docPropozycja rozkładu materiału nauczania
download 
Reklamacja Transkrypt
Propozycja rozkładu materiału nauczania
Rozkład materiału nauczania V Propozycja rozkładu materiału nauczania Przedstawiona propozycja rozkładu materiału nauczania chemii w gimnazjum obej-muje wszystkie treÊci zawarte w podstawie programowej kształcenia ogólnego w zakresie nauczania chemii w gimnazjum (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17) w ramach 130 godzin chemii, tj. 4 godziny tygodniowo w całym cyklu kształcenia (2 godziny tygodniowo w klasie pierwszej i po 1 godzinie tygodniowo w klasie drugiej i trzeciej). Oprócz przyporzàdkowania treÊciom nauczania liczby godzin przeznaczonych na ich realizacj´, w proponowanym rozkładzie materiału podano równie˝ wymagania szczegółowe, wprowadzane poj´cia i zalecane doÊwiadczenia, pokazy, zadania. Wyró˝niono wymagania, które zawiera podstawa programowa i obowiàzujà ucznia na egzaminie gimnazjalnym oraz wymagania nadobowiàzkowe, dla uczniów szczególnie zainteresowanych przedmiotem. Poni˝ej podajemy szczegółowy opis oznaczeƒ. • Wymagania ogólne i szczegółowe obowiàzujàce na egzaminie gimnazjalnym (zawarte w podstawie programowej) zostały wyró˝nione pismem pogrubionym. • Wymagania wykraczajàce poza treÊci obowiàzujàce w gimnazjum oznaczono w rozkładzie materiału literà W, natomiast w podr´cznikach (serii Chemia Nowej Ery, cz´Êci 1.−3., Wydawnictwo Nowa Era) opatrzono nagłówkiem „Wiem wi´cej”. Kierowane sà one do uczniów zdolnych i szczególnie zainteresowanych przedmiotem. • Wymagania dotyczàce wiadomoÊci utrwalajàcych, wprowadzonych ju˝ wczeÊniej (np. na lekcjach przyrody lub w poprzednich działach podr´czników), ale których powtórzenie ułatwi zrozumienie bàdê utrwalenie wprowadzanego tematu, oznaczono w rozkładzie materiału literà P, a w podr´cznikach opatrzono nagłówkiem „Przypomnienie”. Kierowane sà one przede wszystkim do uczniów, którzy majà trudnoÊci z opanowaniem materiału nauczania i powinni go cz´Êciej powtarzaç w celu lepszego zrozumienia i utrwalenia. Nauczyciel zna mo˝liwoÊci swoich uczniów i sam decyduje, czy treÊci rozszerzone lub utrwalajàce b´dà przez niego wykorzystywane na lekcjach, czy te˝ czas zaplanowany na ich realizacj´ lepiej przeznaczyç np. na dodatkowe powtórzenie i utrwalenie wiadomoÊci obowiàzujàcych na egzaminie gimnazjalnym, eksperymentowanie, realizowanie projektów edukacyjnych albo wycieczki dydaktyczne. Cele kształcenia – wymagania ogólne I. Pozyskiwanie, wykorzystywanie i tworzenie informacji Uczeƒ samodzielnie pozyskuje i przetwarza informacje z ró˝norodnych êródeł, np. układu okresowego pierwiastków chemicznych, tablic, wykresów, słowników, zasobów internetu, multimediów. II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiàzywania problemów Uczeƒ podaje właÊciwoÊci substancji na podstawie wiedzy o budowie materii, wyjaÊnia przebieg prostych procesów chemicznych, zapisuje je w postaci równaƒ reakcji z zastosowaniem terminologii i symboliki chemicznej, wykorzystuje posiadanà wiedz´ do powiàzania właÊciwoÊci substancji z ich zastosowaniami i wpływem na Êrodowisko przyrodnicze, wykonuje proste obliczenia dotyczàce praw chemicznych (stechiometria), st´˝enia procentowego roztworu i rozpuszczalnoÊci. III. Opanowanie czynnoÊci praktycznych Uczeƒ bezpiecznie posługuje si´ prostym sprz´tem laboratoryjnym i podstawowymi odczynnikami chemicznymi, projektuje i przeprowadza proste doÊwiadczenia chemiczne. 1 TreÊci nauczania (temat lekcji) Pracownia chemiczna – podstawowe szkło i sprz´t laboratoryjny. Przepisy BHP i regulamin pracowni chemicznej WłaÊciwoÊci substancji Zjawisko fizyczne a reakcja chemiczna Mieszaniny substancji 1. 2. 3. 4. 2 1 1 1 Liczba godzin na realizacj´ Substancje i ich przemiany (24 godziny lekcyjne) Lp. DoÊwiadczenia/pokazy/ przykłady/zadania – opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych – opisuje proste metody rozdzielania mieszanin na składniki – wskazuje ró˝nice mi´dzy właÊciwoÊciami fizycznymi składników mieszaniny, które umo˝liwiajà jej rozdzielenie – sporzàdza mieszaniny: wody i piasku, wody i soli kamiennej, kredy i soli kamiennej, siarki i opiłków ˝elaza, wody i oleju jadalnego, wody i atramentu; rozdziela je na składniki – projektuje doÊwiadczenie z zastosowaniem metody chromatografiiW – opisuje zasady rozdziału chromatograficznegoW – opisuje ró˝nice w przebiegu zjawiska fizycznego i reakcji chemicznej – podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych zachodzàcych w otoczeniu człowieka – projektuje i wykonuje doÊwiadczenia ilustrujàce zjawisko fizyczne i reakcj´ chemicznà – opisuje właÊciwoÊci substancji b´dàcych głównymi składnikami stosowanych na co dzieƒ produktów, np.: soli kamiennej, cukru, màki, wody, miedzi, ˝elaza – wykonuje doÊwiadczenia, w których bada właÊciwoÊci wybranych substancji – wymienia stany skupienia substancji na przykładzie wodyP – wymienia nazwy procesów zachodzàcych podczas zmian stanów skupieniaP – przeprowadza obliczenia z wykorzystaniem poj´ç: masa, g´stoÊç, obj´toÊç – przelicza jednostki obj´toÊci i masyP – opisuje sposób pomiaru g´stoÊci cieczyW DoÊwiadczenie 4. Sporzàdzanie mieszanin i rozdzielanie ich na składniki DoÊwiadczenie 5. Rozdzielanie składników tuszuW DoÊwiadczenie 3. Na czym polega ró˝nica mi´dzy zjawiskiem fizycznym a reakcjà chemicznà? DoÊwiadczenie 1. Badanie właÊciwoÊci wybranych substancji (miedzi, ˝elaza, soli kuchennej, màki, wody, chloru) DoÊwiadczenie 2. Porównanie g´stoÊci wody i oleju Przykład 1. Obliczanie g´stoÊci – kwalifikuje chemi´ do nauk przyrodniczych Pokaz szkła i sprz´tu – opisuje znaczenie chemii dla rozwoju cywilizacji laboratoryjnego – podaje przykłady zastosowaƒ chemii w ˝yciu codziennym – nazywa wybrane szkło i sprz´t laboratoryjny oraz okreÊla jego przeznaczenie – stosuje zasady bezpieczeƒstwa obowiàzujàce w pracowni chemicznej – zna wymagania i sposób oceniania stosowane przez nauczyciela Uczeƒ: Umiej´tnoÊci – wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiàzujàce na egzaminie gimnazjalnym) Propozycja rozkładu materiału nauczania – substancja prosta – substancja zło˝ona – mieszanina – mieszanina jednorodna – mieszanina niejednorodna – sàczenie – sedymentacja – dekantacja – krystalizacja – destylacjaW – sorpcja – mechaniczne metody rozdzielania mieszanin – chromatografiaW – zjawisko fizyczne – reakcja chemiczna – substancja – ciało fizyczne – właÊciwoÊci fizyczne i chemiczne substancji – g´stoÊç – areometrW – chemia – pracownia chemiczna – szkło laboratoryjne – sprz´t laboratoryjny Wprowadzane poj´cia 2 Rozkład materiału nauczania 1 1 Zwiàzek chemiczny a mieszaninaP Powietrze Tlen i jego właÊciwoÊci 7.P 8. 9. 2 2 Metale i niemetale 6. 