i Stawarczyk 2003, Gromadzki 2004,
Sikora et al. 2007).
Populacja krajowa sóweczki wykazuje w ostatnich dekadach trend wzrostowy
(Tomiałojć i Stawarczyk 2003). Gatunek jest ujęty w Państwowym Monitoringu
Środowiska (GIOŚ 2011), jednak wyniki określające trend liczebności populacji
krajowej w ostatnich latach nie są jeszcze znane. Biorąc pod uwagę zagęszczenia, jakie
sóweczka uzyskuje w innych rejonach Karpat (Stawarczyk et al. 2007, SDF 2006),
należy przypuszczać, że jej liczebność jest niższa od potencjalnych możliwości obszaru.
Sukces lęgowy (wskaźnik rozrodczości), a także inne parametry populacji, nie są znane
w przypadku par zasiedlających obszar Beskidu Żywieckiego. W świetle powyższego
stan ochrony populacji sóweczki na terenie Beskidu Żywieckiego oceniany jest jako
U1 (niezadowalający).
Sóweczka należy do gatunków gniazdujących w lasach. Ciągłość drzewostanów
Beskidu Żywieckiego w skali obszaru wydaje się być niezagrożona, jednak może
dochodzić do lokalnych, niekiedy gwałtownych i daleko idących, zmian w wieku i
strukturze, mogących negatywnie oddziaływać na gatunek. Ponadto na części obszaru
zauważalny jest niedostatek martwych drzew z dziuplami, stanowiących potencjalne
miejsce lęgowe. Stan ochrony siedlisk sóweczki na terenie Beskidu Żywieckiego
oceniany jest jako U1 (niezadowalający).
Potencjalnie negatywny wpływ gospodarki leśnej, zwłaszcza wykonywanie prac
leśnych w sezonie lęgowym, powoduje, że perspektywa zachowania gatunku w okresie
21
10-20 lat nie jest pewna, ale prawdopodobna w przypadku zapobieżenia
oddziaływaniom negatywnym. Szanse zachowanie gatunku są oceniane jako U1
(niezadowalający).
Łączna ocena stanu ochrony sóweczki, ustalana na podstawie parametrów 1-3,
uzyskuje wartość U1 (niezadowalający).
Podsumowanie oceny stanu ochrony sóweczki na terenie OSO Beskid Żywiecki.
Parametr
Ocena
Populacja
Liczebność jest znacznie niższa od potencjalnych możliwości
obszaru
Siedlisko
Szanse zachowania
gatunku
Zachowanie gatunku w perspektywie 10-20 lat nie jest pewne,
ale jest prawdopodobne, o ile uda się zapobiec istniejącym
negatywnym oddziaływaniom i przewidywanym
umiarkowanym zagrożeniom
Łączna ocena stanu U1 (niezadowalający)
ochrony gatunku
22
Puchacz Bubo bubo
Kod gatunku: A215
Puchacz umieszczony jest w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. W Unii Europejskiej
posiada on kategorię SPEC3, co oznacza, że jest to gatunek specjalnej troski o
niekorzystnym statusie ochronnym (BirdLife International 2004). Puchacz umieszczony
jest w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt i posiada kategorię gatunku niższego
ryzyka, ale bliskiego zagrożenia (NT) (Głowaciński 2001). Jednocześnie uznany jest on
jako gatunek wymagających ochrony czynnej (Ustawa o Ochronie Przyrody).
Populacja puchacza zasiedlająca obszar OSO Beskid Żywiecki jest szacowana na 0-2
pary lęgowe (Ciach et al. 2009, Ciach 2010a). Niepewne występowanie puchacza
wynika z faktu, iż w trakcie wykonywanej w roku 2008 inwentaryzacji (Ciach et al.
2009) nie udało sie bezpośrednio potwierdzić obecności gatunku na terenie Beskidu
Żywieckiego. Jednak w dwóch rejonach – okolice Rysianki oraz Worek Raczański –
znaleziono wypluwki (zwracane niestrawione części pokarmu) wskazujące na możliwą
obecność puchacza.
Puchacz należy do gatunków wysoce specyficznych w zakresie metodyki
wykrywania. Bezpośrednie dowody jego występowania są trudne do zdobycia, a tym
samym dokładne określenie liczebności niepewne. Biorąc jednak pod uwagę rozległość
Beskidu Żywieckiego, obecność dogodnych dla gatunku siedlisk, jego wymagania
ekologiczne, dawne obserwacje i trudności w wykrywaniu, należy przyjąć, że puchacz
nadal potencjalnie występuje na tym terenie.
Ocena populacji
Liczebność puchacza jest w Polsce szacowana na 250-270 par lęgowych (Chylarecki i
Sikora 2007). Zatem populacja zasiedlająca OSO Beskid Żywiecki stanowi do 0,8%
stopień C (populacja zasiedlająca obszar zawiera się w przedziale 2% ≥ p > 0%
ochrony.
23
Stan zachowania
Element siedliska
leśnych
Obecność miejsc trudnodostępnych (skał, urwisk, stoków o
znacznym nachyleniu)
Obecność żerowisk w postaci stosunkowo rozległych terenów
otwartych (luk, polan, łąk, pastwisk, halizn, zrębów, upraw)
wykrotów)
Obecność dużych gniazd ptaków (głównie szponiastych i
bociana czarnego)
Brak zabudowy terenów otwartych, brak linii napowietrznych
Ocena końcowa
Stopień zachowania
II
III
II
II
III
II
III
III
Stopień zachowania cech siedliska (lub siedlisk) puchacza został ogólnie oceniony jako
Element siedliska
sił i środków
sił i środków
wykrotów)
Brak zabudowy terenów otwartych, brak linii renaturyzacja trudna lub
napowietrznych
niemożliwa
stanu zachowania dla puchacza przyjmuje stopień C.
Izolacja
Puchacz zasiedla w Polsce głównie pasmo Karpat, Sudety oraz rozległe kompleksy
leśne północnej, wschodniej oraz północno-wschodniej części kraju (Tomiałojć i
Stawarczyk 2003, Sikora et al. 2007). W Karpatach gatunek występuje najliczniej w
Bieszczadach, Górach Słonnych, Pieninach, Tatrach, Gorcach oraz Beskidzie Śląskim
(Wilk et al. 2010). Mniej liczne i/lub bardziej rozproszone populacje zasiedlają niemal
całe pasmo Karpat. Na Słowacji, w regionie graniczącym z obszarem Beskidu
24
Żywieckiego, puchacz jest gatunkiem rozpowszechnionym, posiadającym rozległy i
zwarty zasięg występowania (Danko et al. 2002). Populacja zasiedlająca obszar OSO
Horná Orava jest szacowana na 13-21 par (SDF 2006).
W Polsce puchacz jest gatunkiem osiadłym (Tomiałojć i Stawarczyk 2003).
populacjami zasiedlającymi tereny sąsiadujące z Beskidem Żywieckim. Populacja
zasiedlające ten obszar nie jest izolowana i uzyskuje ocenę C (populacja nieizolowana
Ocena ogólna
Ogólna ocena wartości obszaru dla ochrony puchacza, jako wypadkowa powyższych
gatunku.
2008 (Ciach et al. 2009) potwierdzają występowanie puchacza na obszarze ostoi.
Szacowana liczebność jest zbliżona do zawartej w Standardowym Formularzu Danych
(SDF 2008). Brakuje jednak dokładnych danych ilościowych, które mogłyby stanowić
materiał do porównań i określenia ewentualnych zmian liczebności gatunku.
Trend krajowej populacji puchacza nie jest jasny (Tomiałojć i Stawarczyk
2003). Gatunek jest ujęty w Państwowym Monitoringu Środowiska (GIOŚ 2011) jednak
wyniki określające trend liczebność populacji krajowej w ostatnich latach nie są jeszcze
znane. Biorąc pod uwagę zagęszczenia, jakie puchacz uzyskuje w innych rejonach
Karpat (Wójciak et al. 2007, SDF 2006), należy przypuszczać, że jego liczebność jest
niższa od potencjalnych możliwości obszaru. Sukces lęgowy (wskaźnik rozrodczości), a
także inne parametry populacji, nie są znane w przypadku par zasiedlających obszar
Beskidu Żywieckiego. W świetle powyższego stan ochrony populacji puchacza na
terenie Beskidu Żywieckiego oceniany jest jako U1 (niezadowalający).
Puchacz należy do gatunków gniazdujących w lasach i wykorzystujących tereny
otwarte jako żerowiska. Ciągłość drzewostanów Beskidu Żywieckiego w skali obszaru
wydaje się być niezagrożona, jednak może dochodzić do lokalnych, niekiedy
gwałtownych i daleko idących, zmian w wieku i strukturze, mogących negatywnie
oddziaływać na gatunek. Natomiast tereny otwarte, w tym także te położone poza
obszarem OSO, podlegają silnym przekształceniom. Postępująca zabudowa, w tym
także rozproszona, porzucanie użytkowania rolniczego mogą doprowadzić do spadku
ilości i jakości terenów żerowiskowych. Stan ochrony siedlisk puchacza na terenie
Beskidu Żywieckiego oceniany jest jako U1 (niezadowalający).
25
Potencjalnie negatywny wpływ gospodarki leśnej i presja ruchu turystycznego przy
jednoczesnym braku stref ochronnych zapewniających możliwość bezpiecznego
gniazdowania, a także postępujące zmiany na terenach żerowiskowych, powodują, że
perspektywa zachowania gatunku w okresie 10-20 lat nie jest pewna, ale
prawdopodobna w przypadku zapobieżenia oddziaływaniom negatywnym. Szanse
zachowanie gatunku są oceniane jest jako U1 (niezadowalający).
