Stanowisko Zgromadzenia Ogólnego z 16 listopada 2012 r. w

Stanowisko Zgromadzenia Ogólnego z 16 listopada 2012 r. w

Stanowisko
Zgromadzenia Ogólnego
Śląskiego Związku Gmin i Powiatów
z dnia 16 listopada 2012 r. (XXXIV sesja)
w sprawie:
pogarszającej się sytuacji pacjentów i szpitali
Zgromadzenie Ogólne Śląskiego Związku Gmin i Powiatów pragnie zwrócić uwagę
na coraz trudniejszą sytuację pacjentów oraz pogarszającą się sytuację szpitali. Mnogość
trudności, z jakimi musi się zmagać publiczna słuŜba zdrowia bezpośrednio przekłada się na
kondycję podmiotów leczniczych, w tym szpitali, a w konsekwencji na problemy pacjentów.
Od wielu miesięcy chorzy mają ograniczony dostęp do lekarzy specjalistów, leczenia
szpitalnego i leków refundowanych. W wielu regionach kraju oczekiwanie na konsultację
medyczną u lekarzy specjalistów wynosi kilka miesięcy, a często zapisy przyjmowane są juŜ
na następne lata. Podobnie długo trwa oczekiwanie na leczenie szpitalne. W wielu
przypadkach moŜe to prowadzić do trwałej utraty zdrowia przez tysiące pacjentów, a nawet
zagraŜać ich Ŝyciu. MoŜliwość skutecznego leczenia pacjentów została równieŜ ograniczona
przez wprowadzoną na początku roku, źle przygotowaną tzw. ustawę refundacyjną. Natomiast
wątpliwa w wielu wypadkach alokacja środków na realizację świadczeń zdrowotnych,
ograniczenia w przyjęciach chorych, nadwykonania nie są jedynymi problemami, z którymi
na co dzień borykają się szpitale.
Ogromny wpływ na powstanie narastającego zadłuŜenia ma systematyczne
niedoszacowanie bądź zaniŜenie kontraktów przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Środki
z NFZ to główne źródło przychodów szpitali, jednak zazwyczaj podpisane kontrakty nie
zaspokajają nawet minimalnych potrzeb placówek. Aktualnie kontrakty na świadczenia
zdrowotne są ograniczane, wycena świadczeń nie uwzględnia ich rzeczywistych kosztów,
a całą odpowiedzialnością za zabezpieczenie zdrowotne obywateli i funkcjonowanie szpitali
obarcza się samorządy. Tłumaczenie władz, Ŝe na skuteczne leczenie nas nie stać, jest nie do
przyjęcia. Przyczyna dramatycznego stanu leŜy bowiem w daleko posuniętym rozregulowaniu
systemu i gigantycznym marnotrawstwie środków publicznych. W tym stanie nawet najlepsze
szpitale są naraŜone na ryzyko utraty płynności finansowej i lawinowo narastającego
zadłuŜenia (naleŜy przy tym zwrócić uwagę na fakt, iŜ doprowadzenie ich do dobrego stanu
wymagało wielu lat intensywnych starań i kosztownego procesu restrukturyzacji). UwaŜamy,
iŜ wbrew panującym szeroko poglądom, pieniędzy w systemie nie jest mało (proporcja
środków przeznaczonych na ochronę zdrowia w stosunku do PKB jest bowiem zbliŜona do
innych krajów UE), natomiast paradoksalnie większość podmiotów świadczących usługi
zdrowotne nie dysponuje środkami finansowymi na najbardziej potrzebne wydatki.
Kolejnym bardzo istotnym problemem jest brak refundacji nadwykonań. Jak juŜ
wiadomo finansowanie udzielanych przez szpitale świadczeń ze środków publicznych
ograniczone jest limitem określonym w kontrakcie z Narodowym Funduszem Zdrowia.
Tymczasem potrzeby mieszkańców i liczba udzielonych świadczeń jest znacznie większa.
