Raport 2007-2008 20 Mozgala, Murzynski

R APORT
2007-2008
t
tom
1
A-1, A-2, A-8
R APORT
2007-2008
•
tom
1
Warszawa 2012
3
R A P O R T
2 0 0 7 - 2 0 0 8
(
1
)
RAPORT 2007-2008
•
tom 1
Warszawa 2012
Redaktor
prof. dr hab. Sławomir Kadrow
[email protected]
Komitet Redakcyjny
prof. dr hab. Zbigniew Bukowski
prof. dr hab. Bogusław Gediga
prof. dr hab. Aleksander Kośko
prof. dr hab. Janusz Kruk
Redakcja
Narodowy Instytut Dziedzictwa
ul. Szeroki Dunaj 5, 00-255 Warszawa
[email protected]
Tom recenzowali
prof. dr hab. Jerzy Libera
prof. dr hab. Andrzej Rozwałka
Sekretarze redakcji
Michał Bugaj, Zbigniew Misiuk, Jakub Wrzosek
Redakcja językowa
Laura Bakalarska, Tadeusz Sadowski,
Michał Bugaj, Zbigniew Misiuk, Jakub Wrzosek
Projekt graficzny i redakcja techniczna
Piotr Berezowski
Opracowanie graficzno-techniczne
Indingo S.C.
© Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2012
Zdjęcia na okładce
przód – fot. I. Dolata-Daszkiewicz (Domasław, stan. 10-12, gm. Kobierzyce, woj. dolnośląskie,
fot. z Archiwum IAiE PAN, Wrocław)
tył – fot. S. Gronek (Bodzia, stan. 1, gm. Lubanie, woj. kujawsko-pomorskie,
fot. z Archiwum IAiE PAN, Poznań)
ISBN 978-83-63260-10-1
Druk ProPrint
Nakład 500 egz.
4
A-1, A-2, A-8
Spis treści
8
9
Od redakcji
From the Editors
A-1, A-2, A-8
Iwona Sobkowiak-Tabaka, Jacek Kabaciński
11
Ratownicze badania wykopaliskowe Zespołu Archeologicznych Badań Ratowniczych przy Ośrodku Studiów Pradziejowych i Średniowiecznych Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w latach 2007-2008 na trasach budowy autostrad
40
Rescue excavation research conducted by the Team for Rescue Archaeological Research of the Centre for Prehistoric and Medieval Research of the Institute for Archaeology and Ethnology of the Polish Academy of Sciences (PAN) in motorway construction routes in years 2007-2008
A-1
Błażej Muzolf, Piotr Kittel, Przemysław Muzolf
43
Sprawozdanie z prac badawczych na wielokulturowym kompleksie osadniczym w miejscowości Smólsk, stanowisko 2/10, gm. Włocławek, woj. kujawsko–pomorskie
64
Report on research work in a multicultural settlement complex in Smólsk, site 2/10, Włocławek commune, kujawsko-pomorskie voivodeship
Wojciech Siciński, Dominik Płaza, Piotr Papiernik
65 Sprawozdanie z badań archeologicznych w miejscowości Kruszyn, stanowisko 10,
gm. Włocławek, woj. kujawsko-pomorskie, w 2008 roku
84
Report on archaeological research in Kruszyn, site 10, Włocławek commune, kujawsko-pomorskie voivodeship, carried out in 2008
Ireneusz Marchelak, Anna Nierychlewska, Iwona Nowak
85
Badania ratownicze na stanowisku 3 w Ludwinowie, gm. Włocławek, woj. kujawsko-
-pomorskie, w latach 2007-2008
108
Rescue research at the site 3 in Ludwinowo, Włocławek commune, kujawsko-pomorskie voivodeship, carried out in 2007-2008
Rafał Brzejszczak, Anna Wybrzak
109 Sprawozdanie z badań ratowniczych na stanowisku 2 i 2A w Łękach Majątku, gm. Krzyżanów, woj. łódzkie, przeprowadzonych w 2008 roku
121
Report on rescue research at the site 2 and 2A in Łęki Majątek, Krzyżanów commune, łódzkie voivodeship, carried out in 2008. Raport 2007-2008
Marcin Bohr, Teresa Dobrakowska, Mariusz Dobrakowski
123 Osada kultury łużyckiej na stanowisku Wyrazów 1, gm. Blachownia, woj. śląskie
137
The settlement of the Lusatian culture at the Wyrazów site 1, Blachownia commune, śląskie voivodeship
Marcin Bohr, Teresa Dobrakowska, Mariusz Dobrakowski
139 Osady kultur łużyckiej i przeworskiej na stanowisku Ligota Woźnicka 1, gm. Woźniki, woj. śląskie
162
Settlements of the Lusatian culture and the Przeworsk culture at the Ligota Woźnicka site 1, Woźniki commune,