Łączna ocena stanu ochrony puchacza, ustalana na podstawie parametrów 1-3,
Podsumowanie oceny stanu ochrony puchacza na terenie OSO Beskid Żywiecki.
Parametr
Ocena
Populacja
obszaru
Siedlisko
Szanse zachowania
gatunku
Zachowanie gatunku w perspektywie 10-20 lat niepewne, ale
jest prawdopodobne, o ile uda się zapobiec istniejącym
ochrony gatunku
26
Włochatka Aegolius funereus
Kod gatunku: A223
Włochatka umieszczona jest w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Gatunek ten jest
2001). Jednocześnie uznany jest on jako gatunek wymagających ochrony czynnej
(Ustawa o Ochronie Przyrody).
Populacja włochatki zasiedlająca obszar OSO Beskid Żywiecki jest szacowana na 6-20
par lęgowych (Ciach et al. 2009, Ciach 2010a). Gatunek występuje na terenie całej
ostoi, głównie w drzewostanach iglastych w wyższych klasach wieku (M. Ciach – dane
niepubl.).
Ocena populacji
Liczebność włochatki jest w Polsce szacowana na 1000-2000 par lęgowych (Chylarecki
i Sikora 2007). Zatem populacja zasiedlająca OSO Beskid Żywiecki stanowi 0,3-2%
ochrony.
Stan zachowania
Element siedliska
leśnych
Dominujący udział świerka (lub jodły) w drzewostanie
podszyt i podrost)
Stopień zachowania
II
I
III
III
27
wykrotów)
Obecność dziuplaków pierwotnych
(luk, polan, halizn, zrębów, upraw, młodników)
Obecność terenów otwartych o wysokim uwilgotnieniu (młaki,
torfowiska)
Ocena końcowa
III
I
II
III
III
Stopień zachowania cech siedliska (lub siedlisk) włochatki został ogólnie oceniony jako
Element siedliska
sił i środków
sił i środków
sił i środków
wykrotów)
Obecność terenów otwartych o wysokim uwilgotnieniu renaturyzacja trudna lub
(młaki, torfowiska)
niemożliwa
stanu zachowania dla włochatki przyjmuje stopień C.
Izolacja
Włochatka zasiedla w Polsce głównie pasmo Karpat, Sudety oraz rozległe kompleksy
leśne północnej, wschodniej oraz północno-wschodniej części kraju (Tomiałojć i
Stawarczyk 2003, Sikora et al. 2007). Izolowane stanowiska pojedynczych par znajdują
się na terenie niemal całego kraju. Gatunek wykazuje jednak duże wahania liczebności
zależnie od obfitości gryzoni i sytuacji na lęgowiskach w północnej Europie, w efekcie
czego dochodzi do nalotów i okresowo zwiększonej liczebności ptaków lęgowych. W
Karpatach gatunek występuje najliczniej w Tatrach, Gorcach, Bieszczadach oraz
Górach Słonnych (Wilk et al. 2010). Mniej liczne i/lub bardziej rozproszone populacje
zasiedlają niemal całe pasmo Karpat, pod warunkiem obecności dogodnych siedlisk. Na
Słowacji, w regionie graniczącym z obszarem Beskidu Żywieckiego, włochatka jest
gatunkiem rozpowszechnionym, posiadającym rozległy i zwarty zasięg występowania
(Danko et al. 2002). Populacja zasiedlająca obszar OSO Horná Orava jest szacowana na
80-140 par (SDF 2006).
28
W Polsce włochatka jest gatunkiem osiadłym, podejmującym niekiedy dalsze
wędrówki (Tomiałojć i Stawarczyk 2003). W okresie jesienno-zimowym część
osobników, zwłaszcza młodych lub pochodzących z Europy Północnej, może
przemieszczać się na większe odległości. Możliwości przemieszczania się gatunku są
wystarczające do utrzymania kontaktu z populacjami zasiedlającymi tereny sąsiadujące
z Beskidem Żywieckim. Populacja zasiedlająca ten obszar nie jest izolowana i uzyskuje
ocenę C (populacja nieizolowana w obrębie rozległego obszaru występowania).
Ocena ogólna
Ogólna ocena wartości obszaru dla ochrony włochatki, jako wypadkowa powyższych
gatunku.
liczebności i rozmieszczenia włochatki na obszarze ostoi. Brak jest starszych danych
regionalne i ogólnokrajowe nie zawierają lokalnych danych na temat gatunku lub
zawarte w nich informacje są bardzo skąpe i ogólnikowe (Walasz i Mielczarek 1992,
Walasz 2000, Głowaciński 2001, Tomiałojć i Stawarczyk 2003, Gromadzki 2004,
Trend krajowej populacji włochatki nie jest jasny (Tomiałojć i Stawarczyk
2003). Gatunek jest ujęty w Państwowym Monitoringu Środowiska (GIOŚ 2011),
jednak wyniki określające trend liczebności populacji krajowej w ostatnich latach, nie
są jeszcze znane. Biorąc pod uwagę zagęszczenia, jakie włochatka uzyskuje w innych
rejonach Karpat (Domaszewicz et al. 2007, SDF 2006), należy przypuszczać, że jej
liczebność jest niższa od potencjalnych możliwości obszaru. Sukces lęgowy (wskaźnik
rozrodczości), a także inne parametry populacji, nie są znane w przypadku par
zasiedlających obszar Beskidu Żywieckiego. W świetle powyższego stan ochrony
populacji włochatki na terenie Beskidu Żywieckiego oceniany jest jako U1
(niezadowalający).
Włochatka należy do gatunków gniazdujących w lasach i wykorzystujących niewielkie
śródleśne tereny otwarte (młaki, polany) jako żerowiska. Ciągłość drzewostanów
Beskidu Żywieckiego w skali obszaru wydaje się być niezagrożona, jednak może
dochodzić do lokalnych, niekiedy gwałtownych i daleko idących, zmian w wieku i
strukturze, mogących negatywnie oddziaływać na gatunek. Ponadto na części obszaru
zauważalny jest niedostatek martwych drzew z dziuplami, stanowiących potencjalne
miejsce lęgowe. Niepewne jest także utrzymanie niewielkich terenów otwartych (młak,
29
polan). Stan ochrony siedlisk włochatki na terenie Beskidu Żywieckiego oceniany jest
jako U1 (niezadowalający).
Potencjalnie negatywny wpływ gospodarki leśnej, zwłaszcza wykonywanie prac
leśnych w sezonie lęgowym, powodują, że perspektywa zachowania gatunku w okresie
10-20 lat nie jest pewna, ale prawdopodobna w przypadku zapobieżenia
oddziaływaniom negatywnym. Szanse zachowanie gatunku są oceniane jako U1
(niezadowalający).
Łączna ocena stanu ochrony włochatki, ustalana na podstawie parametrów 1-3,
Podsumowanie oceny stanu ochrony włochatki na terenie OSO Beskid Żywiecki.
Parametr
Ocena
Populacja
obszaru
Siedlisko
Szanse zachowania
gatunku
ochrony gatunku
30
Puszczyk uralski Strix uralensis
Kod gatunku: A220
Puszczyk uralski umieszczony jest w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Gatunek ten jest
2001).
Populacja puszczyka uralskiego zasiedlająca obszar OSO Beskid Żywiecki jest
szacowana na 8-12 par lęgowych (Ciach et al. 2009, Ciach 2010a). Gatunek występuje
na terenie całej ostoi, zasiedlając głównie drzewostany liściaste i mieszane w wyższych
klasach wieku (M. Ciach – dane niepubl.).
Ocena populacji
Liczebność puszczyka uralskiego jest w Polsce szacowana na 750-1000 par lęgowych
gatunku przyjmuje stopień C (populacja zasiedlająca obszar zawiera się w przedziale
2% ≥ p > 0% populacji krajowej). Gatunek powinien zostać tym samym uznany za
przedmiot ochrony.
Stan zachowania
Element siedliska
leśnych
Dominujący udział buczyn, bukowo-jodłowych, jaworzyn w
drzewostanie
podszyt i podrost)
Stopień zachowania
II
III
III
III
31
wykrotów)
Obecność obszernych dziupli (pochodzenia naturalnego) oraz
dużych gniazd ptaków (głównie szponiastych i bociana
czarnego)
(luk, polan, łąk, pastwisk, halizn, zrębów, upraw)
Ocena końcowa
III
III
II
III
Stopień zachowania cech siedliska (lub siedlisk) puszczyka uralskiego został ogólnie
oceniony jako zachowany w średnim stanie lub częściowo zdegradowany (III). Szanse
przywrócenia cech siedlisk najniżej ocenionych do dobrego stanu przedstawione są
poniżej.
Element siedliska
Dominujący udział buczyn, bukowo-jodłowych, jaworzyn renaturyzacja możliwa
w drzewostanie
sił i środków
sił i środków
sił i środków
sił i środków
wykrotów)
Obecność obszernych dziupli (pochodzenia naturalnego) renaturyzacja możliwa
oraz dużych gniazd ptaków (głównie szponiastych i bociana przy średnim nakładzie
czarnego)
sił i środków
możliwe przy średnim nakładzie sił i środków. W efekcie końcowa ocena stanu
zachowania dla puszczyka uralskiego przyjmuje stopień C.
Izolacja
Puszczyk uralski zasiedla w Polsce pasmo Karpat oraz, w znacznym rozproszeniu,
wyżyny południowej części kraju (Tomiałojć i Stawarczyk 2003, Sikora et al. 2007). W
Karpatach gatunek występuje najliczniej w Bieszczadach, Beskidzie Niskim, Górach
Słonnych oraz Pogórzu Przemyskim (Wilk et al. 2010). Mniej liczne i/lub bardziej
rozproszone populacje zasiedlają niemal całe pasmo Karpat. Na Słowacji, w regionie
graniczącym z obszarem Beskidu Żywieckiego, puszczyk uralski jest gatunkiem
rzadkim, posiadającym przerywany zasięg występowania (Danko et al. 2002).
