O niniejszym zeszycie

O niniejszym zeszycie
Co to jest szkolnictwo średnie i jak funkcjonuje
ono w dzisiejszej Norwegii? Jakie możliwości
wyboru mają młodzi, jakich predyspozycji
i wiedzy wstępnej wymagają poszczególne
programy kształcenia, jak można pomóc
młodzieży w dokonaniu jak najbardziej
właściwego wyboru?
Rodzice i opiekunowie, nauczyciele i
doradcy ds. kształcenia i wyboru zawodu są
ważną podporą dla młodych, kiedy ci muszą
wybrać wykształcenie i zawód. Ważne jest,
aby młodzież sama brała odpowiedzialnośċ
za własne wybory. Wybieranie w imieniu
młodych jest ryzykowne, ponieważ w ten
sposób odbiera się im odpowiedzialność za
własną przyszłość.
Niniejszy zeszyt ma na celu pomóc
uczniom w przygotowaniu się do wyboru
kierunku kształcenia na poziomie szkoły
średniej, jednocześnie dostarcza on rodzicom
i opiekunom informacji i pomaga w byciu
dobrym doradcą i podporą dla młodych.
Do rodziców i opiekunów
Gdy młodzież bierze odpowiedzialność za
własne wybory, motywacja jest lepsza.
Odrębna część jest przeznaczona dla Was
od strony 28. Powinniście przeczytać jednak
cały zeszyt – także tą część, która jest
pomyślana specjalnie dla uczniów.
O projekcie
Polsk
Niniejszy zeszyt informacyjny jest przetłumaczony z norweskiego na 18 języków.
Przedsięwzięcie to jest w całości finansowane prze Centralny Urząd ds. Nauki. Redakcja
dziękuje szczególnie kierownikowi projektu
”Wkład przeciwko niewłaściwym wyborom”,
Perowi Svendsenowi i Åse Øvstedal ze Szkoły
Średniej Ski, Akershus, Judith Melby og
Teddy Kjendlie z Gimnazjum Holmlia, Oslo,
doradcom Toril Arntzen i Thorhild Vormedal
Danielsen, a także Liv-Marie Bakka, szefowej
Związku Doradców Szkolnych, którzy bardzo
pomogli swoimi pomysłami i inicjatywami.
Oslo, 1 czerwiec 2010
Pedlex Norsk Skoleinformasjon
(Informacja o szkolnictwie norweskim)
1
Strona internetowa vilbli.no daje przegląd
możliwości kształcenia się na poziomie
szkoły średniej.
Inne pożyteczne strony internetowe:
www.nav.no
www.bip.no
www.elev.no
www.foreldrenettet.no
www.fug.no
www.globalgrant.com/nor
www.lanekassen.no
www.legathandboken.no
www.mifa.uio.no
www.odin.dep.no/kd
www.samordnaopptak.no
www.skolenettet.no/sprakmin
www.skoleporten.no
www.udir.no
www.utdanning.no
www.vigo.no
www.vox.no
2
© 2010
Pedlex Norsk Skoleinformasjon
Redakcja: Turid Falck-Pedersen,
i Liv-Inger Jørgensen
Tłumaczenie: Tolketjenesten i Oslo
Foto: Kerstin Fors, Casper Kongstein
Uczniowie i uczniowie praktycznej nauki
zawodu nadesłali zdjęcia do wywiadów.
Szata graficzna: Thorkild Christensen, Tori Falch
Druk: RK Grafisk AS
ISBN 978-82-7841-679-2
Kopiowanie z niniejszego zeszytu jest sprzeczne
z Prawem autorskim.
Treść
Do ciebie starającego się o
przyjęcie
Marzenia o przyszłości 4
O wyborze 4
Wybór programu kształcenia 5
Jak ubiegasz się o miejsce? 5
Kształcenie przygotowujące do studiów czy szkolenie zawodowe 6
Nabór 7
Kompetencje uprawniające do studiów wyższych 7
Kwalifikacje zawodowe 7
Szkolenie uzupełniające w celu uzyskania kompetencji do studiowania 7
Niech uzdolnienia, predyspozycje i zaintere sowania kierują twoimi wyborami 8
12 programów kształcenia daje ci dużo
możliwości 9
Trzy programy kształcenia przygotowujące
do studiów 9
Dziewięć zawodowych programów
kształcenia 11
Poznaj samego siebie aby wybrać właściwie
16
Zdolności, predyspozycje i umiejętności 16
Cechy charakteru 16
Zainteresowania 20
Zdrowie 20
Oczekiwania innych 20
Możliwości i ograniczenia 22
Ułóż własną listę faktów do sprawdzenia 27
Do Twoich rodziców
Wybór należy do młodego człowieka 28
Prawo zagwarantowane ustawą 28
Ubiegający się z mniejszości językowych 28
Inny język ojczysty niż norweski 28
Specjalna oferta dla ubiegających się z
mniejszości językowych 29
Udokumentowanie znajomości języków
obcych 29
Kwestie materialne – kto finansuje naukę
w szkole średniej? 30
Sypendium na wyposażenie 30
Inne formy pomocy pieniężnej 30
Obszerne wykształcenie ogólne 30
Kompetencje 30
Kompetencje do studiowania 30
Kwalifikacje zawodowe 30
Kompetencje na niższym poziomie 30
Nauczanie uzupełniające w celu uzyskania ogólnych kompetencji do studiowania 31
Wyzwanie dla rodziców: pomóc młodym, by sami czuli się odpowiedzialni za siebie 31
W ten sposób możesz stać się dobrym
doradcą własnych dzieci 31
Zebrania informacyjne 31
Proces składania podań: krótki przegląd 32
3
Do ciebie starającego się
o przyjęcie
Marzenia o przyszłości
Kim zostaniesz? Jakie masz marzenia
dotyczące przyszłości, wyboru zawodu,
robieniania tego, co lubisz i co ci się udaje?
Musisz sam/-a zadecydować odnośnie
wykorzystania lat nauki w szkole średniej.
Dlatego warto gruntownie przemyśleć
w jakie wykształcenie masz ochotę włożyć
wysiłek, a także jakie konsekwencje dla
ciebie będzie miał taki wybór.
– Ja zostanę tym
samym, kim jest moja
mama: pielęgniarką, położną
lekarzem!
– W jaki sposób?
– Otóż tak, najpierw była
pielęgniarką, potem została
położną, wkrótce zostanie
lekarzem.
O wyborze
W gimnazjum zazwyczj nie wie się, kim chce
się zostać. Większość zdaje sobie jednak
sprawę z tego, czym lubi się zajmować i co
przychodzi im najłatwiej. Tym powinieneś/
-aś kierować się, wybierając jeden z 12
programów kształcenia w szkole średniej
pierwszego roku.
– Może zostanę
telewizyjnym weterynarzem,
albo stewardessą,…albo
projektantem, … nie …
Nie mam pojęcia.
Czy muszę kimś zostać?
4
Masz dwa główne wybory: praktyczny
zawód albo dalsze studia
– Mój wujek zaczął
pracować jako motorniczy
tramwaju. Obecnie jest szefem
wydawnictwa.
– Praca mojego ojca po prostu
zniknęła. Obecnie prowadzi
własny warsztat.
Wybór programu kształcenia
Przed 1-ym marca musisz wybrać kierunek
nauki. Jeśli masz potrzebę zostania przyjętym na warunkach szczególnych, to termin
składania podań jest 1-ego lutego. Aby
dokonać wyboru odpowiedniego właśnie dla
ciebie, powinieneś/-aś przemyśleć pewne
sprawy, które dotyczą ciebie osobiście. Ta
zasada dotyczy niezależnie od tego, czy
myślisz o konkretnym zawodzie czy nie. Czy
np. jesteś zdolny/-a w szkole i lubisz dużo
czytać, czy czujesz się najlepiej wykonując
praktyczne zajęcia?. Pragniesz studiować
na uniwersytecie czy na szkole wyższej po
ukończeniu szkoły średniej, czy chcesz
rozpocząć pracę?.
Jak ubiegasz się o miejsce?
Ogólnie mówiąc musisz wysłać podanie
do biura naboru w twoim województwie.
Województwa wprowadziły składanie podań
do szkół średnich na stronach internetowych
www.vigo.no. W twojej szkole otrzymasz
na długo przed upływem terminu składania
podań, numer identyfikacyjny użytkownika
i hasło do podania przez internet.
