40 lat Instytutu Telekomunikacji, Teleinformatyki

Transkrypt

ISBN 83-921663-1-0
40 lat Instytutu Telekomunikacji, Teleinformatyki i Akustyki
Politechnika Wrocławska
40 lat
Instytutu
Telekomunikacji,
Teleinformatyki
i Akustyki
40 lat
Instytutu
Telekomunikacji,
Teleinformatyki
i Akustyki
Instytut Telekomunikacji, Teleinformatyki i Akustyki
Wrocław 2008
Księga jubileuszowa Instytutu Telekomunikacji, Teleinformatyki i Akustyki
przygotowana pod auspicjami Dyrektora Instytutu dr. inż. Bronisława Żółtogórskiego
Opracowanie
Włodzimierz Wolski
Zamieszczone fotografie pochodzą z archiwów jednostek organizacyjnych
Instytutu Telekomunikacji, Teleinformatyki i Akustyki Politechniki Wrocławskiej
© Copyright by Instytut Telekomunikacji, Teleinformatyki i Akustyki, Wrocław 2008
ISBN 83-921663-1-0
Wydawnictwo InfoArt
ul. Wały Jagiellońskie 22, 56-400 Oleśnica
Skład, korekta, druk i oprawa
GS MEDIA. SZYBKI DRUK CYFROWY
ul. Wałbrzyska 9E, 52-314 Wrocław
tel./faks (71) 788 27 99
e-mail: [email protected]
www.gsmedia.com.pl
Nasze korzenie
Instytut Telekomunikacji, Teleinformatyki i Akustyki to dawny Instytut Telekomunikacji i Akustyki.
Nazwa Instytutu Telekomunikacji i Akustyki została zmieniona 18 kwietnia 2005 roku.
Instytut Telekomunikacji i Akustyki, jeden z największych instytutów Politechniki Wrocławskiej,
został powołany do życia 1 września 1968 roku.
Skutecznie funkcjonuje już czterdzieści lat, obecnie pod nazwą Instytutu Telekomunikacji,
Teleinformatyki i Akustyki, umacniając swój status wśród jednostek szkolnictwa wyższego i nauki
w Polsce.
Wejście do budynku Instytutu.
Widoczna winda dla niepełnosprawnych.
SŁOWO DYREKTORA
We wrześniu 1968 roku powołano Instytut Telekomunikacji i Akustyki, którego nazwa została rozszerzona w 2005 r. na Instytut Telekomunikacji, Teleinformatyki i Akustyki.
Zbliżająca się 40 r ocznica p owołania Instytutu za inspirowała p rzygotowanie zwa rtego w ydawnictwa zawierającego historię zakładów i katedr tworzących Instytut. Po 40 latach jedynie bardzo nieliczna grupa osób pracujących na P olitechnice Wrocławskiej pamięta okres tworzenia naszego Instytutu
i dlatego ocalenie od zapomnienia naszych korzeni, faktów, wydarzeń, obrazów, a zwłaszcza osób, wybitnych na uczycieli akademic kich, tw órców szk ół na ukowych o raz wszyst kich, k tórzy w szczeg ólny
sposób wpłynęli na historię i dzień dzisiejszy, jest zasadniczym celem przygotowanego opracowania.
Instytut jest częścią Wydziału Elektroniki i biorąc pod uwagę liczbę nauczycieli akademickich, stanowi 40% całego Wydziału. W zbliżonym procencie bierze udział w kszt ałceniu wielkiej rzeszy studentów.
Można przyjąć, że około 2500 studentów kształci się w specjalnościach związanych z Instytutem na dwóch
kierunkach kształcenia: Elektronika i Telekomunikacja oraz Teleinformatyka. Instytut posiada uprawnienia do przeprowadzania przewodów doktorskich i nadawania stopnia doktora nauk technicznych w dziedzinie telekomunikacja. Co roku 5 do 10 doktorantów zamyka przewody i uzyskuje stopień naukowy.
Z punktu widzenia bada ń i wsp ółpracy z g ospodarką specjalności reprezentowane w I nstytucie to
głównie różne obsza ry nauk t elekomunikacyjnych. Oprócz k lasycznej t elekomunikacji, t echniki a ntenowej, t eletransmisji, t eleinformatyki, k ompatybilności elek tromagnetycznej układó w i syst emów
warto w ymienić t echnologię układó w mikr ofalowych i anten pask owych, sp ektrometrię EPR , t echnologię las erów gazowych i p ółprzewodnikowych oraz zastosowania telekomunikacyjne i med yczne
światłowodów, akustykę teoretyczną i techniczną w zakresie przetworników elektroakustycznych, aparatów słuchowych, transmisji sygnału mo wy i a utomatycznego rozpoznawania mówców i tr eści, ultradźwięki i zaawansowane konstrukcje specjalistycznych przetworników ultradźwiękowych do pracy
we wszystkich rodzajach środowisk oraz transmisyjną tomografię ultradźwiękową i inne zastosowania
medyczne ultradźwięków. Specjalnością dydaktyczną, a także badawczą Instytutu od chwili utworzenia
są dziedziny podstawowe w elektronice, mianowicie: teoria obwodów (obecnie układów analogowych),
układy elektroniczne, elektromagnetyzm i teoria sygnałów. Nasi absolwenci dobrze pamiętają te obszary kształcenia i nauczycieli tych przedmiotów, gdyż wielu studentów napotyka trudności w uzyskaniu
zaliczenia.
4
Nasze korzenie
Instytut, poprzez pracę zatrudnionych wybitnych badaczy, znacząco wpłynął na r ozwój specjalności telekomunikacyjnych w P olsce oraz wchłonięcie najnowocześniejszych technologii przez krajową
gospodarkę. Nasz Instytut jest dob rze znany w K raju i na świecie , pracownicy Instytutu są członkami wielu międzynarodowych organizacji naukowych, biorą udział w obradach komitetów naukowych
ustalających światowe standardy.
Chlubą I nstytutu s ą la boratoria akr edytowane, k tóre p osiadają cer tyfikaty P olskiego C entrum
Akredytacji p otwierdzające k ompetencję i p rzestrzeganie p rocedur w zakr esie p omiarów ważn ych
z punktu widzenia o chrony zdrowia ludzi i sp ełniania norm przez urządzenia. Są t o: L aboratorium
Kompatybilności Elektromagnetycznej z bardzo unikalną aparaturą i pomieszczeniami do przeprowadzania pomiarów, Laboratorium Wzorców i M etrologii Pola Elektromagnetycznego, mające również
duże osiągnięcia w w ytwarzaniu specjalistycznych mierników poziomu natężenia pola, Laboratorium
Badawcze Akustyki w ykonujące p omiary p oziomu hałasu i dr gań w p rzemyśle i w śr odowisku oraz
wartości pa rametrów ak ustycznych elementów b udowlanych o raz i c harakterystyk akustycznych s al
i innych obiektów architektonicznych.
Wewnętrzna o rganizacja I nstytutu p rzez długi okres czasu nie ulegała zmia nom. W mo mencie
utworzenia Instytut składał się z 12 zakładów, a w roku 2006 liczba zakładów wynosiła 10. Z momentem ustanowienia nowego Statutu Politechniki Wrocławskiej oraz zgodnie z ob owiązującą Ustawą
o Szk olnictwie Wyższym r ola in stytutów zmalała, a w ydziały st ały się zas adniczymi in stytucjami
w strukturze szkół wyższych o stosunkowo dużej samodzielności we wszystkich obszarach działalności. Na Politechnice Wrocławskiej ustanowiono możliwość powoływania katedr zarówno wewnątrz
instytutów, jak i na w ydziałach i silne jednost ki naszego I nstytutu, sp ełniające kr yteria iloś ciowe,
kolejno w ystąpiły z wnioska mi o p rzekształcenie w ka tedry wewnątrzinstytutowe. Tym sp osobem
nastąpiła znaczna k onsolidacja słabszych zakładów z silniejszymi i w r oku 2008 w skład I nstytutu
wchodzą 4 ka tedry i 2 zakład y. Utworzenie siln ych jednost ek miało wiele p ozytywnych sk utków,
a w szcze gólności zwiększyło mo żliwości aplikowania o f undusze europejskie i p odejmowania poważnych zadań badawczych. Niekorzystnym efektem ubocznym stały się tendencje odśrodkowe, które w efekcie mogą doprowadzić do likwidacji Instytutu. Sadzę jednak, że elementy łączące, takie jak
zbliżony obszar badań i wspólne kierunki dydaktyczne, wspólne użytkowanie infrastruktury i wspólna obsługa ksiegowo-administracyjna, bhp, inżyniera ds. aparatury, specjalisty ds. przetargów, przeważą i p o uzgodnieniu sprawiedliwego algorytmu finansowego. Instytut będzie działał p rzez wiele
5
następnych lat, będzie powszechnie uznaną, o wybitnych osiągnięciach instytucją naukową, badawczą i dydaktyczną.
Przez wiele ost atnich lat Instytut w yróżniał się ba rdzo zrównoważoną i dob rą sytuacją finansową
wynikającą zarówno z dużej liczby kształconych studentów i szeroko rozwiniętej współpracy z gospodarką, jak i znacznej liczb y realizowanych grantów i inn ych prac badawczych. Nadwyżka finansowa
w dużej mierze przeznaczana była na prace remontowe i modernizacyjne budynków, laboratoriów, wymianę mebli i wyposażenia sal dydaktycznych. Nakłady własne Instytutu wynosiły od 0,5 do 1 miliona
zł każdego roku przez ostatnie 7 lat. Efekty tych prac są widoczne dla wszystkich.
Dziękuję członkom Rady Naukowej Instytutu, moim zastępcom i wszyst kim pracownikom za tr ud
włożony w dobre działanie Instytutu.
Składam szczeg ólne w yrazy p odziękowania dr. inż. Wło dzimierzowi Wolskiemu za tr ud wło żony
w przygotowanie opracowania poświęconego czterdziestoleciu naszego Instytutu.
Bronisław Żółtogórski
ŹRÓDŁA OPRACOWANIA
1. Materiały dostarczone przez kierowników jednostek administracyjnych Instytutu Telekomunikacji, Teleinformatyki
i Akustyki Politechniki Wrocławskiej.
2. Archiwum Instytutu Telekomunikacji i Akustyki Politechniki Wrocławskiej.
3. Księga Jubileuszowa „50 lat Wydziału Elektroniki Politechniki Wrocławskiej”, Oficyna Wydawnicza Politechniki
Wrocławskiej, Wrocław 2003.
4. Witryna internetowa www.zrt.pwr.wroc.pl
5. Witryna internetowa www.ita.pwr.wroc.pl
6
Nasze korzenie
Instytut Telekomunikacji i Akustyki
Instytut Telekomunikacji i Ak ustyki został powołany do ży cia 1 września 1968 r oku w w yniku reorganizacji Politechniki Wrocławskiej. W skład I nstytutu w całoś ci weszły Katedry, wcześniej działające na Wydziale Łączności, następnie na Wydziale Elektroniki: Katedra Podstaw Telekomunikacji,
Katedra R adiotechniki, Katedra Teletechniki Ł ączeniowej, Katedra Teletransmisji P rzewodowej
oraz Katedra Urządzeń Teletransmisyjnych.
Nasze korzenie
Katedra Podstaw Telekomunikacji
Katedra powstała 1 maja 1954 r. Od początku jej kierownikiem był prof. dr inż. Marian Suski.
Pracownicy K atedry p rowadzili za jęcia d ydaktyczne z zakr esu p odstaw t eleelektryki, fal elek tromagnetycznych, torów długich, techniki mikrofalowej oraz elektroniki kwantowej.
Prace na ukowe K atedry, r ealizowane w Z akładzie P odstaw Telekomunikacji i w Z akładzie Teorii
Pola, były poświęcone zagadnieniom teorii rozchodzenia się fal elektromagnetycznych, teorii i technice
ośrodków absorpcyjnych, teorii i t echnologii spektrometrów mikrofalowych, technice wykorzystania
rezonansu protonowego do pomiaru natężenia pola magnetycznego, wybranych zagadnień z elektroniki kwantowej i techniki mikrofalowej oraz analizie i syntezie obwodów elektrycznych.
Przy Katedrze działało gospodarstwo pomocnicze.
W w yniku r eorganizacji U czelni K atedra w eszła w całoś ci w skład I nstytutu T elekomunikacji
i Akustyki i nastąpił jej podział na trzy zakłady: Zakład Teorii Elektromagnetyzmu, którym kierował
prof. dr inż. Zbigniew Godziński, Zakład Teorii i Techniki Mikrofalowej z kierownikiem prof. dr. inż.
Marianem Suskim oraz Zakład Teorii Obwodów z kierownikiem doc. dr. inż. Marianem Piekarskim.
Prof. dr inż. Marian Suski został zastępcą dyrektora Instytutu do spraw dydaktyki.
7
Katedra Radiotechniki
Katedra została powołana do życia 1 października 1963 roku. Kierownikiem Katedry był prof. dr inż.
Tadeusz Tomankiewicz.
W Katedrze prowadzono zajęcia dydaktyczne z zakresu radiowych urządzeń nadawczych i odbiorczych,
anten i rozchodzenia się fal elektromagnetycznych oraz radiowych układów elektronicznych. Uzupełnieniem
zajęć dydaktycznych były wycieczki edukacyjne studentów do obiektów radiowych i telewizyjnych.
Prace na ukowe, p rowadzone w K atedrze, do tyczyły a nten i r ozchodzenia się fal elek tromagnetycznych, zakłóceń radioelektronicznych, urządzeń odbiorczych i elektroniki przemysłowej. Katedra
brała czynny udział w p racach Komisji Normalizacyjnej i r óżnych międzynarodowych organizacjach
telekomunikacyjnych (CCIR, CISPR).
W w yniku r eorganizacji U czelni K atedra w eszła w całoś ci w skład I nstytutu T elekomunikacji
i Akustyki. Została podzielona na cztery zakłady: Zakład Ra diotechniki Nadawczej, którym kierował
prof. dr inż. Tadeusz Tomankiewicz, Zakład Radio tech niki Odbiorczej z kierownikiem doc. dr. inż.
Janem Hołownią, Zakład Anten i R ozchodzenia Fal, którym kierował dr inż. D aniel Bem i Zakład
Układów Elektronicznych z kierownikiem doc. dr. inż. Mieczysławem Grobelnym.
Katedra Techniki Łączeniowej
Katedra powstała w 1952 roku; kierownikiem Katedry była prof. dr inż. Maria Miłkowska.
Pracownicy Katedry prowadzili zajęcia dydaktyczne dotyczące teletechniki łączeniowej, telefonii automatycznej, miejskich sieci telefonicznych, miernictwa teletechniki łączeniowej, zabezpieczeń ruchu
pociągów i sygnalizacji, układów logicznych oraz systemów telekomunikacyjnych.
Prace naukowe dotyczyły t elefonii elektronicznej, p odzespołów t elekomutacji, ob ejmując wszec hstronne badania zestyków oraz sygnalizacji dla telefonii kolejowej.
Katedra zost ała włączo na do I nstytutu T elekomunikacji i Ak ustyki jak o Zakład Telekomutacji
Elektronicznej, który pozostał pod kierownictwem prof. dr inż. Marii Miłkowskiej.
Katedra Teletransmisji Przewodowej
Katedra T eletransmisji P rzewodowej b yła na jwcześniej p owołaną sp ośród ka tedr, k tóre w eszły
w skład I nstytutu Telekomunikacji i Ak ustyki. Powstała 1 września 1950 r oku. Jej kierownikiem był
prof. mgr inż. Zbigniew Żyszkowski.
8
Nasze korzenie
W ramach działalnoś ci dydaktycznej prowadzono zajęcia z nast ępujących przedmiotów: akustyka
budowlana, akustyka psychofizjologiczna, miernictwo ultradźwiękowe, miernictwo elektroakustyczne,
podstawy teletransmisji, podstawy elektroakustyki, podstawy ultradźwięków, teoria informacji, transmisja mo wy, układ y t eletransmisyjne, urządzenia tr ansmisji dźwięk ów, urządzenia ul tradźwiękowe,
zapisywanie i odczytywanie dźwięku.
Problematyka p rac na ukowych, p rowadzonych w K atedrze, do tyczyła elek troakustyki (tra nsmisji
dźwięku, przetworników elektroakustycznych) oraz ultradźwięków i teletransmisji przewodowej.
Przy K atedrze działało g ospodarstwo p omocnicze – Z akład Teletransmisji P rzewodowej, k tórego
Kierownikiem był prof. mgr inż. Zbigniew Żyszkowski.
W w yniku r eorganizacji U czelni K atedra w eszła w skład I nstytutu Telekomunikacji i Ak ustyki,
tworząc nast ępujące zakład y: Zakład E lektroakustyki, k tórym kier ował p rof. m gr inż. Zb igniew
Żyszkowski, Zakład P ercepcji Dźw ięku z kier ownikiem dr . inż. J anuszem Reno wskim i Zakład
Transmisji Informacji, którym kierował doc. dr inż. Bronisław Rogala.
Kierownik K atedry, p rof. m gr inż. Zb igniew Żyszkowski, zost ał p ierwszym d yrektorem I nstytutu
Telekomunikacji i Akustyki.
Katedra Urządzeń Teletransmisyjnych
Katedra p owstała 1 września 1952 r oku. K ierownikiem K atedry b ył do c. dr ha b. inż. T adeusz
Kuliszewski.
Działalność dydaktyczna Katedry obejmowała zajęcia z zakresu układów i systemów teletransmisyjnych, linii i sieci międzymiastowych, miernictwa teletransmisyjnego oraz telegrafii.
Działalność naukowa dotyczyła teletransmisyjnych urządzeń stacyjnych i pomiarowych. Szczególnie
rozpatrywano problemy miniaturyzacji i tranzystoryzacji sprzętu teletransmisyjnego.
Badano i opracowano nowoczesne odtłumiki do torów teletransmisyjnych.
Przy Katedrze istniało g ospodarstwo pomocnicze – Z akład Urządzeń Teletransmisyjnych, którego
kierownikiem był doc. dr hab. inż. Tadeusz Kuliszewski.
W w yniku r eorganizacji U czelni 1 wrze śnia 1968 r oku K atedra w eszła w skład I nstytutu
Telekomunikacji i Akustyki jako Zakład Systemów Teletransmisyjnych. Kierownikiem Zakładu został
doc. dr hab. inż. Tadeusz Kuliszewski.
9
Struktura Instytutu w chwili jego powstania
Instytut Telekomunikacji i Akustyki składał się z 12 zakładó w naukowo-dydaktycznych (zob. schemat str uktury Instytutu). Zg odnie z o ryginalnym p ismem ówczesnego d yrektora Instytutu z dnia 7
września 1968 roku, prof. Zbigniewa Żyszkowskiego, skierowanym do kierowników wszystkich zakładów Instytutu, w Instytucie działały:
Zakład Teorii Elektromagnetyzmu – kierownik prof. dr inż. Zbigniew Godziński.
Obsada: adiunkt dr inż. Jan Kupka, adiunkt dr inż. Romuald Nowicki.
Zakład Teorii i Techniki Mikrofalowej – kierownik:prof. dr inż. Marian Suski.
Obsada: adiunkt dr inż. Marian Kloza, starszy asystent mgr inż. Włodzimierz Wolski,
asystent mgr inż. Ryszard Czoch, asystent mgr inż. Stefan Indyka, asystent mgr inż. Krzysztof Sachse.
Zakład Teorii Obwodów – kierownik adiunkt dr inż. Marian Piekarski.
Obsada: adiunkt dr inż. Marian Bogucki, stażysta mgr inż. Jan Stanisławski,
stażysta mgr inż. Krystian Konkol.
Zakład Radiotechniki Nadawczej – kierownik prof. dr inż. Tadeusz Tomankiewicz.
Obsada: adiunkt dr inż. Tadeusz Babij, starszy asystent mgr inż. Ireneusz Krysiński,
starszy asystent mgr inż. Andrzej Prałat, starszy asystent mgr inż. Hubert Trzaska,
starszy asystent mgr inż. Adolf Balik.
Zakład Radiotechniki Odbiorczej – kierownik doc. dr inż. Jan Hołownia.
Obsada: adiunkt dr inż. Ryszard Żarko, asystent techniczny mgr inż. Stanisław Leczycki,
stażysta mgr inż. Andrzej Borkowski.
Zakład Układów Elektronicznych – kierownik doc. dr inż. Mieczysław Grobelny.
Obsada: asystent mgr inż. Bogusław Wolszczak, asystent mgr inż. Józef Stanclik.
10
Nasze korzenie
Zakład Anten i Rozchodzenia się Fal – kierownik adiunkt dr inż. Daniel Bem.
Obsada: starszy asystent mgr inż. Zygmunt Langowski, asystent techniczny mgr inż. Adam Kowalski,
stażysta mgr inż. Maria Maciejewska.
Zakład Telekomutacji Elektronicznej – kierownik prof. dr inż. Maria Miłkowska.
Obsada: doc. dr inż. Antoni Piątkowski, starszy asystent mgr inż. Jan Francyk,
starszy asystent mgr inż. Włodzimierz Kromołowski, starszy asystent mgr inż. Zenon Nawrot,
starszy asystent mgr inż. Edward Wanat, asystent techniczny mgr inż. Teresa Dąbrowska.
Zakład Elektroakustyki – kierownik prof. mgr inż. Zbigniew Żyszkowski.
Obsada: adiunkt dr inż. Edmund Talarczyk, starszy asystent mgr inż. Wanda Sułkońska,
asystent stażysta mgr inż. Jerzy Golanowski, inżynier inż. Krystyna Łowińska.
Zakład Percepcji Dźwięku – kierownik adiunkt dr inż. Janusz Renowski.
Obsada: adiunkt dr inż. Zygmunt Wąsowicz, asystent mgr inż. Bohdan Kulesza,
starszy inżynier mgr inż. Cecylia Nowak.
Zakład Systemów Teletrasmisyjnych – kierownik doc. dr hab. inż. Tadeusz Kuliszewski.
Obsada: doc. dr inż. Tadeusz Kabacik, adiunkt dr inż. Witold Kazimierczak,
starszy asystent mgr inż. Stanisław Kowalik, asystent techniczny mgr inż. Bugusław Chumiński,
starszy technik inż. Jerzy Podłuski.
Zakład Transmisji Informacji – kierownik doc. dr inż. Bronisław Rogala.
Obsada: adiunkt dr inż. Wojciech Majewski, adiunkt dr inż. Janusz Zalewski,
starszy asystent mgr inż. Ryszard Szmal, starszy inżynier mgr inż. Ryszard Godyń.
11
Pierwsze kierownictwo Instytutu:
prof. mgr inż. Zbigniew Żyszkowski – dyrektor Instytutu,
doc. dr inż. Bronisław Rogala – I zastępca dyrektora,
doc. dr inż. Antoni Piątkowski – zastępca dyrektora do spraw badań naukowych i współpracy
z przemysłem, kierownik studium doktoranckiego,
prof. dr inż. Marian Suski – zastępca dyrektora do spraw dydaktyki,
dr inż. Ryszard Żarko – pełnomocnik dyrektora do spraw studenckich,
Henryk Januszkiewicz – kierownik administracyjny.
12
Nasze korzenie
%&
&'%()
%&
'&"*
%+%',(-
%&
%+%%()
.(/%'*%-
/&
&'%()
&*(/%-
/&
%'
%+%' MAGNETYZMU
/&
&'%()
'&3'(/%-
/, /&
%'
%()
MIKROFALOWEJ
/&
%
'/()'&/%
"45+
/&
&6*
%+%'1
(/2()
/&
%'
'3*'&6*
/&
%+%',(-
%+%'(/%-
%&
%+%","-
/%*'&'*%-
%&
/.&/%0
%+%"1
,"2-2()
/&
","-
5',(-
/&
"2"%,6*
%+%"1
,"2-2()
/&
%(%(-
&8*4
/&
%+%'1
"2
Struktura Instytutu
Telekomunikacji
i Akustyki w dniu
jego powstania –
1 września 1968 r.
Powołane do ży cia zakłady naukowo-dydaktyczne przejęły działalność naukową i d ydaktyczną byłych katedr, znacznie ją rozszerzając.
Pracownicy Instytutu brali czynny udział w r ealizacji zadań naukowych i dydaktycznych Instytutu,
prowadząc wykłady, ćwiczenia, zajęcia laboratoryjne oraz seminaryjne dla studentów Wydziału Łączności, uczestniczyli w pracach Rady Naukowej Instytutu oraz w pracach Rady Wydziału Łączności.
Posiedzenie Rady Wydziału Łączności – obrona pracy doktorskiej.
Siedzą od lewej: prof. Andrzej Jelonek, prof. Marian Suski, prof. Tadeusz Tomankiewicz,
doc. Tadeusz Kuliszewski, prof. Zbigniew Żyszkowski, prof. Zbigniew Godziński.