Populacja zasiedlająca obszar OSO Horná Orava jest szacowana na 10-20 par (SDF
32
2006). Populacje puszczyka uralskiego zasiedlające poszczególne obszary Karpat
Zachodnich są nieliczne i stosunkowo silnie rozproszone.
W Polsce puszczyk uralski jest gatunkiem osiadłym (Tomiałojć i Stawarczyk
2003), jednak ptaki młodociane w czasie dyspersji polęgowej mogą przemieszczać się
na większe odległości. Możliwości przemieszczania się gatunku są wystarczające do
utrzymania kontaktu z populacjami zasiedlającymi tereny sąsiadujące z Beskidem
Żywieckim.
Biorąc pod uwagę zasięg gatunku w Polsce i na Słowacji, należy stwierdzić, że
populacja zasiedlające obszar Beskidu Żywieckiego nie jest izolowana, ale stanowi
część zachodniej granicy zasięgu występowania gatunku w Karpatach i uzyskuje ocenę
B (populacja nie izolowana, ale występującą na peryferiach zasięgu gatunku).
Ocena ogólna
Ogólna ocena wartości obszaru dla ochrony puszczyka uralskiego, jako wypadkowa
powyższych wskaźników, przyjmuje ocenę C (znacząca). Obszar OSO Beskid
Żywiecki, mimo iż nie stanowi jednej z 10 najważniejszych ostoi w Polsce, posiada
znaczącą populację gatunku.
liczebności i rozmieszczenia puszczyka uralskiego na obszarze ostoi. Brak jest
starszych danych ilościowych, które mogłyby stanowić materiał do porównań i
określenia ewentualnych zmian liczebności gatunku. Opracowanie Ferensa (1950)
przedstawia niski poziom szczegółowości i stanowi ponadto materiał już historyczny.
Również nowe opracowania regionalne i ogólnokrajowe nie zawierają lokalnych
danych na temat gatunku lub zawarte w nich informacje są bardzo skąpe i ogólnikowe
(Walasz i Mielczarek 1992, Walasz 2000, Głowaciński 2001, Tomiałojć i Stawarczyk
2003, Gromadzki 2004, Sikora et al. 2007).
Populacja krajowa puszczyka uralskiego wykazuje w ostatnich dekadach trend
wzrostowy (Tomiałojć i Stawarczyk 2003). Gatunek jest ujęty w Państwowym
Monitoringu Środowiska (GIOŚ 2011), jednak wyniki określające trend liczebności
populacji krajowej w ostatnich latach, nie są jeszcze znane. Biorąc pod uwagę
zagęszczenia, jakie puszczyk uralski uzyskuje w innych rejonach Karpat (Głowaciński i
Stój 2007), należy przypuszczać, że jego liczebność jest niższa od potencjalnych
możliwości obszaru. Sukces lęgowy (wskaźnik rozrodczości), a także inne parametry
populacji, nie są znane w przypadku par zasiedlających obszar Beskidu Żywieckiego.
W świetle powyższego stan ochrony populacji puszczyka uralskiego na terenie
Puszczyk uralski należy do gatunków gniazdujących w lasach i wykorzystujących
śródleśne tereny otwarte jako żerowiska. Ciągłość drzewostanów Beskidu Żywieckiego
w skali obszaru wydaje się być niezagrożona, jednak może dochodzić do lokalnych,
niekiedy gwałtownych i daleko idących, zmian w wieku i strukturze, mogących
33
negatywnie oddziaływać na gatunek. Natomiast tereny otwarte, w tym także te położone
poza obszarem OSO, podlegają silnym przekształceniom. Postępująca zabudowa, w
tym także rozproszona, porzucanie użytkowania rolniczego, mogą doprowadzić do
spadku ilości i jakości terenów żerowiskowych. Stan ochrony siedlisk puszczyka
uralskiego na terenie Beskidu Żywieckiego oceniana jest jako U1 (niezadowalający).
Potencjalnie negatywny wpływ gospodarki leśnej, zwłaszcza niedostatek obszernych,
naturalnych dziupli oraz wykonywanie prac leśnych w sezonie lęgowym, a także
postępujące zmiany na terenach żerowiskowych, powodują, że perspektywa zachowania
gatunku w okresie 10-20 lat nie jest pewna, ale prawdopodobna w przypadku
zapobieżenia oddziaływaniom negatywnym. Szanse zachowanie gatunku są oceniane
jako U1 (niezadowalający).
Łączna ocena stanu ochrony puszczyka uralskiego, ustalana na podstawie
parametrów 1-3, uzyskuje wartość U1 (niezadowalający).
Podsumowanie oceny stanu ochrony puszczyka uralskiego na terenie OSO Beskid
Żywiecki.
Parametr
Ocena
Populacja
U1 (niezadowalający) Liczebność jest znacznie niższa od
potencjalnych możliwości obszaru
Siedlisko
Szanse zachowania
gatunku
ochrony gatunku
34
Dzięcioł czarny Dryocopus martius
Kod gatunku: A236
Dzięcioł czarny umieszczony jest w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Gatunek ten nie
jest ujęty w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (Głowaciński 2001), jednak jest
uznany jako wymagających ochrony czynnej (Ustawa o Ochronie Przyrody).
Populacja dzięcioła czarnego zasiedlająca obszar OSO Beskid Żywiecki jest szacowana
na 105-110 par lęgowych (Ciach et al. 2009, Ciach 2010a). Gatunek występuje na
terenie całej ostoi w zakresie wysokości od 450 do 1200 m n. p. m. (średnia ±SD = 845
m ±152 m). Stanowiska zlokalizowane są na stokach o zróżnicowanym nachyleniu – od
2% do 65% (średnia ±SD = 32% ±12%), we wszelkiego rodzaju drzewostanach (M.
Ocena populacji
Liczebność dzięcioła czarnego jest w Polsce szacowana na 35.000-70.000 par lęgowych
gatunku przyjmuje stopień D (populacja nieistotna). Powyższa ocena oparta jest
jednak o wytyczne Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska (GDOŚ 2010), które
uznają populacje lokalne stanowiące do 0,5% populacji krajowej za nieistotne.
Wytyczne Komisji Europejskiej wskazują natomiast, że ocenę D powinny otrzymywać
jedynie gatunki występujące na obszarze nieregularnie (Commission Implementing
Decision 2011/484/EU). W świetle powyższego ocena populacji dzięcioła czarnego
zasiedlająca OSO Beskid Żywiecki powinna przyjąć stopień C, a gatunek zostać uznany
za przedmiot ochrony.
Stan zachowania
Ponieważ występowanie i liczebność dzięcioła czarnego w obszarze OSO Beskid
Żywiecki nie ma istotnego znaczenia dla populacji krajowej, gatunek ten został
sklasyfikowany jako posiadający populację nieistotną (ocena D – wg wytycznych
35
GDOŚ 2010). W związku z powyższym nie jest on poddawany dalszym ocenom stanu
zachowania populacji.
36
Dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos leucotos
Kod gatunku: A239
Dzięcioł białogrzbiety umieszczony jest w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Gatunek
umieszczony jest w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt i posiada kategorię niższego
ryzyka, ale bliskiego zagrożenia (NT) (Głowaciński 2001). Jednocześnie uznany jest on
jako gatunek wymagających ochrony czynnej (Ustawa o Ochronie Przyrody).
Populacja dzięcioła białogrzbietego zasiedlająca obszar OSO Beskid Żywiecki jest
na terenie całej ostoi w zakresie wysokości od 390 do 1200 m n. p. m. (średnia ±SD =
905 m ±152 m). Stanowiska zlokalizowane są na stokach o zróżnicowanym nachyleniu
– od 5% do 66% (średnia ±SD = 33% ±14%), głównie w zwartych drzewostanach
liściastych w wyższych klasach wieku (M. Ciach – dane niepubl.).
Ocena populacji
Liczebność dzięcioła białogrzbietego jest w Polsce szacowana na 400-600 par lęgowych
stanowi 10-16,2% populacji krajowej. Rzeczywista liczebności dzięcioła
białogrzbietego w Polsce jest zapewne bliższa wyższej wartości, zatem populacja
zasiedlająca Beskid Żywiecki stanowi niższą cześć populacji krajowej. W związku z
powyższym ocena populacji gatunku przyjmuje stopień B (populacja zasiedlająca
obszar zawiera się w przedziale 15% ≥ p > 2% populacji krajowej). Gatunek powinien
zostać tym samym uznany za przedmiot ochrony.
Stan zachowania
Element siedliska
Obecność rozległych,
leśnych
nierozczłonkowanych
kompleksów
Stopień zachowania
II
37
Dominujący udział gatunków liściastych w drzewostanie
Obecność martwego drewna w różnych formach występowania
– głównie złomów, martwych drzew stojących oraz leżaniny
Ocena końcowa
III
III
III
III
Stopień zachowania cech siedliska (lub siedlisk) dzięcioła białogrzbietego został
ogólnie oceniony jako zachowany w średnim stanie lub częściowo zdegradowany (III).
Szanse przywrócenia cech siedlisk najniżej ocenionych do dobrego stanu przedstawione
są poniżej.
Element siedliska
sił i środków
sił i środków
Obecność martwego drewna w różnych formach renaturyzacja możliwa
występowania – głównie złomów, martwych drzew przy średnim nakładzie
stojących oraz leżaniny
sił i środków
zachowania dla dzięcioła białogrzbietego przyjmuje stopień C.