W niektórych województwach można
również stosować papierowe formularze
podań. Jeśli masz załączniki do twojego
podania, musisz je zawsze wysłać pocztą
do biura naboru w twoim województwie.
5
Kształcenie przygotowujące do
studiów czy szkolenie
zawodowe
W kształceniu na poziomie szkoły średniej
rozróżniamy między nauczaniem
przygotowującym do studiów a szkoleniem
zawodowym.
Kształcenie przygotowujące do studiów
kładzie większy nacisk na wiedzę teoretyczną
i daje kompetencje do studiowania. Nauka
trwa 3 lata i odbywa się w szkole. Istnieją
trzy programy kształcenia przygotowujące
do studiów.
Szkolenie zawodowe prowadzi do zdobycia
zawodu, z uzyskaniem, albo nie, listu
fachowego lub czeladniczego. Szkolenie
zawodowe jest kombinacją wiedzy
teoretycznej i praktycznego szkolenia.
Istnieje dziewięć zawodowych programów
kształcenia. Szkolenie, które prowadzi do
uzyskania kompetencji zawodowych, bez
listu fachowego czy czeladniczego, trwa 3
lata i odbywa się w szkole. Nauka większości
zawodów odbywa się przez pierwsze dwa
lata w szkole. Później następuje okres
Zawodowe
Kierunki przygotowujące do studiów
Poniższy model prezentuje alternatywne drogi kształcenia na poziomie
szkoły średniej. W zależności od zastosowanego koloru widać, czy szkolenie przebiega w szkole czy zakładzie.
1-y stopień
kształcenia
średniego w
szkole (Vg1)
2-i stopień
kształcenia
średniego w
szkole (Vg2)
3-i stopień
kształcenia
średniego w
szkole (Vg3)
Kompetencje uprawniające do
studiów wyższych
Nauczanie
uzupełniające w celu
uzyskania ogólnych
kompetencji do
studiowania
1-y stopień
kształcenia
średniego w
szkole (Vg1)
2-i stopień
kształcenia
średniego w
szkole (Vg2)
3-i stopień
kształcenia
średniego w
szkole (Vg3)
Nauczanie
uzupełniające w celu
uzyskania ogólnych
kompetencji do
studiowania
Kwalifikacje zawodowe
Szkolenie w zakładzie pracy
Świadectwo
kwalifikacji zawodowych albo
czeladniczych
Szkolenie w zakładzie pracy
Program specjalny
1-y rok
6
2-y rok
3-y rok
4-y rok
5-y rok
dwuletniej nauki w zakładzie pracy. Jeśli
rozpoczniesz program szkolenia, który
prowadzi do uzyskania zawodu, możesz
starać się o pracę po trzech albo czterech
latach, lub później. Jeśli zdecydujesz się na
program kształcenia zawodowego, możesz
uzyskać kwalifikacje zawodowe, nie zaciągając pożyczki na studia. Jednocześnie możesz
zawsze podjąć kształcenie uzupełniające, by
uzyskać ogólne kompetencje do studiowania.
Nabór
Masz prawo do miejsca na jednym z tych
trzech kierunków nauczania, na który
najbardziej chcesz się dostać. Twoje oceny z
10-ego stopnia będą miały wpływ na to, czy
zostaniesz przyjęty/-a na twoje
pierwszorzędne życzenie. Ubiegający się,
którzy nie mają takich ocen, będą oceniani
indywidualnie.
Następnie masz prawo do otrzymania
miejsca na programie Vg2, który jest kontynuacją programu Vg1, który wybrałeś/aś, lecz nie masz automatycznie prawa do
uzyskania miejsca na tej specjalności, którą
preferujesz.
Kompetencje uprawniające do
studiów wyższych
Ogólne kompetencje do studiowania dają
możliwość starania się o przyjęcie na większość kierunków studiów na wyższych uczelniach i uniwersytetach. Możesz uzyskać
ogólne kompetencje do studiowania dzięki
ukończeniu i zdaniu egzaminów po trzyletnim
szkoleniu na poziomie szkoły średniej w
zakresie następujących programów
kształcenia:
- sport
- muzyka, taniec i dramat
- specjalistyczne programy
- środki masowego przekazu i komunikowania się z Vg3 przygotowanie do studiów
- korzystanie z dóbr przyrody z Vg3
przygotowanie do studiów
Kompetencje do studiowania same w sobie
nie dają żadnej gwarancji przyjęcia na
uczelnię – musisz mieć wystarczająco dobre
oceny w stosunku do wymagań, jakie stawia
szkoła wyższa lub uniwersytet. Niektóre
kierunki studiów mają egzaminy wstępne.
Nieliczne kierunki studiów wymagają
specjalnych kompetencji do studiowania, tzn.
znajomości specyficznych przedmiotów,
zazwyczaj przedmiotów ścisłych, jak matematyka. Takie kompetencje można osiągnąć
poprzez specjalistyczny program kształcenia.
Dostęp na niektóre kierunki studiów np.
medycynę, prawo, ekonomię czy studia
inżynierskie jest szczególnie trudny. Musisz
mieć bardzo dobre oceny, aby dostać się.
Na stronie internetowej www.samordnaopptak.no znajduje się informacja na temat
wymogów przyjęć.
Kwalifikacje zawodowe
Posiadanie kwalifikacji zawodowych oznacza,
że masz wykształcenie do wykonywania
jakiegoś zawodu. Poprzez ukończenie
szkolenia i zdanie egzaminów spośród 9
programów szkolenia za-wodowego możesz
uzyskać różne formy kompetencji
zawodowych.
Nauka tzw. przedmiotów zawodowych
z praktyczną nauką zawodu prowadzi do
uzyskania świadectwa kwalifikacji zawodowych czy czeladniczych, po zdaniu egzaminu fachowego lub czeladniczego. Mówi
się o egzaminie czeladniczym i świadectwie
czeladniczym w odniesieniu do zawodów
rzemieślniczych takich jak złotnik, cieśla,
stolarz meblowy, a o egzaminie fachowym
i świadectwie kwalifikacji zawodowych odnośnie innych zawodów, takich jak kucharz,
elektryk, czy mechanik silników lotniczych.
Szkolenia zawodowe, które nie są objęte
praktyczną nauką zawodu, prowadzą do
uzyskania kompetencji bez listu fachowego
czy czeladniczego – np. ogrodnictwo i
uprawianie ogrodów, kosmetyczka i
sekretarka
medyczna.
Szkolenie uzupełniające w celu
uzyskania kompetencji do
studiowania
Po 2 latach zawodowego programu kształcenia, albo wtedy, gdy uzyskasz kwalifikacje
zawodowe, możesz starać się o miejsce na
programie uzupełniającym w celu osiągnięcia kompetencji do studiowania. Jest to
bardzo wymagające teoretyczne szkolenie,
które odbywa się w szkole.
7
Ty sam
Wgląd w samego siebie
Wiara w siebie
Zdolności i predyspozycje
- praktyczne
- teoretyczne
- artystyczne
- społeczne
- podejmowania
inicjatywy
- systematyczności
- itd
Zainteresowania
Zdrowie
Wpływy
Zawody rodziców
Oczekiwania innych
Modne zawody
Role określone przez
płeć
Uwarunkowania
Położenie geograficzne
Sytuacja materialna
Warunki społeczne
Kultura
Wykształcenie
Dostępność
Punkty dot. przyjęć
Długość (trwanie)
Zawody
Środowisko pracy
Wynagrodzenie
Perspektywy na
przyszłoć
Rynek pracy
Niech uzdolnienia, predyspozycje i zainteresowania kierują
twoimi wyborami
Ważne jest by wybór wykształcenia był
twoim własnym wyborem, a także by wybór
opierał się na
n twoich życzeniach
n twoich zdolnościach, predyspozycjach i
zainteresowaniach
n jak najlepszej znajomości różnych
możliwości kształcenia i zawodów
Poświęć dużo czasu na podjęcie decyzji.
Porozmawiaj z doradcą ds kształcenia i
wyboru zawodu, a także z twoimi
8
Twój wybór
Kim chciałbyś/-abyś
zostać?
rodzicami, zanim podejmiesz ostateczną
decyzję. Nie myśl dużo o tym kim chcesz
zostać, lecz bardziej o twoich mocnych
stronach, a także czym byś chciał/-a się
zajmować.Poniższy model pokazuje kwestie,
które warto przemyśleć, zanim zdecydujesz
się. Na internecie znajdują się różne testy,
dzięki którym możesz ustalić twoje
uzdolnienia, zainteresowania i
predyspozycje. Zajrzyj np. na www.nav.no,
www.vilbli.no.