Pierwsze zmiany w strukturze Instytutu nastąpiły w latach 1969 i 1970. W 1969 r oku kierownikiem
Zakładu Systemów Teletransmisyjnych został doc. dr hab. inż. Tadeusz Kabacik.
W 1969 roku przedwcześnie odszedł od nas prof. Tadeusz Tomankiewicz. W 1970 r. nastąpiło połączenie Zakładu Radiotechniki Nadawczej i Zakładu Anten i Rozchodzenia się Fal w jeden Zakład
Anten i Radiotechniki Nadawczej. Kierownikiem powstałego zakładu został doc. dr inż. Daniel Bem.
14
Nasze korzenie
Kolejna zmia na w I nstytucie nast ąpiła w 1972 r . N a emer yturę o deszła p rof. M aria M iłkowska.
Kierownictwo Zakładu Telekomutacji Elektronicznej objął doc. dr inż. Antoni Piątkowski.
W 1975 r . na emer yturę o dszedł p rof. M arian S uski, a kier ownictwo Z akładu Teorii i T echniki
Mikrofalowej ob jął do c. dr inż. M arian K loza. W tym s amym r oku u tworzono Zakład Ak ustyki
Cybernetycznej. Kierownictwo Zakładu powierzono doc. dr. inż. Wojciechowi Majewskiemu.
Poważne zmiany w o rganizacji Instytutu nastąpiły w 1976 r ., w k tórym – zg odnie z za rządzeniem
ówczesnego rektora Politechniki, prof. Tadeusza Porębskiego – zniesiono zakłady naukowe i powołano
zespoły badawcze i s eminaria naukowe. Zgodnie z za mysłem ówczesnych władz U czelni zespoły badawcze miały b yć powoływane do r ealizacji konkretnych tematów badawczych, natomiast seminaria
naukowe miały dbać o rozwój odpowiednich dyscyplin naukowych.
Od października 1976 r. w Instytucie działały następujące seminaria:
• Akustyki – kierownik: prof. mgr inż. Zbigniew Żyszkowski,
• Elektroniki kwantowej – kierownik: prof. dr inż. Zbigniew Godziński,
• Kompatybilności elektromagnetycznej – kierownik: prof. dr hab. inż. Jan Hołownia,
• Metodologii projektowania układów i systemów elektronicznych – kierownik:
prof. dr hab. inż. Mieczysław Grobelny,
• Rozpoznawania obrazów dźwiękowych – kierownik: doc. dr inż. Wojciech Majewski,
• Teorii informacji – kierownik: doc. dr inż. Bronisław Rogala,
• Teorii obwodów – kierownik: prof. dr hab. inż. Marian Piekarski.
Proces kształcenia studentów był organizowany i kierowany przez następujące zespoły dydaktyczne:
• Akustyki – kierownik: dr inż. Bohdan Kulesza,
• Telekomunikacji – kierownik: dr inż. Zygmunt Langowski,
• Teorii obwodów i sygnałów – kierownik: dr inż. Krystian Konkol, a od 1979 r. dr inż. aJ n Stanisławski,
• Układów elektronicznych – kierownik: dr inż. Jerzy Binkowski.
W połowie lat siedemdziesiątych nastąpiła istotna zmiana w kształceniu specjalistycznym w Instytucie,
wynikająca z nowych programów studiów pozwalających studentowi na wybór „własnego” programu
studiów. Wprowadzono nowe formy zajęć, takie jak kontrolowana praca własna (KPW) czy przedmioty w ybieralne. Z organizowano d użą liczb ę za jęć s eminaryjnych i p rojektowych o raz sp ecjalistyczne
pracownie problemowe. Szczególnie dużo wysiłku wymagała modernizacja istniejących laboratoriów
15
podstawowych oraz organizowanie całkiem nowych, dostosowanych do wprowadzonych form działalności dydaktycznej.
Seminaria naukowe działały do p oczątku 1985 r . W ma ju t ego roku zost ał ust alony nowy kszt ałt
struktury organizacyjnej Instytutu: powołano cztery Zespoły Dydaktyczne i pięć Zakładów NaukowoDydaktycznych.
Zespoły Dydaktyczne:
Radiotechniki – kierownik prof. dr hab. inż. D.J. Bem,
Teletransmisji – kierownik dr inż. A. Pacześniak,
Teorii Sygnałów – kierownik doc. dr inż. B. Rogala,
Układów Elektronicznych – kierownik prof. dr hab. inż. M. Grobelny.
Zakłady Naukowo-Dydaktyczne:
Akustyki – kierownik doc. dr inż. J. Renowski,
Analizy i Przetwarzania Sygnałów Akustycznych – kierownik doc. dr inż. W. Majewski,
Systemów Teletransmisyjnych – kierownik doc. dr inż. A. Piątkowski,
Teorii Obwodów – kierownik prof. dr hab. inż. M. Piekarski,
Teorii Pola Elektromagnetycznego – kierownik prof. dr hab. inż. R. Nowicki.
Pracownicy, którzy nie byli członkami żadnego z wymienionych Zakładów Naukowo-Dydaktycznych,
działalność d ydaktyczną p rowadzili w Z espołach D ydaktycznych, a na ukową na rzecz g ospodarki
w Zespołach Badawczych, których w 1985 r. działało dziewiętnaście.
W Z akładach Naukowo-Dydaktycznych i Z espołach D ydaktycznych działało szesnaś cie pracowni
naukowych. Reorganizacji uległy do tychczasowe laboratoria; powstało jedno la boratorium komputerowe. Działalnoś ć kontynuowało Ś rodowiskowe L aboratorium B adania Hałasów i W ibracji, którego
kierownikiem był doc. dr inż. J. Zalewski.
Pod koniec lat osiemdziesiątych nastąpił stopniowy powrót do jednorodnej organizacji Instytutu
jako zesp ołu zakładó w na ukowo-dydaktycznych wsp ółuczestniczących w kszt ałceniu st udentów
na wspólnie prowadzonych kierunkach studiów i zajmujący się pokrewnymi zagadnieniami naukowymi.
16
Nasze korzenie
Do 2005 r ., w k tórym nast ąpiła zmiana nazw y Instytutu, w I nstytucie działało dzie więć zakładów
naukowo-dydaktycznych z pracowniami i laboratoriami oraz jedno laboratorium wydzielone:
Zakład Akustyki – kierownik dr hab. inż. A. Dobrucki, prof. PWr.
Pracownia Podstaw Elektroakustyki – dr hab. inż. A. Dobrucki, prof. PWr.,
Pracownia Podstaw Inżynierii Dźwięku – dr inż. K. Rudno-Rudziński,
Pracownia Techniki Ultradźwiękowej – dr inż. T. Gudra.
Zakład Analizy i Przetwarzania Sygnałów – kierownik dr inż. S. Brachmański.
Pracownia Akustyki Cybernetycznej – mgr inż. J. Sadowski.
Zakład Radiokomunikacji – kierownik prof. dr hab. inż. D.J. Bem.
Laboratorium Kompatybilności Elektromagnetycznej – prof. dr hab. inż. D.J. Bem,
Laboratorium Wzorców i Metrologii Pola Elektromagnetycznego – dr hab. E. Grudziński,
Pracownia Kompatybilności Elektromagnetycznej – prof. dr hab. inż. T. Więckowski,
Pracownia Urządzeń Radiokomunikacyjnych – dr hab. inż. A. Kucharski,
Pracownia Ochrony Środowiska Elektromagnetycznego – prof. dr hab. inż. H. Trzaska.
Zakład Sieci Telekomunikacyjnych – kierownik dr inż. M. Szymanowski.
Pracownia Systemów Mikroprocesorowych – dr inż. E. Wanat,
Pracownia Projektowania Systemów Telekomunikacyjnych – inż. K.Z. Sałamacha,
Pracownia Transmisji Światłowodowej – dr inż. J. Siwek.
Zakład Teorii Obwodów – kierownik prof. dr hab. inż. M. Piekarski.
Laboratorium Teorii Obwodów – dr inż. A. Jarząbek.
Zakład Teorii Pola Elektromagnetycznego i Elektroniki Kwantowej – kierownik prof. dr hab. inż.
K. Abramski.
Pracownia Laserowa – dr hab. inż. E. Pliński,
Pracownia Światłowodowa – dr E. Bereś-Pawlik,
17
Pracownia Wzorców Laserowych – dr inż. J. Pieńkowski.
Zakład Teorii Sygnałów – kierownik prof. dr hab. inż. J. Zarzycki.
Laboratorium Komputerowe – dr inż. J. Szymbor,
Pracownia Przetwarzania Sygnałów – dr hab. inż. R. Makowski, prof. PWr.,
Pracownia Procesorów i Układów CPS – dr inż. R. Kardach,
Pracownia Sieci Komputerowych – dr inż. B. Szlachetko.
Zakład Teorii i Techniki Mikrofalowej – kierownik dr hab. inż. K. Sachse, prof. PWr.
Pracownia Układów i Urządzeń Mikrofalowych – dr inż. G. Jaworski,
Pracownia Pomiarów Mikrofalowych – dr hab. inż. A. Francik, prof. PWr.
Zakład Układów Elektronicznych – kierownik dr hab. inż. A. Prałat, prof. PWr.
Laboratorium Badawcze Radiointroskopii – dr hab. inż. A. Prałat, prof. PWr.,
Pracownia Układów Elektronicznych – dr hab. inż. A. Prałat, prof. PWr.
Środowiskowe Laboratorium Badawcze Hałasów i Wibracji – kierownik dr inż. H. Idczak.
W latach 1968-2002 Instytutem Telekomunikacji i Akustyki kierowali:
prof. Zbigniew Żyszkowski (1968-1978),
prof. Daniel J. Bem (1978-1981),
prof. Marian Piekarski (1981),
prof. Wojciech Majewski (1981-1984),
prof. Daniel J. Bem (1984-1987),
doc. Janusz Zalewski (1987-1990),
dr Krzysztof Rudno – Rudziński (1990-1996),
prof. Tadeusz Więckowski (1996-2002).
Od 1 października 2002 roku dyrektorem Instytutu jest dr Bronisław Żółtogórski.
18
Nasze korzenie
W I nstytucie Telekomunikacji i Ak ustyki p racowało wiel u wspa niałych na ukowców, d ydaktyków
i wychowawców młodzieży studenckiej – p rofesorów, doktorów, inżynierów, laborantów i p racowników technicznych. Niestety, wielu z Nich nie ma już wśród nas.
Byli wśród nas
Profesor Tadeusz Tomankiewicz
Radiostacji. Po uzyskaniu stopnia doktora nauk
technicznych został kierownikiem Katedry
Radiotechniki Nadawczej. Prowadził w tym
czasie wykłady z podstaw telekomunikacji,
urządzeń radionadawczych oraz anten
i propagacji fal radiowych.
W 1963 roku dr T. Tomankiewicz otrzymał
nominację na profesora nadzwyczajnego.
W latach 1952-1954 i 1963-1965 był
prodziekanem a w latach 1954-1955 dziekanem
Wydziału Łączności.
Pasją prof. T. Tomankiewicza było opracowanie metody lokalizacji soczewek i żył wodnych
w kopalniach metodami radiowymi. Interesował
się również zagadnieniami ochrony środowiska
przed promieniowaniem elektromagnetycznym.
Pod Jego kierunkiem opracowano mierniki
dużych natężeń pola elektromagnetycznego
służące do wyznaczania stref ochronnych
w pobliżu źródeł energii elektromagnetycznej.
Za swoje osiągnięcia naukowe prof.
T. Tomankiewicz został dwukrotnie odznaczony
Złotym Krzyżem Zasługi oraz uzyskał nagrody
Ministra Szkolnictwa Wyższego i Oświaty.
Opracowano na podstawie
wspomnień prof. Daniela
Bema o działalności naukowej
i technicznej prof. T. Tomakiewicza:
Prace Naukowe ITA nr 45, Studia
i Materiały Nr 12,
Wyd. PWr, Wrocław 1983.
Tadeusz Tomankiewicz urodził się 3 stycznia
1915 r. w Łodzi. Studia rozpoczął w 1938 roku na
Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej. W 1946 roku przyjechał do Wrocławia, by
kontynuować przerwaną przez wojnę naukę. Po
uzyskaniu w 1946 roku dyplomu magistra inżyniera elektryka został kierownikiem radiostacji
żórawińskiej i jednocześnie podjął pracę na
Politechnice Wrocławskiej. W latach 1950-1951
pełnił funkcję dyrektora technicznego Rozgłośni
Polskiego Radia we Wrocławiu, a następnie
funkcję kierownika Wrocławskiego Zespołu
19
Był przewodniczącym lub członkiem wielu
instytucji naukowych. Był wychowawcą licznego
grona radiotechników, wybitnym specjalistą
z zakresu anten i propagacji fal radiowych.
Zmarł nagle, podczas jednej ze swoich
wypraw do podwrocławskich lasów, we
wrześniu 1969 roku.
Odszedł w sile wieku wspaniały człowiek
i wspaniały wychowawca młodzieży, tak bardzo
im oddany – pozostawił po sobie smutek i żal.
Dla uczczenia pamięci prof. T. Tomankiewicza
audytorium dydaktyczne, sala 205 w budynku
C1 Wydziału Elektroniki, zostało nazwane Jego
imieniem.
Elektrycznym Politechniki Warszawskiej. Po
ukończeniu studiów podjęła pracę w Dziale
Studiów Państwowych Zakładów Tele- i Radiotechnicznych w Warszawie, a od 1934 r.
pracowała jako starszy asystent w Katedrze
Teletechniki Politechniki Warszawskiej.
W 1946 r. przeniosła się do Dzierżoniowa,
gdzie organizowała szkolnictwo radiotechniczne
oraz Zakłady Radiotechniczne. Stanowisko
zastępcy profesora w Katedrze Teletechniki
objęła w 1949 r., a od 1952 r. aż do przejścia na
emeryturę w 1972 r. była kierownikiem Katedry,
a następnie kierownikiem Zakładu.
Tytuł naukowy profesora nauk technicznych
został Jej nadany w 1959 r.
Prof. Maria Miłkowska zainicjowała i szeroko
rozwinęła badania nad zagadnieniami przekaźnikowo-stykowymi w problemach elektronizacji
central telefonicznych. W pierwszym z wymienionych obszarów kierowana przez Nią Katedra
stała się czołowym ośrodkiem badawczym
w kraju.
Prof. Maria Miłkowska, nestor polskiej teletechniki, jeden z ostatnich wspaniałych specjalistów telekomunikacji wykształconych przed
II wojną światową, wychowawca wielu pokoleń
inżynierów łączności, zmarła 2 stycznia 1996 r.
Pracy zawodowej i naukowej poświęciła 54 lata
swego życia.
Profesor Maria Miłkowska
wspomnień prof. Ryszarda
Pregiela o działalności naukowej
i technicznej prof. M. Miłkowskiej:
„Przegląd Telekomunikacyjny”,
LXX, nr 1, 1997.
Maria Miłkowska urodziła się 25 kwietnia
1902 roku w Homlu na Białorusi. Tytuł magistra
inżyniera uzyskała w 1931 r. na Wydziale
20
Nasze korzenie
Profesor Marian Suski
r. w Los Angeles Jego drużyna zdobyła brązowy
medal w szabli.
We wrześniu 1939 r. był członkiem sztabu
obrony Warszawy. Po kapitulacji dostał
się do niewoli niemieckiej, którą przeżył
głównie w obozie w Murnau. Po powrocie
do kraju w lutym 1946 r. został delegatem
Zjednoczenia Przemysłu Radiotechnicznego
na Dolnym Śląsku, a następnie dyrektorem
Fabryki Odbiorników Radiowych „Diora”
w Dzierżoniowie.
W 1947 r. przeniósł się do Wrocławia
i podjął pracę na Politechnice Wrocławskiej,
początkowo jako adiunkt w Katedrach Fizyki
i Radiotechniki. Po powstaniu w 1951 r.
Wydziału Łączności zorganizował i kierował do
roku 1968 Katedrą Podstaw Telekomunikacji,
a po powstaniu Instytutu Telekomunikacji
i Akustyki – Zakładem Teorii i Techniki
Mikrofalowej.
W 1955 r. obronił pracę kandydacką
(doktorską). W 1959 r. został profesorem
nadzwyczajnym, a w 1974 profesorem
zwyczajnym. W latach 1968-1974 pełnił funkcję
zastępcy dyrektora Instytutu Telekomunikacji
i Akustyki do spraw dydaktyki. W latach 19611971 był seniorem budowy Wydziału Elektroniki.
W 1976 roku przeszedł na emeryturę.
Prof. Marian Suski w pracy zawodowej
zajmował się teorią obwodów, teorią pola
wspomnień prof. Mariana
Piekarskiego: „Przegląd
Telekomunikacyjny”, 12/1985
oraz artykułu w „Pryzmacie”
ze stycznia1994 r.
Marian Suski urodził się 2 listopada 1905 r.
w Kielcach, w rodzinie urzędnika kolejowego.
W 1924 roku ukończył Wydział Łączności
Oficerskiej Szkoły Inżynierii w Warszawie.
W latach 1929-1930 studiował w École
Superieure d’Électricité w Paryżu, a w 1938
roku otrzymał dyplom inżyniera elektryka na
Politechnice Warszawskiej.
W latach 1927-1939 był przydzielony jako
wykładowca do Pułku Radiotechnicznego
w Warszawie, a następnie do Szkoły
Podchorążych Łączności w Zgierzu. W 1932
r. był konstruktorem, kierownikiem działu
polowych radiostacji krótkofalowych w Biurze
Badań Technicznych Wojsk Łączności.
W latach 1928-1939 był członkiem narodowej
kadry w szermierce i brał udział jako zawodnik
w dwóch olimpiadach. Na olimpiadzie w 1932
21
Profesor Zbigniew Żyszkowski
elektromagnetycznego oraz teorią i techniką
mikrofalową. W latach 1956-1976 rozwinął
badania nad rejestracją i wykorzystaniem
zjawiska rezonansu paramagnetycznego
i magnetycznego rezonansu jądrowego.
Zespół pod Jego kierunkiem jako pierwszy
w Polsce podjął prace badawczo-konstrukcyjne
w zakresie spektroskopii elektronowego
rezonansu paramagnetycznego.
Prof. Marian Suski intensywnie działał na
niwie społecznej. W latach 1957-1965 był
przewodniczącym Klubu Inteligencji Katolickiej.
Współtworzył Towarzystwo Przyjaciół KUL
i działał w Radzie Parafialnej.
Zmarł nieoczekiwanie 25 grudnia 1993 r. Był
powszechnie uznanym autorytetem moralnym,
wzorem i odniesieniem dla bardzo wielu ludzi.
Śmierć Profesora uświadomiła nam, jak ważne
i potrzebne są realizowane przez Niego wartości.
Pamięć o Nim pozwoli je utrwalać.
Na wniosek dziekana i Rady Wydziału
Elektroniki Senat Politechniki Wrocławskiej,
na posiedzeniu w dniu 29 września 1994 r.,
nadał budynkowi Instytutu Telekomunikacji
i Akustyki imię prof. dr. inż. Mariana Suskiego.
W 2005 r. w hallu budynku C5 Instytutu
Telekomunikacji, Teleinformatyki i Akustyki
wmurowano tablicę poświęconą pamięci prof.
Mariana Suskiego.
Opracowano na
podstawie wspomnień
Pani Wiesławy
Żyszkowskiej
o prof. Z. Żyszkowskim.
Zbigniew Żyszkowski urodził się 10
czerwca 1910 r. w Warszawie. Po ukończeniu
gimnazjum im. A. Mickiewicza rozpoczął
studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki
Warszawskiej. W 1934 roku uzyskał tytuł
inżyniera elektryka. Zainteresował się
elektroakustyką, która jako nauka znajdowała
się wówczas w początkowej fazie rozwoju
i której pozostał wierny do końca życia.
Życie zawodowe rozpoczął pracą w Państwowych Zakładach Tele- i Radiotechnicznych,
gdzie został kierownikiem działu elektroakustyki, zajmującego się badaniami nad
konstrukcją mikrofonów, słuchawek i głośników.
Po wybuchu wojny w 1939 r. przedostał
się na Węgry, a następnie do Francji i Anglii
jako żołnierz Wojska Polskiego. Po przejściu
przeszkolenia spadochronowego został
22
Nasze korzenie
Profesor Zbigniew Godziński
oddelegowany do Armii Brytyjskiej w Londynie,
gdzie zajmował się konstrukcją urządzeń
radarowych. Jednocześnie, korzystając z dostępu
do najnowszej literatury fachowej, rozpoczął
samodzielne studia nad teorią układów
akustycznych.
Po powrocie do kraju w 1947 r. związał się
z Politechniką Wrocławską. Pełnił kolejno funkcje
adiunkta, zastępcy profesora i kierownika Katedry
Teletransmisji Przewodowej, a od 1954 r. profesora nadzwyczajnego. W latach 1952-1954
i 1960-1968 był dziekanem Wydziału Łączności
Politechniki Wrocławskiej, w latach 1958-1959 jej
prorektorem.
Z Jego inicjatywy w 1968 r. powstał Instytut
Telekomunikacji i Akustyki; był jego pierwszym
dyrektorem oraz kierownikiem Zakładu
Elektroakustyki, a następnie Seminarium
Elektroakustyki. Przeszedł na emeryturę w 1985 r.
Prof. Z. Żyszkowski został wpisany na listę
zasłużonych dla Politechniki Wrocławskiej.
28 września 1988 r. odszedł od nas nie tylko
wybitny naukowiec, ale przede wszystkim
wspaniały Człowiek prawego charakteru,
o wybitnym intelekcie i wielkiej wrażliwości.
Dla uczczenia pamięci prof. Z. Żyszkowskiego
sala konferencyjna 105 w budynku C5 Instytutu
Telekomunikacji, Teleinformatyki i Akustyki
została nazwana Jego imieniem.
materiałów dostarczonych
przez dr. hab. E. Plińskiego
z Katedry Teorii Pola, Układów
Elektronicznych i Optoelektroniki.
Zbigniew Godziński urodził się 22 sierpnia
1917 roku w Rycerce Dolnej, w powiecie żywieckim. Studia rozpoczął w 1935 r. na Wydziale
Elektrycznym Politechniki Warszawskiej. Okres
wojny spędził w Krakowie; pracował w biurze
finansowym Fabryki Kabli w Krakowie–Płaszowie. Po zakończeniu wojny kontynuował
studia na Politechnice Śląskiej w Krakowie,
a następnie wraz z całym Wydziałem
Elektrycznym przeniósł się do Wrocławia. 15
listopada 1945 r. wystąpił jako student oddziału
elektrycznego Wydziału Elektromechanicznego
Politechniki Wrocławskiej na pierwszym
polskim wykładzie na Politechnice Wrocławskiej.
Studia ukończył w 1946 r. z tytułem magistra inżyniera elektryka. Od tego roku zaczął
pracę na Politechnice Wrocławskiej, najpierw
jako młodszy asystent w Katedrze Miernictwa
23
Elektrycznego prof. A. Jelonka, następnie jako
starszy asystent, a od 1952 r. jako adiunkt w Katedrze Podstaw Telekomunikacji pod kierunkiem
prof. M. Suskiego. W 1957 r. uzyskał stopień
kandydata nauk technicznych (doktora). W 1958
r. wyjechał na staż naukowy do Anglii, gdzie
pracował w Cavendish Laboratory. Za swoje
prace z zakresu teorii fal elektromagnetycznych,
prowadzone na stażu, otrzymał prestiżową
nagrodę „The Heaviside Premium Award”.
szefem grupy laserowej, której prace zakończyły
się sukcesem na przełomie 1964 i 1965 roku –
konstrukcją pierwszego wrocławskiego lasera.
W 1964 r. otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. W latach 1964-1966 pełnił funkcję kierownika Zakładu Teorii Pola Elektromagnetycznego
w Katedrze Podstaw Telekomunikacji. W tym czasie
wprowadził w swoim Zakładzie nową dziedzinę:
laserowe wzorce częstotliwości.
W 1968 r. otrzymał nagrodę Zjednoczenia
„Unitra” za kierownictwo naukowe w Przemysłowym Instytucie Elektroniki nad programem
budowy laserowego detektora b.w.cz. w ramach
Narodowego Programu Gospodarczego.
Od 1975 r. pełnił funkcję kierownika Zakładu
Techniki Laserowej. Tytuł profesora zwyczajnego
otrzymał w 1976 r. Prof. Zbigniew Godziński
przeszedł na emeryturę w 1987 r., ale pracy
naukowej nie przerwał. W 1991 r. ogłosił wyniki
swoich badań w „Physics Letters”; badania prof.
Z. Godzińskiego wzbudziły szerokie
zainteresowanie, a Jego praca została uznana za
jedną z pięciu od 1909 r. najważniejszych prac
eksperymentalnych w dziedzinie interferencji
jednofotonowej.
Prof. Zbigniew Godziński zmarł 15 lipca
2007 r. Odszedł od nas wspaniały Człowiek,
naukowiec, twórca wrocławskiej szkoły
laserowej. Pozostanie zawsze w naszej pamięci.
