Akty mowy a obyczaj. Rozważania metodologiczne

A KTY MOWY A OBYCZAJ .
R OZWAŻANIA METODOLOGICZNE
2
S POŁECZNO - REGULACYJNA
KONCEPCJA KULTURY
Definicja kultury
Kultura a
praktyka
społeczna
Dziedziny
kultury
Kultura
zestaw sądów normatywnych i
dyrektywalnych regulujących w trybie
subiektywno-racjonalnym praktyki społeczne
Wyjaśnianie
funkcjonalnogenetyczne
Interpretacja
humanistyczna
MAGDALENA GÓRNA, IK UAM
CZYNNOŚCI MOWY. MODELE TEORETYCZNE I ICH ZASTOSOWANIA
POBIEROWO, 14-16 PAŹDZIERNIKA 2011
3
S POŁECZNO - REGULACYJNA
KONCEPCJA KULTURY
Definicja kultury
Kultura a
praktyka
społeczna
KULTURA
rzeczywistośd myślowa
Dziedziny
kultury
Wyjaśnianie
funkcjonalnogenetyczne
PRAKTYKA SPOŁECZNA
czynności
Interpretacja
humanistyczna
MAGDALENA GÓRNA, IK UAM
CZYNNOŚCI MOWY. MODELE TEORETYCZNE I ICH ZASTOSOWANIA
POBIEROWO, 14-16 PAŹDZIERNIKA 2011
4
S POŁECZNO - REGULACYJNA
KONCEPCJA KULTURY
Definicja kultury
Kultura a
praktyka
społeczna
Dziedziny
kultury
Wyjaśnianie
funkcjonalnogenetyczne
Interpretacja
humanistyczna
Kultura
zestaw sądów normatywnych i
dyrektywalnych regulujących w trybie
subiektywno-racjonalnym praktyki społeczne
SĄDY NORMATYWNE – cel/wartośd – co?
SĄDY DYREKTYWALNE – sposób realizacji – jak?
MAGDALENA GÓRNA, IK UAM
CZYNNOŚCI MOWY. MODELE TEORETYCZNE I ICH ZASTOSOWANIA
POBIEROWO, 14-16 PAŹDZIERNIKA 2011
5
S POŁECZNO - REGULACYJNA
KONCEPCJA KULTURY
Definicja kultury
Kultura a
praktyka
społeczna
Dziedziny
kultury
Wyjaśnianie
funkcjonalnogenetyczne
Interpretacja
humanistyczna
kultura
praktyka społeczna
społeczna świadomośd politycznoprawna
społeczna świadomośd pedagogiczna
instytucjonalna praktyka pedagogiczna
język
praktyka komunikacji językowej
obyczaj
praktyka komunikacji obyczajowej
sztuka
praktyka komunikacji artystycznej
magia
praktyka magiczna
religia
praktyka religijna
filozofia
świecka praktyka światopoglądotwórcza
nauka
społeczna praktyka badawcza
MAGDALENA GÓRNA, IK UAM
praktyka polityczno-prawna
CZYNNOŚCI MOWY. MODELE TEORETYCZNE I ICH ZASTOSOWANIA
POBIEROWO, 14-16 PAŹDZIERNIKA 2011
6
S POŁECZNO - REGULACYJNA
KONCEPCJA KULTURY
Definicja kultury
Kultura a
praktyka
społeczna
Dziedziny
kultury
Wyjaśnianie
funkcjonalnogenetyczne
Interpretacja
humanistyczna
kultura (symboliczna)
praktyka społeczna
społeczna świadomośd politycznoprawna
społeczna świadomośd pedagogiczna
instytucjonalna praktyka pedagogiczna
język
praktyka komunikacji językowej
obyczaj