Trzy programy kształcenia
przygotowujące do studiów
Te programy kształcenia nie prowadzą bezpośrednio do uzyskania zawodu, lecz dają
kompetencje do studiowania po ukończeniu
i zdaniu egzminów po 3-letniej nauce.
Program nauki w dziedzinie przedmiotów
sportowych
Ten program kształcenia ma na celu danie
uczniom interesującym się sportem
wszechstronnego wykształcenia w dziedzinie
sportu, jednocześnie zapewnienia
utalentowanym sportowcom możliwości
połączenia wykształcenia z uprawianiem
sportu wyczynowego. Program kształcenia
daje podstawy do podjęcia pracy jako trener w
zakresie sportu i zajęć na świeżym powietrzu,
a szczególnie w dziedzinie sportu dla dzieci.
Program kształcenia daje ogólne kompetencje
do studiowania i prawo do ubiegania się o
miejsce na różnych kierunkach w szkolach
wyższych i na uniwersytetach, na przykład na
Akademìi Wychowania Fizycznego. Jeśli
wybierzesz ten program kształcenia,
powinieneś/-aś lubić sport i mieć do niego
predyspozycje – tutaj codziennie jest trening
w godzinach szkolnych. Ponadto powinieneś/
powinnaś radzić sobie z wymagającymi
przedmiotami teoretycznymi.
12 programów kształcenia daje
ci wiele możliwości
W ramach tych wszystkich 12 programów
kształcenia niezbędna jest umiejętność
pracy samo-dzielnej i współpracowania z
innymi. Ponadto programy kształcenia stawiają różne wymagania, o których możesz
przeczytać na następnych stronach. Powinieneś/powinnaś porozmawiać z doradcą
ds kształcenia i wyboru zawodu o tym, jaki
program kształcenia pasuje najbardziej do
ciebie, tak byś nie zmarnował/-a twojego
prawa do nauki w szkole średniej poprzez
błędnie wybrany kierunek nauki.
Program nauki w dziedzinie muzyki, tańca i
dramaturgìi
JJest to program kształcenia, który daje
możliwość rozwijania zainteresowań artystycznych. Program kształcenia daje ogólne
kompetencje do studiowania i prawo do
ubiegania się o przyjęcie na różne studia w
szkołach wyższych i na uniwersytetach. Dla
ciebie najbardziej aktualne może być staranie się o wyższe wykształcenie w dziedzinie
muzyki, tańca czy dramatu. Podczas nauki
musisz wybrać pogłębienie wiedzy w jednej
z tych dziedzin.
Program kształcenia stawia wymagania
odnośnie umiejętności w zakresie tej dziedziny, którą wybierasz. Dlatego powinnieneś/powinnaś mieć opanowaną jedną z tych
dziedzin, zanim roz-poczniesz naukę w
szkole średniej. Szkolenie to stawia wysokie
wymagania co do zdolności artystycznych,
wytrzymałości i ćwiczeń. Poza tym powinieneś/
9
Warto zebrać informacje na temat zawodów.
Tutaj możesz zanotować słowa kluczowe
powinnaś radzić sobie z wymagającymi
przedmiotami teoretycznymi.
10
Specjalistyczny program nauczania
Ten program kształcenia daje ci ogólne albo
specjalistyczne kompetencje do studiowania,
wszystko w zależności od tego, jaki wybierasz kierunek i jakie przedmioty. Daje ci
to podstawy do starania się o przyjęcie na
studia, do szkół wyższych czy na uniwersytety. W trakcie nauki musisz wybrać jeden z
trzech obszarów programowych; przedmioty
plastyczne, przedmioty ścisłe lub język, nauki
społeczne i ekonomia. W zakresie wybranego
obszaru programowego, musisz również
wybrać rozszerzony program z któregoś
z tych przedmiotów.Dalsze studia mogą
prowadzić do uzyskania takich zawodów jak
pielęgniarka, nauczyciel, psycholog, lekarz,
inżynier, ksiądz, dziennikarz, ekonomista,
prawnik itd. – albo zawody w dziedzinie
sztuki lub wzornictwa. Jeśli wybierasz ten
program kształcenia, powinieneś/powinnaś
lubić czytać i pracować nad trudnymi teoretycznymi przedmiotami. Powinieneś/powinnaś też dobrze znać język norweski.
Dziewięć zawodowych
programów nauczania
Te programy kształcenia prowadzą bezpośrednio do uzyskania zawodu, po ich ukończeniu i zdaniu egzminów z 3-5-letniego
toku nauczania.
Mimo, że szkolenie jest połączeniem
teorìi i praktyki, programy te mają z reguły
również przedmioty teoretyczne, które
trzeba opanować i zdać.
Pogram kształcenia w dziedzinie techniki
budowlanej i dużych inwestycji
Ten program kształcenia daje duże możliwości w różnych dziedzinach zawodowych
w zakresie branży budowlanej i inwestycji.
Możesz na przykład zostać pracownikiem
inwestycjii i specjalizować się w dziedzinie
robót drogowych, robót przygotowawczych i
na dużych obiektach, asfaltowania czy montowania torów kolejowych. Inne możliwości to zdobycie wykształcenia jako malarz,
murarz, cieśla, hydraulik, budujący rusztowania, dekarz, blacharz.
Wspólnym wymogiem w tych zawodach
jest zmysł praktyczny i zręczność. Powinieneś/powinnaś potrafić pracować w grupie,
ponieważ wiele projektów budowlanych wymaga bliskiej wspópracy z różnymi grupami
zawodowymi.
Program kształcenia w zakresie
wzornictwa i rzemiosła
Ten program kształcenia jest bardzo
obszerny i daje możliwości pracy w zakresie
wielu różnych zawodów rzemieślniczych.
Możesz zostać na przykład terapeutą zajęciowym, dekoratorem kwiatowym, kuśnierzem, pomocnikiem przy szyciu strojów
ludowych, fryzjerem, złotnikiem, szklarzem,
stolarzem meblowym, budowniczym organów, stroicielem pianin, wytwórcą przedmiotów z ceramiki, szewcem, krawcem,
kowalem, snycerzem, zegarmistrzem itd.
By wybrać ten program kształcenia, powinieneś/powinnaś mieć uzdolnienia twórcze,
być dokładnym/-ą i lubić pracować rękoma.
11
Program kształcenia w zawodzie
elektryka
Jeśli wybierzesz ten program kształcenia,
możesz na przykład zostać elektrykiem,
operatorem urządzeń elektrycznych,
monterem wind albo automatykiem. Inne
aktualne miejsca pracy mogą być w
dziedzinie komputerowej, w przemyśle
procesowym, elektronicznym, mechanicznym,
w elektrowniach albo na kolei. Możesz
pracować też w branży lotniczej, jako
pracownik urządzeń elektronicznych czy
mechanik albo przy wydobyciu ropy naftowej obsługując zdalnie sterowane operacje
podwodne.
Zawód elektryka ma to do siebie że trzeba
tu pracować dokładnie, pewnie i systematycznie. Dobra umiejętność rozróżniania
kolorów też może być wymagana. Również
powinieneś/powinnaś posiadać praktyczne
umiejętności.
Program kształcenia w dziedzinie
zdrowia i opieki społecznej
Pragniesz zajmować się pielęgnacją i opiekować się innymi, to ten program może być
odpowiedni dla ciebie. Możesz zostać na
przykład terapeutą stóp, sekretarką medyczną, pomocą dentystyczną lub technikiem
farmacji. Możesz również pracować z dziećmi i młodzieżą, zostać fachowym pracownikiem służby zdrowia, pracownikiem karetki
pogotowia albo technikiem ortopedycznym.
Miejscem pracy może być szpital, środowisko domowe, przedszkola albo świetlice,
gabinety dentystyczne, lekarskie lub apteki.
By wybrać ten program kształcenia, ważne
jest, abyś potrafił/-a się troszczyć o innych,
być opiekuńczym/-ą i miał/-a wzgląd na
innych.