Jednocześnie ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej zobowiązuje
samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej do udzielenia pomocy wszystkim osobom,
których Ŝycie i zdrowie jest zagroŜone. Fundusz nie chce pokrywać tych kosztów w całości,
bo kwestionuje zasadność ich duŜej części. Szpital moŜe domagać się zwrotu pieniędzy za
nadwykonania tylko wtedy, gdy dotyczyły one przyjęć w tzw. stanach nagłych, ratujących
Ŝycie lub zdrowie pacjenta. Tymczasem NFZ twierdzi, Ŝe większość nadwykonań nie dotyczy
tego typu sytuacji, tylko tzw. przyjęć planowych, czyli takich, które moŜna przesunąć w
czasie. Ponadto zasady udzielania kontraktów doprowadziły do zadziwiających dysproporcji
w wysokościach finansowania poszczególnych zakresów świadczeń w rodzaju leczenie
szpitalne w poszczególnych regionach województwa śląskiego, jak równieŜ pomiędzy
województwami. Szczególnie dotyczy to świadczeń limitowanych (w zakresie hospitalizacji chorób wewnętrznych, chirurgii ogólnej, neurologii, czy ortopedii). Problem niezapłaconych
nadwykonań dotyczy większości limitowanych świadczeń, a sam fakt występowania
nadlimitów przy ograniczanym dostępie do świadczeń, obrazuje rzeczywiste potrzeby
zabezpieczenia zdrowotnego lokalnej społeczności, co niestety nie jest uwzględniane przez
NFZ przy udzielaniu kontraktów.
śadne przedsiębiorstwo nie jest w stanie funkcjonować przy coraz mniejszych
dochodach i rosnących kosztach, a szpital nie moŜe odmówić udzielenia świadczenia
zdrowotnego w sytuacji zagroŜenia zdrowia i Ŝycia. Niedostatecznie wycenione procedury w
szpitalach wielospecjalistycznych powodują, Ŝe straty szpitali są coraz większe, a placówki
tracą płynność finansową i w bardzo szybkim tempie zadłuŜają się. Sytuacja finansowa
szpitali pogarsza się znacząco poprzez narastające zobowiązania. Wzrosły najdotkliwiej
odczuwane przez szpitale zobowiązania wymagalne, czyli takie, dla których termin płatności
juŜ minął. Publiczne zakłady opieki zdrowotnej nie mają środków finansowych na
uregulowanie zobowiązań (co progresywnie, chociaŜby ze względu na ustawowe odsetki
karne, pogarsza i tak ich złą sytuację finansową). Istotnym czynnikiem narastania zobowiązań
wymagalnych jest często wyczerpanie moŜliwości negocjacji ze stałymi kontrahentami
szpitali. NaleŜy tutaj zwrócić uwagę, Ŝe zmniejszenie elastyczności kontrahentów
spowodowane jest najprawdopodobniej pogorszeniem się koniunktury we wszystkich
obszarach gospodarki, a więc takŜe w sektorach funkcjonowania wierzycieli szpitali. Nowa
ustawa o działalności leczniczej, która weszła w Ŝycie z dniem 1 lipca 2011 r. w znaczący
sposób ograniczyła moŜliwość szpitali m.in. w zakresie zarządzania długiem. Szpitale do tej
pory prowadziły własną politykę zarządzania długiem, wykorzystując wiele dostępnych
narzędzi i korzystały z nich dobierając odpowiednie narzędzie do odpowiedniego rodzaju
klienta. Ustawa o działalności leczniczej w zdecydowany sposób ogranicza dostęp szpitali do
tych narzędzi, np. brak moŜliwości cesji zobowiązań bez uzyskania stosownej zgody
podmiotu tworzącego.
Wiele samorządów w ostatnich latach, wspierając szpitale poniosło ogromne koszty,
w tym na inwestycje związane z gruntowną modernizacją szpitali, wymianą
wyeksploatowanego sprzętu i aparatury medycznej oraz wyposaŜenia, tworząc nowoczesne,
dobrze wyposaŜone placówki o wysokim standardzie. Modernizacja szpitali, która często jest
finansowana ze środków gmin i powiatów zwiększa komfort leczenia i pracy, jak równieŜ
zwiększenia bezpieczeństwo i jakość udzielanych świadczeń zdrowotnych, jednak pociąga za
sobą wzrost kosztów, chociaŜby z tytułu opłat za media, sprzęt czy leki.