Izolacja
Dzięcioł białogrzbiety zasiedla w Polsce pasmo Karpat, wyżyny południowej części
kraju oraz rozległe kompleksy leśne północno-wschodniej części kraju (Tomiałojć i
Stawarczyk 2003, Sikora et al. 2007). W Karpatach gatunek występuje najliczniej w
Bieszczadach, Beskidzie Niskim, Górach Słonnych oraz Pogórzu Przemyskim (Wilk et
al. 2010). Mniej liczne i/lub bardziej rozproszone populacje zasiedlają niemal całe
pasmo Karpat, pod warunkiem obecności dogodnych siedlisk. Na Słowacji, w regionie
graniczącym z obszarem Beskidu Żywieckiego, dzięcioł białogrzbiety jest gatunkiem
rozpowszechnionym, posiadającym rozległy i zwarty zasięg występowania (Danko et
al. 2002). Dzięcioł białogrzbiety występuje w Beskidach na wysokości 600-1200 m
n.p.m. Na pogórzach, w przypadku obecności dogodnych siedlisk, występuje od
wysokości około 350 m n.p.m.
W Polsce dzięcioł białogrzbiety jest gatunkiem osiadłym (Tomiałojć i
Stawarczyk 2003), jedynie w okresie jesienno-zimowym część osobników, zwłaszcza
młodych, może przemieszczać się na nieco większe odległości i być okazjonalnie
spotykana poza stałymi lęgowiskami. Możliwości przemieszczania się gatunku są
z Beskidem Żywieckim. Jednak dzięcioł białogrzbiety wykorzystuje zwarte lasy,
unikając terenów otwartych. W związku z tym ciągłość siedlisk między Beskidem
Żywieckim, a otaczającymi go pasmami jest zachowana jedynie częściowo.
38
Znaczące populacje dzięcioła białogrzbietego w Karpatach Zachodnich
występują w Gorcach oraz Beskidzie Wyspowym (Wilk et al. 2010). Populacja
zasiedlająca Beskid Żywiecki oraz sąsiednie Pasmo Babiogórskie i Pasmo Policy liczy
łącznie około 75-95 par (Ciach 2010a, 2010b, 2010c, Ciach – dane niepubl.). Biorąc
pod uwagę zasięg gatunku w Polsce i na Słowacji oraz specyficzne wymagania
siedliskowe (silny związek z drzewostanami w wyższych klasach wieku oraz
obecnością martwego drewna), należy stwierdzić, że populacja zasiedlająca obszar
Beskidu Żywieckiego nie jest izolowana, ale stanowi część zachodniej granicy zasięgu
występowania gatunku w Karpatach i uzyskuje ocenę B (populacja nie izolowana, ale
występującą na peryferiach zasięgu gatunku).
Ocena ogólna
Ogólna ocena wartości obszaru dla ochrony dzięcioła białogrzbietego, jako wypadkowa
powyższych wskaźników, przyjmuje ocenę B (dobra). Obszar OSO Beskid Żywiecki
stanowi jedną z 10 najważniejszych ostoi gatunku w Polsce.
liczebności i rozmieszczenia dzięcioła białogrzbietego na obszarze ostoi. Brak jest
Również nowe opracowania regionalne i ogólnokrajowe nie zawierają danych na temat
gatunku lub zawarte w nich informacje są bardzo skąpe i ogólnikowe (Walasz i
Mielczarek 1992, Walasz 2000, Głowaciński 2001, Tomiałojć i Stawarczyk 2003,
Gromadzki 2004, Sikora et al. 2007).
Trend krajowej populacji dzięcioła białogrzbietego nie jest jasny (Tomiałojć i
Stawarczyk 2003). Gatunek nie jest jednak ujęty w Państwowym Monitoringu
Środowiska (GIOŚ 2011). Sukces lęgowy (wskaźnik rozrodczości), a także inne
parametry populacji, nie są znane w przypadku par zasiedlających obszar Beskidu
Żywieckiego. W świetle powyższego stan ochrony populacji dzięcioła białogrzbietego
na terenie Beskidu Żywieckiego oceniany jest jako XX (nieznany).
Dzięcioł białogrzbiety należy do gatunków gniazdujących w lasach liściastych i
mieszanych. Ważną rolę w stanie zachowania siedlisk gatunku odgrywa obecność
martwych i zamierających drzew. Ciągłość drzewostanów Beskidu Żywieckiego w skali
obszaru wydaje się być niezagrożona, jednak może dochodzić do lokalnych, niekiedy
oddziaływać na gatunek. Ponadto usuwanie martwych i zamierających drzew jest
czynnikiem potencjalnie najsilniej wpływającym na gatunek, prowadzącym do spadku
jakości siedlisk lęgowych. Stan ochrony siedlisk dzięcioła białogrzbietego na terenie
39
Potencjalnie negatywny wpływ gospodarki leśnej, zwłaszcza niedostateczna ilość
martwego drewna oraz wykonywanie prac leśnych w sezonie lęgowym, powodują, że
zachowanie gatunku są oceniane jako U1 (niezadowalający).
Łączna ocena stanu ochrony dzięcioła białogrzbietego, ustalana na podstawie
Podsumowanie oceny stanu ochrony dzięcioła białogrzbietego na terenie OSO Beskid
Żywiecki.
Parametr
Ocena
Populacja
XX (nieznany)
Siedlisko
Szanse zachowania
gatunku
ochrony gatunku
40
Dzięcioł trójpalczasty Picoides tridactylus
Kod gatunku: A241
Dzięcioł trójpalczasty umieszczony jest w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. W Unii
Europejskiej posiada on kategorię SPEC3, co oznacza, że jest to gatunek specjalnej
troski o niekorzystnym statusie ochronnym (BirdLife International 2004). Dzięcioł
trójpalczasty umieszczony jest w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt i posiada
kategorię gatunku narażonego na wyginięcie (VU) (Głowaciński 2001). Jednocześnie
uznany jest on jako gatunek wymagających ochrony czynnej (Ustawa o Ochronie
Przyrody).
Populacja dzięcioła trójpalczastego zasiedlająca obszar OSO Beskid Żywiecki jest
– od 3% do 62% (średnia ±SD = 35% ±14%), głównie w drzewostanach z dominacją
świerka (M. Ciach – dane niepubl.).
Ocena populacji
Liczebność dzięcioła trójpalczastego jest w Polsce szacowana na 300-700 par lęgowych
stanowi 10,9-26,7% populacji krajowej. Rzeczywista liczebnoś dzięcioła
trójpalczastego w Polsce jest zapewne bliższa wyższej wartości, zatem populacja
zasiedlająca Beskid Żywiecki stanowi niższą cześć populacji krajowej. W związku z
powyższym ocena populacji gatunku przyjmuje stopień B (populacja zasiedlająca
obszar zawiera się w przedziale 15% ≥ p > 2% populacji krajowej). Gatunek powinien
zostać tym samym uznany za przedmiot ochrony.
Stan zachowania
41
Element siedliska
leśnych
Dominujący udział świerka w drzewostanie
Obecność martwego drewna, głównie martwych i
zamierających drzew stojących
Ocena końcowa
Stopień zachowania
II
I
III
III
III
Stopień zachowania cech siedliska (lub siedlisk) dzięcioła trójpalczastego został ogólnie
poniżej.
Element siedliska
Obecność martwego drewna,
zamierających drzew stojących
głównie
martwych
i
sił i środków
sił i środków
zachowania dla dzięcioła trójpalczastego przyjmuje stopień C.
Izolacja
Dzięcioł trójpalczasty zasiedla w Polsce pasmo Karpat (podgatunek P. t. alpinus) oraz
rozległe kompleksy leśne północno-wschodniej części kraju (podgatunek P. t.
tridactylus) (Tomiałojć i Stawarczyk 2003, Sikora et al. 2007). W Karpatach gatunek
występuje najliczniej w Tatrach, Gorcach, Beskidzie Śląskim oraz w Beskidzie
Żywieckim wraz z Babią Górą i Pasmem Policy. Mniej liczne i/lub bardziej
rozproszone populacje zasiedlają niemal całe pasmo Karpat, pod warunkiem obecności
dogodnych siedlisk. Na Słowacji, w regionie graniczącym z obszarem Beskidu
Żywieckiego, dzięcioł trójpalczasty jest gatunkiem rozpowszechnionym, posiadającym
rozległy i zwarty zasięg występowania (Danko et al. 2002). Populacja zasiedlająca
obszar OSO Horná Orava jest szacowana na 120-180 par (SDF 2006). Dzięcioł
trójpalczasty występuje głównie w drzewostanach powyżej 900 m n.p.m., choć
stanowiska mogą znajdować się niżej – od wysokości ok. 600 m n.p.m.
W Polsce dzięcioł trójpalczasty jest gatunkiem osiadłym (Tomiałojć i
Stawarczyk 2003), jedynie w okresie jesienno-zimowym część osobników, zwłaszcza
młodych, może przemieszczać się na nieco większe odległości i być okazjonalnie
spotykana poza stałymi lęgowiskami. Możliwości przemieszczania się gatunku są
z Beskidem Żywieckim. Jednak dzięcioł trójpalczasty wykorzystuje zwarte lasy,
głównie z dominacją świerka, unikając terenów otwartych. W związku z tym ciągłość
42
siedlisk między Beskidem Żywieckim, a otaczającymi go pasmami, jest zachowana
jedynie częściowo.
Znaczące populacje dzięcioła trójpalczastego w Karpatach Zachodnich
występują w Tatrach (40-50 par), Beskidzie Śląskim (20-30 par), Gorcach (25-40 par)
(Wilk et al. 2010). Populacja zasiedlająca Beskid Żywiecki oraz sąsiednie Pasmo
Babiogórskie i Pasmo Policy liczy łącznie około 100-130 par (Ciach 2010a, 2010b,
2010c, Ciach – dane niepubl.). Biorąc pod uwagę zasięg gatunku w Polsce i na Słowacji
oraz specyficzne wymagania siedliskowe (silny związek ze świerkiem oraz obecnością
martwego drewna), należy stwierdzić, że populacja zasiedlające obszar Beskidu
Żywieckiego nie jest izolowana, ale stanowi część zachodniej granicy zasięgu
występowania gatunku w Karpatach i uzyskuje ocenę B (populacja nie izolowana, ale
występującą na peryferiach zasięgu gatunku).