sztuka
komunikacyjna
sfera kultury
symbolicznej
praktyka polityczno-prawna
praktyka komunikacji obyczajowej
praktyka komunikacji artystycznej
magia
praktyka magiczna
religia
praktyka religijna
filozofia
świecka praktyka światopoglądotwórcza
nauka
społeczna praktyka badawcza
MAGDALENA GÓRNA, IK UAM
CZYNNOŚCI MOWY. MODELE TEORETYCZNE I ICH ZASTOSOWANIA
POBIEROWO, 14-16 PAŹDZIERNIKA 2011
7
S POŁECZNO - REGULACYJNA
KONCEPCJA KULTURY
Definicja kultury
Kultura a
praktyka
społeczna
KULTURA
Dziedziny
kultury
Wyjaśnianie
funkcjonalnogenetyczne
rzeczywistośd myślowa
determinacja
funkcjonalno-genetyczna
PRAKTYKA SPOŁECZNA
czynności
Interpretacja
humanistyczna
MAGDALENA GÓRNA, IK UAM
CZYNNOŚCI MOWY. MODELE TEORETYCZNE I ICH ZASTOSOWANIA
POBIEROWO, 14-16 PAŹDZIERNIKA 2011
8
S POŁECZNO - REGULACYJNA
KONCEPCJA KULTURY
Definicja kultury
Kultura a
praktyka
społeczna
Dziedziny
kultury
Wyjaśnianie
funkcjonalnogenetyczne
KULTURA
determinacja
subiektywno-racjonalna
rzeczywistośd myślowa
determinacja
funkcjonalno-genetyczna
PRAKTYKA SPOŁECZNA
czynności
Interpretacja
humanistyczna
MAGDALENA GÓRNA, IK UAM
CZYNNOŚCI MOWY. MODELE TEORETYCZNE I ICH ZASTOSOWANIA
POBIEROWO, 14-16 PAŹDZIERNIKA 2011
9
Definicja kultury
Kultura a
praktyka
społeczna
Dziedziny
kultury
Wyjaśnianie
funkcjonalnogenetyczne
Interpretacja
humanistyczna
S POŁECZNO - REGULACYJNA
KONCEPCJA KULTURY
Założenie o racjonalności:
Jeśli podmiot znajdujący się w określonej sytuacji i
posiadający określoną wiedzę o tej sytuacji może
podjąd czynności C1, C2…Cn, z których każda,
wedle jego wiedzy, doprowadzi go odpowiednio
do rezultatów R1, R2…Rn, wówczas podmiot ten
uporządkuje rezultaty R1, R2…Rn w porządku
preferencyjnym i podejmie tę czynnośd, której
rezultat otrzyma najwyższą liczbę porządkową
(której rezultat ceni najwyżej).
MAGDALENA GÓRNA, IK UAM
CZYNNOŚCI MOWY. MODELE TEORETYCZNE I ICH ZASTOSOWANIA
POBIEROWO, 14-16 PAŹDZIERNIKA 2011
S POŁECZNO - REGULACYJNA
10
Definicja kultury
Kultura a
praktyka
społeczna
Dziedziny
kultury
Wyjaśnianie
funkcjonalnogenetyczne
KONCEPCJA KULTURY
Założenie o racjonalności:
sytuacja S
C1
C2
C3
R1
R2
R3
porządek
preferencji:
I. R2
II. R3
III. R1
Interpretacja
humanistyczna
MAGDALENA GÓRNA, IK UAM
CZYNNOŚCI MOWY. MODELE TEORETYCZNE I ICH ZASTOSOWANIA
POBIEROWO, 14-16 PAŹDZIERNIKA 2011
S POŁECZNO - REGULACYJNA
11
KONCEPCJA KULTURY
Definicja kultury
Kultura a
praktyka
społeczna
Dziedziny
kultury