1 Liczba godzin na realizacj´ Pierwiastek chemiczny a zwiàzek chemiczny TreÊci nauczania (temat lekcji) 5. Lp. – zapisuje słownie przebieg reakcji otrzymywania tlenu z tlenku rt´ci(II) – otrzymuje tlen w reakcji rozkładu manganianu(VII) potasu – otrzymuje tlenek w´gla(IV), tlenek siarki(IV) i tlenek magnezu w reakcjach spalania tych pierwiastków chemicznych w tlenie – zapisuje słownie przebieg reakcji spalania w tlenie – opisuje, na czym polegajà reakcje syntezy i analizy – zapisuje słownie przebieg reakcji chemicznej syntezy i analizy – wskazuje substraty i produkty reakcji chemicznej – wyjaÊnia rol´ powietrza w ˝yciu organizmów – wykonuje doÊwiadczenie potwierdzajàce, ˝e powietrze jest mieszaninà – okreÊla doÊwiadczalnie przybli˝ony skład powietrza – opisuje skład i właÊciwoÊci powietrza – opisuje histori´ odkrycia składu powietrza – opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnychP – porównuje właÊciwoÊci zwiàzku chemicznego i mieszaninyP – wymienia przykłady zwiàzków chemicznych i mieszaninP – klasyfikuje pierwiastki chemiczne do metali i niemetali – odró˝nia metale od niemetali na podstawie ich właÊciwoÊci – klasyfikuje stopy metali do mieszanin jednorodnych – podaje ró˝nice we właÊciwoÊciach stopów i metali, z których te stopy powstały – wyjaÊnia, dlaczego cz´Êciej si´ u˝ywa stopów metali ni˝ metali czystych – opisuje na przykładzie ˝elaza, na czym polega korozja – proponuje sposoby zabezpieczania przedmiotów zawierajàcych w swoim składzie ˝elazo przed rdzewieniem – definiuje poj´cie patynaW – wyjaÊnia ró˝nic´ mi´dzy pierwiastkiem chemicznym a zwiàzkiem chemicznym – wyjaÊnia potrzeb´ wprowadzenia symboliki chemicznej – podaje symbole pierwiastków chemicznych: H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg i posługuje si´ nimi Umiej´tnoÊci – wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiàzujàce na egzaminie gimnazjalnym) DoÊwiadczenie 14. Otrzymywanie tlenu z manganianu(VII) potasu DoÊwiadczenie 15. Spalanie w´gla, siarki i magnezu w tlenie DoÊwiadczenie 13. Jak najproÊciej zbadaç skład powietrza? DoÊwiadczenie 6. Badanie właÊciwoÊci pierwiastków chemicznych (cynk, sód, magnez, fosfor czerwony, siarka) DoÊwiadczenie 7. Badanie przewodnictwa cieplnego metali DoÊwiadczenie 8. Badanie przewodnictwa elektrycznego metali DoÊwiadczenie 9. Porównanie aktywnoÊci chemicznej metali DoÊwiadczenie 10. Porównanie twardoÊci cynku, mosiàdzu i miedzi DoÊwiadczenie 11. OkreÊlanie właÊciwoÊci stopów metali DoÊwiadczenie 12. Badanie wpływu ró˝nych czynników na metale DoÊwiadczenia/pokazy/ przykłady/zadania – reakcja analizy – zapis słowny przebiegu reakcji chemicznej – substraty reakcji – produkty reakcji – reakcja syntezy – utlenianie – spalanie – tlenek – powietrze jako mieszanina jednorodna gazów – metale – niemetale – stopy metali: mosiàdz, bràz, duraluminium, stal – korozja – patynaW – pierwiastek chemiczny – symbol chemiczny – zwiàzek chemiczny – wzór zwiàzku chemicznego Wprowadzane poj´cia Rozkład materiału nauczania 3 1 2 Gazy szlachetne Tlenek w´gla(IV) – właÊciwoÊci i rola w przyrodzie Rola pary wodnej w powietrzu Zanieczyszczenia powietrza 11. 12. 13. 14. 1 1 1 Azot – główny składnik powietrza 10. Liczba godzin na realizacj´ TreÊci nauczania (temat lekcji) Lp. – wymienia êródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeƒ powietrza – wyjaÊnia, na czym polega efekt cieplarniany – proponuje sposoby zapobiegania nadmiernemu zwi´kszaniu si´ efektu cieplarnianego – opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej – proponuje sposoby zapobiegania powi´kszaniu si´ dziury ozonowej – opisuje rol´ pary wodnej w atmosferze – wykazuje obecnoÊç pary wodnej w atmosferze – tłumaczy na przykładzie wody, na czym polegajà zmiany stanów skupienia – opisuje obieg wody w przyrodzie – opisuje zjawisko higroskopijnoÊci – opisuje obieg tlenu i tlenku w´gla(IV) w przyrodzie – wyjaÊnia, na czym polega proces fotosyntezy – bada doÊwiadczalnie właÊciwoÊci tlenku w´gla(IV) – planuje i wykonuje doÊwiadczenie pozwalajàce wykryç obecnoÊç tlenku w´gla(IV) w powietrzu wydychanym z płuc – planuje i wykonuje doÊwiadczenia majàce na celu badanie właÊciwoÊci tlenku w´gla(IV) – opisuje właÊciwoÊci fizyczne i chemiczne tlenku w´gla(IV) – opisuje, na czym polega reakcja wymiany – obserwuje doÊwiadczenia ilustrujàce reakcj´ wymiany i formułuje wnioski – wskazuje substraty i produkty reakcji wymiany – wymienia zastosowania tlenku w´gla(IV) – opisuje właÊciwoÊci tlenku w´gla(II)W – wymienia pierwiastki chemiczne nale˝àce do gazów szlachetnych – wyjaÊnia, dlaczego gazy szlachetne sà bardzo mało aktywne chemicznie – okreÊla właÊciwoÊci gazów szlachetnych – wymienia zastosowania gazów szlachetnych – opisuje wyst´powanie, znaczenie i obieg azotu w przyrodzie – opisuje właÊciwoÊci fizyczne, chemiczne i zastosowania azotu – planuje i wykonuje doÊwiadczenia majàce na celu badanie właÊciwoÊci tlenu – opisuje właÊciwoÊci fizyczne i chemiczne tlenu – opisuje znaczenie i zastosowania tlenu – wymienia zastosowania tlenków wapnia, ˝elaza i glinu – wymienia właÊciwoÊci i zastosowania tlenku krzemu(IV)W – definiuje poj´cie ciało bezpostacioweW Umiej´tnoÊci – wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiàzujàce na egzaminie gimnazjalnym) DoÊwiadczenie 19. Pochłanianie pary wodnej z powietrza przez stały wodorotlenek sodu DoÊwiadczenie 16. Wykrywanie obecnoÊci tlenku w´gla(IV) DoÊwiadczenie 17. Otrzymywanie tlenku w´gla(IV) DoÊwiadczenie 18. Badanie właÊciwoÊci tlenku w´gla(IV) DoÊwiadczenia/pokazy/ przykłady/zadania – zanieczyszczenia powietrza – êródła naturalne i antropogeniczne – pyły – dymy – aerozole – freonyW – ozonW – para wodna – higroskopijnoÊç – kondensacja – tlenek w´gla(IV) – reakcja charakterystyczna – woda wapienna – reakcja wymiany – suchy lód – tlenek w´gla(II)W – gazy szlachetne – tlenki metali – tlenki niemetali – ciało bezpostacioweW – szkłoW Wprowadzane poj´cia 4 Rozkład materiału nauczania 1 1 Podsumowanie wiadomoÊci o substancjach i ich przemianach Sprawdzian wiadomoÊci z działu Substancje i ich przemiany 20. 1 18.W Reakcje utleniania-redukcji jako szczególny rodzaj reakcji wymianyW 19. 1 1 Energia w reakcjach chemicznych 16. 17.P Reakcje syntezy, analizy i wymianyP 1 Liczba godzin na realizacj´ Wodór i jego właÊciwoÊci TreÊci nauczania (temat lekcji) 15. Lp. – opisuje, na czym polega reakcja utleniania-redukcji W – definiuje poj´cia utleniacz i reduktor W – wskazuje w zapisanym przebiegu reakcji chemicznej proces utleniania, proces redukcji, utleniacz i reduktorW – projektuje i wykonuje doÊwiadczenie otrzymywania miedzi w reakcji tlenku miedzi(II) z wodorem lub reakcji tlenku miedzi(II) z w´glemW – podaje przykłady reakcji syntezy, analizy i wymianyP – zapisuje słownie przebieg reakcji syntezy, analizy i wymianyP – wskazuje substraty i produktyP – podaje przykłady ró˝nych typów reakcji chemicznychP – zapisuje słownie przebieg reakcji otrzymywania tlenu, tlenku w´gla(IV) i wodoruP – zapisuje słownie przebieg reakcji otrzymywania wodoru z wody (np. rozkład wody pod wpływem pràdu elektrycznego), spalania w´glaP – rozpoznaje typ reakcji chemicznej na podstawie zapisu słownego jej przebieguP – definiuje poj´cia reakcje egzoenergetyczne i endoenergetyczne – podaje przykłady reakcji egzoenergetycznych i endoenergetycznych DoÊwiadczenie 22. Reakcja tlenku miedzi(II) z wodorem DoÊwiadczenie 23. Reakcja tlenku miedzi(II) z w´glem – reakcja utleniania-redukcjiW – redukcjaW – utlenianieW – reduktorW – utleniaczW – reakcja endoenergetyczna – reakcja egzoenergetyczna – wodór – mieszanina piorunujàcaW DoÊwiadczenie 20. Otrzymywanie wodoru w reakcji cynku z kwasem chlorowodorowym DoÊwiadczenie 21. Otrzymywanie wodoru w reakcji magnezu z parà wodnà – uzasadnia, ˝e woda jest tlenkiem wodoru na podstawie reakcji magnezu z parà wodnà – zapisuje słownie przebieg reakcji otrzymywania wodoru w reakcji magnezu z parà wodnà, okreÊla typ tej reakcji chemicznej – wskazuje substraty i produkty reakcji chemicznej – planuje i wykonuje doÊwiadczenia majàce na celu badanie właÊciwoÊci wodoru – opisuje właÊciwoÊci fizyczne i chemiczne wodoru – wymienia zastosowania wodoru Wprowadzane poj´cia – dziura ozonowa – smog – kwaÊne opady – efekt cieplarniany – ppmW – tlenek azotu(II)W – jednostka DobsonaW DoÊwiadczenia/pokazy/ przykłady/zadania – planuje sposoby post´powania umo˝liwiajàce ochron´ powietrza przed zanieczyszczeniami – definiuje poj´cia ppm, jednostka Dobsona, ozonW – opisuje êródła, właÊciwoÊci zwiàzków chemicznych i wpływ na Êrodowisko przyrodnicze tlenku w´gla(II), tlenku azotu(II), tlenku azotu(IV), freonówW Umiej´tnoÊci – wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiàzujàce na egzaminie gimnazjalnym) Rozkład materiału nauczania 5 TreÊci nauczania (temat lekcji) Liczba godzin na realizacj´ Ziarnista budowa materii i historyczny rozwój poj´cia atomu Masa i rozmiary atomów Budowa atomu 21. 