Program kształcenia w zakresie środków
masowego przekazu i komunikowania się
Jeśli wybierzesz ten program kształcenia,
możesz zostać fotografem albo pracownikiem graficznym środków przekazu i pracować na przykład przy produkcji matriałów
drukowanych, projektowaniu stron web,
produkcji dotyczącej środków masowego
przekazu, grafice TV lub wzornictwie dygitalnego komunikowania się. Inne możliwo12
Mamun Haque
Malika Musajeva,
20 lat, kierunek praca
laboratoryjna, pierwszy rok
praktycznej nauki zawodu
20 lat, Vg3 higienistka
dentystyczna
– Zawsze lubiłem matematykę i chemię. Po
rozpoczęciu Kursu Podstawowego z Vg1
Technika i produkcja przemysłowa, uważałem,
że fajnie jest chodzić do szkoły. Obecnie
odbywam praktyczną naukę zawodu w NIFES,
Narodowym Instytucie Badań nad Odżywianiem
i Produktami Morskimi w Bergen.
Praca jest zróżnicowana, i panuje tu miła
atmosfera. Czuję, że jestem dobrze prowadzony
i że mam dobry wgląd w różne dziedziny
fachowe.
Moja rada dla innych uczniów: Ważne,
abyś przemyślał/-a jaką masz motywacje do
teoretycznej nauki po ukończeniu gimnazjum,
zanim wybierzesz program kształcenia.
Zwracaj się o poradę do szkolnych doradców
ds nauki i wyboru zawodu i zbieraj informacje
na temat różnych programów kształcenia.
Jedna z najważniejszych spraw w gabinecie
dentystycznym to higiena. Uczymy się sterylizacji instrumentów, o zachowaniach higieny,
dalszym leczeniu i zagrożeniu zakażeniem.
Podstawowa zasada jest taka, że ze względów
higienicznych wszystkich pacjentów traktuje
się tak, jakby mieli chorobę zakaźną.
Najbardziej lubię rozmawiać z pacjentami,
wyjaśniać, co dentysta będzie robił i przekazywać informacje o dalszym leczeniu. Jest to jednocześnie największe wyzwanie tego zawodu.
Spotykasz wielu różnych ludzi i musisz potrafić
komunikować się z nimi wszystkimi.
Kiedy masz wybierać naukę w szkole
średniej, to uważam, że ważne jest wzięcie pod
uwagę widoków na przyszłość w zawodzie. Jest
to pozytywne, jeżeli masz możliwości rozwoju
w zawodzie, który wybierasz.
ści to praca z reklamą albo ilustracjami w
wydawnictwie albo biurze reklamowym. Jeśli
wybierzesz Vg3 przygotowanie do studiów,
to możesz uzyskać ogólne kompetencje do
studiowania dalej w wyższych szkołach i na
uniwersytetach.
W tej branży należy mieć dobrą zdolność
rozróżniania kolorów i zdolności twórcze.
Powinieneś/-aś także umieć komunikować
się z innymi, zarówno pisemnie jak i ustnie,
w dodatku być zainteresowanym/-ą technologią informatyczną.
Program kształcenia w dziedzinie
gospodarowania przyrodą
Jeśli wybierzesz ten program kształcenia,
możesz pracować później przy gospodarowaniu przyrodą i przy wykorzystaniu przyrody i jej zasobów. Możesz zostać ogrodnikiem, rybakiem albo kowalem,
możesz otrzymać pracę w ogrodnictwie,
przy gospodarowaniu zasobami morskimi,
hodowli reniferów, przy kompleksach sportowych, w rolnictwie albo gospodarce leśnej.
Wybierzesz Vg3 przygotowanie do studiów,
możesz uzyskać ogólne kompetencje do
studiowania i prawo do studiowania w
szkołach wyższych i uniwersytetach.
By wybrać ten program kształcenia, powinieneś/powinnaś interesować się przyrodą,
posiadać praktyczne umiejętności i lubić
pracę na wolnym powietrzu.
13
Abid Q. Raja
32 lata, adwokat, przedmioty
ogólne/program kształcenia,
przygotowujący na studia
Pomagam na codzień ludziom w uzyskiwaniu
i zachowywaniu ich uprawnień. Często pomagam ludziom, którzy mają kłopoty z policją,
ponieważ są podejrzani o występki kryminalne.
Wtedy prowadzę ich w więzieniu, gdzie siedzą
w areszcie tymczasowym i pomagam im w ich
rozprawach.
Wyzwaniem jest dla mnie pomaganie ludziom, którzy twierdzą, że są niewinni, w sprawach, gdzie dowody są tak obszerne i przekonujące, iż sam mam problemy z uwierzeniem w
to, co mówi klient. Jako obrońca masz pomóc
klientowi, a najbardziej ze wszystkiego, to wierzyć w to, co on albo ona mówi. Wyważyć moje
wrażenia i to, co mówi klient, jest zarówno
trudne, jak i wyzwaniem.
Program kształcenia w branży
restauracyjnej i przemyśle spożywczym
Ten program kształcenia szkoli dla potrzeb
branży hotelowej i resturacyjnej oraz dla
przemysłu spożywczego. Możesz otrzymać
także pracę w innych zakładach produkujących mięso, ryby, napoje, pieczywo i produkty spożywcze. Szkolenie prowadzi do takich
zawodów jak piekarz, cukiernik, handlarz
ryb, masarz, rzeźnik, kelner i kucharz.
Zawody te wymagają dobrych umiejętności
praktycznych, dokładności i czystości. Tam,
gdzie masz bezpośredni kontakt z klientami,
ważna jest umiejętność uprzejmej obsługi.
14
Linda Gjørv
Nord-Trøndelag, grafika
środków masowego
przekazu, drugi rok
praktycznej nauki zawodu
– Zaczęłam uczęszczać na środki masowego
przekazu i komunikację do szkoły średniej
Brundalen (Brundalen videregående skole).
Gdy zaliczyłam drugi rok, zapytano mnie, czy
chciałabym pobierać praktyczną naukę zawodu
jako poligraf w gazecie Trønder-Avisa.
Okres praktycznej nauki zawodu spełnia
moje oczekiwania. Praca moja polega na
przygotowywaniu stron gazetowych i układaniu
ogłoszeń. Nauczyłam się wiele odnośnie
stosowania różnych typów druku. Bądź punktualny/-a w pracy i przestrzegaj dyscypliny.
Bądź otwary/-a na przyjmowanie porad i
zadawaj pytania. Nie zachowuj się tak jakbyś
był/-a mistrzem świata, lecz słuchaj innych. To
są moje rady dla innych uczniów praktycznej
nauki zawodu.
Program kształcenia w zakresie usług i
transportu
Ten program kształcenia daje podstawy do
pracy w biurach, firmach ochroniarskich, w
biurach podróży, w recepcjach hotelowych
lub w handlu, także do pracy w obsłudze
technicznej informacji i komunikowania się.
W dodatku możesz otrzymać pracę w transporcie i pracować jako kierowca zawodowy
lub w obrocie towarowym, co między innymi
obejmuje transport towarów, planowanie ich
przepływu i magazynowania.
Pracownik usługowy jest zewnętrzną
wizytówką firmy, dlatego powinieneś/
powinnaś być uprzejmym/-ą, otwartym/-ą i
usłużnym/-ą. Musisz lubić mieć do
czynienia z innymi ludźmi.
Program kształcenia w dziedzinie techniki i
produkcji przemysłowej
Ten program kształcenia daje podstawy do
wyboru spośród ponad 50 różnych zawodów
w zakresie przemysłu technicznego i elektromechanicznego, przemysłu stoczniowego,
przemysłu tekstylnego i konfekcyjnego,
przemysłu samochodowego, w przemyśle
procesów chemicznych i w branży ropy
naftowej. Możesz zostać konstruktorem
elementów aluminiowych, spawaczem,
produkującym narzędzia, introligatorem,
drukarzem graficznym, ślusarzem,
marynarzem, motorniczym, krawcem
przemysłowym i operatorem w przemyśle
trykotażowym, mechanikiem maszyn
budowlanych i operatorem dżwigów i
podnośników, reparatorem uszkodzonych
samochodów i mechanikiem samochodowym,
operatorem fachowym procesów w przemyśle
chemicznym i metalurgicznym, laborantem,
operatorem urządzeń wiertniczych i
wiertniczym studni.
Powinieneś/powinnaś mieć zmysł
praktyczny i dobre umiejętności praktyczne,
potrafić pracować samodzielnie i dokładnie,
a także interesować się nowymi technologiami.
15
Poznaj samego siebie, aby
wybrać dobrze
Kiedy masz wybrać wykształcenie i zawód,
niezbędnym jest poznanie samego siebie.
