Temat badań: Ekspresja wybranych receptorów czynników wzrostu

Temat badań: Ekspresja wybranych receptorów czynników wzrostu w raku
płaskonabłonkowym i gruczołowym przełyku.
Autor: lek. med. Agnieszka Fronczek – asystent Katedry i Zakładu
Patomorfologii KlinicznejUM w Lublinie
Promotor: dr hab. n. med. Justyna Szumiło – Kierownik Katedry i Zakładu
Patomorfologii Klinicznej UM w Lublinie
Wejście komórki w cykl komórkowy inicjowane jest przez
wiązanie się czynnika wzrostu z receptorem zlokalizowanym w błonie
komórkowej.
Sygnał
do
wzrostu,
różnicowania
i
proliferacji
przekazywany jest następnie kaskadowo z powierzchni do jądra
komórki. Czynniki wzrostu komórek i ich receptory odgrywają ważna
rolę w patogenezie nowotworów. Wiele nowotworów produkuje własne
czynniki wzrostu, tworząc pętlę stymulacji autokrynnej. Nadekspresja
receptorów (zwiększona ich liczba na powierzchni komórek) dla tych
czynników,
często
stwierdzana
w
komórkach
nowotworowych,
powoduje, że wykazują one zwiększoną wrażliwość na niewielkie nawet
ilości danego czynnik, a to prowadzi do niekontrolowanego wzrostu
guza. Niektóre czynniki wzrostu stymulują komórki śródbłonka i
powstawanie nowych naczyń krwionośnych w podścielisku nowotworu,
co także przyczynia się do jego wzrostu.
Wykrycie nadekspresji receptora HER2 na komórkach raka
gruczołu piersiowego, a następnie zastosowanie skutecznej terapii
celowanej
przy użyciu
przeciwciał
przeciwko temu
receptorowi
otworzyło nowe możliwości terapeutyczne także w innych nowotworach.
Obecne badania oceniające ekspresję trzech receptorów czynników
wzrostu tj. EGFR (ang. epidermal growth factor receptor- receptor
naskórkowego czynnika wzrostu), HER2 i PDGFR (ang. platelet derived
growth factor receptor- receptor płytkopochodnego czynnika wzrostu) w
rakach przełyku wpisują się w nurt poszukiwań nowych markerów
biologicznych przydatnych w podjęciu leczenia pacjentów z tym
nowotworem. Będzie to miało istotne znaczenie praktyczne, ponieważ
raki przełyku są zaliczane do jednych z najbardziej agresywnych i źle
rokujących nowotworów złośliwych. Ponieważ nowoczesne metody
leczenia chirurgicznego oraz chemioterapia i radioterapia, nie poprawiły
znacząco rokowania, poszukuje się nowych, skuteczniejszych metod.
Ważne jest też zindywidualizowanie leczenia, tak aby stosować
określone leki wyłącznie u pacjentów, u których będą one skuteczne.
Wymaga
to
oceny
określonych
markerów
biologicznych
przed
wprowadzeniem terapii. Receptory czynników wzrostu wykazujące
aktywność
kinazy
naskórkowego
tyrozynowej,
czynnika
wzrostu
w
-
tym
receptory
EGFR,
do
z
rodziny
której
należą:
EGFR/HER1 (ErbB-1) i HER2 (ErbB-2), dają potencjalną możliwość
wykorzystania, jako celu w takiej terapii. Dotychczasowe badania
skupiały się nad oceną ekspresji tych receptorów w gruczolakorakach
przełyku. Niewiele natomiast wiadomo o ich roli w patogenezie raka
płaskonabłonkowego, podobnie jak innego receptora PDGFR. Sugeruje
się, że PDGF może wpływać na rozwój nowotworu przez angiogenezę.
Nieliczne doniesienia sugerują związek amplifikacji genu HER2/neu w
komórkach raka płaskonabłonkowego przełyku ze złym rokowaniem.