śląskie voivodeship
5
R A P O R T
2 0 0 7 - 2 0 0 8
(
1
)
Marcin Bohr, Teresa Dobrakowska, Mariusz Dobrakowski
163 Badania na osadzie kultury łużyckiej w Wieszowie, stanowisko 8, gm. Zbrosławice, woj. śląskie
181
Research on the settlement of the Lusatian culture in Wieszowa, site 8, Zbrosławice commune, śląskie voivodeship
A-2
Lucyna Domańska, Seweryn Rzepecki, Przemysław Makarowicz, Jacek Górski, Adam Wawrusiewicz, Łukasz Solecki, Karolina Kot, Magdalena Piotrowska, Maciej Ficyk, Marcin Wąs
183 Wyniki ratowniczych badań wykopaliskowych przeprowadzonych w latach 2005-2008 na stanowisku Polesie 1, gm. Łyszkowice, woj. łódzkie
214
Results of rescue excavation research carried out in years 2005-2008 at the Polesie site 1, Łyszkowice commune, łódzkie voivodeship
Justyn Skowron, Piotr Świątkiewicz
217 Wyniki badań wykopaliskowych wykonanych w 2008 roku w Zajrzewie, stanowisko 1, gm. Dmosin, woj. łódzkie
236 Results of excavation research carried out in 2008 in Zajrzew, site 1, Dmosin commune, łódzkie voivodeship
Piotr Świątkiewicz, Paweł Zawilski
237 Wyniki badań archeologicznych przeprowadzonych w 2008 roku we Wrzeczku, stanowisko 1,
gm. Łyszkowice, woj. łódzkie
253
Results of archaeological research carried out in 2008 in Wrzeczko, site 1, Łyszkowice commune, łódzkie voivodeship
A-4
Monika Marciniak, Artur Stanisławski
255 Badania archeologiczne na trasie budowy autostrady A-4 na stanowisku Sadków 3, gm. Kąty Wrocławskie, woj. dolnośląskie, w latach 2005-2009
278 Archaeological research on the A-4 motorway construction route at the Sadków site 3, Kąty Wrocławskie commune, dolnośląskie voivodeship, in 2005-2009
Justyna Kolenda, Krystian Chrzan
281 Wczesnośredniowieczna osada na stanowisku 3 w Sadkowie, gm. Kąty Wrocławskie, woj. dolnośląskie. Badania na trasie budowy autostrady A-4 w latach 2005-2009
300 The early medieval settlement at the site 3 in Sadków, Kąty Wrocławskie commune, dolnośląskie voivodeship. Research on the A-4 motorway construction route in 2005-2009
Paweł Jarosz, Anita Szczepanek, Marcin Wołoszyn
303 Ratownicze badania wykopaliskowe na stanowiskach 6 i 8 w Zakrzowcu, gm. Niepołomice, woj. małopolskie, w 2007 roku
320 Rescue excavation research at sites 6 and 8 in Zakrzowiec, Niepołomice commune, małopolskie voivodeship in 2007
Przemysław Dulęba, Jerzy Okoński , Marcin M. Przybyła, Magdalena Suchorska-Rola
321 Ostatnie sezony badań na terenie kompleksu stanowisk Zagórze 2 – Staniątki 26, gm. Niepołomice, woj. małopolskie
341
Last seasons of research in the territory of the complex of Zagórze 2 – Staniątki 26 sites, Niepołomice commune, małopolskie voivodeship
Jerzy Okoński
343 Badania na stanowisku 3 w Żyrakowie, gm. loco, pow. dębicki, woj. podkarpackie, w latach 2007-2008
365
Research at the site 3 in Żyraków, loco commune, Dębica county, podkarpackie voivodeship, in 2007 and 2008
A-8
6
Mirosław Furmanek, Mirosław Masojć, Jerzy Piekalski
367 Wyniki badań ratowniczych prowadzonych przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego w związku z budową Autostradowej Obwodnicy Wrocławia
393
Results of rescue research conducted by the Institute of Archaeology of the University of Wrocław in connection with the construction of the Motorway Ring-Road of Wrocław
A-1, A-2, A-8
Leszek Żygadło
395 Nowa Wieś Wrocławska 13 – badania osady z młodszego okresu przedrzymskiego na obwodnicy Wrocławia
409 Nowa Wieś Wrocławska 13 – research on a settlement from the late pre-Roman period on the ring-road of Wrocław
Bogusław Gediga