Przede wszystkim powinieneś/powinnaś
ustalić, jakie są twoje mocne strony. To da
ci zaufanie do samego siebie, co jest ważne
wtedy, gdy musisz dokonać dobrego wyboru. Dlatego zadaj sobie następujące pytania:
n Jak dobrze znam siebie samego/-ą?
n Jak mogę poznać siebie lepiej i kto może
mi w tym pomóc?
n Do czego mam uzdolnienia?
n Czym się interesuję?
n Czym lubię się zajmować?
Pracując dalej, korzystając z niniejszego
zeszytu, otrzymasz pomoc w podjęciu jak
najlepszej decyzji.
Zdolności, predyspozycje i
umiejętności
W szkole na pewno przekonałeś/-aś się co
do tego, jakie przedmioty przychodzą ci z
łatwością, a z którymi miałeś/-aś kłopoty.
To może być wskazówką w jakim kierunku
jesteś uzdolniony/-a.
n Masz uzdolnienia do przedmiotów
teoretycznych? Co lubisz bardziej,języki
czy matematykę?
n Masz uzdolnienia artystyczne, lubisz rysować albo grać na jakimś instrumencie?
n Masz uzdolnienia praktyczne? Lubisz
gotować, szyć, zajmować się stolarką,
reperować, majsterkować?
n Czy może najlepiej potrafisz wykazać się
na lekcjach wychowania fizycznego?
Cechy charakteru
16
Pod pojęciem cechy charakteru rozumiemy
to, jaki/-a jesteś jako osoba
n Jesteś towarzyski/-a? Lubisz przebywać
razem z wieloma ludźmi? Czy łatwo nawiązujesz kontakty z innymi czy czujesz
się najlepiej z garstką dobrych przyjaciół?
n Potrafisz współpracować, czy wolisz robić
rzeczy na swój sposób?
n Czy masz umiejętność słuchania
pomysłów i poglądów innych ludzi?
n Czy można na tobie polegać?
n Lubisz mieć porządek wokół siebie,
czy jesteś bałaganiarzem/-ą?
n Jesteś pełen/-a inicjatywy, czy wolisz,
by inni decydowali i załatwiali?
Ragnhild Tutvedt
Ifrah Mohamed
18 lat, Vg3
przedmioty sportowe
18 lat, Vg3 pomoc
pielęgniarska
– Lubię sport i lubię być w formie. Program
kształcenia w dziedzinie sportu daje mi
kompetencje do studiowania i masę aktywności.
Wtedy gdy wybrałam sport, uczyniłam to, po
naradzie z moją mamą, doradcą szkolnym i
moim nauczycielem wychowania fizycznego w
gimnazjum. Zorientowałam się trochę co do
tego, na czym polega nauka, czytałam broszury
i w końcu doszłam do wniosku, że właśnie tym
chcę się zajmować. Ponieważ uzyskam kompetencje do studiowania, ucząc się na kierunku
sportowym, otrzymam dobre podstawy do
dalszego kształcenia. Pragnę wykształcić się
na fizjoterapeutę lub kręgarza.
Lubię pracować z ludźmi, zarówno młodymi,
jak i starszymi. Pomoce pielęgniarskie pielęgnują, dają opiekę i bliskość ludziom, którym
jest ciężko i cierpią. To co najlepsze związane
z tym szkoleniem, to praktyka. Pracowałam w
domu pielęgnacyjnym dla starszych, jako
środowiskowa pomoc pielęgniarska i w
szpitalu. Spotykam wiele nowych ludzi i uczę
się, podczas gdy pracuję.
Po ukończeniu VK2 będę uczyć się na uzupełnijącym programie ogólnokształcącym **),
tak abym mogła studiować pielęgniarstwo.
Jeśli chcesz zostać pomocą pielęgniarską,
musisz lubić ludzi. Powinieneś/powinnaś lubić
dużo pracować, między innymi ze starszymi.
Gdy będziesz wybierać, kim masz zostać, ważne
jest pomyśleć, co da ci dużo zadowolenia.
Musisz zastanowić się nad tym, co otrzymasz
w zamian za pracę, którą wykonujesz.
17
To, jaki/-a jesteś jako osoba, ma znaczenie
przy wyborze przyszłego zawodu. Jeśli
jesteś osobą otwartą, to odpowiednim
zawodem dla ciebie byłby taki, w którym
spotykasz dużo nowych ludzi.
Gdy w przyszłości będziesz starać się
o pracę, to pracodawca będzie kładł duży
nacisk na twój charakter. Może mieć duże
znaczenie to, czy można na tobie polegać,
czy masz niewiele nieobecności, czy
potra-fisz współpracować z innymi i
pracować samodzielnie. Twoja postawa
wobec pracy i tych, z którymi masz
pracować, może być tak samo ważna, jak
dobre stopnie w szkole. Dlatego oceny z
zachowania i porządku są istotne!
Wszyscy jesteśmy składową różnych cech.
Napisz kilka słów-haseł o twoich
mocnych stronach.
18
19
Zainteresowania
Jeśli możesz zajmować się tym, co cię interesuje i do czego masz motywację, to istnieją duże szanse na to, że ci się poszczęści.
Lecz nie możesz zawsze liczyć na to, że
będziesz miał/-a takie szczęście, iż zainteresowania twoje zbiegną się z określonym wykształceniem i jakimś szczególnym
zawodem. Mimo to, możesz znaleźć interesujące dziedziny w ramach wielu programów
kształcenia.
Zainteresowania zmieniają się szybko w
okresie dojrzewania. Mogą też pojawiać się
inne zainteresowania w dodatku do tych,
które już masz. Porozmawiaj ze swoimi
rodzicami i szkolnym doradcą ds kształcenia i wyboru zawodu na temat możliwości
kształcenia i wyboru zawodu.
Zdrowie
Może być konieczne przy wyborze wykształcenia i zawodu, wzięcie pod uwagę swojego
stanu zdrowia.
n W niektórych zawodach wymaga się większej siły fizycznej niż w innych.
n Alergia może ograniczyć twoje możliwości
wyboru.
n Mogą być stawiane specjalne wymagania
odnośnie wzroku, słuchu, lub też mogą
być stawiane inne specyficzne wymagania
w określonych zawodach.
Tego typu warunki powinieneś/powinnaś
sprawdzić zanim wybierzesz zawód. Zapytaj
doradcy ds kształcenia i wyboru zawodu,
jeżeli masz wątpliwości. Pamiętaj, że to jest
osoba, z którą możesz porozmawiać poufnie o wyborze zawodu i o tym, kim możesz
zostać.
Oczekiwania innych
Czy mam iść czyimiś śladami czy własną
drogą?
20
Nie ma w tym nic niezwykłego, że rodzice,
rodzeństwo, krewni i przyjaciele mają
określone przekonania odnośnie tego kim
powinieneś zostać. Wiele rodziców ma duże
oczekiwania co do wykształcenia i zawodu
dzieci. Słuchaj porad. Poproś o poradę
szkolnego doradcę ds wykształcenia i
wyboru zawodu, także innych, na których
polegasz. Warto poświęcić sporo czasu na
rozmowę z rodzicami, by porozmawiać na
temat różnych alternatyw i możliwości. Lecz
ostateczny wybór należy do ciebie! Nie daj
się nakłonić do wyboru, jakiego sam/-a nie
pragniesz, tylko dlatego, bo inni uważają, że
wybór ten jest odpowiedni dla ciebie.
Twoje zainteresowania są ważną siłą
napędową. Napisz kilka słów-haseł
dotyczących twoich zainteresowań i co
najchętniej chciałbyś/-abyś robić.
Mats Børge
Jørgensen,
21 lat, przedmiot motocykl,
drugi rok praktycznej nauki zawodu
Głównie koncentruję się na trzech sprawach
w szukaniu usterek. Najpierw sprawdzam
czy silnik ma benzynę, poprzez wyciągnięcie
świecy i sprawdzenie czy jest wilgotna. Potem
patrzę czy ta świeca zaiskrzy się. Jeśli tak się
stanie, to znaczy że zapłon jest w porządku.
Na końcu sprawdzam czy do silnika dochodzi
powietrze. Najłatwiej można to zauważyć, gdy
filtr powietrzny jest zapchany. Silnik potrzebuje
powietrza, by móc spalać.
Najbardziej interesujące jest szukanie
błędów w silnikach i urządzeniach elektronicznych. To bardzo interesujące dojść do tego,
gdzie tkwi błąd w różnych częściach, jakie
okoliczności prowadzą do zakłóceń w pracy
silnika i w jaki sposób mogę go uruchomić.