Ocena ogólna
Ogólna ocena wartości obszaru dla ochrony dzięcioła trójpalczastego, jako wypadkowa
liczebności i rozmieszczenia dzięcioła trójpalczastego na obszarze ostoi. Brak jest
Populacja krajowa dzięcioła trójpalczastego wykazuje w ostatnich latach
przypuszczalnie nieznaczny trend wzrostowy, choć w perspektywie długoterminowej
nastąpił spadek liczebności (Tomiałojć i Stawarczyk 2003). Lokalny wzrost liczebności
może być efektem rozpadu drzewostanów świerkowych. Dzięcioł trójpalczasty jest
ujęty w Państwowym Monitoringu Środowiska (GIOŚ 2011), jednak wyniki określające
trend liczebności populacji krajowej w ostatnich latach nie są jeszcze znane. Sukces
lęgowy (wskaźnik rozrodczości), a także inne parametry populacji, nie są znane w
przypadku par zasiedlających obszar Beskidu Żywieckiego. W świetle powyższego
stan ochrony populacji dzięcioła trójpalczastego na terenie Beskidu Żywieckiego
oceniany jest jako XX (nieznany).
Dzięcioł trójpalczastego należy do gatunków gniazdujących w lasach z dominacją
świekra oraz z dużym udziałem martwych i zamierających drzew. Ważną rolę w stanie
zachowania siedlisk gatunku odgrywa obecność osłabionych i zamierających drzew
stojących. Ciągłość drzewostanów Beskidu Żywieckiego w skali obszaru wydaje się
43
być niezagrożona, jednak może dochodzić do lokalnych, niekiedy gwałtownych i
daleko idących, zmian w wieku i strukturze, mogących negatywnie oddziaływać na
gatunek. Ponadto usuwanie martwych i zamierających drzew jest czynnikiem
potencjalnie najsilniej wpływającym na gatunek, prowadzącym do spadku jakości
siedlisk lęgowych. Stan ochrony siedlisk dzięcioła trójpalczastego na terenie Beskidu
Żywieckiego oceniany jest jako U1 (niezadowalający).
martwego drewna oraz wykonywanie prac leśnych w sezonie lęgowym, a także
katastrofalny rozpad drzewostanów świerkowych, zagrażający zachowaniu ciągłości
borów świerkowych, powodują, że perspektywa zachowania gatunku w okresie 10-20
lat nie jest pewna, ale prawdopodobna w przypadku zapobieżenia oddziaływaniom
negatywnym. Szanse zachowanie gatunku są oceniane jako U1 (niezadowalający).
Łączna ocena stanu ochrony dzięcioła trójpalczastego, ustalana na podstawie
Podsumowanie oceny stanu ochrony dzięcioła trójpalczastego na terenie OSO Beskid
Żywiecki.
Parametr
Ocena
Populacja
XX (nieznany)
Siedlisko
Szanse zachowania
gatunku
ochrony gatunku
44
Dzięcioł zielonosiwy Picus canus
Kod gatunku: A234
Dzięcioł zielonosiwy umieszczony jest w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. W Unii
Europejskiej posiada on kategorię SPEC3, co oznacza, że jest to gatunek specjalnej
troski o niekorzystnym statusie ochronnym (BirdLife International 2004). Dzięcioł
zielonosiwy nie jest ujęty w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (Głowaciński 2001),
jednak uznany jest jako gatunek wymagający ochrony czynnej (Ustawa o Ochronie
Przyrody).
Populacja dzięcioła zielonosiwego zasiedlająca obszar OSO Beskid Żywiecki jest
– od 3% do 53% (średnia ±SD = 30% ±13%), głównie w drzewostanach liściastych (M.
Ocena populacji
Liczebność dzięcioła zielonosiwego jest w Polsce szacowana na 2000-3000 par
lęgowych (Chylarecki i Sikora 2007). Zatem populacja zasiedlająca OSO Beskid
Żywiecki stanowi 0,7-1,8% populacji krajowej. W związku z powyższym ocena
populacji gatunku przyjmuje stopień C (populacja zasiedlająca obszar zawiera się w
przedziale 2% ≥ p > 0% populacji krajowej). Gatunek powinien zostać tym samym
uznany za przedmiot ochrony.
Stan zachowania
Element siedliska
Obecność rozległych,
leśnych
nierozczłonkowanych
kompleksów
Stopień zachowania
II
45
Obecność martwego drewna w różnych formach występowania
– głównie złomów, martwych drzew stojących oraz leżaniny
Ocena końcowa
III
III
III
III
Stopień zachowania cech siedliska (lub siedlisk) dzięcioła zielonosiwego został ogólnie
poniżej.
Element siedliska
sił i środków
sił i środków
Obecność martwego drewna w różnych formach renaturyzacja możliwa
występowania – głównie złomów, martwych drzew przy średnim nakładzie
stojących oraz leżaniny
sił i środków
zachowania dla dzięcioła zielonosiwego przyjmuje stopień C.
Izolacja
Dzięcioł zielonosiwy występuje w południowej i północno-wschodniej części kraju
(Tomiałojć i Stawarczyk 2003, Sikora et al. 2007). Zwarty zasięg występowania
populacji południowopolskiej obejmuje całe Karpaty i Podkarpacie – Śląsk oraz
Małopolskę, a rozproszone stanowiska znajdują się na Lubelszczyźnie, Kielecczyźnie,
Południowym Mazowszu, a także w Wielkopolsce i na Pomorzu Zachodnim. Na
Słowacji, w regionie graniczącym z obszarem Beskidu Żywieckiego, dzięcioł
zielonosiwy jest gatunkiem rozpowszechnionym, posiadającym rozległy i zwarty zasięg
występowania, obejmujący niemal cały kraj (Danko et al. 2002). Populacja zasiedlająca
obszar OSO Horná Orava jest szacowana na 50-80 par (SDF 2006). Gatunek występuje
w górach do wysokości 700-850 m n. p. m., jednak ptaki wyjątkowo były notowane do
wysokości 1200 m n. p. m. (Tomiałojć i Stawarczyk 2003), a nawet 1300 m n. p. m. (M.
W Polsce dzięcioł zielonosiwy jest uważany za gatunek osiadły (Tomiałojć i
Stawarczyk 2003). Jednak w okresie polęgowym przemieszczenia ptaków mogą nieco
przypominać swym charakterem migracje (Cramp 1985). Część osobników, głównie
młodych, może koczować w okresie jesienno-zimowym poza stałymi lęgowiskami.
populacjami zasiedlającymi tereny sąsiadujące z Beskidem Żywieckim. Dzięcioł
zielonosiwy może wykorzystywać także małe laski, zadrzewieniach oraz kępy drzew.
46
W związku z tym ciągłość siedlisk między Beskidem Żywieckim, a otaczającymi go
pasmami jest zachowana względnie dobrze.
Znaczące populacje dzięcioła zielonosiwego w Karpatach Zachodnich występują
w Beskidzie Śląskim (35–50 par) (Wilk et al. 2010), a rozproszone stanowiska znajdują
się w całej wschodniej części Beskidu Żywieckiego (Babia Góra, Polica) oraz Beskidzie
Małym (M. Ciach – dane niepubl.). Obecność siedlisk potencjalnie dogodnych do
występowania gatunku w otoczeniu Beskidu Żywieckiego powoduje, że populacja
zasiedlające ten obszar nie jest izolowana i uzyskuje ocenę C (populacja nieizolowana
Ocena ogólna
Ogólna ocena wartości obszaru dla ochrony dzięcioła zielonosiwego, jako wypadkowa
powyższych wskaźników, przyjmuje ocenę C (znacząca). Obszar OSO Beskid
Żywiecki, mimo iż nie stanowi jednej z 10 najważniejszych ostoi w Polsce, posiada
znaczącą populację gatunku.
liczebności i rozmieszczenia dzięcioła zielonosiwego na obszarze ostoi. Brak jest
Populacja krajowa dzięcioła zielonosiwego wykazuje w ostatnich dekadach
trend wzrostowy (Tomiałojć i Stawarczyk 2003). Gatunek nie jest jednak ujęty w
Państwowym Monitoringu Środowiska (GIOŚ 2011) i trend jego liczebności w
ostatnich latach nie jest znany. Sukces lęgowy (wskaźnik rozrodczości), a także inne
parametry populacji nie są znane w przypadku par zasiedlających obszar Beskidu
Żywieckiego. W świetle powyższego stan ochrony populacji dzięcioła zielonosiwego
na terenie Beskidu Żywieckiego oceniany jest jako XX (nieznany).
Dzięcioł zielonosiwy należy do gatunków gniazdujących w lasach i zadrzewieniach.
Ważną rolę w stanie zachowania siedlisk gatunku odgrywa obecność martwych i
zamierających drzew, a także obecność mrówek – głównego składnika pokarmu.
Ciągłość drzewostanów Beskidu Żywieckiego w skali obszaru wydaje się być
niezagrożona, jednak może dochodzić do lokalnych, niekiedy gwałtownych i daleko
idących, zmian w wieku i strukturze, mogących negatywnie oddziaływać na gatunek.
Ponadto usuwanie martwych i zamierających drzew jest czynnikiem potencjalnie
najsilniej wpływającym na gatunek, prowadzącym do spadku jakości siedlisk lęgowych.