411 Ratownicze badania wykopaliskowe na stanowiskach 10, 11, 12 w Domasławiu, gm. Kobierzyce na Dolnym Śląsku, w latach 2006-2008
419
Rescue excavation research at sites 10, 11 and 12 in Domasław, Kobierzyce commune, dolnośląskie voivodeship, in years 2006-2008
Marta Mozgała, Tomasz Murzyński
421 Osadnictwo neolityczne na stanowiskach Domasław 10, 11, 12, gm. Kobierzyce
428 Neolithic settlement at sites 10, 11 and 12 in Domasław, Kobierzyce commune
Aneta Buchner
429 Kompleks osadowy ludności kultury unietyckiej z wczesnej epoki brązu na stanowisku Domasław 10, 11, 12, gm. Kobierzyce
443 The settlement complex of the population of the Únětice culture from the Early Bronze Age at the Domasław site 10, 11, 12, Kobierzyce commune
Marek Anioła, Krzysztof Nowaczyk, Lubomiła Nowaczyk, Agnieszka Zarzycka
445 Cmentarzysko ludności kultury łużyckiej z epoki brązu na stanowiskach Chrzanów 4 oraz Domasław 10-12, gm. Kobierzyce, woj. dolnośląskie
460 A graveyard of the population of the Lusatian culture dating back to the Bronze Age at the Chrzanów site 4 and the Domasław site 10-12, Kobierzyce commune, dolnośląskie voivodeship
Anna Józefowska, Dagmara Łaciak
463 Cmentarzysko ludności kultury łużyckiej z wczesnej epoki żelaza na stanowisku Domasław 10-12, gm. Kobierzyce
482 The graveyard of the population of the Lusatian culture from the Early Iron Age at the Domasław site 10-12, Kobierzyce commune
Leszek Żygadło, Lidia Kamyszek, Monika Marciniak, Grzegorz Suchan
483 Osadnictwo kultury lateńskiej i kultury przeworskiej na stanowisku 10-12 w Domasławiu, gm. Kobierzyce, woj. dolnośląskie
507 Settlements of the La Tène culture and the Przeworsk culture at the site 10-12 in Domasław, Kobierzyce commune, dolnośląskie voivodeship
S-7
Małgorzata Byrska-Fudali, Marcin M. Przybyła
509 Badania ratownicze na stanowisku 2 w Modlniczce, gm. Wielka Wieś
550
Rescue research at site 2 in Modlniczka, Wielka Wieś commune
Paweł Jarosz, Ewa Włodarczak, Piotr Włodarczak
555 Ratownicze badania autostradowe w dolinie Wisły – Kraków-Bieżanów, stanowisko 33
575
Motorway-related archaeological rescue works in the Vistula Valley – Kraków-Bieżanów, site 33
DK-19
Sylwester Czopek, Dariusz Niemasik, Wojciech Pasterkiewicz
577 Wstępne wyniki badań wykopaliskowych przeprowadzonych na stanowisku 117 w Rzeszowie zlokalizowanym na obwodnicy miasta
593
Preliminary results of excavation research carried out at the site 117 in Rzeszów located on the city ring-road
595 Pamięci Jerzego Okońskiego (1958-2012)
596 In memory of Jerzy Okoński (1958-2012)
7
A-8
raport 2007-2008 (1). Warszawa 2012, 421-428
isbn 978-83-63260-10-1
Marta Mozgała*, Tomasz Murzyński**
Osadnictwo neolityczne na stanowiskach
Domasław 10, 11, 12, gm. Kobierzyce
Abstract
Mozgała M., Murzyński T. 2012. Neolithic settlement at sites 10, 11 and 12 in Domasław, Kobierzyce commune. Raport 2007-2008 (1). Warszawa, 421-428.
Research carried out at multicultural sites 10, 11 and 12 in Domasław (AZP 82-28/89, 90, 91), Kobierzyce commune, dolnośląskie voivodeship,
led to the discovery of many remains of Neolithic settlement. Traces of activity of Neolithic societies were concentrated mainly in the northeastern and eastern part of the examined area. Among them it is particularly worth mentioning a unique graveyard of the Jordanów culture
consisting of 25 grave objects and remains of the settlement of the Globular Amphora culture. The numerous monuments that were discovered
in these complexes provide much valuable information on the functioning of societies of the Late Stone Age.