Dlaczego Z?

Dlaczego X podjął czynnośd C?

Dlaczego X nadał wytworowi W określone cechy?
Wyjaśnianie
funkcjonalnogenetyczne
Interpretacja
humanistyczna
MAGDALENA GÓRNA, IK UAM
CZYNNOŚCI MOWY. MODELE TEORETYCZNE I ICH ZASTOSOWANIA
POBIEROWO, 14-16 PAŹDZIERNIKA 2011
S POŁECZNO - REGULACYJNA
12
KONCEPCJA KULTURY
Definicja kultury
Kultura a
praktyka
społeczna
Dziedziny
kultury
Wyjaśnianie
funkcjonalnogenetyczne
Interpretacja
humanistyczna


EXPLANANDUM:

Dlaczego X podjął czynnośd C?

Dlaczego X nadał wytworowi W określone cechy?
EXPLANANS:

założenie o racjonalności

opis wiedzy podmiotu

opis porządku preferencji
MAGDALENA GÓRNA, IK UAM
CZYNNOŚCI MOWY. MODELE TEORETYCZNE I ICH ZASTOSOWANIA
POBIEROWO, 14-16 PAŹDZIERNIKA 2011
13
O BYCZAJ W ŚWIETLE SRKK
Wprowadzenie
Praktyka
obyczajowa
Obyczaj jako
dziedzina
kultury
OBYCZAJ
(dziedzina
kultury)
MAGDALENA GÓRNA, IK UAM
społeczna
PRAKTYKA
OBYCZAJOWA
CZYNNOŚCI MOWY. MODELE TEORETYCZNE I ICH ZASTOSOWANIA
POBIEROWO, 14-16 PAŹDZIERNIKA 2011
O BYCZAJ W ŚWIETLE SRKK
14
Wprowadzenie
Praktyka
obyczajowa

Funkcje praktyki obyczajowej:

Funkcja integrująco-różnicująca
Obyczaj jako
dziedzina
kultury
MAGDALENA GÓRNA, IK UAM
CZYNNOŚCI MOWY. MODELE TEORETYCZNE I ICH ZASTOSOWANIA
POBIEROWO, 14-16 PAŹDZIERNIKA 2011
O BYCZAJ W ŚWIETLE SRKK
15
Wprowadzenie
Praktyka
obyczajowa
Obyczaj jako
dziedzina
kultury

Funkcje praktyki obyczajowej:

Funkcja integrująco-różnicująca

Funkcja waloryzacji światopoglądowej
MAGDALENA GÓRNA, IK UAM
CZYNNOŚCI MOWY. MODELE TEORETYCZNE I ICH ZASTOSOWANIA
POBIEROWO, 14-16 PAŹDZIERNIKA 2011
16
S POŁECZNO - REGULACYJNA
KONCEPCJA KULTURY
kultura
praktyka społeczna
społeczna świadomośd politycznoprawna
społeczna świadomośd pedagogiczna
instytucjonalna praktyka pedagogiczna
język
praktyka komunikacji językowej
obyczaj
praktyka komunikacji obyczajowej
sztuka
magia
religia
praktyka polityczno-prawna
światopoglądotwórcza
sfera kultury
symbolicznej
praktyka komunikacji artystycznej
praktyka magiczna
praktyka religijna
filozofia
świecka praktyka światopoglądotwórcza
nauka
społeczna praktyka badawcza
MAGDALENA GÓRNA, IK UAM
CZYNNOŚCI MOWY. MODELE TEORETYCZNE I ICH ZASTOSOWANIA
POBIEROWO, 14-16 PAŹDZIERNIKA 2011
O BYCZAJ W ŚWIETLE SRKK
17
Wprowadzenie
Praktyka
obyczajowa
Obyczaj jako
dziedzina
kultury

Komunikacyjne ujęcie obyczaju:

Co się komunikuje?

Komunikowanie realizacji wartości obowiązującej
w danej grupie społecznej

Komunikowanie przynależności do danej grupy
społecznej
MAGDALENA GÓRNA, IK UAM
CZYNNOŚCI MOWY. MODELE TEORETYCZNE I ICH ZASTOSOWANIA
POBIEROWO, 14-16 PAŹDZIERNIKA 2011
O BYCZAJ W ŚWIETLE SRKK
18
Wprowadzenie
Praktyka
obyczajowa

Komunikacyjne ujęcie obyczaju:

Obyczaj jako
dziedzina
kultury

Co się komunikuje?

Komunikowanie realizacji wartości obowiązującej w
danej grupie społecznej

Komunikowanie przynależności do danej grupy
społecznej
Jak się komunikuje?

oznakowo (symptomowo)  manifestowanie
określonego stanu rzeczy

znakowo  podawanie do wiadomości określonego
stanu rzeczy
MAGDALENA GÓRNA, IK UAM
CZYNNOŚCI MOWY. MODELE TEORETYCZNE I ICH ZASTOSOWANIA
POBIEROWO, 14-16 PAŹDZIERNIKA 2011
19
O BYCZAJ W ŚWIETLE SRKK
Wprowadzenie
Praktyka
obyczajowa
Obyczaj jako
dziedzina
kultury
OBYCZAJ = ZESPÓŁ SĄDÓW