22. 23. – opisuje ziarnistà budow´ materii – tłumaczy, na czym polega zjawisko dyfuzji – planuje doÊwiadczenia potwierdzajàce ziarnistoÊç budowy materii – wymienia zało˝enia teorii atomistyczno-czàsteczkowej budowy materii – wyjaÊnia ró˝nice mi´dzy pierwiastkiem a zwiàzkiem chemicznym na podstawie zało˝eƒ teorii atomistyczno-czàsteczkowej budowy materii – opisuje, czym si´ ró˝ni atom od czàsteczki – opisuje kształtowanie si´ poglàdów na temat budowy atomuW – opisuje rodzaje promieniW – rysuje model atomu ThomsonaW – wyjaÊnia wpływ doÊwiadczenia Rutherforda na odkrycie budowy atomuW – opisuje model budowy atomu BohraW – wyjaÊnia, dlaczego masy atomów i czàsteczek podaje si´ w jednostkach masy atomowej – definiuje poj´cie jednostka masy atomowej – oblicza masy czàsteczkowe prostych zwiàzków chemicznych – opisuje i charakteryzuje skład atomu pierwiastka chemicznego (jàdro: protony i neutrony; elektrony) – definiuje poj´cie elektrony walencyjne – definiuje poj´cia liczba atomowa i liczba masowa – ustala liczb´ protonów, neutronów i elektronów w atomie danego pierwiastka chemicznego, gdy sà znane liczby atomowa i masowa – rysuje (pełny i uproszczony) model atomu pierwiastka chemicznego – zapisuje konfiguracj´ elektronowà (rozmieszczenie elektronów na powłokach) atomu pierwiastka chemicznego – oblicza maksymalnà liczb´ elektronów na powłoceW 2 2 Uczeƒ: Umiej´tnoÊci – wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiàzujàce na egzaminie gimnazjalnym) 1 Wewn´trzna budowa materii (26 godzin lekcyjnych) Lp. Przykład 2. Obliczanie masy czàsteczkowej wody Przykład 3. Obliczanie masy czàsteczkowej tlenku w´gla(IV) DoÊwiadczenie 24. Obserwowanie zjawiska dyfuzji DoÊwiadczenia/pokazy/ przykłady/zadania – atom (definicja uwzgl´dniajàca znajomoÊç budowy) – elektrony – powłoki elektronowe – rdzeƒ atomowy – elektrony walencyjne – jàdro atomowe – protony – liczba atomowa – pierwiastek chemiczny (uÊciÊlenie definicji z uwzgl´dnieniem znajomoÊci terminu liczba atomowa) – neutrony – czàstki materii – nukleony – liczba masowa – konfiguracja elektronowa (rozmieszczenie elektronów na powłokach) – jednostka masy atomowej – masa atomowa – masa czàsteczkowa – dyfuzja – atom – czàsteczka – teoria atomistyczno-czàsteczkowej budowy materii – pierwiastek chemiczny (definicja uwzgl´dniajàca teori´ atomistyczno-czàsteczkowej budowy materii) – zwiàzek chemiczny (definicja uwzgl´dniajàca teori´ atomistyczno-czàsteczkowej budowy materii) – model atomu ThomsonaW – zjawisko promieniotwórczoÊciW – promienie α W – promienie α W – promienie α W – doÊwiadczenie RutherfordaW – teoria budowy atomu BohraW Wprowadzane poj´cia 6 Rozkład materiału nauczania – opisuje rol´ elektronów walencyjnych w łàczeniu si´ atomów – wyjaÊnia, dlaczego gazy szlachetne sà bardzo mało aktywne chemicznie na podstawie budowy ich atomów – opisuje powstawanie wiàzaƒ atomowych (kowalencyjnych) na przykładzie czàsteczek H2, Cl2, N2, CO2, H2O, HCl, NH3, zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne tych czàsteczek 3 Rodzaje wiàzaƒ chemicznych 27. – podaje informacje na temat budowy atomu pierwiastka chemicznego na podstawie znajomoÊci numeru grupy i numeru okresu w układzie okresowym – wyjaÊnia zwiàzek mi´dzy podobieƒstwem właÊciwoÊci pierwiastków chemicznych zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budowà ich atomów i liczbà elektronów walencyjnych – tłumaczy, jak si´ zmienia charakter chemiczny pierwiastków grup głównych w miar´ zwi´kszania si´ numeru grupy i numeru okresu 2 Zale˝noÊç mi´dzy budowà atomu pierwiastka a jego poło˝eniem w układzie okresowym; charakter chemiczny pierwiastków grup głównych 26. – definiuje poj´cie izotopy – wyjaÊnia ró˝nice w budowie atomów izotopów wodoru – definiuje poj´cie masa atomowa jako Êrednia masa atomów danego pierwiastka chemicznego z uwzgl´dnieniem jego składu izotopowego – oblicza Êrednià mas´ atomowà pierwiastka chemicznegoW – oblicza zawartoÊç procentowà izotopów w pierwiastku chemicznymW – wymienia dziedziny ˝ycia, w których stosuje si´ izotopy – charakteryzuje zjawisko promieniotwórczoÊciW – wyjaÊnia, czym si´ ró˝ni promieniotwórczoÊç naturalna od sztucznejW – opisuje właÊciwoÊci ci´˝kiej wodyW – opisuje histori´ odkrycia promieniotwórczoÊciW – definiuje poj´cie okres półtrwaniaW – oblicza mas´ izotopu, znajàc wartoÊç okresu półtrwaniaW – charakteryzuje rodzaje promieniW Umiej´tnoÊci – wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiàzujàce na egzaminie gimnazjalnym) – podaje treÊç prawa okresowoÊci – odczytuje z układu okresowego pierwiastków podstawowe informacje o pierwiastkach chemicznych (symbol chemiczny, nazw´, liczb´ atomowà, mas´ atomowà, rodzaj pierwiastka chemicznego – metal lub niemetal), m.in. o azocie, tlenie, wodorze – opisuje histori´ porzàdkowania pierwiastków chemicznychW Układ okresowy pierwiastków chemicznych 25. 2 Liczba godzin na realizacj´ 1 Izotopy TreÊci nauczania (temat lekcji) 24. Lp. Sposoby łàczenia si´ atomów: Przykład 10. Czàsteczka wodoru Przykład 11. Czàsteczka chloru Przykład 12. Czàsteczka azotu Przykład 13. Czàsteczka chlorowodoru Opisanie atomu pierwiastka chemicznego na podstawie jego poło˝enia w układzie okresowym: Przykład 7. W´giel Przykład 8. Fluor Przykład 9. Glin Przykład 4. Obliczanie masy izotopuW Przykład 5. Obliczanie Êredniej masy atomowej pierwiastka chemicznegoW Przykład 6. Obliczanie zawartoÊci procentowej izotopów w pierwiastku chemicznymW DoÊwiadczenia/pokazy/ przykłady/zadania – wiàzania chemiczne – oktet elektronowy – dublet elektronowy – wiàzanie kowalencyjne (atomowe) – wiàzanie kowalencyjne spolaryzowane – wiàzanie kowalencyjne niespolaryzowane – para elektronowa – prawo okresowoÊci – grupy – okresy – izotopy – prot – deuter – tryt – izotopy promieniotwórczeW – izotopy trwałeW – izotopy naturalne – izotopy sztuczne – jednostka masy atomowej (uÊciÊlenie definicji z uwzgl´dnieniem znajomoÊci terminu izotop) – Êrednia masa atomowa – promieniotwórczoÊç naturalnaW – promieniotwórczoÊç sztucznaW – pierwiastki promieniotwórczeW – reakcja łaƒcuchowaW – promieniowanie rentgenowskieW – okres półtrwaniaW – przemiana α W Wprowadzane poj´cia Rozkład materiału nauczania 7 4 Równania reakcji chemicznych 30. 