Keywords: Neolithic period, Jordanów culture, graveyard, Globular Amphora culture, settlement
R
atownicze badania archeologiczne na wielokulturowych stanowiskach Domasław 10, 11, 12 (AZP 8228/89, 90, 91), gm. Kobierzyce, woj. dolnośląskie, zostały przeprowadzone przez Zespół Badań Ratowniczych
Instytutu Archeologii i Etnologii PAN Oddział we
Wrocławiu pod merytoryczną opieką prof. dra hab.
Bogusława Gedigi na zlecenie Generalnej Dyrekcji Dróg
Krajowych i Autostrad. Zainicjowane zostały w 2006
roku i kontynuowane w kolejnych sezonach badawczych
w 2007 i 2008 roku. Dostarczyły one licznych znalezisk
związanych z młodszą epoką kamienia. Relikty osadnictwa neolitycznego stanowią obiekty osadowe oraz sepulkralne z bogatym inwentarzem zabytków ruchomych
w postaci całych naczyń oraz ich fragmentów, a także
przedmiotów wykonanych z innych surowców. Ponadto
spora część materiału ceramicznego znajdowała się na
złożu wtórnym w wypełniskach późniejszych obiektów,
a także w warstwie kulturowej.
Większość neolitycznych obiektów nieruchomych
koncentrowała się w północno-wschodniej i wschodniej części stanowiska, tuż przy granicy przebadanego
obszaru. Rozpościerały się one na stoku niewielkiego
wyniesienia otoczonego od strony północno-wschodniej i południowej dolinami bezimiennych cieków
wodnych (por. B. Gediga w tym tomie).
Na podstawie materiałów zabytkowych można
stwierdzić, że w okresie młodszej epoki kamienia teren
ten zasiedlony był sześciokrotnie. Najstarsze ślady pobytu społeczności neolitycznych należy łączyć z kulturą
ceramiki wstęgowej rytej. Z warstwy kulturowej oraz
zasypisk młodszych jam pochodzą pojedyncze ułamki
ceramiki tej kultury. Brak cech diagnostycznych uniemożliwia rekonstrukcję form naczyń oraz określenie jej
dokładnej fazy rozwojowej.
Drugi etap zasiedlenia stanowiska w okresie neolitu stanowi cmentarzysko kultury jordanowskiej.
Rozpoznano 25 grobów z których 24 tworzy wyraźnie
wydzielające się skupisko na przestrzeni około 8 arów
w północno-wschodniej części przebadanego obszaru
(Ryc. 1). Jamy grobowe charakteryzowały się w rzucie
poziomym kształtem owalnym, trapezowatym lub prostokątnym z zaokrąglonymi narożnikami. Zorientowane
* e-mail: [email protected]
** e-mail: [email protected]
421
R A P O R T
2 0 0 7 - 2 0 0 8
(
1
)
Ryc. 1. Domasław, stan. 10-12,
gm. Kobierzyce, woj. dolnośląskie.
Plan rozmieszczenia obiektów
grobowych kultury jordanowskiej
(rys. D. Bobak)
Fig. 1. Domasław, sites 10-12,
Kobierzyce commune,
dolnośląskie voivodeship. The
layout plan of grave objects of
the Jordanów culture (drawing
by D. Bobak)
zostały wzdłuż osi północ-południe z niewielkimi od
niej odchyleniami. Ich wymiary wahały się w granicach
1,0-2,5 m. Rozmieszczenie grobów oraz ich orientacja
wykazują dużą regularność. Układają się one w rzędy,
a odległości między nimi są do siebie zbliżone i wynoszą od 0,7 do 3,0 m. Jedynym wyjątkiem jest pojedynczy
pochówek (grób 7142) zlokalizowany na arach 16B/17B.
Położony jest on w odległości 84 m na południe od pozostałych obiektów grobowych. Ze względu na duży dystans od nekropolii należy traktować go jako pochówek
odosobniony. Na obrzeżach części przydennych większości grobów zaobserwowano mocno czytelne ciemne
smugi o zarysie prostokątnym, otaczające szkielet zmarłego. Miąższość zachowanych śladów wynosi około 25
cm. Można przypuszczać, iż są to pozostałości po dodatkowych konstrukcjach drewnianych znajdujących się
wewnątrz grobów wzmacnianych czasami kamieniami.
Dodatkowo w 5 obiektach zaobserwowano fragmenty
obstawy kamiennej otaczającej szkielet, którą tworzyły
otoczaki o wymiarach od 5 do 20 cm.