Pierwszy polski wykład na Politechnice Wrocławskiej.
Strzałką zaznaczono Zbigniewa Godzińskiego.
Po powrocie z Anglii otrzymał tytuł i stanowisko docenta w Katedrze Podstaw Telekomunikacji. W 1959 r. był prodziekanem Wydziału
Łączności Politechniki Wrocławskiej.
Jesienią 1962 r., zainspirowany przez prof.
M. Suskiego, podjął prace nad budową źródła
promieniowania koherentnego lasera, ledwie
rok po zbudowaniu pierwszego na świecie lasera
w Stanach Zjednoczonych. W 1964 r. został
24
Dzień dzisiejszy Instytutu
Dzień dzisiejszy Instytutu Telekomunikacji,
Teleinformatyki i Akustyki
Struktura Instytutu
Instytut Telekomunikacji, Teleinformatyki i Akustyki (dawny Instytut Telekomunikacji i Akustyki),
jeden z największych Instytutów Politechniki Wrocławskiej, funkcjonuje już czterdzieści lat, umacniając swój status wśród jednostek szkolnictwa wyższego i nauki w Polsce.
Zmiana nazwy Instytutu miała miejsce 18 kwietnia 2005 r., na podstawie Zarządzenia Wewnętrznego
nr 13/2005.
Od 1 października 2002 r. dyrektorem Instytutu jest dr inż. Bronisław Żółtogórski.
Dyrektor Instytutu, dr inż. Bronisław Żółtogórski.
Posiedzenie Kolegium Dyrektorskiego Instytutu.
Od lewej: dyr. B. Żółtogórski, dyr. B. Fusiek, dyr. R. Wroczyński,
dyr. B. Rudno-Rudzińska.
Zastępcami dyrektora są:
dr inż. Ryszard Wroczyński – do spraw badań naukowych i współpracy z przemysłem,
dr inż. Barbara Rudno-Rudzińska – do spraw dydaktyki,
mgr Barbara Fusiek – do spraw administracyjnych.
25
W I nstytucie p racuje 157 p racowników et atowych, w tym 99 na uczycieli akademic kich. Z ajęcia
dydaktyczne prowadzi również 10. byłych pracowników Instytutu, zatrudnionych na umowach o pracę.
W skład Instytutu wchodzą katedry i zakłady naukowo-dydaktyczne, w których są wykonywane prace naukowe i prowadzone różnorakie zajęcia dydaktyczne.
Działają następujące Katedry i Zakłady:
• Katedra Akustyki – kierownik prof. dr hab. inż. Andrzej Dobrucki,
• Katedra Radiokomunikacji i Teleinformatyki – kierownik prof. dr hab. inż. Tadeusz Więckowski,
• Katedra Teorii Pola, Układów Elektronicznych i Optoelektroniki – kierownik prof. dr hab. inż.
Krzysztof Abramski,
• Katedra Teorii Sygnałów – kierownik prof. dr hab. inż. Jan Zarzycki,
• Zakład Teorii i Techniki Mikrofalowej – kierownik dr hab. inż. Krzysztof Sachse, prof. PWr.
• Zakład Teorii Obwodów – kierownik dr inż. Czesław Michalik.
Przy Zakładach i Katedrach działają liczne pracownie i laboratoria. Strukturę organizacyjną Instytutu
Telekomunikacji, Teleinformatyki i Akustyki – zakładową i administracyjną – przedstawia opis i schemat poniżej.
Struktura zakładowa Instytutu Telekomunikacji,
Teleinformatyki i Akustyki
Katedra Akustyki – kierownik prof. dr hab. inż. Andrzej Dobrucki
Laboratorium Badawcze Akustyki – dr inż. Krzysztof Rudno-Rudziński
Pracownia Podstaw Elektroakustyki – prof. dr hab. inż. Andrzej Dobrucki
Pracownia Podstaw Inżynierii Dźwięku – dr inż. Krzysztof Rudno-Rudziński
Pracownia Techniki Ultradźwiękowej – dr hab. inż. Tadeusz Gudra
Pracownia Analizy i Przetwarzania Sygnałów – dr inż. Stefan Brachmański
Pracownia Akustyki Cybernetycznej – mgr inż. Jerzy Sadowski
26
Katedra Teorii Pola, Układów Elektronicznych i Optyoelektroniki – kierownik prof. dr hab. inż.
Krzysztof Abramski
Pracownia Laserowa – dr hab. inż. Edward Pliński, prof PWr
Pracownia Optoelektroniki Terahercowej – dr hab. inż. Edward Pliński, prof. PWr
Pracownia Światłowodowa – dr Elżbieta Bereś-Pawlik
Pracownia Wzorców Laserowych – dr inż. Janusz Pieńkowski
Pracownia Układów Elektronicznych – dr inż. Jerzy Witkowski
Laboratorium Badawcze Radiointroskopii – dr inż. Grzegorz Beziuk
Laboratorium Układów Elektronicznych – dr inż. Bogusław Wolszczak
Pracownia Projektowania Układów Elektronicznych – dr inż. Marek Kukawczyński
Zakład Teorii i Techniki Mikrofalowej – kierownik dr hab. inż. Krzysztof Sachse, prof PWr
Pracownia Układów i Urządzeń Mikrofalowych – dr inż. Grzegorz Jaworski
Pracownia Pomiarów Mikrofalowych i Spektrometrii EPR – dr hab. inż. Andrzej Francik, prof. PWr
Pracownia Anten i Mikrofalowych Układów Antenowych – dr hab. inż. Paweł Kabacik
Katedra Radiokomunikacji i Teleinformatyki – kierownik prof. dr hab. inż. Tadeusz Więckowski
Pracownia Kompatybilności Elektromagnetycznej i Systemów Teleinformatycznych –
prof. dr hab. inż. Tadeusz Więckowski
Pracownia Teorii Anten i Elektromagnetyzmu Obliczeniowego – dr hab. inż. Andrzej Kucharski
Pracownia Ochrony Środowiska Elektromagnetycznego – prof. dr hab. inż. Hubert Trzaska
Laboratorium Kompatybilności Elektromagnetycznej – prof. dr hab. inż. Tadeusz Więckowski
Laboratorium Wzorców i Metrologii Pola Elektromagnetycznego – dr hab. inż. Eugeniusz Grudziński
Laboratorium Techniki Antenowej – dr inż. Robert Borowiec
Pracownia Sieci Telekomunikacyjnych – dr inż. Janusz Klink
Pracownia Systemów Mikroprocesorowych – dr inż. Sławomir Sambor
Pracownia Projektowania Systemów Telekomutacyjnych – inż. Zbigniew Sałamacha
Pracownia Transmisji Światłowodowej – dr inż. Zbigniew Siwek, docent PWr
27
Katedra Teorii Sygnałów – kierownik prof. dr hab. inż. Jan Zarzycki
Studenckie Laboratorium Komputerowe – dr inż. Jerzy Szymbor, docent PWr
Pracownia Przetwarzania Sygnałów – dr hab. inż. Ryszard Makowski, prof. PWr
Pracownia Procesorów i Układów CPS – dr inż. Ryszard Kardach, docent PWr
Pracownia Biometrii i Cyfrowego Przetwarzania Obrazów – dr inż. Jan Mazur
Zakład Teorii Obwodów – kierownik dr inż. Czesław Michalik
Laboratorium Teorii Obwodów – dr inż. Andrzej Jarząbek
Struktura administracyjna Instytutu Telekomunikacji, Teleinformatyki i Akustyki
)C
(4
?
0-
'$C.
!
?
0-
'!
.
?
0-
'
#
!
$#
;C
9
.
?-
%'
'-
$=+
28
(?
C*
Pracownicy administracyjni Instytutu.
Stoją od lewej: Wanda Fotiadis-Filar – Dział finansowy, mgr inż. Barbara Sękowska – Dział osobowy,
mgr Grażyna Mazur-Majewska – Asystent Zastępcy Dyrektora ds. Badań Naukowych, Małgorzata
Małuszyńska – Dział finansowy, mgr Joanna Karpowicz – Biblioteka i OINT, mgr Małgorzata
Raczyńska – Biblioteka i OINT, inż. Barbara Mazur – Inż. ds. aparatury, inż. Wojciech Brzeziński – Dział
aparatury, Halina Cymbor – Dział BHP, inż. Mariola Mączka – Zaopatrzenie.
Siedzą od lewej: mgr inż. Barbara Musiołowska – Asystent Zastępcy Dyrektora ds. Dydaktyki,
mgr Barbara Fusiek – Zastępca Dyrektora ds. Administracyjnych, Anna Jagodzińska – sekretariat
Dyrektora.
29
Dyrekcja Instytutu czyni wiele starań integrujących całą społeczność instytutową. Organizowane są
seminaria naukowe, robocze sympozja wyjazdowe i różnego typu spotkania.
Spotkanie opłatkowe społeczności Instytutu.
Działalność dydaktyczna Instytutu
Działalność dydaktyczną Instytut realizuje w ramach Wydziału Elektroniki Politechniki Wrocławskiej.
Kształcenie studentów odbywa się na studiach dziennych magisterskich i inżynierskich, zaocznych inżynierskich i uzupełniających magisterskich. Dodatkowo Instytut organizuje studia podyplomowe oraz
kursy dokształcające.
W ramach dziennych studiów magisterskich Instytut oferuje kształcenie na dwóch kierunkach: elektronika i telekomunikacja oraz teleinformatyka.
30
W ramach subkierunku telekomunikacja studenci mogą w ybierać jeden z czt erech profilów dyplomowania.
Profil TTS – sygnały w t elekomunikacji c yfrowej. Op iekunem p rofilu jest p rof. dr ha b. inż. J an
Zarzycki
Kształcenie obejmuje następujące nurty:
• Sygnałowy – związany z rejestracją, przetwarzaniem, kompresją, analizą i transmisją sygnałów dyskretnych, w tym sygnałów telekomunikacji cyfrowej (multimedia).
• Sprzętowy – do tyczący oprogramowania procesorów sygnałowych i układó w FPGA o raz implementacji algorytmów cyfrowego przetwarzania i transmisji sygnałów.
• Informatyczny – związa ny z syst emami o peracyjnymi, t akimi jak UNIX, LINUX, Q NX, WINDOWS oraz sieciowymi systemami operacyjnymi.
• Sieciowy – dotyczący projektowania i eksploatacji homo i heterogenicznych lokalnych sieci komputerowych.
Studenci profilu mogą korzystać z laboratoriów: procesorów sygnałowych i układów CPS, przetwarzania sygnałów i sieciowych systemów operacyjnych.
Profil TTR – t elekomunikacja r ozsiewcza. Op iekunem p rofilu jest p rof. dr ha b. inż. T adeusz
Więckowski.
Studenci zapoznają się z zagadnieniami związanymi z teorią anten i propagacji fal radiowych, urządzeniami i systemami radiofonicznymi, telewizyjnymi i telewizji kablowej i satelitarnej.
Profil TTP – t elekomunikacja p orozumiewawcza. Op iekunem p rofilu jest dr inż. M irosław
Szymanowski.
Studenci zapoznają się z zagadnienia mi związanymi z komutacją kanałów teletransmisyjnych, teletransmisją za pomocą linii radiowych i światłowodowych, transmisją danych w cyfrowych systemach
teletransmisyjnych oraz telekomunikacją ruchową (komórkową). Poznają również budowę i organizację światowego systemu telekomunikacyjnego.
Profil TRU – telekomunikacja ruchowa. Opiekunem profilu jest dr hab. inż. Ryszard Zieliński.
Program studiów na tym profilu obejmuje kształcenie specjalistyczne dotyczące podstaw fizycznych
oraz szczeg ółowej b udowy, f unkcji i działa nia syst emów radio komunikacji r uchowej. Oma wiane s ą
systemy dyspozytorskie, trankingowe i k omórkowe, przede wszystkim kształcenie obejmuje systemy
GSM i UMTS. W ramach profilu przewidziano kształcenie obejmujące linie radiowe i systemy punkt
31
– wiele punktów (LMDS), komutację, optoelektronikę i urządzenia techniki mikrofalowej oraz zasady
modelowania i planowania sieci radiokomunikacyjnych.
W roku akademic kim 2007/2008 sk ończył działalnoś ć profil TTD – tra nsmisja dźwięku, którego
opiekunem był dr inż. Stefan Brachmański.
W ra mach sub kierunku elektronika działa sp ecjalność akustyka. J est t o sp ecjalność in terdyscyplinarna, umożliwiająca zdobycie wiedzy łączącej zagadnienia techniczne, medyczne, psychologiczne
i estetyczne.
Opiekunem specjalności jest prof. dr hab. inż. Andrzej Dobrucki.
Kształcenie obejmuje kilka grup zagadnień.
• Akustyka fizyczna – akustyka słuchu i mowy, dotycząca zarówno wiedzy o podstawowych zjawiskach akustycznych, ich percepcji przez człowieka, jak i wzajemnej komunikacji głosowej między
ludźmi oraz między człowiekiem i komputerem.
• Elektroakustyka – r ejestracja i p rzesyłanie sygnałó w f onicznych, t echnika st udyjna, r ealizacja
dźwięku. Kształcenie dotyczy również budowy, właściwości, projektowania i pomiarów przetworników elektroakustycznych (mikrofonów, słuchawek i urządzeń głośnikowych).
• Akustyka wnętrz i budowli – nagłaśnia nie wnętrz i p rzestrzeni otwartych. Studenci poznają zagadnienia p rojektowania s al z u względnieniem ic h właś ciwości ak ustycznych w zależnoś ci o d
przeznaczenia (s ale k oncertowe, a udytoryjne, studia radio we i t elewizyjne). N abywają wiedzę
o izolacyjności przegród budowlanych i ochronie pomieszczeń przed hałasem.
• Walka z hałasem w życiu codziennym, przemyśle i transporcie. Studenci poznają właściwości hałasu oraz normy określające dopuszczalne dawki hałasu. Poznają zagadnienia p omiarów hałasu
i wibracji oraz zdobywają umiejętność projektowania zabezpieczeń przed hałasem i drganiami.
• Technika ultradźwiękowa i zastosowanie ultradźwięków w przemyśle i medycynie. Studenci poznają właściwości ultradźwięków oraz sposoby ich wytwarzania i pomiarów. Poznają też zastosowania ultradźwięków w medycynie i przemyśle: bierne (ultrasonografia ultradźwiękowa, tomografia komputerowa, defektoskopia) i czynne (terapia ultradźwiękowa, czyszczenie ultradźwiękowe).
W ramach tego s amego subkierunku na st udiach inżynierskich kszt ałcenie o dbywa się w ra mach
trzech sp ecjalności: inżynieria dźw ięku, sieci te lekomunikacyjne (w Z amiejscowym O środku D ydaktycznym w Jeleniej Górze) i telekomunikacja. Studenci mogą wybierać jeden z d wóch profilów dyplomowania: systemy telekomunikacyjne i multimedialne systemy internetowe.
32
Instytut jest też współorganizatorem specjalności inżynierskiej o nazwie aparatura elektroniczna.
Na studiach zaocznych Instytut kształci w sp ecjalności telekomunikacja porozumiewawcza. Dodatkowo specjalność telekomunikacja jest prowadzona w ramach uzupełniających studiów magisterskich.
Na kierunku teleinformatyka studenci mogą kształcić się w zakresie dwóch specjalności: projektowanie sieci teleinformatycznych i utrzymywanie sieci teleinformatycznych.
W początkowych latach studiów studenci otrzymują wykształcenie z przedmiotów ogólnych (matematyka, fizyka, podstawy inżynierii, przedmioty menedżerskie), podstawowych przedmiotów kierunkowych (technika analogowa, teoria pola elektromagnetycznego, układy elektroniczne) oraz podstaw
informatyki.
Na drugim roku następuje wybór specjalności. Studenci mogą kształtować swój indywidualny program studiów, dobierając sobie przedmioty, które chcą studiować.
Ostatni semestr studiów inżynierskich oraz dwa ostatnie semestry studiów magisterskich są przeznaczone głównie na samodzielną pracę, uwieńczoną pracą dyplomową. Znaczna część przedmiotów
wybieralnych, oferowanych studentom starszych lat studiów, umożliwia samodzielne kształtowanie indywidualnego p rogramu st udiów, o dpowiadającego p redyspozycjom i za interesowaniom st udentów
oraz wymaganiom przyszłego pracodawcy.
Duży nacisk kładzie się na str onę praktyczną studiów. Do dyspozycji studentów pozostają nie tylko
wyposażone w nowoczesne komputery, otwarte pracownie zapewniające stały dostęp do Internetu, ale
przede wszystkim nowoczesne laboratoria specjalistyczne: utrzymania sieci komputerowych, kompatybilności elektromagnetycznej, optotelekomunikacji, telewizji satelitarnej i kablowej, hałasów i wibracji,
elektroakustyki.
Studenci mają do dyspozycji bibliotekę instytutową bogato wyposażoną w literaturę fachową.
33
Czytelnia biblioteki.
Działalność naukowa Instytutu
Instytut Telekomunikacji, Teleinformatyki i Akustyki jest jednostką naukową – badawczą o charakterze interdyscyplinarnym, o szerokim profilu badań naukowych. Prace naukowe i współpraca z przemysłem są prowadzone w pięciu głównych kierunkach:
• teoria i technika telekomunikacji – urządzenia i systemy telekomunikacyjne,
• teleinformatyka i sieci komputerowe,
• teoria i technika fal elektromagnetycznych, optoelektronika kwantowa i lasery,
• teoria i technika obwodów, układów i systemów elektronicznych,
• akustyka i elektroakustyka,
• teoria i przetwarzanie sygnałów.
W zakresie teorii i techniki telekomunikacji są prowadzone prace naukowo-badawcze dotyczące:
• telekomunikacyjnych systemów satelitarnych,
• systemów dostępu abonenckiego (przewodowych i radiowych),
• systemów telewizji kablowej,
• systemów telefonii komórkowej,
• systemów komutacyjnych i teletransmisyjnych,
• systemów antenowych,
34
• utrzymania sieci telekomunikacyjnych,
• kompatybilności elektromagnetycznej między systemami telekomunikacyjnymi,
• inżynierii widma elektromagnetycznego i gospodarki częstotliwościami.
Opracowano między inn ymi zas ady mo delowania syst emów radio komunikacyjnych o raz p rzygotowano szczeg ółowe mo dele radio dyfuzyjnych syst emów ul trakrótkofalowych, radio komunikacji
ruchowej i satelitarnej oraz radiowego dostępu abonenckiego, system rejestracji i analizy danych w trafiku abonenckim, światłowodowe łącze telemetryczne.
W Instytucie są prowadzone prace związane z teleinformatyką i si eciami komputerowymi. Koncentrują się one na:
• środowisku sprzętowym i programowym lokalnych sieci komputerowych,
• wielodostępnych i wielozadaniowych systemach operacyjnych,
• kompatybilności elektromagnetycznej sprzętu komputerowego.
Należy nadmienić, że I nstytut jest głó wnym wykonawcą nie ty lko sieci k omputerowej Politechniki
Wrocławskiej, ale również sieci komputerowej dla całego środowiska naukowego Wrocławia.
W rezultacie intensywnych starań Instytut uzyskał zgodę na powołanie nowego, unikatowego w skali
kraju kierunku dydaktycznego – teleinformatyka.
W zakresie teorii i t echniki fal el ektromagnetycznych, optoelektroniki i las erów w I nstytucie są
prowadzone prace badawcze dotyczące:
• analizy nowych struktur paskowych linii transmisyjnych oraz układów sprzęgających,
• projektowania elementów i złożonych układów mikrofalowych oraz anten mikrofalowych i mikrofalowych układów antenowych do zastosowań w urządzeniach i systemach telekomunikacyjnych,
• badania i r ejestracji elektronowego rezonansu paramagnetycznego oraz konstrukcji sp ektrometrów EPR,
• projektowania i konstrukcji mikrofalowych generatorów sygnałowych i generatorów mocy z syntezą częstotliwości, sterowanych mikroprocesorami,
• laserowej metrologii przemieszczeń,
• wykorzystania heterodynowania wiązek b.w.cz.,
• technologii laserów, w tym technologii laserów terahercowych,
• stabilizacji częstotliwości laserów.
Należy nadmienić, że w dziedzinie stabilizacji częstotliwości laserów Instytut jest jednostką wiodącą
35
w kraju.
W zakresie teorii i techniki obwodów, układów i systemów elektronicznych problematyka badawcza Instytutu dotyczy następujących zagadnień:
• syntezy pasywnych wielowrotników,
• syntezy i optymalizacji filtrów cyfrowych,
• zjawisk pasożytniczych w mikroelektronicznych układach hybrydowych,
• automatyzacji projektowania mikroelektronicznych układów hybrydowych,
• jakości transmisji sygnałów mowy i automatycznego rozpoznawania głosu,
W zakresie akustyki i elektroakustyki są prowadzone prace w następujących głównych kierunkach:
• konstrukcji, modelowania i pomiarów przetworników elektroakustycznych,
• akustyki środowiska i walki z hałasem,
• akustyki wnętrz,
• psychoakustyki,
• kształtowania pól akustycznych,
• techniki ultradźwiękowej,
• teorii i techniki przetwarzania sygnałów akustycznych,
• jakości transmisji sygnałów mowy i automatycznego rozpoznawania głosu,
• fonoskopii,
• biometrii.
W Instytucie zbudowano prototyp pierwszego w Polsce ultradźwiękowego tomografu transmisyjnego.
W zakresie teorii i p rzetwarzania sygnałów są prowadzone prace w nast ępujących głównych kierunkach:
• optymalna liniowa i nieliniowa filtracja ortogonalna jedno– i wielo wymiarowych sygnałów wyższych rzędów,
• ślepe algorytmy przetwarzania sygnałów,
• biometria,
• transformacje czasowo-częstotliwościowe,
• automatyczne rozpoznawanie mowy,
• przetwarzanie sygnałów w diagnostyce anten,
• sygnały w telekomunikacji cyfrowej,
36
• pasywne metody i techniki detekcji, lokalizacji i adaptacyjnego śledzenia obiektów,
• zastosowanie procesorów sygnałowych i układów FPGA do przetwarzania sygnałów.
Problematyka naukowa Instytutu pozostaje w ścisłym związku z aktualnymi zagadnieniami nauki
światowej w uprawianych dziedzinach. Od początku istnienia Instytut nie unikał prac służących gospodarce narodowej. Współpracuje i współpracował z wieloma podmiotami gospodarczymi, z których można wymienić choćby Telekomunikację Polską S.A. W Instytucie opracowano i wykonano
zestaw do o dbioru sygnałów z s atelitów meteorologicznych, anteny do o dbioru telewizji satelitarnej, radiostację hoppingową, kamerę GTEM do badania kompatybilności elektromagnetycznej czy
anteny mikrofalowe zainstalowane na minisatelicie ESEO–Express oraz module Columbus laboratorium eur opejskiego M iędzynarodowej S tacji K osmicznej. M aszt a ntenowy cen tralnej radiost acji długofalowej w Solcu Kujawskim został odbudowany z wykorzystaniem koncepcji opracowanej
w Instytucie.
Instytut wsp ółpracował i wsp ółpracuje z kilk unastoma firmami zagra nicznymi, sp ośród k tórych
można w ymienić firmę Motorola. Wsp ółpraca ma na cel u o pracowanie in teligentnej st acji bazo wej
telefonii komórkowej.
Badania na rzecz gospodarki narodowej są możliwe dzięki doskonale przygotowanej kadrze naukowo
–technicznej oraz istnieniu kilkunastu laboratoriów wyposażonych w najnowszą aparaturę badawczą,
zakupioną lub wytworzoną w Instytucie. Wymienić trzeba laboratorium utrzymania sieci telekomunikacyjnych, laboratorium kompatybilności elektromagnetycznej oraz laboratorium hałasów i wib racji.
W laboratoriach działają: komora GTEM, akustyczna komora bezechowa, bezodbiciowa komora elektromagnetyczna. Opracowano ponadto oryginalne metody i procedury badawcze, zgodne z normami
obowiązującymi w kraju i Unii Europejskiej. Instytut ma zgodę na prowadzenie badań, które są podstawą do wydawania certyfikatów zgodności.
Chlubą Instytutu są laboratoria badawcze posiadające akredytację Polskiego Centrum Akredytacji
Laboratoriów Badawczych, potwierdzające ich kompetencje i posiadanie systemu jakości. W Instytucie
działają 3 laboratoria akredytowane:
• Laboratorium Kompatybilności Elektromagnetycznej,
• Laboratorium Wzorców i Metrologii Pola Elektromagnetycznego,
• Laboratorium Badawcze Akustyki.
Laboratorium Kompatybilności E lektromagnetycznej o trzymało r ównież Certificate of Ass essment
37
na badania w zakresie kompatybilności elektromagnetycznej zgodnie z wytycznymi Unii Europejskiej,
wydany przez Technology International (Europe) Ltd.
Grupy badawcze Instytutu biorą aktywny udział w programach instytucji europejskich. Pracownicy
występują jako eksperci oceniający wnioski badawcze finansowane z funduszy europejskich.