2 Liczba godzin na realizacj´ 1 Znaczenie wartoÊciowoÊci przy ustalaniu wzorów zwiàzków chemicznych TreÊci nauczania (temat lekcji) 29. Prawo stałoÊci składu zwiàzku chemicznego 28. Lp. – wyjaÊnia, co to jest równanie reakcji chemicznej – definiuje poj´cia indeksy stechiometryczne i współczynniki stechiometryczne – zapisuje równania reakcji analizy (otrzymywanie tlenu), syntezy (otrzymywanie tlenku w´gla(IV) – spalanie w´gla) i wymiany – zapisuje równania reakcji otrzymywania wodoru z wody – rozkład wody pod wpływem pràdu elektrycznego i w reakcji magnezu z parà wodnà – podaje treÊç prawa stałoÊci składu zwiàzku chemicznego – dokonuje prostych obliczeƒ z zastosowaniem prawa stałoÊci składu zwiàzku chemicznego – definiuje poj´cie wartoÊciowoÊç jako liczb´ wiàzaƒ, które tworzy atom, łàczàc si´ z atomami innych pierwiastków chemicznych – odczytuje z układu okresowego maksymalnà wartoÊciowoÊç wzgl´dem tlenu i wodoru pierwiastków chemicznych grup 1., 2., 13., 14., 15., 16. i 17.; pisze wzory strukturalne czàsteczek zwiàzków dwupierwiastkowych (o wiàzaniach kowalencyjnych) o znanych wartoÊciowoÊciach pierwiastków chemicznych – ustala dla prostych dwupierwiastkowych zwiàzków chemicznych (na przykładzie tlenków): nazw´ na podstawie wzoru sumarycznego, wzór sumaryczny na podstawie nazwy, wzór sumaryczny na podstawie wartoÊciowoÊci pierwiastków chemicznych – interpretuje zapisy: H2, 2 H, 2 H2 itp. – zna symbole pierwiastków chemicznych: H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg i posługuje si´ nimi do zapisywania wzorów – definiuje poj´cie jony – opisuje sposób powstawania jonów – zapisuje elektronowo mechanizm powstawania jonów na przykładach: Na, Mg, Al, Cl, S – opisuje mechanizm powstawania wiàzania jonowego – porównuje właÊciwoÊci zwiàzków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia, temperatury topnienia i wrzenia) – opisuje wiàzanie koordynacyjne i wiàzanie metaliczneW – wyjaÊnia wpływ odległoÊci powłoki walencyjnej od jàdra atomowego na aktywnoÊç chemicznà pierwiastkówW Umiej´tnoÊci – wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiàzujàce na egzaminie gimnazjalnym) – prawo stałoÊci składu zwiàzku chemicznego – stosunek masowy – wartoÊciowoÊç pierwiastka chemicznego – jony – kationy – aniony – wiàzanie jonowe – wzór sumaryczny – wzór strukturalny – wzór elektronowy – wiàzanie koordynacyjneW – wiàzanie metaliczneW Wprowadzane poj´cia Zapisywanie równaƒ reakcji – współczynniki stechiometryczne chemicznych: – indeksy stechiometryczne Przykład 27. Spalanie w´gla – równanie reakcji chemicznej w tlenie Przykład 28. Otrzymywanie tlenu z tlenku rt´ci(II) Przykład 29. Spalanie magnezu w tlenie Przykład 24. Obliczanie stosunku masowego Przykład 25. Obliczanie składu procentowego Przykład 26. Obliczanie stosunku masowego Ustalanie wzorów zwiàzków chemicznych: Przykład 20. Tlenek ˝elaza(III) Przykład 21. Tlenek miedzi(I) Przykład 22. Tlenek ołowiu(IV) Przykład 23. Tlenek siarki(VI) Przykład 14. Czàsteczka amoniaku Przykład 15. Czàsteczka tlenku w´gla(IV) Przykład 16. Czàsteczka tlenku wodoru Przykład 17. Chlorek sodu Przykład 18. Siarczek magnezu Przykład 19. Chlorek glinu DoÊwiadczenia/pokazy/ przykłady/zadania 8 Rozkład materiału nauczania 1 1 Podsumowanie wiadomoÊci o wewn´trznej budowie materii Sprawdzian wiadomoÊci z działu Wewn´trzna budowa materii 33. 34. Woda – właÊciwoÊci i rola w przyrodzie. Zanieczyszczenia wód Woda jako rozpuszczalnik 35. 36. 1 1 3 Obliczenia stechiometryczne 32. Woda i roztwory wodne (14 godzin lekcyjnych) 1 Liczba godzin na realizacj´ Prawo zachowania masy TreÊci nauczania (temat lekcji) 31. Lp. – bada zdolnoÊç do rozpuszczania si´ ró˝nych substancji w wodzie – tłumaczy, na czym polega rozpuszczanie – opisuje budow´ czàsteczki wody – wyjaÊnia, dlaczego woda dla niektórych substancji jest rozpuszczalnikiem, a dla innych nie – porównuje rozpuszczalnoÊç w wodzie zwiàzków kowalencyjnych i jonowych – definiuje poj´cie asocjacjaW – opisuje właÊciwoÊci i znaczenie wody w przyrodzie – charakteryzuje rodzaje wód w przyrodzie – proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodà – opisuje wpływ izotopów wodoru i tlenu na właÊciwoÊci wodyW – definiuje poj´cie woda destylowanaW – okreÊla wpływ ciÊnienia atmosferycznego na wartoÊç temperatury wrzenia wodyW – okreÊla êródła zanieczyszczeƒ wód naturalnychW – opisuje sposoby usuwania zanieczyszczeƒ z wódW Uczeƒ: – zapisuje za pomocà symboli pierwiastków chemicznych i wzorów zwiàzków chemicznych równania reakcji chemicznych – dokonuje prostych obliczeƒ stechiometrycznych – podaje treÊç prawa zachowania masy – dokonuje prostych obliczeƒ z zastosowaniem prawa zachowania masy – uzgadnia równania reakcji chemicznych, dobierajàc odpowiednie współczynniki stechiometryczne – wskazuje substraty i produkty – odczytuje równania reakcji chemicznych – przedstawia modelowy schemat równaƒ reakcji chemicznych Umiej´tnoÊci – wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiàzujàce na egzaminie gimnazjalnym) DoÊwiadczenie 28. Rozpuszczanie substancji w wodzie DoÊwiadczenie 26. Odparowanie wody wodociàgowej DoÊwiadczenie 27. Mechaniczne usuwanie zanieczyszczeƒ z wody – filtracjaW Przykład 34., 35. i 36. Obliczanie masy produktu Przykład 37. i 38. Obliczanie masy substratu DoÊwiadczenie 25. Prawo zachowania masy Przykład 31. Obliczanie masy substratu Przykład 32. Obliczanie masy produktu Przykład 33. Obliczanie masy substratów Przykład 30. Spalanie magnezu w tlenku w´gla(IV) DoÊwiadczenia/pokazy/ przykłady/zadania – rozpuszczanie – emulsja – dipol – budowa polarna czàsteczki – asocjacjaW – woda destylowanaW – êródła zanieczyszczeƒ wódW – metody oczyszczania wódW – stechiometria – obliczenia stechiometryczne – prawo zachowania masy Wprowadzane poj´cia Rozkład materiału nauczania 9 SzybkoÊç rozpuszczania si´ substancji RozpuszczalnoÊç substancji w wodzie Rodzaje roztworów St´˝enie procentowe roztworu Zwi´kszanie i zmniejszanie st´˝enia roztworów 38. 39. 40. 41. TreÊci nauczania (temat lekcji) 37. Lp. 2 2 1 2 1 Liczba godzin na realizacj´ – prowadzi obliczenia z wykorzystaniem poj´ç: st´˝enie procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu – podaje sposoby na zmniejszenie lub zwi´kszenie st´˝enia roztworów – dokonuje obliczeƒ prowadzàcych do otrzymania roztworów o innym st´˝eniu ni˝ st´˝enie roztworu poczàtkowego – definiuje poj´cie st´˝enie procentowe roztworu – prowadzi obliczenia z wykorzystaniem poj´ç: st´˝enie procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu, g´stoÊç – oblicza st´˝enie procentowe roztworu nasyconego w danej temperaturze (z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalnoÊci) – wyjaÊnia poj´cie roztwór nienasycony – podaje przykłady substancji, które rozpuszczajà si´ w wodzie, tworzàc roztwory właÊciwe – podaje przykłady substancji, które nie rozpuszczajà si´ w wodzie, tworzàc koloidy i zawiesiny – opisuje ró˝nice mi´dzy roztworem rozcieƒczonym, st´˝onym, nasyconym i nienasyconym – st´˝enie procentowe roztworu Sposoby obliczania st´˝enia procentowego: Przykład 39. Obliczanie st´˝enia procentowego roztworu o podanej masie i znanej masie substancji rozpuszczanej Przykład 40. Obliczanie st´˝enia procentowego roztworu o znanej masie substancji rozpuszczanej i rozpuszczalnika Przykład 41. Obliczanie masy substancji rozpuszczanej Przykład 42. Obliczanie masy substancji rozpuszczonej w roztworze o okreÊlonym st´˝eniu i g´stoÊci Przykład 43. Zwi´kszanie st´˝enia roztworu Przykład 44. Obliczanie st´˝enia procentowego roztworu po jego rozcieƒczeniu Przykład 45. Obliczanie masy rozpuszczalnika, którà trzeba odparowaç, aby uzyskaç – roztwór nienasycony – roztwór rozcieƒczony – roztwór st´˝ony – roztwór właÊciwy – koloid – zawiesina DoÊwiadczenie 31. Hodowla kryształów DoÊwiadczenie 32. Sporzàdzanie roztworu właÊciwego, koloidu i zawiesiny – rozpuszczalnoÊç – roztwór nasycony – krzywa rozpuszczalnoÊci DoÊwiadczenie 30. Badanie rozpuszczalnoÊci siarczanu(VI) miedzi(II) w wodzie – wyjaÊnia poj´cia rozpuszczalnoÊç substancji, roztwór nasycony – odczytuje rozpuszczalnoÊç substancji z wykresu jej rozpuszczalnoÊci – analizuje wykresy rozpuszczalnoÊci ró˝nych substancji – oblicza iloÊç substancji, którà mo˝na rozpuÊciç w okreÊlonej iloÊci wody w podanej temperaturze Wprowadzane poj´cia DoÊwiadczenie 29. Badanie – roztwór wpływu ró˝nych czynników – substancja rozpuszczana na szybkoÊç rozpuszczania si´ – rozpuszczalnik substancji stałej w wodzie DoÊwiadczenia/pokazy/ przykłady/zadania – wyjaÊnia poj´cie roztwór – tłumaczy, na czym polega proces mieszania substancji – planuje i wykonuje doÊwiadczenia wykazujàce wpływ ró˝nych czynników na szybkoÊç rozpuszczania substancji stałych w wodzie Umiej´tnoÊci – wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiàzujàce na egzaminie gimnazjalnym) 10 Rozkład materiału nauczania TreÊci nauczania (temat lekcji) 2 1 Elektrolity i nieelektrolity Kwas chlorowodorowy i kwas siarkowodorowy – przykłady kwasów beztlenowych Kwas siarkowy(VI) 45. 