W przypadku 15 grobów udało się zarejestrować
układ zmarłych. Były to pochówki z prawie kompletnymi szkieletami (8 obiektów), ułożonymi w sposób
anatomiczny, lub ich pozostałościami o czytelnym układzie. Ciała ułożone zostały w przybliżeniu wzdłuż osi
północ-południe, głową skierowane na południe, a twarzą na wschód lub zachód. Zmarli leżeli w pozycji skurczonej na boku prawym lub lewym, z rękami zgiętymi
w łokciach oraz nogami zgiętymi w kolanach.
Zbiór zabytków ruchomych pochodzących z grobów jest bardzo bogaty i urozmaicony. Obejmuje ceramikę, wyroby kościane, miedziane, kamienne, krze-
Ryc. 2. Domasław, stan. 10-12,
gm. Kobierzyce, woj. dolnośląskie.
Wybór ceramiki kultury
jordanowskiej (fot. I. DolataDaszkiewicz)
Fig. 2. Domasław, sites 10-12,
Kobierzyce commune,
dolnośląskie voivodeship.
A selection of ceramic ware of the
Jordanów culture (photo by
I. Dolata-Daszkiewicz)
422
A-8
Ryc. 3. Domasław, stan. 10-12, gm. Kobierzyce,
woj. dolnośląskie. Grób 12867 (fot. A. Woźniak)
Fig. 3. Domasław, sites 10-12, Kobierzyce commune,
dolnośląskie voivodeship. The grave 12867 (photo by
A. Woźniak)
mienne oraz wyroby z muszli. Ceramika grobowa pod
względem technologicznym i stylistycznym stanowi
prawie jednolity zespół. Jej najbliższe analogie znane
są wśród materiałów z innych dolnośląskich stanowisk
kultury jordanowskiej (Seger 1906; Noworyta 1986).
Dominują cienkościenne dzbany dwuuche oraz pucharki na pustej nóżce (Ryc. 2). Na uwagę zasługuje
jednak fakt, że w inwentarzu grobowym znalazły się
również formy naczyń dotychczas nie znane ze stanowisk tej kultury. W grobach stwierdzono np. obecność
małych amforek, które swym kształtem zbliżone są do
naczyń kultury Bodrogkeresztur, czyli tzw. mleczników
(Bognár-Kutzián 1963). Nietypowa jest również forma
naczynia z grobu 12894, która posiada płaskie dno i lekko rozchylające się do 2/3 wysokości ścianki z zachylonym do wewnątrz wylewem zaopatrzonym w cztery wyciągnięte ku górze guzki (Ryc. 2).
Obok ceramiki do znaczących elementów wyposażenia grobowego należy różnorodna biżuteria. Na
jordanowskim cmentarzysku w Domasławiu odnotowano bardzo bogaty zbiór ozdób miedzianych.
Reprezentowany jest on przez bransolety wykonane
z miedzianej taśmy lub drutu, rurkowate i spiralne paciorki, zawieszki binoklowate, pierścionki oraz naszyjniki złożone z kilku miedzianych prostokątnych zawieszek
ze zwiniętym końcem. Te ostatnie tworzą największą
dotychczas znaną kolekcję kolii w Europie Środkowej.
W grobie 12867 (Ryc. 3), który zawierał szkielet
zmarłego ułożony na lewym boku, znaleziono pas biodrowy wykonany z drobnych paciorków z muszli, analogiczny do znalezionego na Kujawach w Kruszy Zamkowej stanowisko 3, grób 392 (Bednarczyk et al. 1980).
Przed twarzą znajdował się dzban dwuuchy oraz okazały puchar na pustej nóżce, we wnętrzu którego leżały szczątki kostne zwierzęcia. Dodatkowo przy głowie
ułożono szydło kościane. Inne warte uwagi przedmioty
zdeponowane w grobie to dwie miedziane zawieszki
binoklowate stanowiące najprawdopodobniej ozdobę
głowy oraz naszyjnik wykonany z miedzianych blach
(Ryc. 4).
W kilku obiektach grobowych odnotowano również bardzo bogaty zbiór zabytków krzemiennych.
Inwentarz form składał się m.in. z licznych półtylczaków, rylców, drapaczy, mikrolitów (trapezy) oraz wiórów. Ich koncentracje wystąpiły w różnych partiach jam
grobowych. Lokalizacja oraz obecne na nich mikroślady pozwalają stwierdzić rodzaj wykonywanych nimi
czynności (Kufel 2011).