Informacje te
zachęcają do pogłębiania badań nad ekspresją
wymienionych receptorów w raku przełyku.
Celem obecnej pracy jest ocena ekspresji receptorów czynników wzrostu
o aktywności kinazy tyrozynowej tj. EGFR, HER2 i PDGFR w
zaawansowanych rakach przełyku leczonych wyłącznie operacyjnie.
Wyniki badań pozwolą na pogłębienie dotychczasowej wiedzy na temat
mechanizmów szerzenia się tych nowotworów i możności zastosowania
nowoczesnego leczenia. Wykrycie obecności i nadekspresji receptorów
czynników wzrostu w komórkach nowotworów, takich jak rak przełyku, w
których dotychczas stosowane leczenie wciąż nie daje zadawalających
efektów, przyczynić się może do poszerzenia leczenia o tzw. terapię
celowaną.
Może
ona
polegać
na
podawaniu
leków
będących
przeciwciałami skierowanymi przeciwko tym receptorom, inhibitorów
przekazywania sygnału w komórce lub antagonistów receptorów.
Postępowanie takie mogłoby się przyczynić do poprawy rokowania u tych
pacjentów. Przeciwciała przeciwko HER2 (Trastusumab – Herceptyna ®
firmy Roche) są już z powodzeniem stosowane w rakach gruczołu
piersiowego i zaawansowanych gruczolakorakach żołądka. Natomiast
inhibitory kinazy tyrozynowej są wykorzystywane w terapii m.in.
niedrobnokomórkowych raków płuc wykazujących nadekspresję EGFR
(Erlotinib® firmy Roche, Gefitinib® firmy AstraZeneca). Znane są również
leki działające jednoczesne na oba te receptory, jak np. Lapatinib® firmy
Glaxo Smith Kline, który jest w fazie badań klinicznych u kobiet z rakiem
gruczołu piersiowego. Również PDGFR może być potencjalnym celem
terapii, tym bardziej, iż istnieją już leki - Gleevec® (Novartis), stosowany
w leczeniu GIST (ang. gastrointestinal stromal tumor).
Badania są przeprowadzane na materiale archiwalnym Katedry i
Zakładu Patomorfologii Klinicznej UM Lublinie, pochodzącym od
pacjentów z rakiem płaskonabłonkowym i gruczołowym przełyku
leczonych wyłącznie operacyjnie. Materiał tkankowy był utrwalany w 10%
zbuforowanej formalinie a reprezentatywne wycinki z guza pierwotnego,
niezmienionej makroskopowo ściany przełyku, linii cięcia oraz węzłów
chłonnych były przeprowadzane rutynowo do bloczków parafinowych.
Następnie skrawki barwiono hematoksyliną i eozyną. Posłużyły one do
oceny
następujących
parametrów
morfologicznych:
stopnia
zróżnicowania histologicznego raka, sposobu naciekania raka, obecności
inwazji naczyń i nacieków okołonerwowych, stopnia nasilenia reakcji
desmoplastycznej podścieliska i nacieków z komórek limfoidalnych oraz
stadium zaawansowania nowotworu. Na skrawkach parafinowych z
wybranych wycinków z guzów pierwotnych przełyku zostały wykonane
odczyny immunohistochemiczne z użyciem przeciwciał przeciwko EGFR
(Lab Vision; USA), HER2 (HercepTest; DAKO, Dania) i PDGFR beta
(Santa Cruz Biotechnology USA). Odczyny tę zostały oceniane w
mikroskopie świetlnym. Kolejnym etapem badań jest przeprowadzenie
fluorescencyjnej hybrydyzacji in situ (FISH), co umożliwi wykazanie
amplifikacji genów EGFR i HER2 (Abott Vysis Lab). Otrzymane wyniki są
sukcesywnie dokumentowane fotograficznie i poddawane analizie
statystycznej w oparciu o odpowiednie testy.