46. 47. 1 1 Sprawdzian wiadomoÊci z działu Woda i roztwory wodne 44. Kwasy (11 godzin lekcyjnych) 1 Podsumowanie wiadomoÊci o wodzie i roztworach wodnych 2 Liczba godzin na realizacj´ 43. 42.W Mieszanie roztworówW Lp. – zapisuje wzór sumaryczny kwasu siarkowego(VI) – opisuje budow´ kwasu siarkowego(VI) – wyjaÊnia, dlaczego kwas siarkowy(VI) zalicza si´ do kwasów tlenowych – definiuje poj´cie kwasy – zapisuje wzory sumaryczne kwasów chlorowodorowego i siarkowodorowego – opisuje budow´ kwasów beztlenowych na przykładzie kwasów chlorowodorowego i siarkowodorowego – wskazuje podobieƒstwa w budowie czàsteczek tych kwasów – projektuje i/lub wykonuje doÊwiadczenie, w którego wyniku mo˝na otrzymaç kwasy chlorowodorowy i siarkowodorowy – zapisuje równania reakcji otrzymywania kwasów chlorowodorowego i siarkowodorowego – opisuje właÊciwoÊci i zastosowania kwasów chlorowodorowego i siarkowodorowego – definiuje poj´cia elektrolity, nieelektrolity, wskaêniki – wymienia wskaêniki (fenoloftaleina, oran˝ metylowy, wskaênik uniwersalny) – bada wpływ ró˝nych substancji na zmian´ barwy wskaêników – opisuje zastosowanie wskaêników – rozró˝nia doÊwiadczalnie kwasy i zasady za pomocà wskaêników Uczeƒ: – oblicza st´˝enie procentowe roztworu otrzymanego po zmieszaniu roztworów o ró˝nych st´˝eniachW Umiej´tnoÊci – wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiàzujàce na egzaminie gimnazjalnym) DoÊwiadczenie 36. Badanie właÊciwoÊci st´˝onego roztworu kwasu siarkowego(VI) DoÊwiadczenie 34. Otrzymywanie kwasu chlorowodorowego przez rozpuszczenie chlorowodoru w wodzie DoÊwiadczenie 35. Otrzymywanie kwasu siarkowodorowego przez rozpuszczenie siarkowodoru w wodzie DoÊwiadczenie 33. Badanie przewodnictwa elektrycznego i zmiany barwy wskaêników przez roztwory wodne substancji Przykład 47. Obliczanie st´˝enia procentowego roztworu otrzymanego przez zmieszanie dwóch roztworów o ró˝nych st´˝eniach roztwór o okreÊlonym st´˝eniu procentowym Przykład 46. Obliczanie masy substancji rozpuszczanej, którà trzeba dodaç, aby otrzymaç roztwór o okreÊlonym st´˝eniu procentowym DoÊwiadczenia/pokazy/ przykłady/zadania kwas siarkowy(VI) kwasy tlenowe tlenek kwasowy oleumW – kwas – kwas chlorowodorowy – kwas siarkowodorowy – kwas beztlenowy – reszta kwasowa – wskaêniki – oran˝ metylowy – uniwersalny papierek wskaênikowy – fenoloftaleina – elektrolity – nieelektrolity Wprowadzane poj´cia Rozkład materiału nauczania 11 3 1 1 1 Dysocjacja jonowa kwasów KwaÊne opady Podsumowanie wiadomoÊci o kwasach 49. 50. 51. Liczba godzin na realizacj´ Kwas siarkowy(IV), kwas azotowy(V), kwas w´glowy, kwas fosforowy(V) – przykłady innych kwasów tlenowych TreÊci nauczania (temat lekcji) 48. Lp. – wyjaÊnia poj´cie kwaÊne opady – analizuje proces powstawania kwaÊnych opadów i skutki ich działania – proponuje sposoby ograniczenia powstawania kwaÊnych opadów – wyjaÊnia, na czym polega dysocjacja jonowa (elektrolityczna) kwasów – zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów – definiuje kwasy i zasady (zgodnie z teorià Arrheniusa) – wyjaÊnia, dlaczego wszystkie kwasy barwià dany wskaênik na taki sam kolor – rozró˝nia kwasy za pomocà wskaêników – wyjaÊnia, dlaczego roztwory wodne kwasów przewodzà pràd elektryczny – dzieli elektrolity ze wzgl´du na stopieƒ dysocjacjiW – zapisuje wzory sumaryczne kwasów siarkowego(IV), azotowego(V), w´glowego, fosforowego(V) – opisuje budow´ kwasów siarkowego(IV), azotowego(V), w´glowego, fosforowego(V) – opisuje budow´ kwasów tlenowych i wyjaÊnia, dlaczego kwasy: siarkowy(IV), azotowy(V), w´glowy i fosforowy(V) zalicza si´ do kwasów tlenowych – planuje i/lub wykonuje doÊwiadczenia, w których wyniku mo˝na otrzymaç kwas: siarkowy(IV), azotowy(V), w´glowy i fosforowy(V) – zapisuje równania reakcji otrzymywania kwasów siarkowego(IV), azotowego(V), w´glowego i fosforowego(V) – opisuje właÊciwoÊci i zastosowania kwasów: siarkowego(IV), w´glowego, azotowego(V) i fosforowego(V) – planuje doÊwiadczenie, w którego wyniku mo˝na otrzymaç kwas siarkowy(VI) – zapisuje równanie reakcji otrzymywania kwasu siarkowego(VI) – podaje zasad´ bezpiecznego rozcieƒczania st´˝onego roztworu kwasu siarkowego(VI) – opisuje właÊciwoÊci i zastosowania st´˝onego roztworu kwasu siarkowego(VI) Umiej´tnoÊci – wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiàzujàce na egzaminie gimnazjalnym) DoÊwiadczenie 38. Otrzymywanie kwasu siarkowego(IV) DoÊwiadczenie 39. Rozkład kwasu siarkowego(IV) DoÊwiadczenie 40. Działanie st´˝onego roztworu kwasu azotowego(V) na białko DoÊwiadczenie 41. Otrzymywanie kwasu w´glowego DoÊwiadczenie 42. Otrzymywanie kwasu fosforowego(V) DoÊwiadczenie 37. Rozcieƒczanie st´˝onego roztworu kwasu siarkowego(VI) DoÊwiadczenia/pokazy/ przykłady/zadania – dysocjacja jonowa – równanie reakcji dysocjacji jonowej kwasów – reakcja odwracalna – reakcja nieodwracalna – stopniowa dysocjacjaW – kwasy (definicja uwzgl´dniajàca termin dysocjacji) – stopieƒ dysocjacjiW – moc elektrolituW – elektrolity mocneW – elektrolity słabeW – kwas siarkowy(IV) – kwas azotowy(V) – reakcja ksantoproteinowa – woda królewska – białkaW – kwas azotowy(III)W – kwas w´glowy – kwas fosforowy(V) Wprowadzane poj´cia 12 Rozkład materiału nauczania Sprawdzian wiadomoÊci z działu Kwasy TreÊci nauczania (temat lekcji) 1 Wodorotlenek wapnia Wodorotlenek glinu i przykłady innych wodorotlenków Zasady a wodorotlenki. Dysocjacja jonowa zasad 54. 55. 56. 1 1 Wodorotlenek sodu i wodorotlenek potasu 1 1 Liczba godzin na realizacj´ 53. Wodorotlenki (7 godzin lekcyjnych) 52. Lp. – rozró˝nia poj´cia wodorotlenek i zasada – podaje przykłady zasad i wodorotlenków na podstawie analizy tabeli rozpuszczalnoÊci wodorotlenków – wyjaÊnia, na czym polega dysocjacja jonowa (elektrolityczna) zasad – zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej zasad – wyjaÊnia, dlaczego wszystkie zasady barwià dany wskaênik na taki sam kolor – rozró˝nia zasady za pomocà wskaêników – wyjaÊnia, dlaczego roztwory wodne zasad przewodzà pràd elektryczny DoÊwiadczenie 47. Próba otrzymania wodorotlenku miedzi(II) i wodorotlenku ˝elaza(III) z odpowiednich tlenków metali i wody DoÊwiadczenie 48. Otrzymywanie wodorotlenku miedzi(II) i wodorotlenku ˝elaza(III) z odpowiednich chlorków i wodorotlenku sodu DoÊwiadczenie 45. Otrzymywanie wodorotlenku wapnia w reakcji wapnia z wodà DoÊwiadczenie 46. Otrzymywanie wodorotlenku wapnia w reakcji tlenku wapnia z wodà – zapisuje wzór sumaryczny wodorotlenku wapnia – opisuje budow´ wodorotlenku wapnia – planuje i wykonuje doÊwiadczenia, w których wyniku mo˝na otrzymaç wodorotlenek wapnia – zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenku wapnia – opisuje właÊciwoÊci wodorotlenku wapnia i jego zastosowania (ze