Rada Naukowa Instytutu Telekomunikacji, Teleinformatyki i Akustyki ma uprawnienia do nadawania stopnia doktora nauk technicznych. Od 1990 roku nadano 81 stopni doktorskich.
N
N=
3
!2
++
-AA0 -AA- -AA/ -AA4 -AAP -AA1 -AAQ -AA@ -AA. -AAA /000 /00- /00/ /004 /00P /001 /00Q /00@
4
/
3
/
-
-
4
4
@
Q
/
Q
--
Q
Q
1
-0
@
W Instytucie znajduje się kilka sal dydaktycznych wyposażonych w nowoczesne środki audiowizualne.
Sala 105 C-5 zost ała w yposażona w sp rzęt umo żliwiający o rganizowanie wideo konferencji. S przęt
wideokon fe ren cyjny jest połą czony z publicznym systemem telekomunikacyjnym. Można więc, między
innymi, importować i eksportować wykłady studenckie w skali całego świata.
Wideokonferencja w sali konferencyjnej Instytutu.
38
Katedra Akustyki
Katedra Akustyki
Katedra Akustyki została powołana 1 marca 2008 r. z inicjatywy prof. Andrzeja Dobruckiego w wyniku przekształcenia Zakładu Akustyki.
Zakład Akustyki od 2007 r. był połączeniem powstałego 1 stycznia 1986 r. Zakładu Akustyki i powstałego również w 1986 r. Zakładu Analizy i Przetwarzania Sygnałów Akustycznych.
Korzenie Katedry Akustyki sięgają czasów powstania Instytutu Telekomunikacji i Akustyki. W 1968 r.
powołano d wa zakład y na ukowo-dydaktyczne, za jmujące się p roblematyką ak ustyczną: Zakład
Elektroakustyki, kier owany p rzez p rof. Z. Ż yszkowskiego i Zakład P ercepcji Dźw ięku, kier owany
przez do c. dr. inż. J anusza Renowskiego. W 1973 r . p owstało Środowiskowe L aboratorium Hałasów
i Wibracji, którym kierował doc. dr inż. Janusz Zalewski.
Od początku powstania Zakładu Akustyki w 1986 r. kierował nim doc. dr inż. Janusz Renowski.
Doc. Janusz Renowski rozpoczął pracę na P olitechnice Wrocławskiej w 1955 roku, jeszcze w czasie studiów jako asystent stażysta. Stopień doktora nauk technicznych uzyskał w 1962 r oku. W 1970 roku
został powołany na stanowisko docenta. W latach 1968-1978 był kierownikiem Zakładu Percepcji Dźwięku. W latach 1979-1984 był profesorem kontraktowym na Université des Sciences et de la Technologie d’Oran w Algier ii, a w la tach 1986-1999 kier ownikiem Z akładu
Akustyki I nstytutu T elekomunikacji i Ak ustyki P olitechniki W rocławskiej. Był twórcą, a następnie przez 14 lat opiekunem specjalności magist erskiej ak ustyka, a t akże p omysłodawcą i o rganizatorem
specjalności inżynieria dźwięku na studiach inżynierskich.
Zainteresowania na ukowe i d ydaktyczne do c. J anusza Reno wskiego do tyczą ak ustyki i inżynier ii
dźwięku. Jest uznanym specjalistą w problematyce percepcji dźwięku. Doc. Janusz Renowski jest autorem lub współautorem około 100 publikacji w tym 3 monografii i 4 skryptów stosowanych w procesie
dydaktycznym oraz promotorem 8 zakończonych przewodów doktorskich. Obecnie, będąc już na emeryturze, prowadzi wykłady z przedmiotu audiologia i audiometria.
W latach 1999-2007 Zakładem kierował dr hab. inż. Andrzej Dobrucki, prof. PWr.
39
Zakład Analizy i Przetwarzania Sygnałów Akustycznych powstał 1 sty cznia 1986 r. Od momentu
powstania Zakładem kierował prof. dr inż. Wojciech Majewski.
Prof. Wojciech Majewski rozpoczął pracę naukową i dydaktyczną
w 1954 r . w K atedrze Teletransmisji Przewodowej, która w 1968 r .
weszła w skład I nstytutu Telekomunikacji i Ak ustyki P olitechniki
Wrocławskiej. P oczątkowo b ył za trudniony jak o asyst ent, p óźniej
jako st arszy asyst ent, p o ob ronie w 1964 r . p racy do ktorskiej jak o
adiunkt. W la tach 1970-1985 p racował jako docent, w la tach 19851993 jak o p rofesor nadzw yczajny, a o d l utego 1993 jak o p rofesor
zwyczajny.
W latach 1966-1968 przebywał na podoktorskim stażu naukowym
w C ommunication S ciences L aboratory na U niwersytecie Flo rydy
w Ga inesville w USA. D wukrotnie przebywał jak o „visiting professor” na amerykańskich uniwersytetach – w 1973 r. przez trzy miesiące
na Uniwersytecie Florydy w Ga inesville i w 1979 r . przez dwa miesiące na U niwersytecie Stanu Michigan w E ast L ansing, gdzie m.in.
uczestniczył w opracowaniu ekspertyz fonoskopijnych związanych z porwaniem i zabójstwem premiera Włoch Aldo Moro.
Od 1969 do 1981 r . pełnił w I nstytucie Telekomunikacji i Ak ustyki funkcję zastępcy dyrektora ds.
badań naukowych i wsp ółpracy z przemysłem, a w la tach 1981-1984 funkcję dyrektora Instytutu. Od
1984 do 2002 r oku był kierownikiem Zakładu Analizy i Przetwarzania Sygnałów Akustycznych ITA.
W latach 1993-1996 był prorektorem ds. nauki Politechniki Wrocławskiej.
W pracy naukowej i dydaktycznej zajmuje się akustyką telekomunikacyjną, specjalizując się w zagadnieniach a nalizy, syn tezy, tra nsmisji i r ozpoznawania mo wy, p oświęcając w sw oich bada niach d użą
uwagę problemowi rozpoznawania mówców oraz metodom oceny jakości transmisji sygnału mowy. Do
szczególnych osiągnięć naukowych należy zaliczyć badania porównawcze nad subiektywnymi i obiektywnymi metodami rozpoznawania mówców w warunkach maskowania głosu oraz imitowania głosu
innych mówców, a także wiodący udział w opracowaniu zintegrowanej metody rozpoznawania głosów,
która znalazła zastosowanie w procesie zwalczania przestępstw popełnianych przy użyciu telefonu. Jest
autorem lub współautorem ponad 100 prac naukowych.
40
Katedra Akustyki
Jest także cenionym dydaktykiem (nagroda Senatu Politechniki Wrocławskiej w 1999 r . za działalność d ydaktyczną) o raz w ychowawcą mło dych kadr na ukowych (w ypromował dziesięci u do ktorów
nauk technicznych). Aktualnie prowadzi wykłady z akustyki mowy i z akustyki przestępstwa.
W la tach 1969-2006 b ył czło nkiem K omitetu Ak ustyki P AN. O d 1987 r . jest czło nkiem R ady
Redakcyjnej Archives of Acoustics. Jest członkiem Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, Polskiego
Towarzystwa Akustycznego, Polskiego Towarzystwa Fonetycznego, International Society of Phonetic
Sciences, Audio Engineering Society, European Acoustics Association oraz International Association
for Forensic Phonetics and Acoustics.
Prof. W ojciech M ajewski jest o dznaczony Zło tym K rzyżem Z asługi, K rzyżem K awalerskim
i Oficerskim Or deru O drodzenia P olski, M edalem K omisji Ed ukacji N arodowej, Zło tą O dznaką
Politechniki Wrocławskiej i Złotą Odznaką Zasłużonego Pracownika Łączności. Otrzymał trzy nagrody Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki.
Od 1 paździer nika 2002 r . Zakładem A nalizy i P rzetwarzania
Sygnałów Akustycznych kierował dr inż. Stefan Brachmański.
Dr inż. Stefan Brachmański pracuje na Politechnice Wrocławskiej
od ukończenia studiów w 1975 r. W latach 1987-1994 pełnił funkcję
Pełnomocnika Dziekana ds. Praktyk Studenckich, w latach 1999-2002
był członkiem Komisji Egzaminów Dyplomowych dla specjalności telekomunikacja na kierunku elektronika i telekomunikacja. Od 2003 r.
jest redaktorem wydawnictw naukowych Instytutu Telekomunikacji,
Teleinformatyki i Akustyki.
W pracy naukowej i dydaktycznej zajmuje się akustyką telekomunikacyjną, specjalizując się w zagadnieniac h analizy, transmisji i kodowania mowy. Szczególną uwagę poświęca metodom oceny jakości
transmisji mowy. Jest autorem lub współautorem około 100 p ublikacji, w tym d wóch Polskich Norm
dotyczących jakości transmisji mowy w analogowych i cyfrowych łańcuchach telekomunikacyjnych.
Dr inż. S tefan B rachmański jest czło nkiem P olskiego T owarzystwa Ak ustycznego, P olskiego
Towarzystwa Fonetycznego, „European Acoustics Association” i „ Audio Engineering Society”, w którym był skarbnikiem w latach 2003-2007. Pełni funkcję recenzenta w czasopismach naukowych, między
41
innymi w „Journal of the Acoustical Society of America”, „IEEE Transaction on Audio”, „Speech and
Language Processing”.
Jest biegłym sądowym z zakresu badań fonoskopijnych przy Sądzie Okręgowym we Wrocławiu.
W 2007 r . b yły Z akład Analizy i P rzetwarzania S ygnałów Ak ustycznych zost ał w cielony do Zakładu Ak ustyki, k tórego kier ownikiem był prof. dr hab. inż. Andrzej Dobrucki. Od 1 marca 2008 r. prof.
dr hab. inż. Andrzej Dobrucki jest kierownikiem Katedry Akustyki.
Prof. dr hab. inż. Andrzej Dobrucki pracuje w Instytucie Telekomunikacji i Ak ustyki o d uk ończenia st udiów w 1971 r . S topień do ktora uzyskał w 1977 r ., st opień do ktora ha bilitowanego w 1993 r .,
a w r oku 2007 o trzymał tytuł naukowy profesora. Od momentu powstania Z akładu Ak ustyki w 1986 r . kier ował P racownią P odstaw
Elektroakustyki, o d r oku 1999 Z akładem Ak ustyki, a o d r oku 2008
kieruje Katedrą Akustyki.
Zainteresowania na ukowe i d ydaktyczne p rof. Andrzeja D obruckiego dotyczą akustyki technicznej i elektroakustyki. Jest uznanym specjalistą w zakresie modelowania, konstrukcji i pomiarów przetworników elektroakustycznych. Jest autorem lub współautorem około
140 publikacji, w tym ponad 30 artykułów w czasopismach naukowych, 3 monografii, 2 podręczników
i 5 patentów. Był promotorem 9 zakończonych przewodów doktorskich.
Prof. Andrzej D obrucki jest czło nkiem Polskiego Towarzystwa Akustycznego, European Acoustics
Association oraz Audio Engineering Society. W latach 1995-1997 i 2003-2007 był przewodniczącym tej
organizacji. Jest członkiem Komitetu Akustyki PAN oraz Komisji do spraw Elektroakustyki i Rejestracji
Dźwięku i Obrazu w Polskim Komitecie Normalizacyjnym. Był organizatorem oraz członkiem komitetów naukowych wielu konferencji naukowych. Był recenzentem wielu przewodów doktorskich i habilitacyjnych. Pełni też funkcję stałego recenzenta w wielu czasopismach naukowych, między innymi
„Physical Review”, „Journal of the Acoustical Society of America”, „IEEE Transaction on Ultrasonics”,
„Ferroeletrics and Frequency Control”.
W Katedrze Akustyki są prowadzone dwie specjalności w ramach kierunku elektronika i telekomunikacja:
42
Katedra Akustyki
• Akustyka (ETA) na pięcioletnich studiach magisterskich,
• Inżynieria Dźwięku (EID) na czteroletnich studiach inżynierskich.
Katedra Akustyki składa się z czterech pracowni i jednego laboratorium:
• Pracownia Postaw Elektroakustyki,
• Pracownia Podstaw Inżynierii Dźwięku,
• Pracownia Analizy i Przetwarzania Sygnałów,
• Pracownia Techniki Ultradźwiękowej,
• Laboratorium Badawcze Akustyki.
Prof. Andrzej D obrucki jest o piekunem K oła N aukowego I nżynierów Dźwięk u działa jącym p rzy
Instytucie Telekomunikacji, Teleinformatyki i Ak ustyki. K oło jest częś cią S ekcji S tudenckiej A udio
Engineering Society. Zrzesza studentów Politechniki Wrocławskiej zainteresowanych akustyką, inżynierią dźwięku oraz realizacją dźwięku. Członkowie Koła korzystają z laboratoriów Katedry Akustyki
oraz ze studia nagrań Katedry.
Kierownikiem L aboratorium B adawczego Ak ustyki i P racowni
Inżynierii Dźwięku w Zakładzie Akustyki Instytutu Telekomunikacji,
Teleinformatyki i Akustyki jest dr inż. Krzysztof Rudno-Rudziński.
Dr K. Rudno-Rudziński przez wiele lat działał we władzach Uczelni.
W la tach 1991-1996 b ył d yrektorem naszeg o I nstytutu, a w la tach
1999-2002 był prodziekanem Wydziału Elektroniki.
Przez d wie kadenc je, w la tach 2002-2008, b ył p rorektorem P olitechniki Wrocławskiej do spraw studenckich, a od roku 2007 jednocześnie kier ownikiem S tudium Kszt ałcenia P odstawowego P olitechniki
Wrocławskiej.
Zainteresowania naukowe dr. K. Rudno-Rudzińskiego dotyczą akustyki środowiska, ochrony przed
hałasem, psychoakustyki oraz akustyki architektonicznej.
Jest a utorem p onad 120 p rac na ukowych o raz p onad 150 p rojektów i o pracowań t echnicznych.
Opracowania dotyczą między inn ymi akustyki Opery Wrocławskiej, Teatru Polskiego, Hali Ludowej
czy multikina Korona. Dr K. Rudno-Rudziński prowadzi autorskie wykłady i seminaria dla specjalności Akustyka i Inżynieria Dźwięku. Wypromował ponad 50 magistrów i inżynierów.
43
Jest członkiem wielu stowarzyszeń naukowych i technicznych, między innymi Polskiego Towarzystwa
Akustycznego, Audio Engineering Society i European Acoustics Association.
Obecny D yrektor I nstytutu T elekomunikacji, T eleinformatyki
i Akustyki, dr Bronisław Żółtogórski, jest związany z Zakładem i Katedrą Akustyki od 1972 roku. Przez ostatnie 12 lat pełnił funkcje dyrektorskie w Instytucie Telekomunikacji, Teleinformatyki i Akustyki.
W okresie od 1996 do 2002 r. był zastępcą dyrektora ds. badań i współpracy z gospodarką, a następnie od 2002 r. aż do chwili obecnej pełni
funkcję dyrektora Instytutu.
Główne za interesowania na ukowe dr . B . Ż ółtogórskiego do tyczą zast osowania met od k omputerowych do mo delowania p ola
akustycznego wytwarzanego przez źródła dyskretne i powierzchniowe oraz do analizy zjawisk nieliniowych w przetwornikach elektroakustycznych. W obszarze dydaktyki opracował kilka wykładów,
m.in. komputerowe modelowanie w akustyce, komputerowe wspomaganie pracy inżynierskiej, analiza częstotliwościowa sygnałów, aparaty słuchowe. Jest również promotorem licznych prac dyplomowych.
Wiele opracowań, których autorem lub współautorem jest dr B. Żółtogórski, dotyczy akustyki technicznej. Są to m.in. projekty akustyki wnętrz, w tym dużych audytoriów, projekty zabezpieczeń przeciwhałasowych i przeciwdrganiowych dla obiektów architektonicznych oraz miejsc pracy w przemyśle
oraz projekty zmniejszenia emisji hałasu do środowiska przez obiekty techniczne.
Dr B. Żółtogórski jest autorem 60 prac publikowanych i 76 prac niepublikowanych, w tym 4 zgłoszeń patentowych. Jest członkiem European Acoustics Association, Polskiego Towarzystwa Akustycznego oraz od 1999 r., przewodniczącym Wrocławskiego Oddziału PTA. Jest też członkiem sekcji polskiej Audio Engineering Society.
Pracownik Katedry Akustyki dr inż. Krzysztof Opieliński jest opiekunem akademickiego radia LUZ.
Opiekę techniczną nad agendą radia LUZ sprawuje pracownik Katedry Akustyki, inż. Mirosław Miazga.
44
Katedra Akustyki
Pracownia Podstaw Elektroakustyki
Pracownią kieruje prof. Andrzej Dobrucki. Profil działania Pracowni obejmuje wiele dziedzin akustyki, poczynając od badania przetworników elektroakustycznych, badania urządzeń AGD z użyciem
wibrometru las erowego, a nalizy mec hanizmów p ercepcji dźwięk u do mo delowania ak ustycznego.
W Pracowni są prowadzone prace związane z realizacją i reżyserią nagrań muzycznych.
Pracownia jest bardzo dobrze wyposażona w nowoczesny sprzęt pomiarowy służący badaniom naukowym i d ydaktyce. Na wyposażeniu Pracowni znajduje się b ogate oprogramowanie komputerowe
zakupione, a także wytworzone przez pracowników. Z ważniejszych pozycji wyposażenia i oprogramowania można wymienić:
• nowe studio nagraniowe wraz z reżysernią,
• komora bezpogłosowa do wszechstronnych pomiarów przetworników elektroakustycznych oraz
mocy akustycznej niewielkich obiektów,
• skanujący wibrometr laserowy (PSV–400 firmy Polytec),
• system pomiarowy do pomiarów cyfrowych i analogowych urządzeń elektroakustycznych (System
Two firmy Audio Precision z USA),
• urządzenia do rejestracji i analizy ciśnienia akustycznego,
• cyfrowe syst emy p omiarowe do p omiarów elek troakustycznych i p omiarów p omieszczeń
(Winpomi z procesorem sygnałowym TMS320C25),
Kierownik Katedry Akustyki w komorze bezpogłosowej.
Nowoczesne studio nagraniowe.
45
• głośniki elektrostatyczne (Audiostatic ES100),
• analogowe systemy do pomiarów przetworników i torów elektroakustycznych,
• audiometr (MA–52 firmy Maico).
Wśród ważniejszych osiągnięć Pracowni można wymienić:
• współpracę z firmą Tonsil,
• opracowanie „Modelling of piezoelektric loudspeacer structure using finite element method” dla
firmy Asulab S.A. ze Szwajcarii,
• opracowanie metodyki projektowania symetr ycznych obudów pasmowo–przepustowych dla firmy Tonsil,
• urządzenia do kontroli hałasu pasów bezpieczeństwa metodą akustyczną dla firmy Takata S.A.,
• system do pomiaru funkcji transmitancji odniesionych do głowy dla Politechniki Łódzkiej,
• współpraca z Międzynarodowym Festiwalem Wratislavia Cantans oraz Filharmonią im. W. Lutosławskiego we Wrocławiu w zakresie realizacji i reżyserii nagrań płytowych,
• uczestnictwo w realizacji nagrań i reżyserii dźwięku płyt, wydawanych w kraju i za granicą (USA,
EU, Ukraina).
Reżysernia studia nagraniowego.
Kierownik Katedry Akustyki w studiu nagraniowym.
46
Katedra Akustyki
W dorobku naukowym Pracowni Podstaw Elektroakustyki można wymienić przeszło dwadzieścia
publikacji z ostatnich lat i pięć patentów.
Pracownicy Pracowni Podstaw Elektroakustyki prowadzą następujące zajęcia dydaktyczne – wykłady, ćwiczenia i laboratoria: akustyka fizyczna, przetworniki elektroakustyczne, miernictwo elektroakustyczne, akustyka wnętrz, ak ustyka słuc hu, komputerowe mo delowanie w ak ustyce, t echnologia nagrań, akustyczne przyrządy pomiarowe, komputerowe wspomaganie działań inżynierskich, podstawy
akustyki, akustyka architektoniczna, audiologia i audiometria, akustyka muzyczna.
Pracownia prowadzi również kursy protetyki słuchu.
W Pracowni Podstaw Elektroakustyki są zatrudnieni następujący pracownicy:
prof. dr hab. inż. Andrzej Dobrucki – profesor nadzwyczajny,
dr inż. Bolesław Bogusz – docent PWr,
dr inż. Henryk Idczak – docent PWr,
dr inż. Maurycy J. Kin – adiunkt,
dr inż. Przemysław Plaskota – asystent,
dr inż. Piotr Pruchnicki – adiunkt,
dr inż. Maria Rabiega – docent PWr,
dr inż. Ryszard Tomczyk – adiunkt,
dr inż. Bronisław Żółtogórski – adiunkt,
dr inż. Romuald Bolejko – adiunkt,
inż. Mirosław Miazga – pracownik inżynieryjno-techniczny,
Stanisław Zawada – pracownik inżynieryjno-techniczny,
mgr inż. Jarosław Kraszewski – doktorant,
mgr inż. Adam Mielczarek – doktorant,
mgr inż. Rafał Siczek – doktorant,
mgr inż. Karolina Uzar – doktorantka,
mgr inż. Stanisław Maleczek – doktorant.
47
Pracownia Podstaw Inżynierii Dźwięku
Pracownia Podstaw Inżynierii Dźwięku powstała w 1991 roku w wyniku przekształcenia Pracowni
Percepcji Dźwięku, działającej w Instytucie Telekomunikacji i Akustyki od 1976 r.
Od p oczątku istnienia P racowni P odstaw I nżynierii Dźwięk u, a w cześniej P racowni P ercepcji
Dźwięku, kieruje nią dr inż. Krzysztof Rudno-Rudziński.
Dr inż. Krzysztof Rudno-Rudziński zajmuje się przede wszystkim ochroną środowiska przed hałasem. Jest projektantem wielu obiektów użyteczności publicznej w zakr esie akustyki wnętrz i o chrony
przed hałasem. Jest także uznanym ekspertem w za kresie akustyki i o chrony środowiska przed hałasem. P rowadzi w ykłady z zakr esu urządzeń i syst emów nagłośnienia o raz s eminaria dla st udentów
ostatniego roku specjalności akustyka i inżynieria dźwięku.
Dr inż. K rzysztof Rudno-Rudziński jest a utorem ponad 120 p rac naukowych z dziedzin y akustyki
i inżynierii dźwięku oraz ponad 150 opracowań inżynierskich z tej dziedziny.
Pracownia Podstaw I nżynierii Dźw ięku jest p racownią o c harakterze p rzede wszyst kim na ukowym. W badaniach również często biorą udział studenci w ramach prac dyplomowych. W Pracowni są
wykonywane prace badawcze, projektowe i ekspertyzy z zakresu szeroko rozumianej inżynierii dźwięku oraz akustyki architektonicznej.
Prace obejmują następujące grupy tematyczne i rodzaje zadań:
• ochrona przed hałasem w środowisku zewnętrznym,
• wykonywanie map akustycznych,
• wykonywanie raportów oddziaływania hałasów na środowisko,
• opracowywanie planów działania dla zarządzania środowiskiem akustycznym,
• projektowanie ekranów akustycznych,
• wykonywanie opracowań do celów wyznaczania obszarów ograniczonego użytkowania ze względu na oddziaływanie hałasu,
• ochrona przed hałasem w środowisku pracy,
• ustalanie przyczyn nadmiernego hałasu w środowisku pracy,
• wykonywanie pomiarów mocy akustycznej źródeł hałasu,
• wykonywanie kontrolnych pomiarów hałasu w środowisku zgodnie z metodykami referencyjnymi,
• projektowanie miejsc pracy o ograniczonym hałasie,
• projektowanie systemów elektroakustycznych,
48
Katedra Akustyki
• projektowanie systemów elektroakustycznych dla t eatrów dramatycznych i m uzycznych oraz innych obiektów,
• komputerowe symulacje systemów nagłaśniania,
• ocena zgodności ofert przetargowych z dokumentacją projektową systemów elektroakustycznych,
• projektowanie i konsultacje w zakresie akustyki architektonicznej i budowlanej,
• wykonywanie projektów akustyki s al t eatralnych, operowych, st udiów i r eżyserni dźwięku oraz
innych obiektów o podwyższonych wymaganiach akustyki wnętrza,
• wykonywanie projektów ochrony pomieszczeń przed hałasem.
Efektem wykonywanych prac badawczych jest przeszło 20 opracowań naukowych opublikowanych
w ostatnich latach w akustycznych czasopismach krajowych i zagranicznych.
Do zespołu Pracowni Podstaw Inżynierii Dźwięku należą:
dr inż. Krzysztof Rudno-Rudziński,
dr inż. Barbara Rudno-Rudzińska,
dr inż. Paweł Dziechciński,
dr inż. Piotr Kozłowski,
mgr inż. Jerzy Świerkowski.