Tereny otwarte są regularnie wykorzystywane przez ten gatunek jako miejsca
47
żerowiskowe. Postępująca zabudowa, w tym także rozproszona, porzucanie
użytkowania rolniczego, mogą doprowadzić do spadku ilości i jakości terenów
żerowiskowych. Stan ochrony siedlisk dzięcioła zielonosiwego na terenie Beskidu
Żywieckiego oceniany jest jako U1 (niezadowalający).
martwego drewna oraz wykonywanie prac leśnych w sezonie lęgowym, a w mniejszym
stopniu także postępujące zmiany na terenach żerowiskowych powodują, że
zachowanie gatunku są oceniane jako U1 (niezadowalający).
Łączna ocena stanu ochrony dzięcioła zielonosiwego, ustalana na podstawie
Podsumowanie oceny stanu ochrony dzięcioła zielonosiwego na terenie OSO Beskid
Żywiecki.
Parametr
Ocena
Populacja
XX (nieznany)
Siedlisko
Szanse zachowania
gatunku
ochrony gatunku
48
Derkacz Crex crex
Kod gatunku: A122
Derkacz umieszczony jest w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. W Unii Europejskiej
posiada on kategorię SPEC1, co oznacza, że jest to gatunek narażony na wyginięcie
(BirdLife International 2004). Gatunek nie jest ujęty w Polskiej Czerwonej Księdze
Zwierząt (Głowaciński 2001), jednak uznany jest jako gatunek wymagający ochrony
czynnej (Ustawa o Ochronie Przyrody).
Gatunek lęgowy, wydający potomstwo (gniazdujący i wychowujący młode) w
obszarze. Ponadto ptaki mogą być spotykane w obszarze w okresie migracji (głównie
w okresie IV3 - V3, VIII3 - X2). Przelotne osobniki mogą wykorzystywać wówczas
obszar jako miejsca postojowe w okresie wędrówek.
Populacja derkacza zasiedlająca obszar OSO Beskid Żywiecki jest szacowana na 164170 odzywających się samców (Ciach et al. 2009, Ciach 2010a). Gatunek występuje na
terenie całej ostoi, zasiedlając głównie łąki zlokalizowane w niższych położeniach.
Ocena populacji
Liczebność derkacza jest w Polsce szacowana na 30.000-45.000 samców (Chylarecki i
Sikora 2007). Zatem populacja zasiedlająca OSO Beskid Żywiecki stanowi 0,4-0,6%
ochrony.
Stan zachowania
Element siedliska
Obecność terenów otwartych, użytkowanych rolniczo w sposób
ekstensywny
Pokrycie trwałymi użytkami zielonymi
Wysokie uwilgotnienie siedlisk
Brak zabudowy
Ocena końcowa
Stopień zachowania
II
II
II
III
III
49
Stopień zachowania cech siedliska (lub siedlisk) derkacza został ogólnie oceniony jako
Element siedliska
Brak zabudowy
renaturyzacja trudna lub
niemożliwa
trudne. W efekcie końcowa ocena stanu zachowania dla derkacza przyjmuje stopień
C.
Izolacja
Derkacz występuje na terenie całego kraju, choć jego rozmieszczenie jest
nierównomierne (Tomiałojć i Stawarczyk 2003, Sikora et al. 2007). W górach
zagęszczenie derkacza jest porównywalne do terenów niżowych, a stanowiska są
notowane do wysokości 1000 m n.p.m. W Karpatach gatunek występuje najliczniej w
Bieszczadach, Beskidzie Niskim, Górach Słonnych oraz na Pogórzu Przemyskim (Wilk
et al. 2010). Mniej liczne i/lub bardziej rozproszone populacje zasiedlają niemal całe
pasmo Karpat, pod warunkiem obecności dogodnych siedlisk. Na Słowacji, w regionie
graniczącym z obszarem Beskidu Żywieckiego, derkacz jest gatunkiem
rozpowszechnionym, posiadającym rozległy i zwarty zasięg występowania (Danko et
al. 2002). Populacja zasiedlająca obszar OSO Horná Orava jest szacowana na 140-180
par (SDF 2006).
Derkacz jest gatunkiem wędrownym (Cramp 1985). Możliwości
przemieszczania się gatunku są wystarczające do utrzymania kontaktu z populacjami
zasiedlającymi tereny sąsiadujące z Beskidem Żywieckim. Populacja zasiedlająca ten
obszar nie jest izolowana i uzyskuje ocenę C (populacja nieizolowana w obrębie
rozległego obszaru występowania).
Ocena ogólna
Ogólna ocena wartości obszaru dla ochrony derkacza, jako wypadkowa powyższych
gatunku.
liczebności i rozmieszczenia derkacza na obszarze ostoi. Brak jest starszych danych
50
regionalne i ogólnokrajowe nie zawierają danych na temat gatunku lub zawarte w nich
informacje są bardzo skąpe i ogólnikowe (Walasz i Mielczarek 1992, Walasz 2000,
Głowaciński 2001, Tomiałojć i Stawarczyk 2003, Gromadzki 2004, Sikora et al. 2007).
Populacja krajowa derkacza wykazuje w ostatnich dekadach trend wzrostowy,
choć w perspektywie długoterminowej nastąpił spadek liczebności (Tomiałojć i
Stawarczyk 2003). Wyniki Państwowego Monitoringu Środowiska (GIOŚ 2011)
wskazują na stabilną liczebność w ostatnich kilku latach. Jednak trend populacji
krajowej nie może być przekładany na lokalne warunki Beskidu Żywieckiego. Sukces
lęgowy (wskaźnik rozrodczości), a także inne parametry populacji, nie są znane w
przypadku par zasiedlających obszar Beskidu Żywieckiego. W świetle powyższego
stan ochrony populacji derkacza na terenie Beskidu Żywieckiego oceniany jest jako
XX (nieznany).
Derkacz należy do gatunków gniazdujących na terenach otwartych – głównie na
ekstensywnie użytkowanych wilgotnych łąkach o wysokiej roślinności. Tereny otwarte
na obszarze OSO Beskid Żywiecki podlegają silnym przekształceniom. Postępująca
zabudowa, w tym także rozproszona, porzucanie użytkowania rolniczego, celowe
zalesianie terenów rolniczych, mogą doprowadzić do spadku ilości i jakości terenów
lęgowych. Stan ochrony siedlisk derkacza na terenie Beskidu Żywieckiego oceniany
jest jako U1 (niezadowalający).
Negatywne trendy w środowiskach otwartych Beskidu Żywieckiego powodują, że
zachowania gatunku są oceniane jako U1 (niezadowalający).
Łączna ocena stanu ochrony derkacza, ustalana na podstawie parametrów 1-3,
Podsumowanie oceny stanu ochrony derkacza na terenie OSO Beskid Żywiecki.
Parametr
Ocena
Populacja
XX (nieznany)
Siedlisko
Szanse zachowania
gatunku
ochrony gatunku
51
Orzeł przedni Aquila chrysaetos
Kod gatunku: A091
Orzeł przedni umieszczony jest w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Gatunek
umieszczony jest w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt i posiada kategorię gatunku
silnie zagrożonego wyginięciem (EN) (Głowaciński 2001). Jednocześnie uznany jest on
jako gatunek wymagającycy ochrony czynnej (Ustawa o Ochronie Przyrody).
Gatunek lęgowy, wydający potomstwo (gniazdujący i wychowujący młode) w
obszarze. Jednak ptaki dorosłe, które zajmują dany rewir, mogą być w nim spotykane
w okresie całego roku. Poszczególne osobniki, zwłaszcza młodociane, mogą również
koczować przez cały rok poza rewirami lęgowymi. Ponadto w obszarze mogą być
spotykane w okresie całego roku ptaki nielęgowe (młodociane, dorosłe nieprzystępujące
do lęgów).
Populacja orła przedniego zasiedlająca obszar OSO Beskid Żywiecki jest szacowana na
2-3 pary lęgowe (Ciach et al. 2009, Ciach 2010a). Rewiry znajdują się w okolicach
miejscowości Ujsoły-Glinka oraz w rejonie Sopotni. Lokalizacja gniazd nie jest znana
w chwili obecnej, jednak w przypadku ich odnalezienia należy utworzyć wokół nich
strefy ochronne zgodnie z obowiązującym prawem. Pary gniazdujące na obszarze OSO
posiadają przypuszczalnie tereny łowieckie zlokalizowane na obszarze, a częściowo
również poza jego granicami.
Ocena populacji
Liczebność orła przedniego jest w Polsce szacowana na 35-40 par lęgowych
stanowi 5-8,6% populacji krajowej. W związku z powyższym ocena populacji
gatunku przyjmuje stopień B (populacja zasiedlająca obszar zawiera się w przedziale
15% ≥ p > 2% populacji krajowej). Gatunek powinien zostać tym samym uznany za
przedmiot ochrony.
Stan zachowania
Element siedliska
leśnych
Obecność płatów starodrzewu dogodnych do gniazdowania
Obecność terenów otwartych (polan, łąk, pastwisk)
Stopień zachowania
II
III
II
52
wykorzystywanych jako żerowiska), użytkowanych rolniczo w
sposób ekstensywny
Brak zabudowy terenów otwartych, brak linii napowietrznych
Ocena końcowa
III
III
Stopień zachowania cech siedliska (lub siedlisk) orła przedniego został ogólnie
poniżej.
Element siedliska
Obecność płatów starodrzewu dogodnych do gniazdowania
Brak zabudowy
napowietrznych
terenów
otwartych,
brak
sił i środków
linii renaturyzacja trudna lub
niemożliwa
stanu zachowania dla orła przedniego przyjmuje stopień C.