Przy omawianiu tak waŜnego tematu, jakim jest pogarszająca się sytuacja szpitali,
szczególną uwagę naleŜy zwrócić na fakt, iŜ ustawodawca, wprowadzając w Ŝycie przepisy
ustawy o działalności leczniczej, znacząco zwiększył odpowiedzialność finansową jednostek
samorządu terytorialnego za podległe im jednostki ochrony zdrowia. Teraz to podmiot
tworzący szpital publiczny (SPZOZ), zatwierdzając sprawozdanie finansowe, o ile wynik za
dany okres obrachunkowy jest ujemny, zobowiązany będzie w ciągu 3 miesięcy do pokrycia
ŚLĄSKI ZWIĄZEK GMIN I POWIATÓW
2
straty albo teŜ w okresie 12 miesięcy zobowiązany jest do podjęcia decyzji o przekształceniu
SPZOZ w spółkę prawa handlowego lub likwidacji placówki. Warunki przekształcenia
szpitala w spółkę nakładają na powiaty/miasta na prawach powiatu konieczność spłacenia
duŜej części zobowiązań, które często przekraczają moŜliwości budŜetowe jst. Oczywiście
istnieje szereg finansowych zachęt dla tych samorządów, które zdecydują się na tworzenie
szpitalnych spółek. Jedną z nich jest umorzenie długów szpitala wynikających ze zobowiązań
publiczno-prawnych (m.in. zaległości wobec ZUS i urzędu skarbowego), a kolejną – dotacja
na pokrycie zadłuŜenia u prywatnych wierzycieli. Resort zdrowia zarezerwował na ten cel
łącznie 1,4 mld zł. Istnieje jednak niepewność co do moŜliwości odzyskania części
zobowiązań publiczno-prawnych, poniewaŜ zabezpieczonych na ten cel środków moŜe być
zbyt mało w odniesieniu do sumarycznej wysokości zadłuŜenia szpitali.
ObciąŜenia dla jednostek samorządu terytorialnego w zakresie ochrony zdrowia nie
ograniczają się tylko do problemu pokrywania strat SPZOZ, ale równieŜ dotyczą
konieczności zabezpieczenia ogromnych środków finansowych na inwestycje w podległe im
placówki medyczne. W najbliŜszych latach większość szpitali publicznych, a tym samym ich
właścicieli, zmierzyć się będzie musiało z obowiązkiem dostosowania bazy lokalowosprzętowej do wymogów sanitarno-epidemiologicznych (do roku 2016) oraz do wymogów
ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia (do roku 2014). Obowiązek modernizacji
placówek medycznych przez samorządy nie jest jedynie konsekwencją wymogów
legislacyjnych, ale w wielu przypadkach niezbędna reakcją na dynamicznie rosnący udział
prywatnych jednostek w rynku usług medycznych finansowanych ze środków publicznych.
Nieodzowne jest wprowadzenie zapowiadanego przez kolejnych ministrów zdrowia
koszyka świadczeń gwarantowanych. Dzisiejsza sytuacja powoduje, Ŝe obywatel płacący
składki praktycznie nie ma w zakresie ochrony zdrowia Ŝadnej gwarancji świadczeń
medycznych. Bardzo pilne jest zrównanie sektora niepublicznego w obowiązkach z sektorem
publicznym, bowiem sektor niepubliczny nie prowadzi dotychczas całodobowych izb przyjęć,
przychodni, często diagnostyki i tzw. ,,deficytowych oddziałów”. Jednocześnie w sektorze
tym rozpowszechnione są kliniki jednego dnia.
Reasumując, naleŜy podkreślić, iŜ samorządy w poczuciu odpowiedzialności za
zabezpieczenie zdrowotne obywateli, nie szczędząc środków, walczą o przetrwanie szpitali,
które dzięki duŜemu zaangaŜowaniu i wsparciu samorządów jeszcze funkcjonują. Tymczasem
obowiązujące zasady kontraktowania, limitowanie świadczeń, bez uwzględnienia faktycznego
zapotrzebowania, niedoszacowanie wielu procedur, zmniejszanie kontraktów, dysproporcje
pomiędzy powiatami i subregionami w udzielaniu kontraktów, to elementy wymagające
starannej analizy przez Rząd i przeprowadzenia w trybie bardzo pilnym głębokich zmian.
Zygmunt Frankiewicz
Przewodniczący
Zgromadzenia Ogólnego
Opracowanie projektu: na podstawie stanowiska Zarządu Śląskiego Związku Gmin i Powiatów z dnia 7 września 2012 r.
ŚLĄSKI ZWIĄZEK GMIN I POWIATÓW
3