Ciekawe jest dochodzenie do tego, gdzie tkwi
usterka.
21
Możliwości i ograniczenia
Na następujących stronach opisaliśmy
czynniki, które mogą wpłynąć na twoje
wybory. Tutaj też możesz robić
notatki.
n Mieszkać w domu czy przeprowadzić się ?
Czy program kształcenia, którego
najbardziej pragniesz, znajduje się w twoim
miejscu zamieszkania? Jeśli nie, to musisz
zastanowić się, czy chcesz poświęcać czas
na dalekie dojazdy lub czy jesteś skłonny/-a
wyprowadzić się z domu.
Niektóre szkoły mają internaty. Jeśli czas
dojazdu z domu do szkoły wynosi
przynajmniej 3 godziny dziennie, albo
odległość wynosi przynajmniej 40 km,
możesz otrzymać stypendium dla
mieszkających poza domem z Państwowej
Kasy Pożyczek Szkolnych.
n Jakie są wymagania, by zostać przyjętym?
Może być tak, że na niektóre programy
nauczania trudno się dostać. Wymagania
odnośnie ocen szkolnych zmieniają się z
roku na rok, w zależności od liczby
kandydatów. Dowiedz się, ile punktów
wymaga się, byś dostał/a się na upragniony
przez ciebie kierunek nauki. Lecz pamiętaj,
że wymagana ilość punktów zmienia się z
roku na rok.
22
n Ile czasu upłynie, zanim rozpocznę pracę?
Jeśli wybierzesz jeden z programów kształcenia, który po trzech latach da ci kompetencje do studiowania, powinieneś/powinnaś
dobrze zastanowić się nad tym, czy masz
motywację do dalszych studiów teoretycznych – ponieważ te programy nie prowadzą
bezpośrednio do jakiegoś zawodu.
n Takie same możliwości dla chłopców i
dziewcząt?
Ważne jest, że wybierzesz kierunek niezależnie od tradycyjnych ról określonych płcią.
Wiele osób uważa, że istnieje wiele „ typowo
męskich zawodów” i wiele „ typowo kobiecych
zawodów”. W pracy potrzebna jest różnorodność. Przemyśl, jakie masz życzenia! Nie
kieruj się wyobrażeniami, że niektóre zawody
są dla mężczyzn, a inne są najbardziej
odpowiednie dla dla kobiet. Doświadczenia
wykazują, że ci, którzy wybrali na przekór
tradycyjnym rolom określonym przez płeć,
czuli się dobrze w szkole, a także są
zadowoleni z pracy.
23
n Jak łatwo można otrzymać pracę po
ukończeniu szkoły?
Zapotrzebowanie na siłę roboczą w różnych
zawodach zmienia się z roku na rok. Dlatego
nie powinieneś/powinnaś wybrać zawodu,
kierując się tylko tym, że akurat w tym
zawodzie łatwo można otrzymać pracę.
Jednocześnie ważne jest, by wykształcenie
nie doprowadziło cię do bezrobocia.
Zdobądź tyle dobrych informacji, jak tylko
możesz, o zawodach, na które jest
zapotrzebowanie.
n Czego mogę oczekiwać odnośnie kariery
zawodowej, zarobków i środowiska pracy?
Na pewno jesteś zainteresowany/-a
możliwościami pięcia się po szczeblach
kariery zawodowej, będąc przez jakiś czas
czynnym zawodowo. Spróbuj zorientować
się, jakie możliwości istnieją w zawodzie,
który chcesz wybrać.
Płaca jest ważna. Wszyscy chcą zarabiać
dobrze, lecz zadowolenie, środowisko pracy
i poczucie, że to, co robisz, ma wartość,
może znaczyć tyle samo dla twego dobrego
poczucia w pracy.
24
n Co z czasem pracy?
Powinieneś/powinnaś zorientować się jaki
będzie czas pracy. Czy będzie dużo delegacji? Czy jest naturalnym praca na zmiany w
tym zawodzie, który rozważasz wybrać?
Jesteś nastawiony/-a na to, i jak to
połączysz z życiem rodzinnym?
n Zawody modne i statusowe – czy niektóre
zawody są ciekawsze od innych?
W niektórych okolicznościach można
odnieść wrażenie, że niektóre zawody są
„lepsze” i mają wyższy status od innych.
Mogą to być zawody wymagające długiego
wykształcenia albo zawody, które tradycyjnie
dają wysokie dochody.
Niektóre zawody mogą sprawiać wrażenie
interesujących albo zabawnych. Chciałbyś/
chciałabyś może zostać wziętym adwokatem
albo popularnym artystą rozrywkowym?
Wizerunek tych zawodów, jaki masz, może
być stworzony przez środki masowego
przekazu. Łatwo ulec oddziaływaniu innych,
dlatego zastanów się, czy twój wymarzony
zawód oparty jest na chęci i na przekonaniu,
że poradzisz sobie dzięki twoim zdolnościom, predyspozycjom i zainteresowaniom.
25
n Czy mogę dokonać ponownego wyboru,
Irfan Ashraf
19 lat, elektryka, pierwszy
rok praktycznej nauki
zawodu
- Kiedy starałem się o przyjęcie do szkoły
średniej, zakreśliłem jako pierwszy priorytet na
Kursie Vg1 program przygotowujący do studiów
specjalistycznych. Jako drugą preferencję wybrałem przedmioty sportowe, a elektrykę jako
trzeci wybór. Właściwie to nie wiedziałem czym
mam się zająć po ukończeniu gimnazjum.
Lecz teraz jestem zadowolony, że dostałem
się na elektrykę, a nie na to, co preferowałem
najbardziej.
Najbardziej ciekawe jest zajmowanie się
łączeniami.Masz przed sobą przewód. Przyłączasz do niego kontakty, czujniki i silniki.
Kiedy widzisz, że to funkcjonuje, dostajesz
lekkego uczucia ekstazy; to dzięki tobie
to funkcjonuje. Obecnie jestem w dużym
budynku, gdzie przeciąga się wiele kabli,
zawiesza oświetlenia i montuje kontakty.
To fantastycznie widzieć, że wszystko
działa, jak włączysz prąd.
26
jeśli wybrałem/-am błędnie?
Wybory, których musisz dokonać, mogą cię
przerażać. Lecz jeśli okaże się, że wybrałeś/
-aś błędnie, to jest możliwość wybrania nowego programu kształcenia po roku
nauki w szkole średniej.
Ułóż własną listę rzeczy do
sprawdzenia
To jest zabawne
To jest dla mnie łatwe
Tego nie lubię robić
Tym mógłbym/mogłabym zostać
O tym marzę, by robić
27
Do Twoich rodziców
Wybór należy do młodego
człowieka
Twój syn albo córka stoją na ważnym
rozdrożu – przed wyborem szkoły średniej.
Przeczytajcie te strony niniejszego zeszytu,
które odnoszą się do ucznia. Popatrz na
listę, którą ten młody/-a sam/-a ułożył/-a.
Rodzice mogą mieć swoje marzenia
odnośnie tego, kim dzieci zostaną – lecz
młodzi muszą sami wybrać.
Prawo zagwarantowane ustawą
Szkoła średnia nie jest elitarną szkołą dla
dobrych uczniów, lecz szkołą dla wszystkich. Ustawa o szkolnictwie daje młodzieży
kończącej szkołę podstawową prawo do
n trzyletniej nauki w szkole średniej
n ukończenia szkolenia, które według planu
nauczania trwa dłużej niż trzy lata
n dwuletniej przerwy podczas nauki
Należy ukończyć szkolenie w tym roku,
w którym kończy się 24 lata.
Ubiegający się z mniejszości
językowych
Młodzież, która należy do mniejszości
językowych, ma takie same prawa, jak
młodzież norweska, jeżeli
n ma ukończoną norweską szkołę
podstawową albo jej odpowiednik
n ma ważne pozwolenie na pobyt w
Norwegii
Starający się, którzy przebywają w Norwegii i
oczekują decyzji odnośnie pozwolenia na pobyt, nie mają jednak prawa zostać przyjętym
do szkoły średniej. Niepełnoletni, ubiegający
się o azyl, mogą zostać przyjęci do szkoły
średniej, podczas gdy oczekują decyzji dotyczącej pozwolenia na pobyt, lecz nie mają
prawa do ukończenia roku szkolnego, jeśli
otrzymają odmowę na podanie o pobyt.