Izolacja
Orzeł przedni zasiedla w Polsce pasmo Karpat (Tomiałojć i Stawarczyk 2003, Sikora et
al. 2007). Gatunek występuje najliczniej w Bieszczadach, Beskidzie Niskim oraz
Górach Słonnych (Wilk et al. 2010). Pojedyncze pary zasiedlają Gorce, Pieniny, Tatry,
Beskid Sądecki oraz Beskid Żywiecki. Na Słowacji populacja orła przedniego jest
szacowana na 90-95 par i pokrywa ona swym zasięgiem głównie północno-wschodnią,
graniczącą z Polską, część kraju (Danko et al. 2002). Populacja zasiedlająca obszar
OSO Horná Orava jest szacowana na 4-6 par (SDF 2006). Wymagania siedliskowe
orłów przednich względem terenów żerowiskowych i odpowiednich miejsc
gniazdowych oraz wielkości rewirów zajmowanych przez poszczególne pary powodują,
że populacja zasiedlająca Karpaty jest rozproszona. Dotyczy to zwłaszcza Karpat
Zachodnich.
W Polsce orzeł przedni jest gatunkiem osiadłym lub koczującym (Tomiałojć i
Stawarczyk 2003). Jednak ptaki młodociane w czasie dyspersji polęgowej mogą
przemieszczać się na większe odległości i być okazjonalnie spotykane poza stałymi
lęgowiskami. Pojawy ptaków młodych dotyczą także osobników z północy Europy,
które dolatują do Polski w okresie jesienno-zimowym. Możliwości przemieszczania się
gatunku są wystarczające do utrzymania kontaktu z populacjami zasiedlającymi tereny
sąsiadujące z Beskidem Żywieckim.
Biorąc pod uwagę zasięg gatunku w Polsce i na Słowacji, należy stwierdzić, że
populacja zasiedlająca obszar Beskidu Żywieckiego nie jest izolowana, ale stanowi
zachodnią granicę zasięgu występowania gatunku w Karpatach i uzyskuje ocenę B
(populacja nie izolowana, ale występującą na peryferiach zasięgu gatunku).
Ocena ogólna
53
Ogólna ocena wartości obszaru dla ochrony orła przedniego, jako wypadkowa
liczebności i rozmieszczenia orła przedniego na obszarze ostoi. Brak jest starszych
danych ilościowych, które mogłyby stanowić materiał do porównań i określenia
ewentualnych zmian liczebności gatunku. Opracowanie Ferensa (1950) przedstawia
niski poziom szczegółowości i stanowi ponadto materiał już historyczny. Również
nowe opracowania regionalne i ogólnokrajowe nie zawierają danych na temat gatunku
lub zawarte w nich informacje są bardzo skąpe i ogólnikowe (Walasz i Mielczarek
1992, Walasz 2000, Głowaciński 2001, Tomiałojć i Stawarczyk 2003, Gromadzki 2004,
Populacja krajowa orła przedniego wykazuje trend wzrostowy (Tomiałojć i
Stawarczyk 2003), co ma także potwierdzenie w wynikach Państwowego Monitoringu
Środowiska (GIOŚ 2011). Jednak trend populacji krajowej nie może być przekładany
na lokalne warunki Beskidu Żywieckiego. Zagęszczenie orła przedniego w Polsce
wynosi od 0,4 do nawet 0,9 pary na 100 km2 (Stój 2004). Powierzchnia OSO Beskid
Żywiecki oraz obecność potencjalnych terenów żerowiskowych, także poza granicami
obszaru, wskazuje na możliwość występowania większej populacji.
Sukces lęgowy (wskaźnik rozrodczości), a także inne parametry populacji nie są
znane w przypadku par zasiedlających obszar Beskidu Żywieckiego. W roku 2008 rewir
w okolicach miejscowości Ujsoły-Glinka był zajęty przypuszczalnie jedynie przez
samca (subadult), po czym w kolejnych latach nie udało się zdobyć dowodów
gniazdowania, czy nawet zajęcia rewiru. Rewir w rejonie Sopotni zajmowany był do
roku 2011 przez parę ptaków, której sukces lęgowy jest jednak wątpliwy (B. Kwarciany
– materiały niepubl.). W świetle powyższego stan ochrony populacji orła przedniego
na terenie Beskidu Żywieckiego oceniany jest jako U1 (niezadowalający).
Orzeł przedni należy do gatunków gniazdujących w lasach i wykorzystujących tereny
otwarte jako żerowiska. Ciągłość drzewostanów Beskidu Żywieckiego w skali obszaru
wydaje się być niezagrożona, jednak może dochodzić do lokalnych, niekiedy
oddziaływać na gatunek. Natomiast tereny otwarte, w tym także te położone poza
obszarem OSO, podlegają silnym przekształceniom. Postępująca zabudowa, w tym
także rozproszona, porzucanie użytkowania rolniczego, mogą doprowadzić do spadku
ilości i jakości terenów żerowiskowych. Stan ochrony siedlisk orła przedniego na
terenie Beskidu Żywieckiego oceniany jest jako U1 (niezadowalający).
Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody (Dziennik Ustaw 2004 nr 92 poz. 880) oraz
rozporządzeniem w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dziennik Ustaw 2011 nr
54
237 poz. 1419) orzeł przedni należy do gatunków wymagających ustalenia stref
ochrony. Wokół gniazd wyznaczane są całoroczne strefy ochrony o promieniu 200 m,
które w okresie lęgowym określonym przez ustawodawcę (od 1 stycznia do 15 sierpnia)
ulegają rozszerzeniu do 500 m. Potencjalnie negatywny wpływ gospodarki leśnej i
presja ruchu turystycznego przy jednoczesnym braku stref ochronnych zapewniających
możliwość bezpiecznego gniazdowania, a także postępujące zmiany na terenach
żerowiskowych powodują, że perspektywa zachowania gatunku w okresie 10-20 lat nie
jest pewna, ale prawdopodobna w przypadku zapobieżenia oddziaływaniom
negatywnym. Szanse zachowanie gatunku są oceniane jako U1 (niezadowalający).
Łączna ocena stanu ochrony orła przedniego, ustalana na podstawie parametrów 1-3,
Podsumowanie oceny stanu ochrony orła przedniego na terenie OSO Beskid Żywiecki.
Parametr
Ocena
Populacja
Liczebność niższa od potencjalnych możliwości obszaru
Struktura, rozrodczość albo śmiertelność prawdopodobnie
antropogenicznie zaburzone
Siedlisko
Szanse zachowania
gatunku
Zachowanie gatunku w perspektywie 10-20 lat niepewne, ale
jest prawdopodobne, o ile uda się zapobiec istniejącym
ochrony gatunku
55
Wskazanie przedmiotów ochrony na obszarze OSO Beskid Żywiecki
Lista gatunków występujących na obszarze OSO Beskid Żywiecki wskazana w
Standardowym Formularzu Danych (SDF 2008) była niepełna i wymagała
uzupełnienia. Nowa wersja Standardowego Formularza Danych (SDF 2011) zawiera
uzupełnioną listę gatunków wraz z aktualnymi danymi na temat ich liczebności,
podanymi na podstawie inwentaryzacji ptaków wykonanej w roku 2008 (Ciach et al.
2009). Jednak lista gatunków, w tym także z załącznika I Dyrektywy Ptasiej, jest nadal
niepełna.
Dla ciągle niepełnej listy gatunków w nowym Standardowym Formularzu
Danych (SDF 2011) uzupełniono oceny populacji, wykonując je zapewne w oparciu o
wytyczne Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska (GDOŚ 2010). Spośród
wymienionych, cztery gatunki (trzmielojad Pernis apivorus, jarząbek, dzięcioł czarny
oraz dzięcioł średni Dendrocopos medius) otrzymały ocenę D. Jednak wytyczne
Komisji Europejskiej wskazują, że ocenę D powinny otrzymywać jedynie gatunki
występujące nieregularnie na obszarze (Commission Implementing Decision
2011/484/EU). W świetle powyższego ocena populacji trzech pierwszych z wyżej
wymienionych gatunków powinna przyjąć stopień C i powinny one zostać uznane za
przedmioty ochrony. Jedynie dzięcioł średni ma właściwą ocenę stanu populacji. Do
listy powinny dołączyć także pozostałe gatunki z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej
występujące na obszarze OSO Beskid Żywiecki, tj. bocian czarny Ciconia nigra, orlik
krzykliwy Aquila pomarina, jarzębatka Sylvia nisoria, muchołówka białoszyja Ficedula
albicollis, muchołówka mała Ficedula parva, gąsiorek Lanius collurio. W świetle
wytycznych Komisji Europejskiej także one powinny otrzymać ocenę C.
Jednocześnie w świetle zapisów Dyrektywy Ptasiej obowiązek zapewnienia
właściwego stanu ochrony dotyczy nie tylko gatunków wymienionych w Załączniku I
Dyrektywy Ptasiej, ale także wszystkich pozostałych gatunków migrujących. Nowy
Standardowy Formularz Danych (SDF 2011) wprowadza listę kilku gatunków
migrujących, jednak jest ona niepełna. Tabela 1. zawiera listę gatunków, które według
aktualnej wiedzy powinny być uznane za przedmiot ochrony na obszarze OSO Beskid
Żywiecki.
56
Tabela 1. Lista gatunków przedmiotów ochrony na obszarze OSO Beskid Żywiecki
wraz z oceną populacji (wytłuszczono gatunki z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej).
