tutaj - GRAPE

Czy sektor publiczny oferuje równą płacę za równą
pracę? Sprawdzał NIK
Z przygotowanego raportu NIK wynika, że kobiety zatrudnione w ministerstwach, urzędach i
spółkach publicznych zarabiają o ok. 11% mniej niż mężczyźni na podobnych stanowiskach! W 80%
spośród analizowanych 109 stanowisk w poszczególnych jednostkach sektora publicznego kobiety są
wynagradzane niżej niż mężczyźni, a różnice sięgają nawet 30% (na podstawie przeprowadzonej
analizy statystycznej wynagrodzeń 120 tysięcy osób zatrudnionych na umowę o pracę, oraz bardziej
szczegółowej kontroli płac 891 osób zatrudnionych w 31 jednostkach).
Dodatkowo została przeprowadzona bezpośrednia analiza porównawcza 59 par kobieta-mężczyzna,
dla których zakres obowiązków, kwalifikacje, staż pracy lub wykształcenie były podobne. Znaleziono
dwa przypadki łamania prawa:


W pierwszym z nich kobieta i mężczyzna pracowali na takim samym stanowisku administracyjnym,
w tym samym dziale badanego starostwa powiatowego, mieli te same kwalifikacje, a kobieta
dłuższy staż – i o 400 zł niższe wynagrodzenie!
W drugim przypadku wśród trzech starszych asystentów zatrudnionych na tym samym oddziale
szpitala, dwie kobiety (staż 11 i 26 lat) zarabiały o około 10% mniej niż ich kolega (staż 13 lat).
NIK zwraca także uwagę na brak monitorowania zróżnicowania płac. Bez obiektywnych mierników
pozwalających na powiązanie kwalifikacji i obowiązków na danym stanowisku z wysokością
wynagrodzenia (tzw. wartościowanie stanowisk) nie jest możliwe monitorowanie równości płac. Jak
zostało podkreślone w raporcie NIK - wśród 31 jednostek, wartościowanie stanowisk pracy zostało
przeprowadzone tylko w pięciu. Z pozostałych, w dwóch od razu podniesiono płace kobiet – tylko
dlatego, że ktoś zwrócił pracodawcy uwagę na systematycznie niższe płace kobiet w ramach
poszczególnych stanowisk.
NIK przyznaje, iż niekorzystne dla kobiet różnice płac mogą być spowodowane decyzją
pracodawcy podejmowaną przy obsadzaniu stanowisk. Niewykluczone, że kobieta i mężczyzna o
podobnych kwalifikacjach, są kierowani odpowiednio na mniej i więcej płatne stanowisko, lub na
podobne stanowisko lecz odpowiednio w lepiej i gorzej opłacanym dziale.
Pomimo takich wyników NIK wnioskuje, że wykryte różnice w wynagrodzeniach nie są efektem
„dyskryminacji” kobiet, a wynikają raczej z większego udziału mężczyzn na stanowiskach kierowniczych
oraz w działach specjalistycznych – gdzie zarabia się więcej. Już w artykule na stronie gazeta.pl
socjolożka z UW prof. Małgorzata Fuszara poddaje w wątpliwość wnioski NIK, zauważając że nie
porównano jakie wykształcenie mają osoby zatrudnione w działach obsługowych, a jakie w
specjalistycznych – być może więc kobieta informatyk trafia do działu obsługi, a mężczyzna – do działu
specjalistycznego? Zespół GenderGRAPE ma dodatkowo jeszcze kilka wątpliwości odnośnie
raportu NIK.
Dyskryminacja to pojęcie znacznie szersze, dotyczy wszelkich sytuacji gdy pracownik jest opłacany
niewspółmiernie do swojej produktywności. Może się więc pojawić:


już na etapie dostępu do zatrudnienia - gdy kobieta nie otrzymuje w ogóle płacy mimo
porównywalnych do męskich kandydatów kwalifikacji;
w momencie zatrudnienia - gdy kobieta jest kierowana na gorzej płatne stanowisko poniżej jej
kwalifikacji, lub jeśli oferuje się jej płacę nieadekwatnie niską na wymagającym stanowisku;
Ul. Bednarska 2/4
00-310 Warszawa
e-mail: [email protected]
tel: 88 722 8 722
www: grape.uw.edu.pl
twitter: GrapeUW