Na wyposażenie grobów jordanowskich składały się
również topory T-kształtne wykonane z poroża, szydła
kościane oraz narzędzia kamienne (siekierka, toporki,
motyki) i narzędzia miedziane (dłuto, siekierki).
Kolejne ślady osadnictwa neolitycznego są bardzo nikłe. Wiążą się z obecnością ludności kultury pucharów lejkowatych i reprezentowane są przez
423
R A P O R T
2 0 0 7 - 2 0 0 8
(
1
)
Ryc. 4. Domasław, stan. 10-12, gm. Kobierzyce,
woj. dolnośląskie. Wyposażenie grobu 12867 (rys. N. Lenkow)
Fig. 4. Domasław, sites 10-12, Kobierzyce commune,
dolnośląskie voivodeship. Burial assemblage from the grave
12867 (drawing by N. Lenkow)
materiał zabytkowy w postaci kilkunastu fragmentów
ceramiki. Pochodzą one z obiektów łączonych z kulturą amfor kulistych oraz jam związanych z młodszym
osadnictwem. Zasiedlanie tych samych miejsc przez
społeczności obu kultur neolitycznych znane jest z licznych stanowisk dolnośląskich (por. Nowaczyk 2006,
Kulczycka-Leciejewiczowa, Noworyta 2009).
424
Ten niewielki zbiór ceramiki naczyniowej jest mocno rozdrobniony i mało charakterystyczny. Wszystkie
fragmenty wykonane zostały z gliny z domieszką piasku
oraz tłuczki ceramicznej. Ze względu na ich wielkość
nie można jednoznacznie określić form naczyń ani dokładnej chronologii.
Kolejną uchwytną w materiale zabytkowym fazę zasiedlenia stanowiska można przypisać osadnictwu kultury amfor kulistych (dalej: KAK). Koncentruje się ono
przede wszystkim we wschodniej jego części. Z pobytem
A-8
tej ludności wiązać można około 70 obiektów nieruchomych. Niektóre z nich tworzyły wyraźnie wydzielające
się skupiska stanowiace najprawdopodobniej pozostałości odrębnych gospodarstw. W skład takiego zespołu
wchodziły większe jamy (5763, 7136, 7200, 9045) będące śladami trwałej zabudowy mieszkalnej (Ryc. 5:1)
oraz obiekty o charakterze gospodarczym i piwnicznym.
Funkcję magazynową pełniła np. jama 5378 o okrągłym
zarysie i doniczkowatym przekroju (Ryc. 5:2) oraz
obiekt 9066, który został wyróżniony w krańcu południowo-zachodnim jamy 7200. W wypełnisku tego
ostatniego wystąpiły dwa zniszczone naczynia, służące
najprawdopodobniej do przechowywania żywności
(Ryc. 6:4, 5). Podobnie prezentują się inne pozostałości
Ryc. 5. Domasław, stan. 10-12, gm. Kobierzyce,
woj. dolnośląskie: (1) obiekt 7136; (2) obiekt 5378;
(3) obiekt 1578; (4) obiekt 8479 (rys. T. Murzyński)
Fig. 5. Domasław, sites 10-12, Kobierzyce commune,
dolnośląskie voivodeship: (1) object 7186; (2) object 5378;
(3) object 1578; (4) object 8479 (drawing by T. Murzyński)
zabudowy mieszkalnej znane z terenu Dolnego Śląska
np. obiekt 11 z Chociwela (Cholewa 1998, 149) i obiekt
1 z Wierzchowic (Cholewa 1997, 137).
Inwentarz ceramiczny pozyskany w trakcie eksploracji jest mocno rozdrobniony. Jego fragmentaryczny
charakter tylko w kilku przypadkach umożliwia zrekonstruowanie form. W zbiorze dominują naczynia wykonane z gliny schudzonej dużą i średnią ilością grubego
i średniego tłucznia mineralnego. W przypadku naczynia z obiektu 9035 widoczne są ślady naprawy (Ryc. 6:1).