szczególnym uwzgl´dnieniem zastosowania w budownictwie) – opisuje budow´ wodorotlenków – zapisuje wzór sumaryczny wodorotlenku glinu – planuje i wykonuje doÊwiadczenia otrzymywania wodorotlenków trudno rozpuszczalnych w wodzie – zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenków – opisuje i bada właÊciwoÊci amfoteryczne wodorotlenku glinu i jego zastosowaniaW DoÊwiadczenie 43. Otrzymywanie wodorotlenku sodu w reakcji sodu z wodà DoÊwiadczenie 44. Badanie właÊciwoÊci wodorotlenku sodu DoÊwiadczenia/pokazy/ przykłady/zadania – definiuje poj´cie wodorotlenki – zapisuje wzory sumaryczne wodorotlenków sodu i potasu – opisuje budow´ wodorotlenków – planuje doÊwiadczenia, w których wyniku mo˝na otrzymaç wodorotlenek sodu i wodorotlenek potasu – zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenków sodu i potasu – opisuje właÊciwoÊci i zastosowania wodorotlenków sodu i potasu Uczeƒ: Umiej´tnoÊci – wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiàzujàce na egzaminie gimnazjalnym) – zasada – zasada potasowa – zasada wapniowa – zasada sodowa – dysocjacja jonowa zasad – zasada amonowaW – amoniakW – wodorotlenek glinu – wodorotlenek miedzi(II) – wodorotlenek ˝elaza(III) – woda wapienna – wapno palone – gaszenie wapna – wapno gaszone – mleko wapienne – wodorotlenki – grupa wodorotlenowa – wodorotlenek sodu – wodorotlenek potasu – tlenki zasadowe Wprowadzane poj´cia Rozkład materiału nauczania 13 1 Sprawdzian wiadomoÊci z działu Wodorotlenki 59. 1 2 1 Wzory i nazwy soli Dysocjacja jonowa soli Otrzymywanie soli w reakcjach zoboj´tniania Otrzymywanie soli w reakcjach metali z kwasami 60. 61. 62. 63. 2 1 Podsumowanie wiadomoÊci o wodorotlenkach 58. Sole (15 godzin lekcyjnych) 1 Liczba godzin na realizacj´ pH roztworów TreÊci nauczania (temat lekcji) 57. Lp. – wyjaÊnia, na czym polega mechanizm reakcji metali z kwasami – planuje doÊwiadczalne przeprowadzenie reakcji metalu z kwasem – zapisuje czàsteczkowo równania reakcji metali z kwasami – wyjaÊnia, na czym polega reakcja zoboj´tniania – planuje doÊwiadczalne przeprowadzenie reakcji zoboj´tniania – wykonuje doÊwiadczenie i wyjaÊnia przebieg reakcji zoboj´tniania (np. HCl + NaOH) – zapisuje czàsteczkowo i jonowo równania reakcji zoboj´tniania – podaje ró˝nice mi´dzy czàsteczkowym a jonowym zapisem równania tej reakcji zoboj´tniania – tłumaczy rol´ wskaênika w reakcji zoboj´tniania – wyjaÊnia, na czym polega dysocjacja jonowa (elektrolityczna) soli – zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej (elektrolitycznej) wybranych soli – wyjaÊnia poj´cie hydrolizaW – zapisuje wzory sumaryczne soli: chlorków, siarczków, siarczanów(VI), azotanów(V), w´glanów, fosforanów(V), siarczanów(IV) – opisuje budow´ soli – tworzy nazwy soli na podstawie wzorów sumarycznych i wzory sumaryczne soli na podstawie ich nazw Uczeƒ: – rozró˝nia kwasy i zasady za pomocà wskaêników – wymienia rodzaje odczynu roztworu i przyczyny odczynu kwasowego, zasadowego i oboj´tnego – wyjaÊnia poj´cie skala pH – interpretuje wartoÊç pH w uj´ciu jakoÊciowym (odczyn kwasowy, zasadowy, oboj´tny) – wykonuje doÊwiadczenie, które umo˝liwi zbadanie wartoÊci pH produktów wyst´pujàcych w ˝yciu codziennym człowieka (˝ywnoÊç, Êrodki czystoÊci) – opisuje zastosowania wskaêników (fenoloftaleiny, wskaênika uniwersalnego) Umiej´tnoÊci – wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiàzujàce na egzaminie gimnazjalnym) DoÊwiadczenie 53. Reakcje magnezu z kwasami DoÊwiadczenie 54. Działanie DoÊwiadczenie 52. Otrzymywanie soli przez działanie kwasem na zasad´ DoÊwiadczenie 49. Badanie rozpuszczalnoÊci wybranych soli w wodzie DoÊwiadczenie 50. Badanie przewodnictwa elektrycznego wodnego roztworu soli DoÊwiadczenie 51. Badanie odczynu wodnych roztworów soli DoÊwiadczenia/pokazy/ przykłady/zadania – szereg aktywnoÊci metali – metale szlachetne – wzajemna aktywnoÊç metali – reakcja zoboj´tniania – równanie reakcji dysocjacji soli – reakcja hydrolizyW – sole – sole kwasów tlenowych – sole kwasów beztlenowych – sole podwójneW – sole potrójneW – wodorosoleW – hydroksosoleW – hydratyW – odczyn roztworu – odczyn kwasowy – odczyn zasadowy – odczyn oboj´tny – skala pH – wskaêniki pH – pehametrW Wprowadzane poj´cia 14 Rozkład materiału nauczania 1 1 2 2 1 1 Otrzymywanie soli w reakcjach wodorotlenków metali z tlenkami niemetali Reakcje stràceniowe Inne sposoby otrzymywania soliW Zastosowania soli Podsumowanie wiadomoÊci o solach 65. 66. 67. 68. 69. Liczba godzin na realizacj´ Otrzymywanie soli w reakcjach tlenków metali z kwasami TreÊci nauczania (temat lekcji) 64. Lp. – wymienia zastosowania najwa˝niejszych soli: w´glanów, azotanów(V), siarczanów(VI), fosforanów(V) i chlorków – wie, na czym polega reakcja metali z niemetalamiW – zapisuje równania reakcji otrzymywania soli kwasów beztlenowych tym sposobemW – wie, na czym polega reakcja tlenków kwasowych z tlenkami zasadowymiW – zapisuje równania reakcji otrzymywania soli kwasów tlenowych tym sposobemW – wyjaÊnia poj´cie reakcji stràceniowej – projektuje i wykonuje doÊwiadczenie umo˝liwiajàce otrzymanie soli w reakcjach stràceniowych – zapisuje równania reakcji stràceniowych czàsteczkowo i jonowo – formułuje wniosek dotyczàcy wyniku reakcji stràceniowej na podstawie analizy tabeli rozpuszczalnoÊci soli i wodorotlenków – wyjaÊnia, na czym polega reakcja wodorotlenku metalu z tlenkiem niemetalu – planuje doÊwiadczalne przeprowadzenie reakcji wodorotlenku metalu z tlenkiem niemetalu i wyjaÊnia przebieg tej reakcji chemicznej – zapisuje czàsteczkowo równania reakcji wodorotlenku metalu z tlenkiem niemetalu – wyjaÊnia, na czym polega reakcja tlenków metali z kwasami – planuje doÊwiadczalne przeprowadzenie reakcji tlenku metalu z kwasem – zapisuje czàsteczkowo równania reakcji tlenków metali z kwasami – wyjaÊnia przebieg tej reakcji chemicznej Umiej´tnoÊci – wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiàzujàce na egzaminie gimnazjalnym) DoÊwiadczenie 58. Reakcja roztworu azotanu(V) srebra(I) z roztworem kwasu chlorowodorowego DoÊwiadczenie 59. Reakcja roztworu azotanu(V) wapnia z roztworem fosforanu(V) sodu DoÊwiadczenie 60. Reakcja roztworu siarczanu(VI) sodu z zasadà wapniowà DoÊwiadczenie 57. Reakcja tlenku w´gla(IV) z zasadà wapniowà DoÊwiadczenie 56. Reakcje tlenku magnezu i tlenku miedzi(II) z roztworem kwasu chlorowodorowego roztworem kwasu solnego na miedê DoÊwiadczenie 55. Reakcja miedzi ze st´˝onym roztworem kwasu azotowego(V) DoÊwiadczenia/pokazy/ przykłady/zadania – skrócony zapis jonowy równania reakcji chemicznejW – reakcja stràceniowa Wprowadzane poj´cia Rozkład materiału nauczania 15 Sprawdzian wiadomoÊci z działu Sole TreÊci nauczania (temat lekcji) 1 Liczba godzin na realizacj´ 1 1 Metan i etan WłaÊciwoÊci alkanów Szeregi homologiczne alkenów i alkinów 73. 74. 75. 1 1 Szereg homologiczny alkanów 72. 