w czasie zatrudnienia - gdy płace systematycznie rosną szybciej w bardziej zmaskulinizowanych
działach (wg raportu NIK mężczyźni dostają średnio więcej nagród, w dodatku o wyższej
wartości, a także częściej korzystają z dodatkowych świadczeń).
NIK nie oszacował dyskryminacji przez pracodawcę, tylko szukał jej skrajnych przypadków, gdy dwie
osoby wykonujące dokładnie tę samą pracę, dokładnie w tym samym miejscu, mające te same
kwalifikacje i staż – nie dostają takiego samego wynagrodzenia ponieważ różnią się płcią. To jawne
łamanie prawa, które NIK wykazał w 3,4% badanych przypadków w administracji publicznej.
Co więcej, NIK nie porównywał „porównywalnych”. Luka płacowa wśród 120 tys. pracowników
sektora publicznego wyniosła 11%, ale nikt nie powinien być tym wynikiem zaskoczony. Mniej więcej
10% wynosi nieskorygowana różnica w stawkach godzinowych kobiet i mężczyzn średnio w Polsce.
Taka wartość nie mówi jednak zbyt wiele o skali dyskryminacji. Musi ona zostać skorygowana o cały
zestaw charakterystyk pracowników. NIK oszacował lukę między kobietami i mężczyznami na
podobnych stanowiskach, a więc skorygował w tym miejscu tylko o jedną charakterystykę. Dodatkowo
podane zostały różnice w płacach w ramach podziałów wg stażu pracy, czy wykształcenia - za każdym
razem jednak kontrolowano tylko tę jedną cechę. A więc jeśli porównywano osoby na tych samych
stanowiskach w ministerstwach – mogły się one różnić m.in. wykształceniem, a kiedy porównywano
osoby o tym samym wykształceniu – mogły się różnić m.in. stanowiskiem. Zespół GenderGRAPE
oszacował dyskryminację na rynku pracy w Polsce na postawie BAEL (tj. cała populacja ok. 14 mln
pracowników), biorąc pod uwagę wszystkie ich cechy równocześnie. Otrzymana w ten sposób luka
płacowa wynosi około 20%! Zapraszamy do zapoznania się z notatką oraz artykułem na ten temat.
NIK sugeruje także, że różnice w kierunkach wykształcenia mogą być przyczyną trafiania przez
kobiety do mniej płatnych działów, a w konsekwencji – powodem otrzymywania niższej płacy i
mniejszych bonusów. Tymczasem zespół GenderGRAPE pokazał, że różnice w wykształceniu nie
tłumaczą różnic w płacach w Polsce. Tak, kobiety chętniej wybierają studia humanistyczne, a
mężczyźni – wykształcenie techniczne. Jednak, jak zauważyła prof. Fuszara, nie wiemy czy kobiety ze
specjalistycznym wykształceniem, wciąż nie są kierowane do działów obsługi, a mężczyźni bez takiego
wykształcenia – mimo wszystko do działów specjalistycznych. Prawdziwym problemem jest jednak to,
iż kobiety zarabiają mniej niż ich koledzy z tego samego kierunku! Przykładowo luka płacowa jest
większa pomiędzy prawnikami i prawniczkami, niż gdy porównamy po prostu kobiety i mężczyzn z
wyższym wykształceniem. Ta prawidłowość dotyczy absolwentów wszystkich kierunków studiów
wyższych w Polsce. Z notatką GenderGRAPE na ten temat można zapoznać się tutaj.
Komentarz GRAPE:
Raport NIK ukazuje, że w sektorze publicznym kobiety średnio zarabiają mniej od mężczyzn na
podobnych stanowiskach – luka ta wynosi prawie 11%. Nie wiemy jednak jaka jest skala dyskryminacji
wśród badanych pracowników, ponieważ nie obliczona została różnica w zarobkach między kobietami,
a mężczyznami o takim samym zestawie charakterystyk. Dokładniejsze porównanie zostało wykonane
tylko dla 59 par kobieta-mężczyzna. W raporcie nie ma jednak informacji, ile wynosiło zróżnicowanie
płac w tej grupie, wiadomo jedynie, że w dwóch przypadkach doszło do ewidentnego niedotrzymania
obowiązku równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie wynagradzania. Zespół GenderGRAPE z
chęcią wykorzystałby dostępne metody ekonometryczne by możliwe precyzyjnie oszacować
skorygowaną lukę płacową na bazie danych 120 tysięcy pracowników sektora publicznego - jeśli tylko
NIK gotów byłby te dane udostępnić.
Ul. Bednarska 2/4
00-310 Warszawa
e-mail: [email protected]
tel: 88 722 8 722
www: grape.uw.edu.pl
twitter: GrapeUW