28
Inny język ojczysty niż norweski
Jeżeli ma się inny język ojczysty niż norweski lub lapoński, to ma się w szkole średniej
prawo do:
n Dodatkowej nauki języka nauki norweskiego (wg podzielonego na poziomy
planu nauczania języka norweskiego dla
mniejszości językowych, lub przystosowanego zwykłego planu nauczania) aż
do momentu osiągnięcia wystarczających
umiejętności tak, aby móc przejść na
zwykły plan nauki norweskiego. Można
też zostać zwolnionym z wystawienia
oceny z części pisemnej języka „sidemål”
(języka pobocznego tzn. obowiązkowego
drugiego równorzędnego języka norweskiego)
n Dwujęzycznej nauki innych przedmiotów
niż język norweski, jeżeli jest to konieczne
n Nauki języka ojczystego, jeżeli jest to
konieczne.
Dodatkowa nauka języka norweskiego i
dwujęzyczna nauka przedmiotów powinna
być realizowana w tej szkole, do której
uczeń uczęszcza, naukę języka ojczystego
można zorganizować w innej szkole.
Jeśli od samego początku pobiera się
naukę wg zwykłego planu nauczania języka
norweskiego, można również być zwolnionym z wystawienia oceny z części pisemnej
języka „sidemål”. Dotyczy to tych, którzy nie
ukończyli norweskiego gimnazjum (szkoły
podstawowej stopnia młodzieżowego) albo
jeśli w szkole podstawowej było się zwolnionym z wystawienia oceny z języka „sidemål”.
Jeśli pobiera pobiera się naukę wg programu, w którym – oprócz angielskiego – ma
się mieć inny język obcy, można to zastąpić
egzaminem z języka ojczystego. Doradca ds
nauki i wyboru zawodu może udzielić więcej
informacji.
Specjalna oferta dla ubiegających się
z mniejszości językowych
Ubiegający się z mniejszości językowych
to ubiegający się, którzy mają inny język
ojczysty niż norweski lub lapoński.
Ubiegający się z mniejszości językowych
mogą, na podstawie oceny specjalistów,
starać się o okres nauki dłuższy niż trzy
lata. Można również zaoferować rok
przysposobiający dla ubiegających się z
mniejszości językowych/ przygotowujący
Vg1 przed zwykłym naborem do Vg1.
Ci, którzy uczęszczają na taki rok
przygotowujący, nie zużywają nic ze swojego
trzyletniego prawa do nauki.
Na programie przygotowującym do studiów
(specjalizacja ukierunkowująca na studia,
przedmioty sportowe, muzyka, taniec i
dramaturgia) plan nauki może być przystosowany dla uczniów, którzy mają
nbraki w kształceniu na poziomie norweskiej szkoły podstawowej z powodu krótkiego pobytu w Norwegii
npochodzenie językowo-kulturowe dużo
odmienne od norweskiego.
nrealistyczne szanse osiągnięcia kompetencji do studiowania po trzech latach z
przystosowaniem.
Zamiast wybrania przedmiotu programowego, aż do 280 godzin można wykorzystać
na wzmocnienie nauki norweskiego i angielskiego. Tę liczbę godzin można podzielić
na trzy lata. To wzmocnione szkolenie nie
będzie oceniane własnymi stopniami.
Skoro władze wojewódzkie mają
odpowiedzialność za przystosowanie
nauki dla ubiegających się z mniejszości
językowych, to regulamin przyjęć i oferta
może być różna w poszczególnych województwach.
Udokumentowanie znajomości
języków obcych
Jeśli zna się język obcy, albo jest to język
ojczysty albo jakiś inny język, to w większości przypadków można udokumentować te
posiadane kompetencje, poprzez egzamin
z tego języka.
29
Kwestie materialne – kto
finansuje naukę w szkole
średniej?
Nauka w publicznych szkołach średnich i
zakładach prowadzących naukę zawodu jest
darmowa. W prywatnych szkołach średnich
trzeba płacić czesne. Drukowane i dygitalne
materiały szkolne i dygitalne wyposażenie
jest też darmowe, zarówno w publicznych
szkołach średnich, jak i prywatnych szkołach
średnich, które mają prawo do dofinansowania ze strony państwa.
W głównej mierze wprowadzi się system wypożyczania podręczników szkolnych. Praktyka wypożyczania będzie różniła
się między szkołami, ale niezależnie od
tego szkoły nie mogą narzucić uczniom
kupna własnych podręczników szkolnych i
własnego komputera, ale szkoła może żądać
uiszczenia własnego udziału, jeżeli uczniowie otrzymają komputer przenośny w celu
korzystania z niego w domu.
Stypendium na wyposażenie
Szkoła może narzucić uczniom zaopatrzenie się w konieczne wyposażenie, jak
np. brudnopisy, kalkulator, odzież roboczą,
wyposażenie ochronne i inne. By pokryć
koszta z tym związane, wprowadzono dla
uczniów szkół średnich stypendium na
zakup wyposażenia, otrymanie którego jest
niezależne od sytuacji materialnej Niniejsze stypendium wprowadza się wg takiego
samego planu jaki ma system bezpłatnych
materiałów szkolnych i wyposażenia. Stawki
stypendium różnią się w zależności od programu kształcenia, od 870 do 2800 koron
na rok w 2010–2011. Uczniowie praktycznej nauki zawodu i kandydaci praktycznej
nauki zawodu nie otrzymują stypendium na
wyposażenie.
Więcej informacji znajduje się na
www.lanekassen.no i www.vilbli.no.
Inne formy pomocy pieniężnej
Uczniowie, uczniowie praktycznej nauki
zawodu i kandydaci praktycznej nauki
zawodu w szkołach średnich mogą starać się
o przyznanie pożyczki i innych stypendiów
z Państwowej Kasy Pożyczek Szkolnych. Na
stronach internetowych www.lanekassen.no
znajduje się więcej informacji. Możliwe jest
również ubieganie się o różne stypendia
i legaty z fundacji na naukę, dalsze
30
kształcenie, kulturę oraz badania naukowe,
a także pomoc socjalną. Patrz
www.legathandboken.no, albo zapytaj w
bibliotece lub księgarni o Legathåndboken.
Szerokie wykształcenie ogólne
Można wybrać spośród 12-u programów
kształcenia. Wszystkie muszą dać uczniom
obszerne wykształcenie ogólne. Istnieją dwa
główne kierunki: zawodowe i przygotowujące do studiów. Przeczytajcie więcej na ten
temat na stronie 9.
Kompetencje
Głównym celem nauczania w szkołach średnich jest danie uczniom wykształcenia, które
prowadzi do uzyskania kompetencji do studiowania, kwalifikacji zawodowych czy kompetencji na niższym poziomie. Uczniowie,
którzy decydują się na zawodowy program
kształcenia, uzyskują w większym stopniu, niż to było kiedyś, pełne wykształcenie
zawodowe. Kiedy większa ilość uczniów
kończy okres swojej praktycznej nauki w
zakładach pracy, może to też przyczynić się
do redukcji bezrobocia wśród młodzieży.
Kompetencje do studiowania
Jeśli planuje się wyższe wykształcenie po
ukończeniu szkoły średniej, to nauralne
jest wybranie jednego z trzech programów
kształcenia, które przygotowują do studiów,
i które wszystkie dają kompetencje do
studiowania. Patrz na stronie 7.
Kwalifikacje zawodowe
Jeśli uczeń ukończy jeden z dziewięciu
zawodowych programów nauczania, osiągnie
on albo ona kwalifikacje zawodowe i może
rozpocząć pracę zawodową po ukończeniu
szkoły średniej. Należy jednak zwrócić
uwagę na to, że można pobierać szkolenie
uzupełniające w ciągu lub po ukończeniu
toku zawodowego. Więcej na ten temat na
stronie 7.
Kompetencje na niższym poziomie
Jeśli uczeń, z różnych przyczyn, nie osiągnie
pełnych kwalifikacji zawodowych czy kompetencji do studiowania po ukończeniu nauki
w szkole średniej, wystawia się uczniowi
dowód kompetencji, który udokumentuje te
kompetencje, jakie on czy ona uzyskali w
trakcie nauki. Jeśli już po rozpoczęciu nauki
w szkole średniej, wie się, że uczeń będzie
miał trudności z osiągnięciem kwalifikacji
zawodowych czy do studiowania, szkoła
może pomóc w planowaniu i przystosowaniu
programu nauczania.
n zadawać pytania konfrontujące
n słuchać, jak młody człowiek uzasadnia
swój wybór
n pozwolić danej osobie, by ostateczna
decyzja była jej odpowiedzialnością
Nauczanie uzupełniające w celu
uzyskania ogólnych kompetencji do studiowania
Wybór przyszłego wykształcenia jest ważną
decyzją. Wiele uczniów i rodziców doświadcza, że proces wyboru jest trudny – prawie
przerażający. Pocieszeniem może być
świadomość tego, iż jeśli ten pierwszy wybór
okaże się niewłaściwy, to jest możliwość
wyboru nowego kierunku nauki.