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
Gatunek
Głuszec Tetrao urogallus
Jarząbek Bonasa bonasia
Przepiórka Coturnix coturnix
Bocian czarny Ciconia nigra
Orzeł przedni Aquila chrysaetos
Orlik krzykliwy Aquila pomarina
Trzmielojad Pernis apivorus
Kobuz Falco subbuteo
Derkacz Crex crex
Siniak Columba oenas
Puchacz Bubo Bubo
Sóweczka Glaucidium passerinum
Włochatka Aegolius funereus
Puszczyk uralski Strix uralensis
Dzięcioł czarny Dryocopus martius
Dzięcioł trójpalczasty Picoides tridactylus
Dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos leucotos
Dzięcioł zielonosiwy Picus canus
Siwerniak Anthus spinoletta
Pliszka górska Motacilla cinerea
Pluszcz Cinclus cinclus
Drozd obrożny Turdus torquatus
Jarzębatka Sylvia nisoria
Muchołówka mała Ficedula parva
Muchołówka białoszyja Ficedula albicollis
Gąsiorek Lanius collurio
Orzechówka Nucifraga caryocatactes
Ocena populacji
B
C
C
C
B
C
C
C
C
C
C
B
C
C
C
B
B
C
C
C
C
B
C
C
C
C
C
57
Literatura
BirdLife International. 2004. Birds in Europe: population estimates, trends and
conservation status. BirdLife International, Cambridge.
BirdLife International. 2008. Powerlines pose a threat to Italian birds. Presented as part
of
the
BirdLife
State
of
the
world's
birds
website.
http://www.birdlife.org/datazone/sowb/casestudy/149. Dostęp 15/12/2011
Chylarecki P., Sikora A. 2007. Ocena liczebności gatunków lęgowych w Polsce. W:
Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.). 2007.
Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985-2004. Bogucki
Wydawnictwo Naukowe, Poznań. s. 35-42.
Ciach M., Kwarciany B., Mrowiec W., Figarski T., Bujoczek M., Dyduch M., Fluda M.
2009. Beskid Żywiecki PLB240002 (IBA PL127). W: Chmielewski S.,
Stelmach R. (red.). 2009. Ostoje ptaków w Polsce – wyniki inwentaryzacji,
część I. Ss.: 51-58. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań. ISBN 978-8361320-42-5
Ciach M. 2010a. Beskid Żywiecki. W: Wilk T., Jujka M., Krogulec J., Chylarecki P.
(red.). 2010. Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce. Ss. 412414. OTOP, Marki. ISBN 978-83-89830-02-9
Ciach M. 2010b. Babia Góra. W: Wilk T., Jujka M., Krogulec J., Chylarecki P. (red.).
2010. Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce. Ss. 415-416.
OTOP, Marki.
Ciach M. 2010c. Pasmo Policy. W: Wilk T., Jujka M., Krogulec J., Chylarecki P. (red.).
2010. Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce. Ss. 417-418.
OTOP, Marki.
Commission Implementing Decision 2011/484/EU concerning a site information format
for Natura 2000 sites.
Cramp S. (red.). 1985. The Birds of the Western Palearctic. 4. Oxford University Press,
Oxford.
Danko Š., Darolová A., Krištín A. (red.). 2002. Rozšírenie vtákov na Slovensku. Birds
distribution in Slovakia. VEDA, Bratislava.
Domaszewicz A., Mikusek R., Sikora A. 2007. Włochatka Aegolius funereus. W:
Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.). 2007.
Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985-2004. Bogucki
Dziennik Ustaw 2004 nr 92 poz. 880. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie
przyrody.
Dziennik Ustaw 2011 nr 237 poz. 1419. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12
października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt.
Ferens B. 1950. Ptaki Żywiecczyzny. Materiały do fizjografii kraju PAU 25: 1-96.
GDOŚ 2010. Instrukcja wypełniania Standardowego Formularza Danych obszaru
NATURA 2000. WERSJA 2010.1. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska,
Warszawa.
GIOŚ 2011. Monitoring ptaków. http://monitoringptakow.gios.gov.pl
Głowaciński Z. (red.). 2001. Polska Czerwona Księga Zwierząt. Kręgowce. PWRiL,
Warszawa.
Głowaciński Z, Stój M. 2007. Puszczyk uralski Strix uralensis. W: Sikora A., Rohde Z.,
Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.). 2007. Atlas rozmieszczenia
58
ptaków lęgowych Polski 1985-2004. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
s. 274-275.
Gromadzki M. (red.). 2004. Ptaki. Poradnik ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 –
podręcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa.
Holeksa J., Szwagrzyk J. 2004a. Acydofilne świerczyny górnoreglowe. W: Herbich J.
(red.). Lasy i Bory. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 –
podręcznik metodyczny. Tom 5. Pp.: 299-304. Ministerstwo Środowiska,
Warszawa.
Holeksa J., Szwagrzyk J. 2004b. Dolnoreglowy bór jodłowo-świerkowy. W: Herbich J.
(red.). Lasy i Bory. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 –
podręcznik metodyczny. Tom 5. Pp.: 308-311. Ministerstwo Środowiska,
Warszawa.
Kocoń I. 1998. Występowanie i wymagania siedliskowe głuszca Tetrao urogallus w
Beskidzie Żywieckim. Maszynopis. Zakład Zoologii Leśnej i Łowiectwa,
Wydział Leśny, Akademia Rolnicza w Krakowie.
Kondracki J. 2000. Geografia regionalna Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa.
Matuszkiewicz J. M. 2001. Zespoły leśne Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa.
Pakkala T., Pellikka J., Lindén H. 2003. Capercaillie Tetrao urogallus – a good
candidate for an umbrella species in taiga forests. Wildlife Biology 9: 309-316.
Roberge J.-M., Angelstam P. 2004. Usefulness of the umbrella species concept as a
conservation tool. Conservation Biology 18: 76-85.
Rubolini D., Gustin M., Bogliani G., Garavaglia R. 2005. Birds and powerlines in Italy:
an assessment. Bird Conserv. Int. 15: 131-145.
SDF.
2006.
Horná
Orava
–
Standardowy
Formularz
Danych.
http://natura2000.eea.europa.eu
SDF.
2008.
Beskid
Żywiecki
–
Standardowy
Formularz
Danych.
http://natura2000.gdos.gov.pl
SDF.
2011.
Beskid
Żywiecki
–
Standardowy
Formularz
Danych.
http://natura2000.gdos.gov.pl
Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.). 2007. Atlas
rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985-2004. Bogucki Wydawnictwo
Naukowe, Poznań.
Stawarczyk T., Mikusek R., Domaszewicz A. 2007. Sóweczka Glaucidium passerinum.
W: Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.).
2007. Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985-2004. Bogucki
Storch I. 1995. Annual home ranges and sparing patterns of capercaillie in central
Europe. Journal of Wildlife Management 59: 392-400.
Stój M. 2004. Aquila chrysaetos (L., 1758) – orzeł przedni. W: Gromadzki M. (red.).
Ptaki (część II). Poradnik ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik
metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa. T. 7. s. 249-252.
Suter W., Graf R. F., Hess R. 2002. Capercaillie (Tetrao urogallus) and avian
biodiversity: testing the umbrella-species concept. Conservation Biology 16:
778-788.
Szwagrzyk J., Holeksa J. 2004. Żyzne buczyny górskie. W: Herbich J. (red.). Lasy i
Bory. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik
metodyczny. Tom 5: Pp.: 62-70. Ministerstwo Środowiska, Warszawa.
59
Thiel D., Jenni-Eiermann S., Braunisch V., Palme R., Jenni L. 2008. Ski tourism affects
habitat use and evokes a physiological stress response in capercaillie Tetrao
urogallus: a new methodological approach. Journal of Applied Ecology 45: 845853.
Thiel D., Jenni-Eiermann S., Palme R. 2005. Measuring corticosterone metabolites in
droppings of Capercaillies (Tetrao urogallus). Annals of the New York
Academy of Science 1046: 96-108.
Thiel D., Ménoni E., Brenot J.-F., Jenni L. 2007. Effects of recreation and hunting on
flushing distance of Capercaillie. Journal of Wildlife Management 71: 17841792.
Tomiałojć L., Stawarczyk T. 2003. Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i
zmiany. PTPP „pro Natura”. Wrocław.
Walasz K., Mielczarek P. (red.). 1992. Atlas ptaków lęgowych Małopolski 1985-1992.
Biologica Silesiae, Wrocław.
Walasz K. (red.). 2000. Atlas ptaków zimujących Małopolski. MTO, Kraków.
Wegge P., Larsen B. 1997. Spacing of adult and subadult male common capercaillie
during the breading season. Auk 104: 481-490.
Wilk T., Jujka M., Krogulec J., Chylarecki P. (red.). 2010. Ostoje ptaków o znaczeniu
międzynarodowym w Polsce. OTOP, Marki.
Wójciak J., Mikusek R., Profus P. 2007. Puchacz Bubo bubo. W: Sikora A., Rohde Z.,
Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.). 2007. Atlas rozmieszczenia
ptaków lęgowych Polski 1985-2004. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
s. 266-267.
Zawadzka D., Zawadzki J. 2003. Głuszec. Monografie Przyrodnicze. Klub
Przyrodników, Świebodzin.
Zawadzka D., Zawadzki J, Keller M. 2009. Głuszec Tetrao urogallus. W: Chylarecki
P., Sikora A., Cenian Z. (red.). Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik
metodyczny dotyczący gatunków chronionych Dyrektywą Ptasią. GIOŚ,
Warszawa. s. 290-299.
Żurek Z., Armatys P. 2011. Występowanie głuszca Tetrao urogallus w polskich
Karpatach Zachodnich – wnioski z monitoringu w latach 2005–2010 oraz
końcowa ocena liczebności karpackich subpopulacji głuszca i cietrzewia. Studia
i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej, Rogów 13 (27): 229-240.
60

Treść ekspertyzy - PDF - Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska

Transkrypt

Podobne dokumenty

Szanujmy prawa przyrody

Wnioskowanie statystyczne

Biostatystyka - lista zadań nr 4 Zadanie 1. Wyniki pewnego

Planu Ekologicznego

Streszczenie rozprawy doktorskiej pt.: Online News jako przykład

Zawiadomienie o nasadzeniu drzew/krzewów