Zapleczem pomiarowym dla Pracowni Inżynierii Dźwięku jest Laboratorium Badawcze Akustyki.
Laboratorium Badawcze Akustyki
Laboratorium Badawcze Akustyki (LBA) zostało powołane w paździer niku 2005 r. Laboratorium
kontynuuje trad ycję Środowiskowego L aboratorium H ałasów i W ibracji, k tóre istniało w la tach
1971-2003. Kierownikami Laboratorium Środowiskowego byli doc. dr inż. Janusz Zalewski, a następnie dr inż. Henryk Idczak.
Laboratorium Badawcze Akustyki jest laboratorium badawczym. Ma wdrożony system zarządzania
zgodny z no rmą PN–EN ISO/IEC 17025:2005 i akr edytację AB 796 P olskiego Centrum Akredytacji,
sygnatariusza EA MLA i ILAC MRA.
Badania prowadzone w LBA, objęte akredytacją, obejmują trzy działy:
• akustyka budowlana i a rchitektoniczna (parametry akustyczne obiektów sp ecjalnych, takich jak
teatry, sale koncertowe i operowe, audytoria, akustyczne laboratoria pomiarowe, szkoły muzyczne,
49
sale kinowe, reżysernie i p omieszczenia odsłuchowe oraz izolacyjność akustyczna w b udynkach
i izolacyjność akustyczna elementów budowlanych od dźwięków powietrznych i uderzeniowych),
• właściwości systemów elektroakustycznych (LBA specjalizuje się w bada niu dźwiękowych systemów ostrzegawczych),
• hałas w środowisku zewnętrznym powodowany przez instalacje i urządzenia, ruch drogowy, tramwajowy, kolejowy i lotniczy oraz hałas w środowisku pracy.
LBA wykonuje również badania, które nie są objęte procesem akredytacji:
• pomiar czasu pogłosu metodą szumu przerywanego,
• pomiary parametrów głośników i urządzeń głośnik owych, wzmacniaczy napięciowych i wzmacniaczy mocy, rejestratorów dźwięku,
• pomiary systemów elektroakustycznych,
• pomiary poziomu hałasu w budynkach,
• pomiary i ocena uciążliwości hałasu infra- i ultradźwiękowego,
• pomiary i ocena szkodliwości drgań przekazywanych przez podłoże na budynki,
• ocena wpływu drgań na ludzi w budynkach,
• pomiary i ocena hałasu przemysłowego wg PN–N–01341,
• pomiary i o cena hałasu w śr odowisku zewnętrznym od instalacji i urządzeń, r uchu drogowego,
tramwajowego, lotniczego oraz od innych źródeł hałasu,
• wyznaczanie poziomów mocy akustycznej zakładów przemysłowych z wielo ma źródłami hałasu
w celu oszacowania wartości poziomu ciśnienia akustycznego w środowisku wg PN–ISO 8297,
• pomiar i o cena hałasu w p omieszczeniach mieszkalnych i użyt eczności publicznej o d instalacji
i urządzeń,
• wyznaczanie dźwiękoizolacyjnych właściwości obudów,
• wyznaczanie in situ skuteczności zewnętrznych ekranów akustycznych wszelkiego rodzaju,
• wyznaczanie poziomów mocy akustycznej źródeł hałasu na p odstawie pomiarów ciśnienia ak ustycznego metodą techniczną lub orientacyjną w środowisku zewnętrznym,
• pomiary parametrów analogowych i cyfrowych torów transmisyjnych,
• strojenie systemów nagłaśniania.
50
Katedra Akustyki
LBA przeprowadziło wiele pomiarów parametrów i badań akustycznych. Wśród nich można wymienić:
• Opera Wrocławska – kompleksowe badania sprawdzające akustykę (2005/2006), badania izolacyjności drzwi między kuluarami i widownią (2005),
• Aula U niwersytetu im. A dama M ickiewicza w P oznaniu – bada nia pa rametrów ak ustycznych
(2006),
• Centrum Korona we Wrocławiu – badania izolacyjności przegród między dyskoteką a salami kinowymi (2007),
• lądowisko dla śmigłowców sanitarnych przy Wojewódzkim Centrum Medycznym w Opolu – zasięg hałasu (2006),
• autostradowa obwodnica Wrocławia – obliczenia skuteczności ekranów akustycznych (2007),
• Centrum Naukowo Badawcze Wydziału Elektrycznego Politechniki Wrocławskiej – badania zrozumiałości mowy dźwiękowego systemu ostrzegawczego (2006),
• wóz transmisji telewizji TVN, pomieszczenie realizacji dźwięku – badania parametrów akustycznych i elektroakustycznych (2006),
• Opera Krakowska – opinia na temat zgodności oferty z dokumentacją SIWZ, opinia do projektu
systemu akustycznego i akustyki widowni (2007),
• Centrum Zarządzania Kryzysowego we Wrocławiu – bada nia i o pracowanie koncepcji poprawy
warunków prywatności rozmów (2005),
LBA d ysponuje wszec hstronnym o przyrządowaniem do w ykonywania p omiarów ak ustycznych.
Między innymi można wymienić:
• mierniki poziomu dźwięku: SVAN 945A firmy SVANTEK, Nor 18 firmy Norsonic z opcją do pomiaru zrozumiałości mowy,
• dwunastościenne źródło wszechkierunkowe Nor 270 firmy Norsonic,
• wzmacniacz mocy Nor 280 firmy Norsonic,
• kalibratory akustyczne: 4231 firmy Brüel & Kjaer, CAL 200 firmy Larson Davis,
• miernik wskaźnika transmisji mowy 3361 firmy Brüel & Kjaer,
• mikrofony pomiarowe: M2012 firmy NTI, 04 firmy TEF,
• stukacz NOR–211A firmy Nortonic,
51
• stacja meteorologiczna Vantage PRO2 firmy Davis,
• programy komputerowe: Dirac 3,1 firmy Brüel & K jaer, INM v ersion 6.0 firmy ATAC, CADNA
A XL BMP firmy DataKustic, MapInfo Pro 7.5 ED firmy IMAGIS,
• ArcView 9.0 firmy Norsonic.
Badania akustyczne w Operze Wrocławskiej.
Aula UAM – pomiary czasu pogłosu.
W LBA działają:
dr inż. Krzysztof Rudno-Rudziński – kierownik LBA,
dr inż. Paweł Dziechciński – zastępca kierownika, pełnomocnik ds. jakości,
dr inż. Barbara Rudno-Rudzińska,
dr inż. Bolesław Bogusz,
mgr inż. Jerzy Świerkowski.
Pracownia Analizy i Przetwarzania Sygnałów
Podstawową dziedziną działalnoś ci naukowej i d ydaktycznej Pracowni jest a naliza i p rzetwarzanie
sygnałów akustycznych. Dotyczy to zwłaszcza sygnału mowy, wykorzystywanego w komunikacji między ludźmi za pośrednictwem nowoczesnych środków kodowania i transmisji, a także w komunikacji
lub z maszynami.
52
Katedra Akustyki
Pracownia Analizy i Przetwarzania Sygnałów to przemianowany w 2007 r. zakład o podobnej nazwie. Zakład Analizy i Przetwarzania Sygnałów Akustycznych powstał w 1986 r. Od momentu powstania Zakładem kierował prof. dr Wojciech Majewski, a od 2002 r. do 2007 r. dr inż. Stefan Brachmański.
Do głównych specjalności naukowych i dydaktycznych Pracowni Analizy i Przetwarzania Sygnałów
należą:
• analiza i przetwarzanie sygnałów akustycznych,
• automatyczne rozpoznawanie mowy,
• automatyczne rozpoznawanie mówców,
• synteza i kodowanie mowy,
• diagnostyka akustyczna,
• ocena jakości transmisji sygnału mowy,
• badania fonoskopijne.
Analiza i p rzetwarzanie sygnałów akustycznych jest p odstawą niemal wszyst kich współczesnych
zastosowań w telekomunikacji i akustyce. Analiza sygnałów obejmuje realizacje algorytmów i procedur
analogowej i c yfrowej obróbki sygnałów, p ozwalającej na w ydobycie i o cenę najistotniejszych informacji lingwistycznych, osobniczych lub diagnostycznych zawartych w nic h. Przetwarzanie sygnałów
akustycznych ma na celu między innymi:
• minimalizację objętości informacyjnej, w tym usunięcie nadmierności informacji,
• zwiększenie skuteczności przenoszenia danego rodzaju informacji,
• ułatwienie procedur związanych z a utomatycznym rozpoznawaniem mowy i mó wców oraz diagnostykę akustyczną.
Automatyczne rozpoznawanie mowy to dziedzina umożliwiająca realizację akustycznego sterowania
komputerem, co pozwala na wprowadzanie informacji głosem ludzkim. Rozpoznawanie mowy zapewnia:
• zwiększenie szybkości komunikowania się użytkownika z komputerem (ogólnie z maszynami),
• zwolnienie rąk operatora do innych czynności,
• sterowanie maszyn w nietypowych warunkach (kosmos, pod wodą),
• złagodzenie skutków kalectwa osób (np. sterowanie głosem wózkiem inwalidzkim).
53
Automatyczne rozpoznawanie mówców należy do b iometrycznych, obiektywnych metod rozpoznawania os ób. Ob ejmuje p roblematykę a utomatycznej iden tyfikacji os oby na p odstawie w ypowiedzi lub automatycznej weryfikacji (p otwierdzenie lub o drzucenie) tożsamości zgłaszającej się os oby.
Automatyczne rozpoznawanie mówców umożliwia:
• dostęp dla os ób u prawnionych do zastrzeżo nych inf ormacji za wartych w syst emach k omputerowych,
• zdalną weryfikację rozmówcy lub kontrahenta,
• sterowanie urządzeń głosem przez uprawnione osoby,
• identyfikację mówców do zastosowań w sądownictwie i kryminalistyce (np. identyfikację szantażysty telefonicznego).
Synteza mowy jest dziedziną wiedzy, która w dwustronnej komunikacji głosowej człowiek-komputer
zajmuje się wyprowadzaniem informacji z komputera za pomocą mowy. Synteza mowy znajduje zastosowanie w różnych dziedzinach życia i jest wykorzystywana między innymi:
• w automatycznych systemach informacyjnych,
• na stanowiskach dyspozytorskich,
• w dydaktyce,
• w dziedzinach, w których jest utrudniony inny niż słowny dostęp do informacji (np. przez niewidomych).
Diagnostyka akustyczna obejmuje nieinwazyjne metody wykrywania i klasyfikacji stanów obiektów
diagnostycznych. Takimi obiektami są wszelkie źr ódła sygnału ak ustycznego lub wibroakustycznego.
Do obiektów diagnostyki akustycznej należą:
• obiekty techniczne, maszyny, pojazdy,
• obiekty biologiczne, które emitują sygnały akustyczne (serce, układ oddechowy, organ mowy),
• obiekty przyrodnicze, sygnały pochodzenia sejsmicznego,
• instrumenty muzyczne.
Ocena jakości transmisji mowy stanowi odrębny dział miernictwa akustycznego, obejmujący metody i t echniki oceny jakości transmisji mowy w celu uzyskania obiektywnej lub subiektywnej oceny
54
Katedra Akustyki
stanu urządzeń do p rzenoszenia sygnału mo wy. Należy tu również określenie i no rmalizacja w skali
krajowej i międzynarodowej kryteriów oceny jakości oraz parametrów technicznych urządzeń telekomunikacyjnych do transmisji sygnału mowy.
Badania fonoskopijne obejmują problematykę automatycznej identyfikacji osoby na podstawie wypowiedzi, badanie autentyczności nagrania dźwiękowego, sporządzenie stenogramu z nagra nia słownego oraz oczyszczanie nagrania dźwiękowego z zakłóceń.
Tematyka badawcza Pracowni znajduje swoje odzwierciedlenie w publikacjach naukowych. W ostatnich latach opublikowano około 20 p rac w na ukowych czasopismach akustycznych polskich i zagranicznych.
W P racowni A nalizy i P rzetwarzania S ygnałów
są realizowane wszystkie formy zajęć dydaktycznych:
wykłady, ćwiczenia, laboratoria, projekty i s eminaria
oraz prace magisterskie i inżynierskie.
Aktualnie s ą p rowadzone za jęcia d ydakyczne
z następujących przedmiotów: akustyka mowy, akustyka p rzestępstwa, ak ustyczne syst emy p omiarowe
i diagnosty czne, a naliza i p rzetwarzanie sygnałó w
akustycznych, diagnosty ka ak ustyczna, mikr oprocesory w t elekomunikacji, rozpoznawanie mowy, synteza mowy, systemy analizy, syntezy i rozpoznawania
mowy, transmisja i kodowanie sygnału mowy, zastoKierownik Pracowni, dr inż. Stefan Brachmański
sowanie mikroprocesorów w akustyce.
przy stanowisku fonoskopijnym.
Do Pracowni Analizy i Przetwarzania Sygnałów należą:
prof. dr inż. Wojciech Majewski – emerytowany profesor zwyczajny,
dr inż. Stefan Brachmański – adiunkt, kierownik pracowni,
dr inż. Wojciech Myślecki – adiunkt,
dr inż. Piotr Staroniewicz – adiunkt,
mgr inż. Jerzy Sadowski – pracownik naukowo-techniczny.
55
Pracownia Techniki Ultradźwiękowej
Laboratorium Techniki Ultradźwiękowej powstało w 1965 r . Kierownikiem Laboratorium był dr
inż. Edmund Talarczyk. Ze względu na duże zapotrzebowanie na badania związane z zastosowaniem
ultradźwięków w na uce i t echnice powstała Pracownia Techniki Ultradźwiękowej, której kierownikiem został, i jest do tej pory, dr hab. inż. Tadeusz Gudra.
Podstawową dziedziną działalności naukowej i dydaktycznej Pracowni jest szeroko pojęta technika
ultradźwiękowa, obejmująca zarówno zjawiska podstawowe, związane z generacją, propagacją i odbiorem fal ultradźwiękowych, jak i zastosowania ultradźwięków w nauce, technice i medycynie.
Do zakresu badań realizowanych w Pracowni należą przede wszystkim takie zagadnienia, jak k onstrukcja i badania przetworników ultradźwiękowych do zastosowań w środowisku gazowym, ultradźwiękowa wizualizacja struktury wewnętrznej ośrodków biologicznych (w tym ul tradźwiękowa tomografia transmisyjna), zjawisko kawitacji i lewitacji ultradźwiękowej czy bioakustyka.
W Pracowni realizowanych jest wiele prac naukowo-badawczych, z których można wymienić:
• badania zjawisk zachodzących przy czynnym oddziaływaniu energii ultradźwiękowej w ośrodkach
stałych, ciekłych i gazowych,
• pomiar prędkości dźwięku w różnych ośrodkach,
• opracowanie przetworników ultradźwiękowych pracujących z falą ciągłą i impulsową,
• pomiary wielkości nieelektrycznych metodami ultradźwiękowymi,
• opracowanie ultradźwiękowych urządzeń pomiarowych,
• analiza transmisji fal ultradźwiękowych w ruchomych ośrodkach gazowych,
• opracowanie fantomów struktur biologicznych,
• ultradźwiękowe zobrazowanie struktur wewnętrznych i przypowierzchniowych (ultradźwiękowa
tomografia transmisyjna, mikroskopia ultradźwiękowa w powietrzu),
• synchronizacja fal mózgowych za pomocą dźwięku,
• problem opóźnień w komputerowych systemach edycji dźwięku,
• wizualizacja str uktury w ewnętrznej ośr odków biologicznych met odą p rojekcji ul tradźwiękowej
oraz metodą ultradźwiękowej tomografii transmisyjnej.
56
Katedra Akustyki
Wynikiem działalności Pracowni Techniki Ultradźwiękowej jest ponad 140 publikacji i 19 przyznanych patentów (w tym patent uzyskany w USA, RFN, W ielkiej Brytanii, Kanadzie i Czec hosłowacji)
oraz kilkadziesiąt raportów z prac realizowanych na rzecz nauki i przemysłu.
Pracownia Techniki Ultr adźwiękowej jes t ba rdzo dob rze w yposażona w a paraturę na ukowo-badawczą umo żliwiającą p odejmowanie r óżnorakich
badań w dziedzinie ul tradźwięków. Można w ymienić następujące możliwości badawcze Pracowni:
• badania fizycznych właś ciwości ośr odków st ałych, ciekłych i gazowych,
• badania nieniszczące materiałów za pomocą ultradźwięków,
• badania wpły wu ener gii ul tradźwiękowej na
procesy fizyczne i fizykochemiczne,
• pomiary prędkości przepływu cieczy i gazów,
Kierownik Pracowni dr hab. Tadeusz Gudra ze
współpracownikami w laboratorium Pracowni Techniki
• zastosowanie techniki ultradźwiękowej w inżyUltradźwiękowej.
nierii biomedycznej,
• badania i ocena przydatności ultradźwiękowej aparatury stosowanej w terapii i diagnostyce medycznej,
• analiza widmowa sygnałów akustycznych i ultradźwiękowych,
• pomiar natężenia fali ultradźwiękowej w cieczach i gazach,
• pomiar przestrzennego rozkładu pola akustycznego przetworników elektroakustycznych i ul tradźwiękowych w cieczach i gazach,
• wizualizacja struktury wewnętrznej i przypowierzchniowej różnych obiektów,
• inne zastosowania ultradźwięków w nauce, technice i medycynie.
W Pracowni Techniki Ultradźwiękowej realizowane są wszystkie formy zajęć dydaktycznych: wykłady, ćwiczenia, laboratoria, projekty i seminaria oraz prace dyplomowe magisterskie i inżynierskie.
Aktualnie p rowadzone s ą za jęcia z nast ępujących p rzedmiotów: t echnika ul tradźwiękowa, ul tradźwiękowe urządzenia med yczne, b ioakustyka, p rzetworniki elek troakustyczne i ul tradźwiękowe,
komputerowe systemy edycji dźwięku.
Po zmia nach związa nych z wp rowadzaniem na U czelni syst emu b olońskiego p rowadzone b ędą
57
dodatkowe przedmioty: ultradźwiękowa aparatura pomiarowa i diagnostyczna, ultradźwiękowe badania nieniszczące, bio- i hydroakustyka, podstawy zastosowań ultradźwięków w medycynie, ultradźwiękowe urządzenia i aparatura medyczna, ultradźwiękowe metody diagnostyki i terapii medycznej.
W Pracowni działają:
dr hab. inż. Tadeusz Gudra – adiunkt, kierownik Pracowni,
dr inż. Krzysztof J. Opieliński – adiunkt,
mgr inż. Juliusz S. Bednarek – specjalista,
mgr inż. Krzysztof Herman – doktorant,
mgr inż. Sylwia Muc – doktorantka.
Pracownicy Katedry Akustyki.
58
Katedra Radiokomunikacji i Teleinformatyki
Katedra Radiokomunikacji i Teleinformatyki powstała 28 sierpnia 2006 r. na podstawie zarządzenia wewnętrznego nr 38/2006. Do istniejącej już Katedry Radiokomunikacji i Teleinformatyki dołączono Zakład Sieci Telekomunikacyjnych pod nazwą Pracowni Sieci Telekomunikacyjnych.
Kierownikiem Katedry jest prof. dr hab. inż. Tadeusz Więckowski. Prof. T. Więckowski pełnił i pełni istotne funkcje we władzach Uczelni. W latach 1996-2002 był
dyrektorem Instytutu Telekomunikacji i Akustyki, a w latach 2003-2008 prorektorem Politechniki Wrocławskiej. W 2008 r. kolegium elektorów Politechniki Wrocławskiej wybrało prof. T. Więckowskiego rektorem Politechniki Wrocławskiej.
Katedra Radiotechniki i Teleinformatyki, jeszcze przed włączeniem Z akładu S ieci Telekomunikacyjnych, zast ąpiła Z akład R adiokomunikacji, k tórego
kierownikiem był prof. dr hab. inż. Daniel Józef Bem, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk.
Zakład R adiokomunikacji sięgał korzeniami początków odbudowy życia
akademickiego w p owojennym Wrocławiu. Na Wydziale Mechaniczno-Elektrycznym Uniwersytetu i Politechniki Wrocławskiej już wiosną 1945 roku została powołana Katedra Radiotechniki pod kierownictwem dr inż. Andrzeja
Jellonka. W ydział Ł ączności p owstał f ormalnie w 1952 r oku, rzeczy wiście
w 1951 r. prof. D.J. Bem ma indeks podpisany przez Dziekana Wydziału Łączności, prof. Zygmunta Szparkowskiego, z datą 23 listopada 1951 roku. Jest więc
– wraz z 120 kolegami – jednym z pierwszych studentów Wydziału Łączności,
przemianowanego w roku 1968 na Wydział Elektroniki.
W r oku 1952 K atedra R adiotechniki p odzieliła się na Katedrę Techniki Odb iorczej, kier owaną
przez prof. Wilhelma Rotkiewicza, i Katedrę Techniki Nadawczej, kierowaną przez prof. dr. inż. Tadeusza Tomankiewicza.
Prof. Wilhelm Rotkiewicz to postać niezwykle barwna i o olbrzymiej wiedzy (partyzant jugosłowiański i p rzyjaciel p rezydenta T ity, zało życiel i tw órca Z akładów R adiowych „Dio ra” w Dzierżo niowie,
konstruktor pierwszego po wojnie odbiornika radiofonicznego „Pionier”, autor podręczników z techniki odbioru radiowego).
59
Indeks studenta D.J. Bema, podpisany 23 listopada 1951 r.
przez Dziekana Wydziału Łączności, prof. Z. Szparkowskiego.
Prof. T adeusz Tomankiewicz b ył jedn ym z p ierwszych magistr ów inżynier ów p romowanych na
Politechnice Wrocławskiej. B ył inic jatorem i tw órcą p olskiej t echniki a ntenowej i p ropagacyjnej na
Dolnym Śląsku. Z jego inicjatywy wszczęto badania antenowe i propagacyjne. Wspomnienie o prof. dr.
inż. Tadeuszu Tomankiewiczu zamieszczono w części „Byli wśród nas” tej księgi.
Po o dejściu p rof. W ilhelma Ro tkiewicza do W arszawy K atedra T echniki O dbiorczej i K atedra
Techniki Nadawczej połączyły się w Katedrę Radiotechniki, kierowaną przez prof. T. Tomankiewicza.
W roku 1968 dokonano – na wzór radziecki – reorganizacji życia akademickiego; w miejsce katedr
powołano instytuty. Katedra Radiotechniki weszła w skład Instytutu Telekomunikacji i Akustyki, kierowanego przez prof. Zbigniewa Żyszkowskiego. Siły Katedry zostały podzielone na zespoły badawcze:
Techniki Odbiorczej pod kierunkiem prof. Jana Hołowni, Techniki Nadawczej pod kierunkiem prof.
T. Tomankiewicza oraz Anten i R ozchodzenia si ę Fal R adiowych pod kier unkiem dr. inż. D aniela
Józefa Bema. Po tragicznej śmierci prof. T. Tomankiewicza w roku 1969 Zakład Anten i Rozchodzenia
się Fal Radiowych, Zakład Techniki Nadawczej i Z akład Techniki Odbiorczej połączyły się w Zakład
Anten i Radiotechniki Nadawczej, kierownictwo którego objął dr inż. D.J. Bem.
60
Podczas kolejnej reorganizacji Uczelni, w roku 1987, nastąpił „powrót do źródeł” polegający na odtworzeniu da wnej K atedry R adiotechniki p od nazwą Zakład R adiokomunikacji, k tóry p rzekształcił się w Katedrę Radiokomunikacji i Teleinformatyki, kierowaną przez prof. dr. hab. inż. Tadeusza
Więckowskiego.
Zakład S ieci Telekomunikacyjnych p owstał w 2002 r . w w yniku p ołączenia d wóch Z akładów:
Zakładu T eletransmisji i Zakładu S ystemów T elekomutacyjnych. Z akład T eletransmisji k ontynuował działalnoś ć u tworzonego w 1968 r . Zakładu S ystemów T eletransmisyjnych w I nstytucie
Telekomunikacji i Ak ustyki, którego kierownikiem został doc. dr ha b. inż. Tadeusz Kuliszewski. Od
1994 roku Zakładem kierował dr inż. Zbigniew Siwek.
Zakład S ystemów T elekomutacyjnych b ył k ontynuatorem działalnoś ci Zakładu T elekomutacji
Elektronicznej, utworzonego również w 1968 r., którym kierowała prof. dr inż. Maria Miłkowska. Od
1992 roku Zakładem kierował dr inż. Mirosław Szymanowski.
Dr inż. M. Szyma nowski został kierownikiem Zakładu Sieci Telekomunikacyjnych w mo mencie
jego powstania, w 2002 r.