1 Naturalne êródła w´glowodorów 71. W´giel i jego zwiàzki z wodorem (10 godzin lekcyjnych) 70. Lp. – definiuje poj´cie w´glowodory nienasycone – wyjaÊnia budow´ czàsteczek alkenów i alkinów i na tej podstawie klasyfikuje je jako w´glowodory nienasycone – tworzy szeregi homologiczne alkenów i alkinów – podaje wzory ogólne szeregów homologicznych alkenów i alkinów – wyjaÊnia zale˝noÊç mi´dzy długoÊcià łaƒcucha w´glowego a stanem skupienia, lotnoÊcià i palnoÊcià alkanów – zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego alkanów – podaje miejsca wyst´powania metanu – opisuje właÊciwoÊci fizyczne i chemiczne (reakcje spalania) metanu i etanu – wyjaÊnia, jaka jest ró˝nica mi´dzy spalaniem całkowitym a niecałkowitym – zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego metanu i etanu – planuje doÊwiadczenie umo˝liwiajàce zbadanie rodzajów produktów spalania metanu – opisuje zastosowania metanu i etanu – definiuje poj´cie w´glowodory nasycone – wyjaÊnia, co to sà alkany i tworzy ich szereg homologiczny – tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów (na podstawie wzorów trzech kolejnych alkanów) – układa wzór sumaryczny alkanu o podanej liczbie atomów w´gla – pisze wzory strukturalne i półstrukturalne alkanów – wymienia naturalne êródła w´glowodorów – projektuje doÊwiadczenie pozwalajàce zbadaç właÊciwoÊci ropy naftowejW – wyjaÊnia, na czym polega destylacja frakcjonowana ropy naftowej i jakie sà jej produktyW – okreÊla właÊciwoÊci i zastosowania produktów destylacji ropy naftowejW – wyjaÊnia, jakie sà skutki wycieków ropy naftowej zwiàzane z jej wydobywaniem i transportemW – opisuje właÊciwoÊci i zastosowanie gazu ziemnegoW Uczeƒ: Umiej´tnoÊci – wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiàzujàce na egzaminie gimnazjalnym) DoÊwiadczenie 65. Obserwacja procesu spalania gazu z zapalniczki (butanu) DoÊwiadczenie 66. Badanie właÊciwoÊci benzyny DoÊwiadczenie 64. Badanie rodzajów produktów spalania metanu DoÊwiadczenie 61. Badanie właÊciwoÊci ropy naftowej DoÊwiadczenie 62. Badanie wpływu ropy naftowej na piasek i ptasie pióro DoÊwiadczenie 63. Destylacja frakcjonowana ropy naftowej DoÊwiadczenia/pokazy/ przykłady/zadania – w´glowodory nienasycone – alkeny – alkiny – wiàzanie wielokrotne – metan – etan – spalanie całkowite – spalanie niecałkowite – w´glowodory nasycone – szereg homologiczny – zwiàzki nasycone – ropa naftowa – gaz ziemny – zwiàzki organiczne – w´glowodory – benzyna – nafta – olej nap´dowy Wprowadzane poj´cia 16 Rozkład materiału nauczania 1 Sprawdzian wiadomoÊci z działu W´giel i jego zwiàzki z wodorem 78. Szereg homologiczny alkoholi Metanol i etanol jako przykłady alkoholi 79. 80. 1 1 1 Podsumowanie wiadomoÊci o w´glowodorach 77. Pochodne w´glowodorów (12 godzin lekcyjnych) 3 Liczba godzin na realizacj´ Eten i etyn jako przykłady w´glowodorów nienasyconych TreÊci nauczania (temat lekcji) 76. Lp. – opisuje właÊciwoÊci i zastosowania metanolu i etanolu – projektuje doÊwiadczenie umo˝liwiajàce zbadanie właÊciwoÊci etanolu – bada właÊciwoÊci etanolu – zapisuje równania reakcji spalania metanolu i etanolu – opisuje negatywne skutki działania etanolu na organizm ludzki – wyjaÊnia zale˝noÊç mi´dzy długoÊcià łaƒcucha w´glowego a stanem skupienia i aktywnoÊcià chemicznà alkoholiW – opisuje budow´ czàsteczki alkoholi – wskazuje grup´ funkcyjnà alkoholi i podaje jej nazw´ – wyjaÊnia, co to znaczy, ˝e alkohole sà pochodnymi w´glowodorów – tworzy nazwy prostych alkoholi – zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne prostych alkoholi – tworzy szereg homologiczny alkoholi na podstawie szeregu homologicznego alkanów Uczeƒ: – opisuje właÊciwoÊci (spalanie, przyłàczanie bromu i wodoru) etenu i etynu – projektuje doÊwiadczenie umo˝liwiajàce odró˝nienie w´glowodorów nasyconych od nienasyconych – zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego, przyłàczania bromu i wodoru do w´glowodorów nienasyconych – opisuje zastosowania etenu i etynu – wyjaÊnia, na czym polega reakcja polimeryzacji – zapisuje równanie reakcji polimeryzacji etenu – opisuje właÊciwoÊci i zastosowania polietylenu – charakteryzuje tworzywa sztuczneW – podaje właÊciwoÊci i zastosowania wybranych tworzyw sztucznychW – podaje zasady tworzenia nazw alkenów i alkinów na podstawie nazw alkanów – zapisuje wzory strukturalne i półstrukturalne alkenów i alkinów Umiej´tnoÊci – wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiàzujàce na egzaminie gimnazjalnym) DoÊwiadczenie 69. Badanie właÊciwoÊci etanolu DoÊwiadczenie 70. Wykrywanie obecnoÊci etanolu DoÊwiadczenie 67. Otrzymywanie etenu i badanie jego właÊciwoÊci DoÊwiadczenie 68. Otrzymywanie etynu i badanie jego właÊciwoÊci DoÊwiadczenia/pokazy/ przykłady/zadania – metanol – etanol – fermentacja alkoholowa – enzymy – kontrakcja – spirytus – alkoholizm – alkohole – grupa funkcyjna – grupa hydroksylowa – eten – etyn – reakcja przyłàczania (addycji) – polietylen – katalizator – monomer – polimer – reakcja polimeryzacji – tworzywa sztuczneW – piroliza metanuW – trimeryzacjaW Wprowadzane poj´cia Rozkład materiału nauczania 17 Wy˝sze kwasy karboksylowe 84. 1 2 Kwas metanowy i kwas etanowy jako przykłady kwasów karboksylowych 83. – wyjaÊnia budow´ czàsteczek wy˝szych kwasów karboksylowych – podaje nazwy wy˝szych kwasów karboksylowych nasyconych (palmitynowy, stearynowy) i nienasyconych (oleinowy) – zapisuje wzory kwasów palmitynowego, stearynowego i oleinowego – opisuje właÊciwoÊci długołaƒcuchowych kwasów karboksylowych – bada i opisuje właÊciwoÊci i zastosowania kwasów: metanowego i etanowego (octowego) – projektuje doÊwiadczenie umo˝liwiajàce zbadanie właÊciwoÊci kwasu etanowego (reakcja spalania, odczyn, reakcje z: zasadami, metalami i tlenkami metali) – zapisuje równania reakcji spalania, dysocjacji jonowej (elektrolitycznej), reakcji z zasadami, metalami i tlenkami metali kwasów metanowego i etanowego (octowego) – podaje przykłady kwasów organicznych wyst´pujàcych w przyrodzie i wymienia ich zastosowania – opisuje budow´ kwasów karboksylowych – wskazuje grup´ funkcyjnà kwasów karboksylowych i podaje jej nazw´ – wyjaÊnia, co to znaczy, ˝e kwasy karboksylowe sà pochodnymi w´glowodorów – tworzy szereg homologiczny kwasów karboksylowych na podstawie szeregu homologicznego alkanów – tworzy nazwy prostych kwasów karboksylowych i zapisuje ich wzory sumaryczne i strukturalne – podaje nazwy zwyczajowe i systematyczne kwasów karboksylowych 1 Szereg homologiczny kwasów karboksylowych 82. Umiej´tnoÊci – wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiàzujàce na egzaminie gimnazjalnym) – zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny glicerolu – wyjaÊnia nazw´ systematycznà glicerolu (propanotriol) – projektuje doÊwiadczenie umo˝liwiajàce zbadanie właÊciwoÊci glicerolu – zapisuje równania reakcji spalania glicerolu – bada i opisuje właÊciwoÊci glicerolu – wymienia zastosowania glicerolu Liczba godzin na realizacj´ 1 Glicerol jako przykład alkoholu polihydroksylowego TreÊci nauczania (temat lekcji) 81. Lp. – kwasy organiczne – kwasy karboksylowe – grupa karboksylowa – kwas metanowy – kwas etanowy – alkohole monohydroksylowe – alkohole polihydroksylowe – glicerol Wprowadzane poj´cia DoÊwiadczenie 78. Badanie właÊciwoÊci wy˝szych kwasów karboksylowych DoÊwiadczenie 79. Reakcja kwasu stearynowego z zasadà sodowà – wy˝sze kwasy karboksylowe – kwasy tłuszczowe – kwas palmitynowy – kwas stearynowy – kwas oleinowy – stearyna – mydło – stearynian sodu – fermentacja octowa DoÊwiadczenie 72. Badanie właÊciwoÊci kwasu octowego – sól kwasu karboksylowego DoÊwiadczenie 73. Badanie odczynu wodnego roztworu kwasu octowego DoÊwiadczenie 74. Reakcja kwasu octowego z magnezem DoÊwiadczenie 75. Reakcja kwasu octowego z zasadà sodowà DoÊwiadczenie 76. Reakcja kwasu octowego z tlenkiem miedzi(II) DoÊwiadczenie 77. Badanie palnoÊci kwasu octowego DoÊwiadczenie 71. Badanie właÊciwoÊci glicerolu DoÊwiadczenia/pokazy/ przykłady/zadania 18 Rozkład materiału nauczania 1 1 1 Aminy i aminokwasy – pochodne w´glowodorów zawierajàce azot Podsumowanie wiadomoÊci o pochodnych w´glowodorów Sprawdzian wiadomoÊci z działu Pochodne w´glowodorów 86. 