normatywnych – ustalających efekty
komunikowania obyczajowego jako wartości

dyrektywalnych – wyznaczających działania
wiodące do realizacji owych wartości
powszechnie akceptowanych lub respektowanych
MAGDALENA GÓRNA, IK UAM
CZYNNOŚCI MOWY. MODELE TEORETYCZNE I ICH ZASTOSOWANIA
POBIEROWO, 14-16 PAŹDZIERNIKA 2011
A KTY MOWY
20
Bezpośrednie
akty mowy
Pośrednie akty
mowy
– PRZYKŁAD ANALIZY
(A1) musi istnied uznana procedura konwencjonalna, posiadająca pewien
konwencjonalny skutek. Procedura ta musi obejmowad wypowiadanie pewnych
słów przez pewne osoby w pewnych okolicznościach, przy czym
(A2) poszczególne osoby i okoliczności w danym przypadku muszą byd odpowiednie dla
powołania konkretnej procedury jaka została powołana
(B1) wszyscy uczestnicy muszą przeprowadzid daną procedurę zarówno poprawnie, jak
też
(B2) w zupełności
(C1) kiedy, co zdarza się często, dana procedura jest przeznaczona do użytku dla osób
mających pewne myśli i uczucia, lub do wszczynania, jako następstwa, pewnego
postępowania jakiegoś uczestnika, wtedy osoba uczestnicząca, a więc powołująca
daną procedurę, musi faktycznie mied owe myśli i żywid te uczucia, a intencją
uczestników musi byd postępowanie w dany sposób, a ponadto
(C2) rzeczywiście muszą w następstwie postępowad w ten sposób.
MAGDALENA GÓRNA, IK UAM
CZYNNOŚCI MOWY. MODELE TEORETYCZNE I ICH ZASTOSOWANIA
POBIEROWO, 14-16 PAŹDZIERNIKA 2011
A KTY MOWY
21
Bezpośrednie
akty mowy
– PRZYKŁAD ANALIZY
Czy mógłbyś mi podad sól?
Dlaczego x postawił takie pytanie (w takiej formie)?
Pośrednie akty
mowy
Cel: posolid potrawę
Preferowany rezultat:
otrzymanie soli
C3
C1
„Podaj sól”
MAGDALENA GÓRNA, IK UAM
C2
„Czy mógłbyś mi
podad sól”
„Czy nie
przeszkodziłbym ci
nadmiernie w
konsumowaniu
posiłku, gdybym
poprosił cię uniżenie o
podanie mi pojemnika
z solą?”
C4…Cn
CZYNNOŚCI MOWY. MODELE TEORETYCZNE I ICH ZASTOSOWANIA
POBIEROWO, 14-16 PAŹDZIERNIKA 2011
A KTY MOWY
22
Bezpośrednie
akty mowy
– PRZYKŁAD ANALIZY
A: pomógłbyś mi posprzątad zanim wyjdziesz?
B: jest już późno
Pośrednie akty
mowy
Dlaczego x postawił takie pytanie (w takiej formie)?
Dlaczego x udzielił takiej odpowiedzi (w takiej formie)?
Preferowany rezultat:
odmówienie pomocy
MAGDALENA GÓRNA, IK UAM
C1
C2
Odmówid wprost
Odmówid pośrednio
CZYNNOŚCI MOWY. MODELE TEORETYCZNE I ICH ZASTOSOWANIA
POBIEROWO, 14-16 PAŹDZIERNIKA 2011
B IBLIOGRAFIA
23

Austin, J. L., Mówienie i poznawanie. Rozprawy i wykłady filozoficzne,
PWN, 1993

Grad, J., Obyczaj a moralnośd. Próba metodologicznego uporządkowania
badao dotychczasowych, Wydawnictwo UAM, 1993

Kmita, J., Kultura i poznanie, PWN, 1985

Kmita, J., O kulturze symbolicznej, Wydawnictwa Centralnego Ośrodka
Metodyki Upowszechniania Kultury, 1982

Kmita, J., Wykłady z logiki i metodologii nauk dla studentów wydziałów
humanistycznych, PWN, 1977

Searle, J., Czynności mowy, Pax, 1987

Strawson, P. F., Intention and Convention in Speech Acts,
The Philosophical Review, 1964, 73, 439-460
MAGDALENA GÓRNA, IK UAM
CZYNNOŚCI MOWY. MODELE TEORETYCZNE I ICH ZASTOSOWANIA
POBIEROWO, 14-16 PAŹDZIERNIKA 2011