Struktura Katedry Radiokomunikacji i Teleinformatyki
Zakres prac badawczych Katedry obejmuje cztery główne dziedziny, co znalazło odbicie w jej strukturze organizacyjnej. W skład K atedry wchodzą cztery Pracownie i związa ne z nimi L aboratoria badawcze:
• Pracownia Kompatybilności Elektromagnetycznej i S ystemów Teleinformatycznych – kierownikiem Pracowni jest prof. dr hab. inż. Tadeusz Więckowski.
Pracownia prowadzi badania w zakresie szeroko pojętej kompatybilności
urządzeń elek trycznych i elek tronicznych, k ompatybilności syst emów
telekomunikacyjnych o raz g ospodarki wid mem elek tromagnetycznym. W ra mach p racowni p rowadzone s ą r ównież p race w zakr esie
modelowania, p lanowania i o ptymalizacji syst emów radio komunikacyjnych. Z P racownią związa ne jest Laboratorium Kompatybilności
Dokument akredytacyjny Laboratorium Kompatybilności Elektromagnetycznej.
61
Elektro magnetycznej, p rowadzące p race p omiarowe dla p otrzeb własn ych bada ń na ukowych o raz
podmiotów zewnętrznych.
Laboratorium ma akredytację Polskiego Centrum Akredytacji oraz certyfikat nadany przez Technology
International (Europe) Ltd.
• Pracownia Ochr ony Ś rodowiska E lektromagnetycznego, k tórego kier ownikiem jest prof. dr hab. inż. Hubert Trzaska.
Pracownia prowadzi prace teoretyczne i aplikacyjne w dziedzinie ochrony ludzi
i środowiska przed niepożądaną ekspozycją na pola elektromagnetyczne.
Z p racowni zost ało w ydzielone s amodzielne akr edytowane Laboratorium
Wzorców i Metrologii Pola Elektromagnetycznego. Kierownikiem Laboratorium jest dr hab. inż. Eugeniusz Grudziński.
• Pracownia Teorii Anten i Elektromagnetyzmu Obliczeniowego. Kierownikiem
Pracowni jest dr hab. inż. Andrzej Kucharski.
Pracownia prowadzi prace badawcze w zakr esie numerycznego modelowania
zagadnień elektromagnetyzmu oraz analizy i projektowania anten pracujących
w różnych zakresach częstotliwości. Pracownia prowadzi również prace w zakresie propagacji fal elektromagnetycznych.
Z P racownią k ojarzone jest Laboratorium Techniki A ntenowej, kier owane
przez dr. inż. Roberta Borowca. Laboratorium zajmuje się badaniem i pomiarami parametrów polowych i obwodowych anten.
• Pracownia S ieci Telekomunikacyjnych. Kierownikiem P racowni jest dr inż.
Janusz Klink.
Pracownia Sieci Telekomunikacyjnych oraz funkcjonujące w niejLaboratorium
Zintegrowanych Systemów Telekomunikacyjnych prowadzi prace w zakresie
pomiarów i diagnosty ki syst emów t elekomunikacyjnych i w yposażeń k ońcowych. Prace te obejmują pomiary elektryczne, badanie sygnalizacji i testy funkcjonalne w zakresie zgodności z europejskimi standardami oraz wymaganiami
krajowymi.
62
Z Katedrą Radiokomunikacji i Teleinformatyki związane jest Centrum Doskonałości EMC, którego
misją są prace naukowo-badawcze w zakresie kompatybilności elektromagnetycznej oraz transfer wiedzy do gospodarki.
Pracownia Ochrony Środowiska Elektromagnetycznego
Pracownia Ochrony Środowiska Elektromagnetycznego oraz wydzielone z niej samodzielne Laboratorium Wzorców i Metrologii Pola Elektromagnetycznego prowadzą prace teoretyczne i aplikacyjne w dziedzinie ochrony ludzi i środowiska przed niepożądaną ekspozycją na pola elektromagnetyczne.
Rezultatem p rac t eoretycznych jest w ydanie w USA p ierwszej w świecie mo nografii poświęconej
pomiarom p ola elek tromagnetycznego w p olu bliskim, p onad 250 p ublikacji naukowych p oświęconych tej problematyce oraz ponad 50 patentów nadanych na rozwiązania powstałe w Pracowni, a także
stopnie i tytuły naukowe uzyskane przez pracowników. Wiele uwagi poświęca się najnowocześniejszym
metodom pomiarowym, w tym metodom fotonicznym.
Badania eksp erymentalne w dziedzinie metr ologii wymagają opracowania i zb udowania układów
wytwarzających pola o znanych parametrach – pola wzorcowe. We własnym zakresie zbudowano wiele
zestawów do w ytwarzania wzorcowych pól elektrycznych i magnety cznych w szer okim zakresie częstotliwości i natężeń. Klasę tych wzorców potwierdza udział Pracowni, jako jedynej jednostki z krajów
środkowej i wschodniej Europy, w międzynarodowym porównaniu wzorców. Opracowano szereg rozwiązań wzorców wtórnych (układów ekspozycyjnych) oraz sprawdzianów do przyrządów.
Opracowane w P racowni przyrządy do p omiarów natężenia p ola elektromagnetycznego st anowią
podstawowe w yposażenie krajowych służb p omiarowo-kontrolnych; wiele egzem plarzy w yeksportowano.
63
Laboratorium Wzorców i Metrologii Pola Elektromagnetycznego
Kierownikiem Laboratorium jest dr hab. inż. Eugeniusz Grudziński.
Laboratorium p rowadzi bada nia w zakr esie metr ologii p ól elek tromagnetycznych, zwłaszcza dla celó w bezpieczeństwa pracy w p olach elektromagnetycznych oraz ochrony środowiska elektromagnetycznego. W tym zakresie
Laboratorium uzyskało akredytację laboratorium badawczego Polskiego Centrum Akredytacji.
Prace związane z wytwarzaniem pól wzorcowych pod kątem wzorcowania
aparatury p omiarowej b yły p odstawą uzyska nia akr edytacji la boratorium
wzorcującego Polskiego Centrum Akredytacji w zakresie wzorcowania aparatury do pomiarów pól elektromagnetycznych do 50 GHz.
Laboratorium p osiada na jszerszy w kra ju zest aw p ierwotnych i wt órDr hab. inż. Eugeniusz
Grudziński podczas
nych wzo rców p ola elek tromagnetycznego umo żliwiających wzo rcowanie
komparacji
mierników pola elektromagnetycznego w zakr esie do 50 GH z i tr wają ciąstanowiska do
wytwarzania wzorcowego
głe prace nad p odniesieniem górnej częst otliwości. Potwierdzeniem kompola magnetycznego.
petencji L aboratorium w zakr esie w ytwarzania i p omiarów wzo rcowych
pól elektromagnetycznych jest wiele p ublikacji z t ej dziedziny oraz udział
Laboratorium, jako jedynego z krajów Europy Środkowej i Wschodniej, w międzynarodowej komparacji wzorców prowadzonej pod auspicjami NIST (National Institute of Standards and Technology)
Certyfikaty
Laboratorium Wzorców
i Metrologii Pola
Elektromagnetycznego.
64
w Boulder, USA; Instytut ten jest światowym koordynatorem w dziedzinie metrologii pola elektromagnetycznego.
Pracownia Teorii Anten i Elektromagnetyzmu Obliczeniowego
Pracownia T eorii An ten i E lektromagnetyzmu Ob liczeniowego o raz f unkcjonujące w niej
Laboratorium Techniki Antenowej prowadzą prace w zakresie:
• projektowania i realizacji prototypów oraz pomiarów parametrów obwodowych i polowych anten
do różnych systemów radiokomunikacyjnych, między inn ymi t akich jak: radio we i t elewizyjne,
komunikacji bezprzewodowej (WLAN, WiMAx), telefonii komórkowej, radionawigacyjnych i radiolokacyjnych,
• badań modelowych, analizy i syntezy anten (w tym symulacje komputerowe),
• projektowania i pomiarów układów dopasowujących anten, pomiary sieci zasilających oraz obwodów sterowania układów anten fazowanych,
• badania propagacji fal radio wych radiokomunikacyjnych systemów naziemnych (st acjonarnych
i ruchowych), określanie zasięgów stacji radiofonicznych i nawigacji satelitarnej, modelowanie satelitarnych linii radiowych, badanie warunków odbioru sygnałów satelitarnych.
W Pracowni są realizowane prace naukowo-badawcze oraz badawcze rozwojowe na rzecz jednostek
rządowych, instytucji samorządowych w regionie oraz różnych podmiotów gospodarczych w kraju i za
granicą.
We współpracy z wieloma instytucjami badawczymi (np. Przemysłowym Instytutem Telekomunikacji,
Instytutem Ł ączności) o raz firmami t elekomunikacyjnymi (n p. T elekomunikacją P olską, P olskim
Radiem, operatorami sieci t elefonii komórkowej) prowadzone są prace w zakr esie tworzenia nowych
rozwiązań tele- i radiokomunikacyjnych prowadzenia analiz i opracowywania strategii rozwoju.
Dorobek P racowni w tym zakr esie ob ejmuje kil kadziesiąt p rac związa nych z p omiarami i p rojektowaniem nowych rozwiązań antenowych dla różnych systemów radiokomunikacyjnych.
Wyniki p rac t eoretycznych i doświadczaln ych p racowników P racowni p ublikowane s ą w czas opismach krajowych i zagra nicznych oraz prezentowane na kra jowych i zagra nicznych konferencjach
naukowych. Poza działalnością naukową pracownicy są zaangażowani w różne formy działalności dydaktycznej.
65
Laboratorium Techniki Antenowej
Kierownikiem Laboratorium jest dr inż. Robert Borowiec.
Laboratorium Techniki Antenowej jest za pleczem p omiarowym Pracowni Teorii Anten i E lektromagnetyzmu Obliczeniowego. Laboratorium jest wyposażone w nowoczesny sprzęt pomiarowy, który
umożliwia k ompleksowe p omiary pa rametrów elek trycznych a nten o raz elemen tów mikr ofalowych
pracujących w zakresie częstotliwości do 20 GHz.
Oprócz działalności na potrzeby wewnętrzne Laboratorium prowadzi również działalność usługową
na rzecz podmiotów zewnętrznych.
„Ogródek” anten satelitarnych Katedry
Radiokomunikacji i Teleinformatyki na dachu
budynku C5 Instytutu Telekomunikacji,
Teleinformatyki i Akustyki.
Laboratorium Kompatybilności Elektromagnetycznej
Kierownikiem Laboratorium jest prof. dr hab. inż. Tadeusz Więckowski.
Laboratorium Kompatybilności Elektromagnetycznej jest jednostką utworzoną w 1988 roku z myślą
o prowadzeniu w nim prac naukowych oraz jako zaplecze badawcze dla przedsiębiorstw z branży elektrycznej, elektronicznej i informatycznej, działających na Dolnym Śląsku.
Laboratorium, jako jednostka działająca w ramach Politechniki Wrocławskiej o blisko 50-letniej tradycji w badaniach kompatybilności elektromagnetycznej (EMC), uznaje za swoją misję upowszechnianie
66
wiedzy o wadze zagadnień k ompatybilności elek tromagnetycznej o raz udziela nie p omocy p rzedsiębiorcom w spełnianiu wymagań EMC określonych w dyrektywach UE.
Laboratorium realizuje swoją misję poprzez organizowanie krajowych i międzynarodowych konferencji EMC, szkoleń i konsultacji technicznych oraz wykonywanie badań EMC. Laboratorium gwarantuje w ysoką jak ość oferowanych usług bada wczych p otwierdzoną cer tyfikatami o raz syst ematycznie
unowocześnianą i często unikatową w kraju bazą aparaturową, pozyskiwaną ze środków własnych, krajowych oraz dotacji unijnych.
W 2008 r. odbyło się 19 M iędzynarodowe Sympozjum wraz z w ystawą, poświęcone zagad nieniom
EMC.
W zakresie badań EMC Laboratorium oferuje:
• badania z zakr esu kompatybilności elektromagnetycznej urządzeń i syst emów – p omiary emisji
zaburzeń elektromagnetycznych oraz badania odporności (wykorzystywane w procedurach oceny
zgodności – znak CE),
• badania EMC w miejscu instalacji urządzeń,
• pomiary skuteczności ekranowania elektromagnetycznego,
• pomiary parametrów kabli koncentrycznych,
• długo- i krótkookresowe monitorowanie widma elektromagnetycznego,
• pomiary parametrów urządzeń radiowych, telekomunikacyjnych i telewizji kablowej,
• pomiary weryfikacyjne parametrów generatorów narażeń impulsowych wykorzystywanych w bad n
a iach kompatybilności elektromagnetycznej.
Laboratorium prowadzi również szkolenia i doradztwo techniczne dotyczące EMC. Udziela pomocy
w zakresie:
• określania standardów niezbędnych w procedurze oceny zgodności urządzenia,
• przygotowania programu badań EMC oraz przygotowania obiektu do badań,
• identyfikacji przyczyn wystąpienia braku zgodności z wymaganiami EMC i ich wyeliminowaniu.
67
Centrum Doskonałości EMC
Koordynatorem Centrum jest prof. dr hab. inż. Tadeusz Więckowski.
Centrum Doskonałości EMC – Kompatybilność Elektromagnetyczna Urządzeń, Systemów i Instalacji zrzesza pracowników Katedry Radiokomunikacji i Teleinformatyki w Instytucie Telekomunikacji,
Teleinformatyki i Akustyki Politechniki Wrocławskiej. Podstawowym celem działania CD EMC są prace w zakresie szeroko pojętej kompatybilności elektromagnetycznej, od kompatybilności wewnętrznej
urządzeń poczynając, a na kompatybilności między różnymi systemami kończąc. Zainteresowania CD
EMC nie ogra niczają się ty lko do ha rmonijnego wsp ółdziałania w ytworów techniki, ale r ównież do
oddziaływania urządzeń technicznych na biosferę, a zwłaszcza człowieka.
Misją Centrum Doskonałości EMC są prace naukowo-badawcze w zakresie kompatybilności elektromagnetycznej oraz transfer wiedzy do gospodarki. Misję tę CD wypełnia poprzez:
• realizację programów i projektów naukowo-badawczych i aplikacyjnych,
• organizację i współorganizację konferencji naukowych,
• organizację kursów i warsztatów EMC.
Centrum doskonałości p ozyskuje środki finansowe na r ealizację swojej misji za równo z f unduszy
krajowych, jak i funduszy Unii Europejskiej.
Pracownia Sieci Telekomunikacyjnych
Historia P racowni S ieci T elekomunikacyjnych sięga r oku 1968, kied y w ó wczesnym I nstytucie
Telekomunikacji i Ak ustyki p owstał Z akład T elekomutacji E lektronicznej i Z akład T eletransmisji.
Zakłady te, po latach funkcjonowania i k olejnych przekształceniach, dały p odstawy funkcjonowania
dzisiejszej Pracowni.
Początkowo został utworzony Zakład Systemów Telekomutacyjnych, który kontynuował działalność
Zakładu Telekomutacji Elektronicznej. Zakładem tym kierowała prof. Maria Miłkowska. Wspomnienie o prof. Marii Miłkowskiej jest zamieszczone w części „Byli wśród nas”.
Od 1972 r . Z akładem kier ował do c. dr inż. An toni P iątkowski. W 2002 r . Z akład Teletransmisji
i Z akład S ystemów T elekomutacyjnych zost ały p ołączone i p owstał Zakład S ieci T elekomunikacyjnych, którym kierował dr inż. Mirosław Szymanowski.
68
Dr inż. M irosław Szyma nowski r ozpoczął p racę w zesp ole
Zakładu Telekomutacji E lektronicznej w 1969 r . J est a utorem
lub współautorem 65 publikacji krajowych i zagranicznych, monografii i dwóch skryptów. Jest opiekunem specjalności telekomunikacja porozumiewawcza na kierunku elektronika i telekomunikacja dla studiów zaocznych, członkiem komisji egzaminu
dyplomowego dla sp ecjalności t elekomunikacja, o piekunem
profilu d yplomowania t elekomunikacja p orozumiewawcza dla
studiów magisterskich oraz systemy telekomunikacyjne dla studiów inżynierskich.
Od 2005 r. dr inż. M. Szymanowski pełni funkcję prodziekana Wydziału Elektroniki.
Wielokrotnie doradzał kierownictwu Uczelni w sprawach telekomunikacyjnych. Za ewidentny sukces dr. inż. M. Szyma nowskiego należy uznać b udowę nowoczesnego jednolitego systemu Telefonicznego Uczelni oraz telefonizację domów studenckich na osiedlu przy ul. Wittiga we Wrocławiu.
Dr inż. M. Szyma nowski od kilku lat pełni funkcję biegłego sądowego w zakr esie telekomunikacji
przy Sądzie Okręgowym we Wrocławiu. Jest inicjatorem i organizatorem dwóch corocznych konferencji: jednej poświęconej technice ISDN, drugiej z zakresu Internetu.
Obecnie dr inż. M. Szymanowski pełni rolę kierownika Laboratorium Zintegrowanych Systemów
Telekomunikacyjnych, będącego integralną częścią Pracowni Sieci Telekomunikacyjncyh.
Zakład Teletransmisji kontynuował działalność utworzonego również w 1968 r. Zakładu Systemów
Teletransmisyjnych, którego kierownikiem został doc. dr ha b. inż. Tadeusz Kuliszewski. Później kierownictwo Zakładem pełnili doc. dr hab. inż. Tadeusz Kabacik oraz doc. dr inż. Witold Kazimierczak.
W latach 1994-2002 Zakładem kierował dr inż. Zbigniew Siwek.
Do najważniejszych osiągnięć dr. inż. Z. Siwka i Zakładu Teletransmisji należy opracowanie światłowodowych modemów, zainstalowanych w akademic kiej sieci k omputerowej, światłowodowego łącza
transmisji danych dla Elektrowni Bełchatów i Opole oraz światłowodowego łącza telemetrycznego dla
szerokopasmowego miernika natężenia pola elektromagnetycznego ze zdaln ym odczytem mierzonej
wielkości.
69
Dr inż. J. Klink przy stanowisku badawczym
telefonii.
Pracownia S ieci T elekomunikacyjnych p owstała w 2007 r .
w wyniku przekształcenia Zakładu Sieci Telekomunikacyjnych
i zost ała włączo na w str ukturę Katedry R adiokomunikacji
i Teleinformatyki. Kierownictwo Pracowni objął w 2007 r . dr
inż. Janusz Klink.
Dr inż. J. Klink brał udział w o pracowaniu koncepcji, a t akże p rzyczynił się do p owstania w I nstytucie Telekomunikacji,
Teleinformatyki i Akustyki multimedialnego studia wideokonferencyjnego (w sali 205 C5 Instytutu), które jest obecnie wykorzystywane zarówno w działalności dydaktycznej, jak i pozadydaktycznej Instytutu.
J. K link p ełni ob ecnie również f unkcję kierownika studium
podyplomowego „Telekomunikacja Cyfrowa”, f unkcjonującego
przy Wydziale Elektroniki.
Działalność naukowa Pracowni Sieci Telekomunikacyjnych
W P racowni s ą p rowadzone bada nia w ra mach działalnoś ci st atutowej z zakr esu zintegrowanych
systemów t elekomunikacyjnych i t elekomunikacji ś wiatłowodowej. Działalnoś ć ta zmierza w kierunku badań związanych z usługami multimedialnymi. Prowadzone są badania z za kresu podstawowych
standardów wykorzystywanych podczas realizacji wielopunktowych połączeń wideokonferencyjnych. Do
tego celu stosuje się różne sieci telekomunikacyjne transportujące strumienie medialne (LAN, ISDN,
B–ISDN, ATM), w tym sieciH.320 (ISDN), H.323 (sieci pakietowe) oraz sieci z protokołem SIP, włączając
protokoły umożliwiające przesyłanie danych telematycznych (ITU–T, seria T. 120). P rowadzone są również badania dotyczące jakości usługi głosowej w sieciach pakietowych z protokołem IP (VoIP). Badaniami
objęte są również sieci optyczne WDM, współpracujące z syst emami SDH i siecia mi z p rotokołem IP.
W zakresie zainteresowań Pracowni są ponadto zagadnienia ruchu w sieciach telekomunikacyjnych,
w tym do tyczące analizy wpływu usług na ruch przenoszony w sieci . Jest to bardzo ważne zagadnienie
z punktu widzenia wymiarowania zasobów sieci telekomunikacyjnej.
70
Badania nad zintegrowanymi systemami telekomunikacyjnymi
Trzeba s obie zd awać sp rawę, że sie ć dostęp owa (a bonencka) jes t n ajdroższą częś cią sys temu t elekomunikacyjnego, j ednocześnie sto pień j ej w ykorzystania j est b ardzo m ały, a p onadto cią gły r ozwój u sług
telekomunikacyjnych powoduje permanentny brak tych łączy.
Jednym ze sposobów zwiększenia efektywności łączy abonenckich jest standard ISDN (Integrated Services
Digital Network). Technika ISDN, mimo, że s tanowi ważne osiągnięcie w dzie dzinie c yfryzacji sieci o raz
jakości o ferowanych u sług, t o jedn ak jes t k olejnym kr okiem n a dr odze rozwoju globalnych sieci szerokopasmowych.
Obserwuje się coraz liczniejsze próby wykorzystania analogowych łączy abonenckich dla udostępnienia
za ich p omocą usług szer okopasmowych. Jedną z t akich prób jest a symetryczna cyfrowa pętla a bonencka
ADSL (Asymmetric Digital Subscriber Loop), która dzięki o pracowaniu odpowiednich metod transmisji,
kodowania i kompresji sy gnałów (również telewizyjnych) pozwoli na budowę zintegrowanych systemów
o cechach multimedialnych umożliwiających świadczenie usług wideo na żądanie.
Badania nad systemami telekomunikacyjnymi następnej generacji NGN
W zasadzie do nieda wna budowano oddzielne sieci dla każdej z usług , potem pojawiała się k oncepcja
sieci zintegrowanej, jednak na bazie komutacji kanałów. Upowszechnienie się Internetu i protokołu IP spowodowało, że coraz więcej usług jest realizowanych przy wykorzystaniu tego protokołu. W związku z tym powstała idea budowy sieci wykorzystującej w za sadzie wyłącznie protokół IP. Jednak niektóre z usług telekomunikacyjnych mają specyficzne wymagania jakościowe, ponadto trzeba pa miętać o e wolucyjnym
charakterze rozwoju systemu telekomunikacyjnego, co powoduje, że budowa sieci następnej generacji
jest dość skomplikowana, ale przez to ciekawa.
Badania systemów multimedialnych
Najpowszechniej uważa się, że świadczenie usług m ultimedialnych polega na za pewnieniu możliwości jednoczesnego przekazu przynajmniej dwóch z trzec h rodzajów informacji, takich jak obraz, głos czy
tekst. Z tego t ypu usługą m amy do czynienia n p. w trak cie realizacji połączeń wideo telefonicznych lub
wideokonferencji, gdzie dochodzi kolejne zagadnienie związane z tym, że konieczne jest zarządzanie transmisją w trybie punkt – wiele punktów. Realizacja tego trybu wymaga specjalnych rozwiązań stosunkowo
nowych dla telekomunikacji, która przez ponad sto lat zapewniała jedynie usługi w trybie punkt – punkt.
71
Analizy ruchowe w systemach telekomunikacyjnych
Ze wzg lędów ekonomicznych, ja k również te chnicznych, nie m ożna zbudować systemu telekomunikacyjnego, w k tórym można by zapewnić w każdej c hwili każdemu użytkownikowi obsługę na na jwyższym p oziomie. Oznacza to , że p raktycznie nie m ożna zbudować sieci, w k tórej nie m oże p ojawić się
stan z zajętymi wszystkimi łączami w określonym kierunku, chociaż trzeba stwierdzić, że straty te mogą
być niezauważalnie małe. Prawdopodobieństwo tych strat w sieciach z komutacją kanałów jest określone
wzorami Erlanga. W sieciach z komutacją pakietów charakter ruchu znacznie różni się od tego, jaki jest znany z klasycznych sieci TDM. Występujące tu zjawiska, takie jak np. samopodobieństwo, znacznie komplikują
możliwości analitycznego opisu tego ruchu w sposób pozwalający wykorzystać te opisy w rozwiązywaniu praktycznych problemów inżynierii ruchu. Dlatego też wiele zagadnień ruchowych w sieciach pakietowych próbuje
się rozwiązywać metodami symulacyjnymi. Z opisanych wyżej powodów równie problematyczne w sieciach
pakietowych stają się zagadnienia jak ości świadczonych usług – tutaj lista czynników mogących wpłynąć na
obniżenie tej jakości jest znacznie dłuższa, a zależnoś ci między nimi bardziej skomplikowane niż w sieciac h
z komutacją kanałów.