87. 88. – opisuje budow´ amin na przykładzie metyloaminy – wskazuje grup´ funkcyjnà amin i podaje jej nazw´ – wyjaÊnia, co to znaczy, ˝e aminy sà pochodnymi w´glowodorów – opisuje właÊciwoÊci fizyczne i chemiczne amin na przykładzie metyloaminy – opisuje budow´ aminokwasów na przykładzie glicyny – wskazuje grupy funkcyjne aminokwasów i podaje ich nazwy – wyjaÊnia mechanizm powstawania wiàzania peptydowego – opisuje właÊciwoÊci fizyczne i chemiczne aminokwasów na przykładzie glicyny – wyjaÊnia, na czym polega reakcja estryfikacji – zapisuje równania reakcji prostych kwasów karboksylowych z alkoholami monohydroksylowymi – wskazuje grup´ funkcyjnà we wzorze estru – tworzy nazwy estrów pochodzàcych od podanych nazw kwasów i alkoholi – projektuje doÊwiadczenie umo˝liwiajàce otrzymanie estru o podanej nazwie – opisuje właÊciwoÊci estrów w aspekcie ich zastosowaƒ – podaje wyst´powanie estrów w przyrodzie – projektuje doÊwiadczenie umo˝liwiajàce zbadanie właÊciwoÊci wy˝szych kwasów karboksylowych (właÊciwoÊci fizyczne, spalanie, reakcja z zasadà sodowà) – zapisuje równania reakcji spalania wy˝szych kwasów karboksylowych i reakcji z zasadà sodowà – projektuje doÊwiadczenie umo˝liwiajàce odró˝nienie kwasu oleinowego od palmitynowego lub stearynowego – wyjaÊnia zale˝noÊç mi´dzy długoÊcià łaƒcucha w´glowego a stanem skupienia i aktywnoÊcià chemicznà kwasów karboksylowych Umiej´tnoÊci – wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiàzujàce na egzaminie gimnazjalnym) 89.P Składniki chemiczne ˝ywnoÊciP 1 – wymienia składniki chemiczne ˝ywnoÊci i miejsce ich wyst´powaniaP – wyjaÊnia rol´ składników chemicznych ˝ywnoÊci w prawidłowym funkcjonowaniu organizmuP – składniki chemiczne ˝ywnoÊciP Substancje o znaczeniu biologicznym (11 godzin lekcyjnych) Uczeƒ: 2 Liczba godzin na realizacj´ Estry TreÊci nauczania (temat lekcji) 85. Lp. Wprowadzane poj´cia DoÊwiadczenie 81. Badanie właÊciwoÊci fizycznych i chemicznych glicyny – składniki chemiczne ˝ywnoÊciP – aminy – grupa aminowa – metyloamina – zasady organiczne – aminokwasy – glicyna – wiàzanie peptydowe – estry DoÊwiadczenie 80. Reakcja alkoholu etylowego z kwasem – reakcja estryfikacji – grupa estrowa octowym – hydroliza – hydroliza estrów DoÊwiadczenia/pokazy/ przykłady/zadania Rozkład materiału nauczania 19 Tłuszcze Białka Monosacharydy 91. 92. TreÊci nauczania (temat lekcji) 90. Lp. – definiuje białka jako zwiàzki chemiczne powstajàce z aminokwasów – wymienia pierwiastki chemiczne, których atomy wchodzà w skład czàsteczek białek – bada zachowanie si´ białka pod wpływem ogrzewania, st´˝onego etanolu, kwasów i zasad, soli metali ci´˝kich (np. CuSO4) i soli kuchennej – wymienia rodzaje białek – opisuje właÊciwoÊci białek – planuje doÊwiadczenie umo˝liwiajàce zbadanie właÊciwoÊci białek – opisuje ró˝nice w przebiegu denaturacji i koagulacji białek – wylicza czynniki, które wywołujà procesy denaturacji i koagulacji białek – wykrywa obecnoÊç białka w ró˝nych produktach spo˝ywczych – planuje doÊwiadczenie umo˝liwiajàce zbadanie składu pierwiastkowego białekW – wymienia pierwiastki chemiczne, których atomy wchodzà w skład czàsteczek sacharydów (cukrów) – dokonuje podziału sacharydów na monosacharydy, oligosacharydy i polisacharydy (cukry proste i zło˝one) – podaje wzór sumaryczny monosacharydów: glukozy i fruktozy – planuje doÊwiadczalne badanie właÊciwoÊci fizycznych glukozy – bada i opisuje właÊciwoÊci fizyczne, wyst´powanie i zastosowania glukozy – planuje doÊwiadczenie umo˝liwiajàce zbadanie składu pierwiastkowego sacharydówW – doÊwiadczalnie przeprowadza reakcje charakterystyczne glukozy: prób´ Trommera i prób´ TollensaW 1 – wyjaÊnia charakter chemiczny tłuszczów – klasyfikuje tłuszcze pod wzgl´dem pochodzenia, stanu skupienia i charakteru chemicznego – opisuje właÊciwoÊci fizyczne tłuszczów – projektuje doÊwiadczenie umo˝liwiajàce odró˝nienie tłuszczu nienasyconego od nasyconego – wyjaÊnia, na czym polega utwardzanie tłuszczów – opisuje, na czym polega próba akroleinowaW – zapisuje równanie reakcji otrzymywania tłuszczu w wyniku estryfikacji glicerolu z wy˝szym kwasem tłuszczowymW – opisuje, na czym polega metaboliczna przemiana tłuszczówW Umiej´tnoÊci – wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiàzujàce na egzaminie gimnazjalnym) 2 2 Liczba godzin na realizacj´ DoÊwiadczenie 88. Badanie składu pierwiastkowego sacharydów DoÊwiadczenie 89. Badanie właÊciwoÊci glukozy DoÊwiadczenie 90. Próba TrommeraW DoÊwiadczenie 91. Próba Tollensa (próba lustra srebrnego)W DoÊwiadczenie 85. Badanie składu pierwiastkowego białka DoÊwiadczenie 86. Wykrywanie białek DoÊwiadczenie 26. Badanie właÊciwoÊci białek DoÊwiadczenie 87. Wykrywanie białek we włóknach naturalnych DoÊwiadczenie 82. Badanie rozpuszczalnoÊci tłuszczów DoÊwiadczenie 83. Odró˝nianie tłuszczów roÊlinnych od zwierz´cych DoÊwiadczenie 84. Odró˝nianie tłuszczu od substancji tłustej DoÊwiadczenia/pokazy/ przykłady/zadania – sacharydy – cukry proste – monosacharydy – oligosacharydy – polisacharydy – w´glowodany – glukoza – fruktoza – izomery – próba TrommeraW – próba TollensaW – białka – białka proste – białka zło˝one – aminokwasy białkowe – aminokwasy niebiałkowe – peptydy – reakcja ksantoproteinowa – reakcja biuretowa – koagulacja – denaturacja – wysalanie białka – zol – ˝el – peptyzacja – tłuszcze – czàsteczka tłuszczu – tłuszcze zwierz´ce – tłuszcze roÊlinne – tłuszcze nasycone – tłuszcze nienasycone – utwardzanie tłuszczów – akroleinaW – próba akroleinowaW – lipazyW – hydroliza tłuszczówW Wprowadzane poj´cia 20 Rozkład materiału nauczania Sprawdzian wiadomoÊci z działu Substancje o znaczeniu biologicznym 97. 1 1 Podsumowanie wiadomoÊci o substancjach o znaczeniu biologicznym 96. 1 1 Polisacharydy 94. 1 Liczba godzin na realizacj´ 95.W Substancje silnie działajàce na organizm człowiekaW Disacharydy TreÊci nauczania (temat lekcji) 93. Lp. – wymienia rodzaje uzale˝nieƒW – opisuje substancje powodujàce uzale˝nieniaW – wyjaÊnia, jakie sà skutki uzale˝nieƒW – opisuje wyst´powanie skrobi i celulozy w przyrodzie – podaje wzory sumaryczne skrobi i celulozy – opisuje właÊciwoÊci fizyczne skrobi i celulozy, i wymienia ró˝nice – wykrywa obecnoÊç skrobi w ró˝nych produktach spo˝ywczych – bada doÊwiadczalnie właÊciwoÊci skrobi – opisuje znaczenie i zastosowania skrobi i celulozy – podaje wzór sumaryczny sacharozy – bada i opisuje właÊciwoÊci fizyczne, wyst´powanie i zastosowania sacharozy – sprawdza doÊwiadczalnie, czy sacharoza wykazuje właÊciwoÊci redukujàceW – wyjaÊnia, na czym polega reakcja hydrolizy sacharozy i jakie jest jej znaczenie w organizmie podczas trawienia – zapisuje równanie reakcji sacharozy z wodà za pomocà wzorów sumarycznych Umiej´tnoÊci – wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiàzujàce na egzaminie gimnazjalnym) DoÊwiadczenie 94. Badanie właÊciwoÊci skrobi DoÊwiadczenie 95. Wykrywanie obecnoÊci skrobi DoÊwiadczenie 92. Badanie właÊciwoÊci sacharozy DoÊwiadczenie 93. Próba TrommeraW DoÊwiadczenia/pokazy/ przykłady/zadania – uzale˝nienieW – lekozale˝noÊçW – nikotynizmW – narkomaniaW – farmakologiaW – narkotykiW – kokainaW – morfinaW – heroinaW – amfetaminaW – kwas -hydromasłowyW – placeboW – nikotynaW – bierni palaczeW – kawaW – herbataW – kofeinaW – polisacharydy – cukry zło˝one – skrobia – kleik skrobiowy – reakcja charakterystyczna skrobi – celuloza – błonnik – dekstrynyW – disacharydy – dwucukry – sacharoza – cukier trzcinowy – cukier buraczany Wprowadzane poj´cia Rozkład materiału nauczania 21