425
R A P O R T
2 0 0 7 - 2 0 0 8
(
1
)
Ryc. 6. Domasław, stan. 10-12, gm. Kobierzyce, woj. dolnośląskie. Wybór ceramiki naczyniowej kultury amfor kulistych: (1-3)
obiekt 9035; (4-5) obiekt 9066; (6) obiekt 5378; (7-9) obiekt 7200 (rys. N. Lenkow)
Fig. 6. Domasław, sites 10-12, Kobierzyce commune, dolnośląskie voivodeship. A choice of ceramic vessels of the Globular
Amphora culture: (1-3) object 9035; (4-5) object 9066; (6) object 5378; (7-9) object 7200 (drawing by N. Lenkow)
426
A-8
Ryc. 7. Domasław, stan. 10-12, gm. Kobierzyce,
woj. dolnośląskie. Naczynia z obiektów 1578 i 8479
(rys. N. Lenkow)
Fig. 7. Domasław, sites 10-12, Kobierzyce commune,
dolnośląskie voivodeship. Vessels from objects 1578 and
8479 (drawing by N. Lenkow)
W asortymencie form wyróżnić można naczynia amforowate, wazy, naczynia garnkowate. Ornamentowane są
one szrafurowanymi wiszącymi trójkątami wykonanymi odciskami sznura oraz pionowymi rombami wypełnionymi kratką. Ozdobny charakter mają również elementy plastyczne w postaci szczypanych guzków, często
umieszczanych u nasady szyjki i górnej partii brzuśca,
a także rzędy dołków odciśniętych stemplem lub zwielokrotnione rzędy nakłuć (Ryc. 6:4, 5, 7-9). Występują
również okazy niezdobione. Bogata ornamentyka oraz
formy pozwalają łączyć zespół z Domasławia z młodszą
fazą KAK (Wojciechowski 1970, 83).
Na stanowiskach Domasław 10, 11, 12 zidentyfikowano także relikty osadnictwa ludności kultury ceramiki sznurowej (dalej: KCSZ). Ze śladami jej aktywności wiąże się kilka ułamków naczyń zlokalizowanych
w wypełniskach jam łączonych z młodszymi etapami
użytkowania stanowiska oraz obiekt 1578 (Ryc. 5:3), zarejestrowany na arze 35V/36V, z którego pochodzi pucharek doniczkowaty z wychylonym, zgrubiałym brzegiem. Zdobiony jest on odciskami sznura w układzie
poziomym i krokwiowym (Ryc. 7:1). Tego typu naczynia występują powszechnie w inwentarzach KCSZ i stanowią bardzo częsty element wyposażenia grobowego.
Puchary doniczkowate znane są z niemal całego obszaru występowania tej kultury i łączone są z jej schyłkową
fazą rozwojową (Machnik 1979, 404).
Ostatni, bardzo słabo wydzielający się etap zasiedlenia na stanowiskach Domasław 10, 11, 12, wyznacza
osadnictwo kultury pucharów dzwonowatych. Z pobytem tych pastersko-hodowlanych społeczności należy
łączyć obiekt 8479 zlokalizowany na arze 41I (Ryc. 5:4).
W jamie o zarysie zbliżonym do okręgu z trapezowatym
przekrojem poprzecznym i pofałdowanym dnie o niewielkich rozmiarach (0,76 m × 0,24 m) znajdował się
nieduży uchaty kubek (Ryc. 7:2). Naczynie wykonane
zostało z gliny z dużą ilością domieszki drobnoziarnistego piasku. Nawiązuje ono ściśle do form znanych
z terenu Dolnego Śląska i reprezentuje typ 1 wyróżniony przez Wojciechowskiego (1972, 47).
Przeprowadzone badania ratownicze na stanowiskach 10, 11, 12 w Domasławiu przyniosły odkrycie licznych pozostałości osadnictwa związanego ze społecznościami neolitycznymi od czasów pierwszych rolników
aż po mobilne pasterskie społeczności kultury ceramiki sznurowej oraz kultury pucharów dzwonowatych.
Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje unikatowe
na skalę europejską cmentarzysko kultury jordanowskiej. Odkryte na nim bogate i różnorodne wyposażenie grobowe stanowi podstawę do dalszych badań oraz
przyczynek do dyskusji nad jej złożoną problematyką.
Wyjątkowy charakter mają również ślady osadnictwa kultury amfor kulistych. Dotychczas z obszaru
Dolnego Śląska znanych jest niewiele stanowisk tej społeczności, na których odkryto pozostałości trwałej zabudowy mieszkalnej (Kulczycka-Leciejewiczowa 1993,
140). Relikty te mają istotne znaczenie w badaniach nad
budownictwem oraz wewnętrzna organizacja osiedli tej
ludności.
427
R A P O R T
2 0 0 7 - 2 0 0 8
(
1
)
Bibliografia
Bednarczyk J., Czerniak L., Kośko A. 1980. Z badań nad zespołem osadniczym ludności z kręgu kultury ceramiki
wstęgowej w Kruszy Zamkowej, stan. 3, woj. Bydgoszcz.