Wszyscy uczniowie szkół średnich mają
możliwość osiągnięcia pełnych kompetencji
do studiowania, niezależnie od tego, jaki
program kształcenia rozpoczęli. Zapytajcie
doradcę do spraw nauki i wyboru zawodu, a
także przeczytajcie więcej na ten temat na
stronie 7.
Wyzwanie dla rodziców: pomóc
młodym we wzięciu samemu
odpowiedzialności
Rodzice są ważnymi partnerami do rozmów
i doradcami młodzieży w sytuacji wyboru
wykształcenia i zawodu. Po pierwsze macie
własne doświadczenia. Poza tym nikt inny
nie zna tak dobrze uzdolnień, predyspozycji,
cech charakteru i zainteresowań młodzieży,
jak wy. Lecz mimo to, nie możecie wybierać
za wasze dzieci. Jeśli dokonacie wyboru za
nich, może to mieć niekorzystne następstwa.
Dlatego należy mieć pokorę, jeśli chodzi o
pomoc, jakiej możecie udzielić.
W ten sposób możesz zostać
dobrym doradcą własnych dzieci
By być dobrym doradcą własnych dzieci,
musicie:
umieścić młodego człowieka w centrum
n poświęcić mu uwagę
n wsłuchiwać się w jego lub jej myśli i pragnienia dotyczące wykształcenia i zawodu
n słuchać co dzieci myślą na temat własnej
sytuacji
n szanować punkt widzenia młodego
człowieka
n dać jemu albo jej czas
n dać do zrozumienia, że patrzycie na
młodego jak na osobę odpowiedzialną i
samodzielną
n własne oczekiwania pozostawić na tylnym
planie
n rozpocząć rozmowy wcześnie, tak by
wybór wolno dojrzewał
n dać możliwość zmiany decyzji po drodze
Zebrania informacyjne
By zostać dobrym doradcą, koniecznie musicie
znać system szkolny i możliwości kształcenia.
Aktualną informację możecie uzyskać w różny
sposób. Gimnazjum organizuje różne
zebrania informacyjne na temat wykształcenia
i przyszłego wyboru zawodu, a uczniowie
otrzymują w szkole materiały informacyjne,
które przynoszą do domu. Możecie przyjść
na „otwarty dzień” w szkołach średnich albo
zwiedzić targi dotyczące wykształcenia i
zawodów. Strona internetowa www.vilbli.no
zawiera informację na temat nauczania na
poziomie szkoły średniej.
Zazwyczaj organizuje się zebrania informacyjne dla rodziców. W dodatku możecie
poprosić o indywidualną rozmowę u doradcy
ds nauki i wyboru zawodu, aby przedyskutować różne alternatywy kształcenia.
31
Proces składania podań: krótki przegląd
Jesień
Wybierz naukę
w szkole średniej i zawód, użyj www.vilbli.no
Wybierasz albo naukę przygotowującą
do studiów
nWybierasz spośród 3 programów kształcenia przygotowujących do studiów.
nChodzisz do szkoły trzy lata: Vg1, Vg2 i
Vg3.
nUzyskujesz ogólne kompetencje do studiowania
nZ ogólnymi kompetencjami do studiowania
możesz starać się o przyjęcie do szkoły
wyższej lub na uniwersytet.
albo szkolenie zawodowe
nWybierasz spośród 9 zawodowych programów kształcenia.
nChodzisz do szkoły rok albo dwa lata; V1
i Vg2, a następnie masz trzy albo dwa lata
szkolenia w zakładzie pracy i osiągasz
kompetencje zawodowe z dyplomem
fachowca lub świadectwem czeladnika.
32
nChodzisz do szkoły trzy lata; Vg1, Vg2 i
Vg3, uzyskujesz kompetencje zawodowe
bez świadectwa czeladnika czy dyplomu
fachowca.
nPełne kształcenie zajmuje od trzech do
pięciu lat.
nMając kompetencje zawodowe, możesz
szukać pracy po ukończeniu nauki.
nJeżeli wybierzesz klasę uzupełniającą w
celu uzyskania kompetencji do studiowania, to możesz starać się o przyjęcie do
szkoły wyższej lub na uniwersytet, mimo
że rozpocząłeś naukę wg zawodowego
programu kształcenia.
Zarówno podczas szkolenia przygotowującego do studiów, jak i zawodowego, możesz jako cel wybrać sobie kompetencje na
niższym poziomie. Jeżeli życzysz sobie, to
możesz później uzyskać pełne kompetencje
do studiowania lub zawodowe.
Zima
Lato
Podanie
na www.vigo.no
Odpowiedz na
www.vigo.no
Jak ubiegasz się o przyjęcie?
Jak odpowiadasz?
nMusisz starać się na trzy programy
kształcenia w preferowanej kolejności
nMasz prawo zostać przyjętym na jeden z
nich.
nCzy masz jakieś szczególne potrzeby,
które powodują, że musisz przejść przez
określony program kształcenia w Vg1? W
takim wypadku masz zazwyczaj prawo do
przydzielenia tobie miejsca wg pierwszej
preferencji, jeżeli starasz się na podstawie
orzeczenia specjalistów.
nBrakuje ci stopni szkolnych? Można wtedy
przydzielić tobie program kształcenia w
Vg1 na podstawie indywidualnego rozpatrzenia.
nPodanie składasz poprzez www.vigo.no.
nZaloguj się za pomocą elektronicznego
dowodu tożsamości MinID. List z kodami
PIN otrzymasz na przełomie roku.
nMożesz podać nowy numer telefonu
komórkowego i nowy adres na vigo.no
przed 1 lipca (w większości województw).
Po tej dacie Biuro Naboru do Szkół (inntakskontoret) musi zostać poinformowane.
nZazwyczaj starasz się o przyjęcie do
szkoły średniej w tym województwie, w
którym mieszkasz.
nPamiętaj o pokwitowaniu po wypełnieniu
podania. Wydrukuj obraz z ekranu albo
postaraj się o przysłanie pokwitowania na
twój adres e-mailowy.
Terminy składania podań
nZwykły nabór: 1. marzec
nNabór specjalny: 1. luty (w większości
województw).
nOtrzymasz wiadomość o ofercie SMS-em
albo mailem.
nZaloguj się na www.vigo.no , by zobaczyć,
co tobie zaoferowano.
nNa www.vigo.no masz także odpowiedzieć
na ofertę miejsca/albo miejsca na liście
rezerwowej.
nOtrzymałeś ofertę miejsca zgodnie
z pierwszą preferencją? Powinieneś
odpowiedzieć ”tak”. Nie otrzymasz oferty
miejsca wg niższego priorytetu.
nOtrzymałeś ofertę miejsca zgodnie z
niższym priorytetem i miejsce na liście
rezerwowej wg wyższego priorytetu?
Powinieneś odpowiedzieć ”tak”. Ale jeżeli
otrzymasz miejsce zgodnie z wyższą
preferncją, to nie będziesz już dłużej
miał miejsca, na które odpowiedziałeś
wcześniej ”tak, dziękuję”
nCzy masz ofertę miejsca na liście rezerwowej? Powinieneś odpowiedzieć ”tak”. Jeżeli
odpowiesz ”nie”, to zostaniesz usunięty z
systmu przyjęć.
Termin udzielenia odpowiedzi
nOk. 1 tygodnia od daty przyjęcia
nMożesz zarejestrować odpowiedź z góry/
znaleźć formularz odpowiedzi z góry na
www.vigo.no (od 2 marca do 1 lipca w
większości województw).
Brakuje tobie kodów PIN i/albo
zapomniałeś hasła?
nSkontaktuj się z osobą wspierającą
użytkowników strony MInID pod telefonem
800 30 300 lub na [email protected]
Pamiętaj, że musisz odpowiedzieć
na ofertę miejsca najpóźniej w ciągu
jednego tygodnia po otrzymaniu
tejże oferty!