Badania sieci optycznych
Ogromny wzrost zapotrzebowania na pasmo transmisji sprawił, że ostatnie kilka lat w telekomunikacji to pęd do zwiększenia przepływności na każdym poziomie hierarchii sieci transmisyjnej. Począwszy
od dostępowych, a skończywszy na szkieletowych, sieci muszą sprostać coraz większej liczbie przesyłanych informacji. Niewątpliwie systemami X XI wieku będą sieci nie ty lko z o ptyczną transmisją, ale
i z optyczną komutacją. W pełni optyczna sieć OTN będzie zapewniała pasmo szerokości 50 THz i być
może zapewni przepływność 200 Tb/s w pojedynczym włóknie. Zwiększenie dostępnego pasma można uzyskać na k ilka sposobów: przez instalację nowych światłowodów, zwiększenie możliwości systemów z podziałem czasowym czy zwielokrotnienie falowe. Pierwszy sposób jest nieekonomiczny, drugi
ograniczony t echnicznie, p ozostaje trzeci i w ydaje się, iż w tym kier unku p oszli już operatorzy sie ci
transmisyjnych. Chociaż instalowane obecnie systemy zwielokrotnienia falowego DWDM mają charakter w yłącznie transportowy, to już w niedalekiej p rzyszłości, przy zast osowaniu kr otnic tra nsferowych OADM i przełącznic optycznych OXC, sieci t e b ędą p osiadały p ełne możliwoś ci ko mutacyjne.
Poszerzenie o takie możliwości niesie za sobą konieczność zarządzania skomplikowanym organizmem,
jakim będzie sieć wyłącznie optyczna. Ogromne prędkości transmisji i zapewnienie im jakości obsługi
72
wymagać b ędą inteligentnych systemów o dalek o p osuniętej automatyzacji w p rocesach zarządzania.
W sieci w yłącznie optycznej trzeba k ontrolować dużo więcej pa rametrów niż w do tychczasowych,
w związku z tym konieczne jest nieco odmienne podejście zarówno do jej architektury, jak i do zarządzania.
Badania nad systemami transmisyjnymi
Pierwsze cyfrowe systemy teletransmisyjne były przezna czone wyłącznie do p rzesyłu telefonicznych sygnałów rozmownych i oparte na modulacji impulsowo-kodowej PCM. Dążenie do maksymalnego wykorzystania możliwości przepustowych stosowanych linii transmisyjnych stało u podstaw opracowania cyfrowych systemów wielokrotnych z wykorzy staniem sygnałów cyfrowych o d użej przepływności uzyska nych
z łączenia wielu sygnałów o mniejszej przepływności przez zwielokrotnienie z podziałem czasu TDM.
Systemy i sieci tra nsportowe powstające w la tach dzie więćdziesiątych zwykle były oparte na t echnice SDH. Technika ta zapewnia zupełnie nowe możliwości w porównaniu z wcześniejszymi systemami
PDH. Należy do nich zaliczyć przede wszystkim elastyczność eksploatacyjną, zarządzanie siecią o raz
monitorowanie jakości transmisji. Od połowy lat dziewięćdziesiątych, równocześnie z procesem wdrażania tej nowej techniki przez operatorów telekomunikacyjnych, prowadzono prace standaryzujące oraz
doskonalono produkty dostępne na r ynku. Obecnie działa ją w p ełni dojrzałe i do pracowane systemy
SDH od STM–1 (155 Mb/s) do STM–64 (10 Gb/s).
Powstające systemy i sieci synchroniczne, wykorzystujące liczne mechanizmy protekcji, stały się niezawodnym środkiem transmisji głosu i danych. Sieci SDH umożliwiają realizację zwiększającego się popytu na przepływności. Stymuluje go rozwój usług multimedialnych, transmisji danych, telewizji oraz
sieci komórkowych.
Ważnym problemem budowy systemów i sieci t eletransmisyjnych jest st ała analiza i met ody projektowania struktur sieci sync hronicznych S DH. Analiza t a ma na cel u p rzedstawienie ma tematycznych
aspektów i zależności podczas projektowania przede wszystkim struktur pierścieniowych, np. typu UPSR
(z zab ezpieczeniem ś cieżki) i BS HR (z za bezpieczeniem linii) o raz p roblematyki za rządzania pa smem
w pierścieniach SDH, modularności pierścieni, a t akże kie rowania przepływem międzypierścieniowym.
Wymusza to tworzenie specjalistycznych narzędzi programistycznych wspomagających proces projektowania struktur sieciowych.
73
Działalność dydaktyczna Pracowni Sieci Telekomunikacyjnych
W Pracowni Sieci Telekomunikacyjnych prowadzone są zajęcia dydaktyczne dla specjalności telekomunikacja, dla p raktycznie wszyst kich p rofilów d yplomowania w zakresie telekomutacji, teorii
ruchu telekomunikacyjnego, techniki światłowodowej, transmisji danych, techniki cyfrowej i mikr oprocesorowej, układów programowalnych oraz systemów wbudowanych itp.
Zajęcia dydaktyczne obejmują:
• podstawy teletransmisji i telekomutacji,
• teorię ruchu telekomunikacyjnego,
• systemy komutacyjne,
• zarządzanie sieciami telekomunikacyjnymi,
• sterowanie i sygnalizację w sieciach telekomunikacyjnych,
• cyfrowe systemy transmisyjne PDH i SDH,
• systemy transmisji sygnałów cyfrowych,
• transmisję danych,
• sieci ISDN,
• sieci szerokopasmowe,
• linie światłowodowe,
• telekomunikację światłowodową,
• współczesne systemy teleinformatyczne,
• miernictwo telekomunikacyjne,
• technikę cyfrową i mikroprocesorową,
• układy programowalne,
• systemy wbudowane.
Struktura laboratoryjna Pracowni Sieci Telekomunikacyjnych
W Pracowni funkcjonuje sześć laboratoriów dydaktycznych:
• Laboratorium Techniki Cyfrowej i Mikroprocesorowej – opiekun merytoryczny dr inż. Sławomir
Sambor,
• Laboratorium Telekomunikacyjnych Systemów Multimedialnych – opiekun merytoryczny
dr inż. Janusz Klink,
74
•
•
•
•
Laboratorium Systemów Komutacyjnych – opiekun merytoryczny dr inż. Jarosław Emilianowicz,
Laboratorium Transmisji Danych – opiekun merytoryczny dr inż. Andrzej Pacześniak,
Laboratorium Telekomunikacji Światłowodowej – opiekun merytoryczny dr inż. Zbigniew Siwek,
Laboratorium Miernictwa Telekomunikacyjnego – opiekun merytoryczny mgr inż. Jan Poręba.
Laboratoria Pracowni wyposażone są w s przęt pomiarowy do b adania terminali ISDN, sygnalizacji
DSS1, usług multimedialnych, optycznego wyposażenia łączy t elekomunikacyjnych, a także emulatory
sprzętowe i zestawy treningowe dla 8 i 32 bitowych mikrokontrolerów rodziny ST7.
Dr inż. Sławomir Sambor w Laboratorium
Techniki Cyfrowej i Mikroprocesorowej.
Inż. Zbigniew Sałamacha w Laboratorium
Telekomunikacyjnych Systemów Multimedialnych.
Pracownicy Pracowni Sieci Telekomunikacyjnych.
75
Dydaktyka w Katedrze Radiokomunikacji i Teleinformatyki
Kadra naukowo-dydaktyczna Katedry prowadzi na Wydziale Elektroniki szeroki wachlarz kursów
związanych tematycznie ze specjalnością Katedry. Kontakt ze studentami rozpoczyna się już na pierwszych latach studiów na kursach wprowadzających w zagadnienia telekomunikacji i teleinformatyki.
Dla całego kierunku Elektroniki i Telekomunikacji oraz Teleinformatyki prowadzone są kursy: Wprowadzenie do Elektroniki i Telekomunikacji, Wprowadzenie do Teleinformatyki, Technika Analogowa,
Wprowadzenie do S ystemów Telekomunikacyjnych, M odulacje C yfrowe, K odowanie, K ryptografia,
Kompatybilność Elektromagnetyczna, Sieci Komputerowe i Zastosowanie Komputerów.
Katedra jest o piekunem d wóch p rofilów dyplomowania: Radiokomunikacji R ozsiewczej (T TR)
i Radiokomunikacji Ruchowej (TRU) i nowego kierunku studiów na w ydziale Elektroniki – Tele informatyki. Kierunek został opracowany i wprowadzony po raz pierwszy w Polsce z inicjatywy i starania Katedry. W ramach tych specjalności prowadzone są kursy: Propagacja Fal Radiowych, Anteny, Linie Radiowe,
Radiolokacja i Radionawigacja, Nawigacja Satelitarna, Telekomunikacja Satelitarna, Sieci Satelitarne z Małymi Terminalami, Planowanie Systemów Radiokomunikacyjnych, Systemy Radiokomunikacji z Rozproszonym Widmem. Prowadzone są również sp ecjalistyczne kursy z zakr esu systemów radio komunikacji
rozsiewczej: Systemy R adiofoniczne, Nadajniki R adiofoniczne i Telewizyjne, Odbiorniki R adiofoniczne,
Systemy Telewizyjne, Odbiorniki Telewizyjne, Telewizja Kablowa, Cyfrowe Systemy Radiowe i Telewizyjne,
Studia Radiofoniczne i Telewizyjne, na radiokomunikacji ruchowej: Systemy Telekomunikacji Ruchowej,
Urządzenia Telekomunikacji Ruchowej, Systemy Radiowe i Telewizyjne, Zintegrowane Systemy Telekomunikacyjne, Systemy Multimedialne, Transmisja Danych. Dla kierunku Teleinformatyka w Katedrze opracowano kursy: Informatyka, Media Transmisyjne, Sieci Bezprzewodowe, Kryptografia, Kodowanie.
Katedra dysponuje dobrze wyposażonymi laboratoriami dydaktycznymi, co pozwala na praktyczne
wykorzystanie wiedzy zdobytej na wykładach.
Samodzielność studentów w zdobywaniu wiedzy i r ozwiązywaniu problemów kreują uzupełniające
formy kształcenia: seminaria, projekty i pracownie problemowe. Ostatnim etapem kształcenia jest realizacja prac dyplomowych, które prowadzą pracownicy Katedry.
Aktywność dydaktyczna Katedry przejawia się również w realizacji przez najlepszych absolwentów
studiów doktoranckich pod kierunkiem samodzielnych pracowników naukowych Katedry. Liczba studentów doktorantów jest zmienna, ale zwykle nie jest mniejsza niż 5.
Pracownicy K atedry R adiokomunikacji i T eleinformatyki czynnie wsp ierają st udentów U czelni
76
w r ozwijaniu własn ych za interesowań w ra mach k ół na ukowych. P racownicy K atedry o piekują się
dwoma kołami naukowymi.
Koło Naukowe Teorii i Techniki Antenowej
Założeniem koła jest zdob ywanie i p oszerzanie wiedzy w zakr esie teorii i t echniki antenowej oraz
rozpowszechnienie tej wiedzy w środowisku studenckim. Główne cele koła to:
• realizacja własnych projektów naukowo-badawczych,
• włączanie się w realizację krajowych i międzynarodowych programów badawczych,
• nawiązywanie kontaktów z przemysłem,
• pomoc studentom ostatnich lat studiów w r ealizacji prac dyplomowych tematycznie związanych
z działalnością koła,
• rozwijanie umiejętności organizacyjnych i interpersonalnych członków koła,
• organizowanie wyjazdów integracyjnych.
Koło Naukowe – Studencki Klub Krótkofalowców SP6PWT
Celem działalności koła naukowego Studencki Klub Krótkofalowców SP6PWT jest:
• rozwijanie za interesowań st udentów P olitechniki W rocławskiej w zakr esie radio komunikacji,
a w szczególności: systemów antenowych, globalnej radiokomunikacji jonosferycznej, radiokomunikacji s atelitarnej, radio komunikacji naziemnej (u ltrakrótkofalowej i mikr ofalowej), syst emów
radiokomunikacyjnych wykorzystujących emisje cyfrowe,
• rozwijanie zainteresowań studentów w zakresie elektroniki ogólnej oraz teleinformatyki,
• pomoc studentom ostatnich lat kierunków elektronicznych w realizacji prac dyplomowych tematycznie związanych z działalnością klubu,
• popularyzacja zagadnień telekomunikacyjnych poprzez uczestnictwo w konferencjach naukowych
i ich promocja na falach eteru,
• współdziałanie z Obroną Cywilną Kraju w przypadku klęsk żywiołowych i innych zagrożeń,
• pomoc czło nkom k lubu w zakr esie uzyski wania pa ństwowych u prawnień radio-o peratorskich
w służbie amatorskiej,
• integracja ze środowiskiem radioamatorskim w Polsce, Europie i na świecie,
• promocja uczelni w światowym środowisku radioamatorskim.
77
Pracownicy Katedry Radiokomunikacji i Teleinformatyki:
prof. dr hab. inż. Tadeusz Więckowski – profesor, kierownik Katedry, kierownik Pracowni
Kompatybilności Elektromagnetycznej i Systemów Teleinformatycznych, kierownik Laboratorium
Kompatybilności Elektromagnetycznej, koordynator Centrum Doskonałości, prorektor
Politechniki Wrocławskiej, od 2008 r. rektor Politechniki Wrocławskiej,
dr hab. inż. Andrzej Kucharski – adiunkt, zastępca kierownika Katedry, kierownik Pracowni Anten
i Elektromagnetyzmu Obliczeniowego,
prof. dr hab. inż. Daniel Józef Bem – profesor zw., Honorowy Kierownik Katedry, członek rzeczywisty
Polskiej Akademii Nauk, dr h.c. PWr,
dr inż. Paweł Bieńkowski, adiunkt,
mgr inż. Anna Birecka – pracownik administracyjno-techniczny,
dr inż. Robert Borowiec – adiunkt, kierownik Laboratorium Techniki Antenowej,
mgr inż. Jerzy Borowiec – starszy specjalista,
dr inż. Tomasz Długosz – asystent,
dr inż. Jarosław Emilianowicz – asystent,
mgr inż. Artur Florek – pracownik techniczny,
dr inż. Marcin Głowacki – adiunkt,
dr hab. inż. Eugeniusz Grudziński – adiunkt, kierownik Laboratorium Wzorców i Metrologii Pola
Elektromagnetycznego,
dr inż. Waldemar Grzebyk – adiunkt,
dr inż. Anna Iwanik – starszy wykładowca,
dr inż. Jarosław Janiszewski – docent PWr,
mgr inż. Jarosław Janukiewicz – wykładowca,
dr inż. Jarosław Jarycki – starszy wykładowca,
dr inż. Zbigniew Jóskiewicz – adiunkt,
mgr inż. Roman Kinda – specjalista,
dr inż. Janusz Klink – adiunkt, kierownik Pracowni Sieci Telekomunikacyjnych,
mgr inż. Piotr Kocyan – pracownik techniczny,
dr inż. Rafał Królikowski – asystent,
dr inż. Wojciech J. Krzysztofik – adiunkt,
78
tech. Czesław Kupczyk – starszy technik,
mgr inż. Bogdan Miazga,
dr inż. Maciej Nawrocki – adiunkt,
dr inż. Andrzej Pacześniak,
mgr inż. Witold Papierniak – technik,
mgr inż. Jan Poręba – starszy wykładowca,
inż. Krzysztof Rozwałka – starszy specjalista,
inż. Zbigniew Sałamacha – kierownik Pracowni Projektowania Systemów Telekomunikacyjnych,
dr inż. Sławomir Sambor – adiunkt, kierownik Pracowni Systemów Mikroprocesorowych,
dr inż. Zbigniew Siwek – docent PWr, kierownik Pracowni Transmisji Światłowodowej,
dr inż. Jacek Skrzypczyński – wykładowca,
dr inż. Piotr Słobodzian – adiunkt,
dr inż. Andrzej Sowa – adiunkt,
dr inż. Kamil Staniec – asystent,
dr inż. Mirosław Szymanowski – docent PWr, kierownik Laboratorium Zintegrowanych Systemów
Telekomunikacyjnych,
prof. dr hab. inż. Hubert Trzaska – profesor zw., kierownik Pracowni Ochrony Środowiska
Elektromagnetycznego,
dr inż. Mieczysław Więcek – wykładowca,
dr inż. Ryszard Wroczyński – adiunkt, kierownik Laboratorium LKEM, przewodniczący NSZZ
„Solidarność” Politechniki Wrocławskiej,
dr hab. inż. Ryszard Zieliński – adiunkt,
dr inż. Andrzej Zygmunt – adiunkt.
79
Pracownicy Katedry Radiokomunikacji i Teleinformatyki.
Katedra Teorii Pola Elektromagnetycznego, Układów Elektronicznych i Optoelektroniki
Katedra Teorii Pola Elektromagnetycznego,
Układów Elektronicznych i Optoelektroniki
Katedra T eorii P ola E lektromagnetycznego, U kładów E lektronicznych i Op toelektroniki zost ała
utworzona w 2007 r. z inicjatywy prof. Krzysztofa Abramskiego. W jej skład wchodzą: były Zakład Teorii Pola Elektromagnetycznego i Elektroniki oraz Zakład Układów Elektronicznych.
Zakład Teorii Pola Elektromagnetycznego i Elektroniki Kwantowej wywodzi swoje korzenie z Zakładu Teorii Elektromagnetyzmu, który w 1968 r. wydzielił się z Katedry Podstaw Telekomunikacji. Zakładem kierował prof. Zbigniew Godziński. Notka biograficzna o p rof. Z Godzińskim jest zamieszczona
w części „Byli wśród nas” Księgi 40-lecia ITTA.
Po o dejściu p rof. Z. G odzińskiego na emer yturę kier ownictwo Z akładu T eorii P ola E lektromagnetycznego i Elektroniki Kwantowej przejął prof. dr hab. inż. Romuald Nowicki.
Prof. dr hab. inż. Romuald Nowicki pracuje na Politechnice Wrocławskiej od
1954 r. Jest wychowankiem Uniwersytetu Wrocławskiego (fizyka) i Politechniki
Wrocławskiej (elektronika). Habilitację uzyskał w 1970 r ., a p rofesorem zwyczajnym zost ał w 1993 r . W la tach 1972-1979 b ył p rodziekanem Wydziału
Elektroniki, a w la tach 1979-1981 d yrektorem Pionu Kszt ałcenia Kadry Naukowej Politechniki Wrocławskiej. W r oku 1984 zost ał w ybrany dzieka nem
Wydziału Elektroniki, ale w 1985 r . został odwołany z t ego stanowiska przez
ówczesnego ministra ze względów politycznych. W latach 1990-1993 był prorektorem Politechniki Wrocławskiej do spraw nauki, a w latach 1996-1999 został ponownie wybrany dziekanem Wydziału Elektroniki.
W latach 1981-1989 brał czynny udział w działaniach opozycji antykomunistycznej. Był sygnatariuszem wielu apeli i oświadczeń o pozycyjnych, współzałożycielem Ogólnopolskiego Komitetu Obrony
Praworządności, organizatorem wydawnictw podziemnych i współredaktorem kilku czasopism. Prof.
R. Nowicki jest o dznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
81
Od listopada 2002 r. Zakładem Teorii Pola Elektromagnetycznego i E lektroniki Kwantowej kierował prof. zw. dr hab. inż. Krzysztof M. Abramski. Od
momentu u tworzenia K atedry Teorii Pola E lektromagnetycznego, U kładów
Elektronicznych i Optoelektroniki jest jej kierownikiem.
Prof. Krzysztof M. Abramski rozpoczął pracę w Zakładzie Teorii Pola Elektromagnetycznego i Elektroniki Kwantowej w 1971 r. Jego zainteresowania naukowe to fizyka i t echnologia laserów, technika światłowodowa, optoelektronika i optokomunikacja. Jest współtwórcą pierwszych w Polsce ultrastabilnych
wzorców laserowych He–Ne/CH4 (3,39 mm) i He–Ne/I2 (632,8 nm). Wraz z dr.
G. Ernstem („Twente University of Technology”, Holandia, 1984 r.) zbudował wysokociśnieniowy laser
excymerowy XeCl o r ekordowej ekstrakcji energii promieniowania (9 J/l). P racując w Hull University
(Anglia, 1987 r.), zrealizował swoją koncepcję układu wielofazowych laserów CO2. Znaczącym osiągnięciem była realizacja badań nad molekularnymi laserami falowodowo–planarnymi (Heriot–Watt University, Edinburgh, 1988-1882). Lasery te, chłodzone dyfuzyjnie, cechuje duża ekstrakcja mocy wyjściowej
(do kilku kW). Opublikowana koncepcja i pierwsze wyniki badań tych laserów są uznane za p oczątek
nowej generacji laserów molekularnych, tzw. slab–wavegiude lasers. Jest to obecnie wiodąca koncepcja
laserów dużej mocy.
Sformułował zasady formowania promieniowania laserów falowodowo– planarnych, zwłaszcza jednoczęstotliwościowych d użej mo cy, p rzydatnych w zast osowaniach t echnologicznych i w las erowej
technice radarowej.
W 1992 r. zbudował i uruchomił „macierzowy” laser wielofalowodowy CO2 (3x13 kanałów o mocy
wyjściowej 750 W).
Prof. K. A bramski wznowił pracę na P olitechnice Wrocławskiej w 1992 r . i r ozpoczął wsp ółpracę
z doktorantami nad nową generacją mikrolaserów na ciele stałym, pompowanych diodami laserowymi,
będącymi bardzo stabilnymi źródłami w telekomunikacji i metrologii. Uzyskał oryginalne rozwiązania
o charakterze aplikacyjnym. Zajmował się wraz z zespołem aplikacjami laserów w kardiochirurgii (poziom tlenu we krwi, światłowodowe dozowanie promieniowania laserowego w czasie o peracji angioplas tycznych).
W 1998 r . rozpoczął z zesp ołem prace aplikacyjne nad wzmacniacza mi i las erami światłowodowymi,
zwłaszcza w bardzo atrakcyjnej dziedzinie telekomunikacji światłowodowej z rozdzieleniem długości fali
82
WDM. Wsp ółpracując z mło dymi na ukowcami i do ktorantami, r ozwija s ensometrię świa tłowodowo–
laserową na pasmo 1550 nm z w ykorzystaniem wielokanałowej transmisji światłowodowej (opatentowane unikatowe konstrukcje wibrometrów światłowodowo–laserowych), bada i konstruuje mikrolasery (np.
Nd:YVO4/KTP 532 nm) ze st abilizacją częstotliwości, światłowodowe las ery femtosekundowe i o ptyczne grzebienie częstotliwości (optical comb) – najnowszy trend w technice laserów światłowodowych. Na
wdrożenie opracowanych przyrządów w Z espole E lektroniki L aserowej i Ś wiatłowodowej, kierowanym
przez prof. K. Abramskiego, czekają: wibrometr laserowo–światłowodowy, laserowo–światłowodowy czujnik pola elektromagnetycznego, wzmacniacze światłowodowe i światłowodowe lasery femtosekundowe.
Dorobek na ukowy p rof. K. A bramskiego t o 30 a rtykułów w czas opismach z „ listy filadelfijskiej”,
26 artykułów w czasopismach krajowych, 71 referatów na konferencjach zagranicznych i 77 na konferencjach krajowych, 8 prac w drukach zwartych, 1 monografia, 1 skrypt, 14 patentów. Według Science
Citation Index jego 15 publikacji było cytowanych 150 razy.
Koncepcja edukacyjna prof. K. Abramskiego to „Teaching by Research”. Wypromował 11 doktorów
(6 wyróżnionych, w tym jeden nagrodą premiera PR, dwie prace były prowadzone we współpracy z Heriot–Watt University Edynburg i jedna z J ohannes–Kepler University Linz). W czasie p obytu w H ull
University i Heriot–Watt University (1987-1992) sprawował nieformalną opiekę nad pięcioma doktorantami brytyjskimi. Obecnie jest opiekunem 5. doktorantów (w tym jednego, obecnie w Rice University (Huston) i jednej doktorantki w Heriot – Watt University. Jeden z jego doktorantów, Gerard Wysocki,
jest obecnie profesorem w Princton University.
Prof. K. A bramski jest czło nkiem komitetów naukowych dwóch czas opism filadelfijskich: „Optica
Applicata i Optoelectronics Review”. Jest recenzentem jedenastu czasopism filadelfijskich. Jest członkiem
komitetów naukowych konferencji: Krajowe Sympozjum Telekomunikacji, Sympozjum Techniki Laserowej, Światłowody i ich Zastosowanie, Gas Flow and Chemical Lasers and High Power Laser Conference. Jest członkiem Komitetu Elektroniki i Telekomunikacji PAN, Sekcji Optoelektroniki KEiT PAN
i Komitetu Optoelektroniki w SEP. Od 2003 r. ma status Senior Member of IEEE.
W 2001 r. został laureatem prestiżowego konkursu Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej „Mistrz” – Subsydia dla Profesorów. Posiada odznaczenia: Srebrny Krzyż Zasługi, Medal Stowarzyszenia Elektryków
Polskich im. Profesora Janusza Groszkowskiego. W 2007 r. za osiągnięcia naukowe otrzymał prestiżową
specjalną nagrodę JM Rektora PWr im. Profesora Mariana Suskiego. W 2007 r. senat szkockiej uczelni
Heriot–Watt University nadał mu tytuł „Honorary Professor of Heriot–Watt University”.