Sprawozdania Archeologiczne 32, 55-83.
Bognár-Kutzián I. 1963. The Copper Age cemetery of Tiszapolgár-Basatanya. (= Archaeologia Hungarica 42). Budapest.
Cholewa P. 1997. Badania osady kultury amfor kulistych
w Wierzchowicach, stan. 9, woj. Legnickie w 1996 roku.
Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 39, 133-142.
Cholewa P. 1998. Osady neolityczne na stanowisku nr 1
w Chociwelu, gm. Strzelin. Studia Archeologiczne 30, 81-168.
Kufel B. 2011. Analiza mikroskopowa wyrobów krzemiennych
z grobów kultury jordanowskiej odkrytych na stanowisku
10/11/12 w Domasławiu, pow. wrocławski (maszynopis w archiwum IAE PAN we Wrocławiu). Wrocław.
Machnik J. 1979. Plemiona kultury pucharów dzwonowatych.
W: W. Hensel, T. Wiślański (red.), Prahistoria ziem polskich
2. Neolit. Wrocław, 413-419.
Nowaczyk K. 2006. Sprawozdanie z badań wykopaliskowych przeprowadzonych na stanowisku Nowa Wieś
Wrocławska 4, gm. Kąty Wrocławskie, woj. dolnośląskie
w latach 2002-2003. W: Z. Bukowski, M. Gierlach (red.),
Raport 2003-2004. Wstępne wyniki konserwatorskich badań
archeologicznych w strefie budowy autostrady w Polsce za
lata 2003-2004 (= Zeszyty Ośrodka Ochrony Dziedzictwa
Archeologicznego (d. Zeszyty ORBA). Seria B: Materiały
Archeologiczne). Warszawa, 219-244.
Noworyta E. 1986. Osada grupy jordanowskiej z Tyńca Małego,
gm. Kobierzyce. Silesia Antiqua 28, 7-72.
Kulczycka-Leciejewiczowa A. 1993. Osadnictwo neolityczne
w Polsce południowo-zachodniej. Wrocław.
Seger H. 1906. Die Steinzeit in Schlesien. Archiv für
Anthropologie” N.F. 5, 116-141.
Kulczycka-Leciejewiczowa A., Noworyta E. 2009. Osadnictwo
neolityczne w Polwicy i Skrzypniku, powiat Oława.
W: B. Gediga (red.), Badania na autostradzie A4, cz. 6
Wojciechowski W. 1970. Zagadnienie chronologii relatywnej kultur młodszej epoki kamienia na Dolnym Śląsku
na tle Środkowoeuropejskiej systematyki neolitu. Studia
Archeologiczne 3. Wrocław.
Summary
Marta Mozgała, Tomasz Murzyński
Neolithic settlement at sites 10, 11 and 12 in Domasław, Kobierzyce
commune
Excavation research carried out at multicultural sites 10, 11 and
12 in Domasław (AZP 82-28/89, 90, 91), Kobierzyce commune,
dolnośląskie voivodeship, provided new sources of information about societies of the Neolithic period. The surviving
relics of settlement are represented by numerous settlement
objects and sepulchral objects, which are concentrated in the
north-eastern and eastern part of the site. Few fragments of ceramic ware were also registered within the range of the cultural
layer and in fills of individual objects connected with the later
settlement. The discovered remains made it possible to distinguish six phases of settlement of the site from the period of
first farmers to mobile shepherds societies of the Corded Ware
culture and the Bell Beaker culture.
Among all surviving relics, graves of the Jordanów culture
are unique objects. They form a small graveyard occupying the
428
(= Archeologiczne Zeszyty Autostradowe Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, 8). Wrocław.
area of approx. 8 ares. Grave pits, mainly with a rectangular
outline, were oriented along the North-South axis with slight
deviations from it. The deceased were buried in a contracted
position on their right or left side, with their head turned south
and their face turned east or west.
In the light of research conducted so far, the discovered
graveyard turns out to be one of the most important complexes in Silesia. In comparison with other sites of this society, it is distinguished by the rich furnishing of the grave,
particularly with regard to copper products. It provided a
wealth of significant information relating to the material
culture.
Other unique objects are remains of settlement of the
Globular Amphora culture, which include a few dozen objects
with various functions. Among them there are pits that can
be interpreted as dwellings with a surrounding resource base.
Numerous fragments of ceramic ware, whose ornamentation
suggests a relationship between the Domasław complex and
the late phase of the Globular Amphora culture, were discovered in these complexes.