83
W skład K atedry Teorii Pola E lektromagnetycznego, U kładów E lektronicznych i Op toelektroniki
wszedł były Zakład Układów Elektronicznych.
Zakład Układów Elektronicznych powstał w 1968 r. Jego twórcą i organizatorem był prof. dr hab. inż. Mieczysław Grobelny.
Prof. zw . dr ha b. inż. M ieczysław G robelny sw oją działalnoś ć na ukową i d ydaktyczną r ozpoczął w 1954 r . w K atedrze Techniki O dbiorczej na
Wydziale Ł ączności. W nast ępnych la tach k onstruował la mpowe mier niki
zakłóceń radio elektrycznych i a paraturę p omiarową. Działalnoś ć na ukową
prowadził w zakr esie syst ematyki k onfiguracji linio wych układó w elek tronicznych, czw órników s elektywnych uog ólniających t eorię wzmacniaczy
rezonansowych i układó w przemiany częstotliwości. Jako pierwszy w kra ju
podjął prace nad automatyzacją projektowania układów elektronicznych. Działalność naukową w zakresie projektowania komputerowego i identyfikacji modeli elementów układów elektronicznych kontynuowali współpracownicy profesora w Zakładzie Układów Elektronicznych Instytutu Telekomunikacji i Akustyki.
Prace dydaktyczne prowadził wraz ze wsp ółpracownikami w zakr esie techniki odbioru radiowego
i t elewizji. Z ajęcia ed ukacyjne p rowadził dla W ydziału E lektroniki, W ydziału E lektrycznego, I nformatyki i Z arządzania, a t akże dla kier unku informatycznego i r obotyki Wydziału Mechanicznego i w
filii Politechniki w Jeleniej Górze.
Po przejściu prof. M. Grobelnego na emer yturę, w latach 1995-2005, kierownikiem Zakładu Układów Elektronicznych był dr hab. inż. Andrzej Prałat, profesor PWr.
Prof. Andrzej Prałat rozpoczął pracę na Politechnice Wrocławskiej w 1962 r.
Prowadził wszyst kie f ormy za jęć d ydaktycznych z zakr esu radio techniki,
układów elek tronicznych, t echniki im pulsowej, urządzeń t elekomunikacyjnych i radiotechniki ruchowej. Jest redaktorem i współautorem dwóch skryptów do laboratorium układów elektronicznych.
Zainteresowania na ukowe p rofesora A. P rałata k oncentrowały się w okół
dwóch p odstawowych zagadnień: bada nia p ól elektromagnetycznych w p obliżu ziemi i w ziemi i ic h wykorzystywania zarówno do celó w telekomunikacyjnych (łączność ruchoma oraz łączność przez ziemię i p od ziemią), jak
84
i nietelekomunikacyjnych (wykrywanie niejednorodności w ziemi) oraz projektowania, konstruowania
i badania unikatowej aparatury i systemów pomiarowych, głównie radioelektronicznych. Wymienione
kierunki badań realizował od 1971 r. w kierowanym przez siebie Zespole Badawczym, przekształconym
w Laboratorium Badawcze Radiointroskopii.
Jest a utorem p onad 110 o publikowanych p rac, kilk udziesięciu niep ublikowanych i p romotorem
dwóch zakończonych przewodów doktorskich.
Prof. A. P rałat zost ał o dznaczony Zło tym K rzyżem Z asługi, Zło tą O dznaką P olitechniki W rocławskiej i Złotą Odznaką Stowarzyszenia Elektryków Polskich.
Od roku 2005 do mo mentu włączenia Z akładu Układów E lektronicznych do K atedry Teorii Pola
Elektromagnetycznego, U kładów E lektronicznych i Op toelektroniki o piekę nad zesp ołem Z akładu
sprawował dr inż. Jerzy S. Witkowski.
Katedra Teorii Pola Elektromagnetycznego, Układów Elektronicznych i Optoelektroniki kontynuuje
i rozwija, zapoczątkowaną w Zakładzie Teorii Pola Elektromagnetycznego i Elektroniki Kwantowej, tematykę laserową: lasery gazowe, w tym lasery He–Ne, laser argonowy, lasery molekularne (laser CO2),
lasery na ciele st ałym pompowane optycznie diodami laserowymi i lasery światłowodowe oraz lasery
w technice terahercowej. Rozwija również aplikacyjne kierunki z zast osowaniem laserów, np. w medycynie i metrologii. Katedra kontynuuje tematykę uprawianą w Zakładzie Układów Elektronicznych.
Zadaniem Katedry jest również kształcenie nowej, dobrze przygotowanej kadry inżynierskiej i naukowej
w ramach profilu nauczania Tele–Optokomunikacja. Kształcenie w ramach tego profilu ma charakter praktyczny. Prowadzone są zajęcia laboratoryjne z elektroniki laserowej, metrologii laserowej, posługiwania się
pakietem MATLAB oraz LABVIEW w zast osowaniu do o ptyki i fizyki laserów oraz wykłady z r óżnych
dziedzin techniki i fizyki laserów, techniki światłowodowej, prowadzone w większości w języku angielskim.
W skład Katedry Pola Elektromagnetycznego, Układów Elektronicznych i Optoelektroniki wchodzi
sześć pracowni:
• Pracownia Laserowa, w ramach której działają:
– Dydaktyczne Laboratorium Techniki Laserowej,
– Laboratorium Mikrolaserów,
– Laboratorium Laserów Światłowodowych,
• Pracownia Optoelektroniki Terahercowej,
• Pracownia Światłowodowa,
85
• Pracownia Wzorców Laserowych,
• Pracownia Układów Elektronicznych, w ramach której działają:
– Laboratorium Badawcze Radiointroskopii,
– Laboratorium Układów Elektronicznych,
– Pracownia Projektowania Układów Elektronicznych.
Pracownia Laserowa
Kierownikiem pracowni jest dr hab. inż. Edward Pliński, profesor PWr.
Pracownia zajmuje się bada niem las erów p racujących w pasmie śr edniej i dalekiej p odczerwieni.
Kontynuowane są badania nad falowodowymi laserami na dwutlenku węgla.
W ramach badań Pracowni kultywowane są tematy w tradycyjnej technice laserów CO2:
• elektronika i inżynieria laserów CO2,
• falowodowy laser CO2,
• akustyka plazmy laserowej,
• zjawiska nieliniowe w laserach gazowych,
• ablacja laserowa.
Dydaktyczne Laboratorium Techniki Laserowej
Opiekunami Laboratorium są: dr inż. Arkadiusz Antończak i dr inż. Paweł Kaczmarek.
Laboratorium wprowadza studentów w zagadnienia związane zarówno z podstawami techniki laserowej, jak i jej bardziej zaawansowanymi aspektami.
Podstawowym wyposażeniem Laboratorium jest zestaw laserów gazowych He–Ne, uzupełniony o lasery półprzewodnikowe oraz mikrolasery na ciele stałym.
Ćwiczenia realizowane w Laboratorium to:
• podstawy laserów He–Ne, właściwości wiązek laserowych, dyfrakcja, holografia,
• podstawy las erów p ółprzewodnikowych, p omiary typ owych charakterystyk i pa rametrów, łącze
optoelektroniczne na laserze półprzewodnikowym,
• interferometria homodynowa – interferometr Michelsona, interferometria heterodynowa – detekcja koherentna, wibrometr laserowy,
• właściwości promieniowania laserowego – mody poprzeczne, mody podłużne,
86
Zajęcia w Laboratorium Techniki Laserowej.
Studenci w Laboratorium Techniki Laserowej.
87
• akustooptyka – dyfrakcja Ramana–Natha, modulator Bragga,
• modulacja elektrooptyczna – komórka Pockelsa.
Zajęcia s ą p rowadzone dla st udentów st arszych la t kier unku Telekomunikacja na W ydziale E lektroniki oraz Optoelektronika z Wydziału Mikrosystemów i Fotoniki. Dodatkowo Laboratorium brało
udział w Dolnośląskich Dniach Nauki, w ramach których prezentowano tematykę badań i zakres dydaktyki dla szkół średnich.
Laboratorium Mikrolaserów
Opiekunem Laboratorium jest dr inż. Arkadiusz Antończak.
Głównym t ematem bada ń p rowadzonych w L aboratorium M ikrolaserów jest o pracowywanie nowych źródeł laserowych z zakresu mikrolaserów ciała stałego dla różnych długości fali (457 nm, 473 nm,
532 nm, 1064 nm, 1550 nm). Prowadzone są również prace dotyczące stabilizacji względnej oraz bezwzględnej częstotliwości promieniowania laserów. Ponadto w Laboratorium opracowywane są aplikacje z w ykorzystaniem opracowanych źródeł, jak np. fotoniczne mierniki pola elektromagnetycznego
czy przyrządy do badania pionu (poziomu), w których laser pełni rolę instrumentu pomiarowego kąta.
Widok Laboratorium Mikrolaserów.
88
Prowadzone są prace nad:
• stabilizacją częstotliwości laserów,
• jednoczęstotliwościowymi laserami ciała stałego z generacją drugiej harmonicznej,
• fotonicznymi metodami pomiaru pola elektromagnetycznego,
• laserami z kluczowaniem dobroci,
• metrologią laserową,
• technikami laserowego heterodynowania,
• laserami na ciele stałym, pompowanymi laserami półprzewodnikowymi.
Niebieski mikrolaser na ciele stałym z generacją drugiej
harmonicznej.
Fotoniczny czujnik pola elektromagnetycznego
na bazie heterodyny mikrolasewrowej.
Laboratorium jest wyposażone w nowoczesny sprzęt pomiarowy i pomocniczy. Do najważniejszych
można zaliczy ć: k ontrolery las erów p ółprzewodnikowych, k ontrolery t emperatury, elek tryczne a nalizatory widma, szy bkie fotodetektory do 40 GH z, optyczny analizator widma, os cyloskopy cyfrowe,
zestaw laserów półprzewodnikowych, modulatory elektrooptyczne i akustooptyczne.
W Laboratorium corocznie jest prowadzonych około 10. tematów prac magisterskich, zgodnie z ideą
„teaching by research”.
89
Laboratorium Laserów Światłowodowych
Opiekunem Laboratorium jest dr inż. Paweł Kaczmarek.
Głównym tematem badań prowadzonych w L aboratorium jest t echnika laserów światłowodowych
oraz wzmacniaczy światłowodowych. Najważniejszą grupą tych laserów są układy bazujące na światłowodach domieszkowanych jonami erbu. Lasery takie pracują na długości fali z obszaru 1550 nm, czyli
trzeciego okna telekomunikacyjnego. Fakt ten umożliwia wykorzystanie do ich budowy światłowodów
i elementów światłowodowych szeroko używanych we współczesnej telekomunikacji. Duża różnorodność pozwala konstruować i badać lasery światłowodowe zarówno te o pracy ciągłej, jak i impulsowej,
o wąskim lub szerokim widmie emisji, przestrajanym w sposób ciągły lub i dyskretny.
Widok Laboratorium Laserów Światłowodowych.
Prowadzone są prace nad:
• impulsowymi laserami światłowodowymi wykorzystującymi technikę synchronizacji modów (pasywną do generacji impulsów femtosekundowych i aktywną do generacji impulsów o dużej częstotliwości repetycji) i technikę modulacji dobroci do generacji impulsów o dużej energii,
• generacją optycznych grzebieni spektralnych (opical combs) i ich stabilizacją,
• laserami pracy ciągłej o wąskiej linii spektralnej,
90
•
•
•
•
przestrajanymi laserami pracy ciągłej,
laserami wielofalowymi,
reflektometrią w dziedzinie częstotliwości (OFDR),
wzmacniaczami światłowodowymi średniej i dużej mocy.
Laboratorium jest wyposażone w nowoczesny sprzęt pomiarowy i pomocniczy. Do najważniejszych
elementów wyposażenia Laboratorium należą: spawarka światłowodowa, optyczny analizator widma,
oscyloskopy c yfrowe, g enerator sygnało wy mo cy do 3,2 GH z, zest aw las erów p ółprzewodnikowych
sygnałowych i pompujących, modulatory elektrooptyczne i akustooptyczne.
W Laboratorium corocznie jest prowadzonych około 10. tematów prac magisterskich, zgodnie z ideą
„teaching by research”.
Pracowania Optoelektroniki Terahercowej
Kierownikiem pracowni jest dr hab. inż. Edward Pliński, profesor PWr.
W pracowni są prowadzone badania nad urządzeniami optoelektronicznymi w zakresie terahercowym. Zakres tematyki obejmuje pasmo częstotliwości od 30 THz (lasery CO2) do 0,3+10 THz (zakres
fal terahercowych), co uzasadnia nazwę pracowni. Prace dotyczą:
• emiterów fal terahercowych w układzie fotomieszacza,
• obrazowania terahercowego,
• spektroskopii w dziedzinie fal terahercowych,
• zastosowania fal terahercowych w biomedycynie,
• zastosowania fal terahercowych w bezpieczeństwie publicznym.
Biorąc pod uwagę pasmo częst otliwości, zajmowane przez tzw. fale t erahercowe, czyli między mikrofalami i p odczerwienią, o raz b iorąc p od u wagę zakr es za interesowań bada wczych IT TA, mo żna
powiedzieć, że zainteresowania Zespołu Techniki Terahercowej stanowią uzupełnienie zakresu częstotliwościowego zainteresowań ITTA o „zapomniane” pasmo między mikrofalami a podczerwienią.
Można w ymienić nast ępujące cec hy c harakterystyczne p romieniowania t erahercowego i mo żliwe
dziedziny jego wykorzystania:
• promieniowanie jest niejonizujące – możliwe zastosowanie w badaniach DNA,
• określone częstotliwości są transmitowane przez tkankę – wykrywanie raka piersi, skóry,
91
„Serce” układu terahercowego fotomiksera. W centrum
widoczny odbiornik: hiperhemisferyczna soczewka krzemowa
o niskiej rezystywności, do której jest przymocowany
element LT-GaAs.
Szkielet okrzemka odsłonięty skutkiem ablacji laserem CO2
w popularnej uszczelce „zimmering”; sz kie lety organizmów
sprzed 150 mln lat znalazły się w uszczelce z powodu
dodania do kauczuku szlamu z dna oceanicznego w procesie
technolo gicz nym.
• penetracja przez izolatory (tkaniny, plastyki, papier, drewno, ceramikę) – zastosowanie w dziedzinie bezpieczeństwa publicznego (bramki w aeroportach, sklepach),
• obrazowanie – monitorowanie procesu produkcji, kontrola jakości,
• spektroskopia ciężkich molekuł – wykrywanie materiałów wybuchowych, narkotyków,
• spektroskopia – chemia, biochemia, biomedycyna,
• telekomunikacja satelitarna na dużych wysokościach – na polu walki,
• astronomia fal milimetrowych i submilimetrowych.
Oczekuje się, że promieniowanie terahercowe powtórzy sukces promieniowania X.
92
Pracownia Światłowodowa
Kierownikiem Pracowni jest dr Elżbieta Bereś–Pawlik.
W Pracowni, która skupia zespół sześciu pracowników, są prowadzone badania w zakresie:
• projektowania i konstrukcji światłowodowych sieci pasywnych,
• diagnostyki chorób z w ykorzystaniem metod numerycznych oraz naświetlania wewnątrz naczyniowego promieniami laserowymi,
• projektowania i budowy laserów światłowodowych z wykorzystaniem włókien specjalnych.
Badania światłowodowych sieci pasywnych dotyczą projektowania i optymalizacji parametrów tych
sieci. P ierwszą k omputerową sieć o partą na świa tłowodach wielo modowych i gradien towych zb udowano w P racowni w 2000 r . W ciągu trzec h ostatnich lat zrealizowano zlecenie, którego zadaniem
była optymalizacja parametrów sieci światłowodowych wielomodowych oraz praktyczna realizacja sieci PON z szy bkością transmisji do 1 Gb it/s. Zleceniodawcą była firma France–Telecom „Multimode
Optical Passive Network”.
W zakresie diagnostyki z w ykorzystaniem metod numerycznych opracowano specjalne programy
komputerowe. Diagnostykę endoskopową chorób nowotworowych poprawiło wprowadzenie do badań
Zestawiane stanowisko pomiarowe najpierw wygląda jak
plątanina przewodów.
Doktorant, działający w Pracowni, zestawia stanowisko
badawcze.
93
techniki a utofluorescencji. Metoda a utofluorescencji endosk opowej p ozwala na r ozróżnienie t kanek
chorobowo zmienio nych. J est t o jednak o cena sub iektywna. W zesp ole P racowni za proponowano
procedury pozwalające na ob iektywizację otrzymanych obrazów autofluorescencyjnych. W tym cel u
opracowano oprogramowanie mające na celu analizę numeryczną uzyskanych klinicznie obrazów autofluorescencyjnych. Do badania miejscowego tkanek nowotworowo zmienionych skonstruowano miniaturowe czujniki światłowodowe.
Jedną z głównych metod leczenia niedokrwienia serca jest przezskórna śródnaczyniowa angioplastyka tętnic wieńcowych (PTCA). Zabieg polega na wprowadzeniu cewnika wraz z balonikiem w obręb
zwężenia naczynia. Istotną wadą opisanej metody są częste nawroty choroby, występujące przeważnie
do 6 miesięc y po zabiegu. W zesp ole Pracowni zaproponowano rozwiązanie pozwalające na naświetlanie zmian miażdżycowych tętnic wieńcowych falami elektromagnetycznymi z zakresu bliskiej podczerwieni. S konstruowano świa tłowodowy d yfuzor do naświet leń zw ężonej ao rty w trak cie za biegu
angioplastyki. Badania w Katedrze Kardiologii Akademii Medycznej we Wrocławiu dowiodły, że rozszerzenie zabiegu PTCA o naświetlanie znacząco zmniejsza ryzyko nawrotu choroby.
W zespole Pracowni są prowadzone badania laserów światłowodowych konstruowanych w oparciu
o włókna światłowodowe specjalne, szczególnie fotoniczne. W laserach światłowodowych, w celu zwiększenia w ydajności p ompowania do świa tłowodów z p odwójnym płaszczem, k orzystne jest wp rowadzanie mocy pompy nie o d czoła falo wodu, ale z b oku. Z aproponowano nowy sposób pompowania
światłowodów z podwójnym płaszczem przez specjalnie skonstruowane sprzęgacze światłowodowe.
W Pracowni są prowadzone zajęcia dydaktyczne, w tym szczególnie zaawansowane ćwiczenia laboratoryjne.
W ciągu r oku z la boratorium d ydaktycznego k orzysta
średnio około 250 st udentów. Wykonuje się r ównież około
9 doświadczalnych prac ma gisterskich. Prowadzi się też pokazowe ćwiczenia związane z prowadzonymi wykładami.
Pracownia L aserowa, Op toelektroniki T erahercowej,
Światłowodowa i Wzorców Laserowych należą do części „fotonicznej” Katedry. W Pracowniach działa 16 pracowników.
W laboratorium dydaktycznym pracowni.
94
Część „fotoniczna” Katedry.
Od lewej w górnym rzędzie: A. Grobelny, J. Witkowski, Z. Pałasz,
A. Antończak, A. Budnicki, J. Rzepka, G. Budzyń, J. Kwiatek, G. Bielenin.
Siedzą od lewej:
E. Pliński, J. Pieńkowski, R. Nowicki, E. Pawlik, K. Abramski, W. Michalski.
95
Pracownia Wzorców Laserowych
Zespół badawczy Pracowni Wzorców
Laserowych.
Od lewej:
dr inż. Janusz Rzepka, dr inż. Grzegorz
Budzyń, mgr inż. Grzegorz Dudzik,
mgr inż. Marcin Bielenin,
dr inż. Janusz Pieńkowski.
Głowica wzorca laserowego
częstotliwości i długości He-Ne/J2.
Kierownikiem Pracowni jest dr inż. Janusz Rzepka.
W pracowni są prowadzone badania związane z laserowymi wzorcami długości i częstotliwości oraz z interferometrią laserową.
W ost atnich latach opracowano las erowy wzorzec częstotliwości
i długości fali He–Ne/J2, działający na długości 632,8 nm o do kładności 2,5·10 –11. Op racowane wzo rce p racują w Głó wnym Urzędzie
Miar, w laboratorium badawczym Zeiss oraz na Słowenii.
W latach 2000-2002 były prowadzone prace nad konstrukcją wzorca las erowego na dług ości fali 543 nm z w ewnętrzną k omórką a bsorpcyjną na jodzie 127/I2.
Obecnie są prowadzone prace badawcze związane z opracowaniem
stabilnego źr ódła p romieniowania na las erze V CSEL 780 nm. W e
współpracy z firmą Lasertex zajęto się opracowaniem laserowych interferometrów, które są produkowane i eksportowane do wielu krajów. Poza tym s ą prowadzone badania mające na cel u opracowanie
i w ykonanie mo dułów las erów gazowych o st abilnej częst otliwości
do zastosowań w przemyśle. Jako wynik badań powstały moduły do
zastosowań w interferometrii laserowej.
W skład zespołu badawczego Pracowni wchodzą:
dr inż. Janusz Rzepka – kierownik Pracowni,
dr inż. Grzegorz Budzyński,
mgr inż. Grzegorz Dudzik,
mgr inż. Marcin Bielenin.
96
Pracownia Układów Elektronicznych
Kierownikiem Pracowni jest dr inż. Jerzy Witkowski.
Zespół p racowników P racowni U kładów E lektronicznych sk upia sw oją działalnoś ć na d ydaktyce.
W ramach Pracowni działa Laboratorium Badawcze Radiointroskopii, Laboratorium Układów Elektronicznych, kierowane przez dr. inż. Bogusława Wolszczaka oraz Pracownia Projektowania Układów Elektronicznych, której kierownikiem jest dr inż. Marek Kukawczyński.
W kolejnych latach swego istnienia P racownia przechodziła wielokrotnie modernizacje, stosownie
do r ozwoju t echniki układó w elek tronicznych. Z miany o rganizacyjne, wp rowadzone p rzez dr . inż.
J. Witkowskiego, pozwalają uznać Pracownię za „laboratorium otwarte”, w którym studenci mają możność projektować, budować i uruchamiać własne projekty elektroniczne, wykorzystując zasoby aparaturowe i materiały dostępne w Pracowni.
W grupie Pracowni Układów Elektronicznych pracują: dr inż. Józef Stanclik, dr inż. Bogusław Wolszczak, dr inż. M arek Kukawczyński, dr inż. Remidi usz Mydlikowski, dr inż. F ranciszek B alik, dr inż.
Grzegorz Beziuk, dr inż. Andrzej Grobelny, dr inż. Grzegorz Budzyń.
Studenci w „otwartym laboratorium” Pracowni Układów Elektronicznych..
97
Zakład Teorii i Techniki Mikrofalowej
Zakład Teorii i Techniki Mikrofalowej powstał w 1968 r. Kierownikiem Zakładu został prof. dr inż. Marian Suski. Po przejściu Profesora na emeryturę kierownikiem Zakładu został doc. dr inż. Marian Kloza, a od
roku 1987 Zakładem kieruje dr hab. Krzysztof Sachse, profesor nadzwyczajny Politechniki Wrocławskiej.
Prof. K. Sac hse p rowadzi w ykłady, p rojekt i la boratorium do p rzedmiotu
technika mikrofalowa dla st udentów specjalności Telekomunikacja i syst emy
telekomunikacyjne o raz ć wiczenia la boratoryjne dla st udentów W ydziału
Elektroniki Mikrosystemów i F otoniki specjalności optoelektronika i mikr osystemy.
Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Elektrotechniki Teoretycznej i Stosowanej, Sekcji Mikrofal i R adiolokacji przy Komitecie Elektroniki i Telekomunikacji PAN o raz Komitetu Naukowego Konferencji I nt. C onference o n
Microwaves, Radar and Wireless Communication (MIKON). Jest też wieloletnim recenzentem prac zgłaszanych na k onferencje mikrofalowe MIKON I E uropean M icrowave
Conference oraz artykułów i książek omawiających zagadnienia techniki mikrofalowej.
W działalnoś ci na ukowej Zakładu Teorii i T echniki Mi krofalowej można w yróżnić nast ępujące
dziedziny i kierunki badań:
• nowe, wieloprzewodowe linie mikropaskowe, ich analiza i zastosowania,
• projektowanie mikrofalowych układów scalonych dla zastosowań w urządzeniach i systemach telekomunikacyjnych oraz technice antenowej,
• mikrofalowe wzmacniacze z sumowaniem mocy oraz generatory sygnałowe i autodynowe,
• pomiary charakterystyk promieniowania anten metodą pola bliskiego,
• badania nad a ntenami p rojektowanymi do st osowania na M iędzynarodowej S tacji K osmicznej
(w module Columbus), w minisatelitach SSETI – Express i ESEO, orbiterze księżycowym ESMO
i telefonach komórkowych,
• spektrometria elektronowego rezonansu paramagnetycznego (EPR): k onstrukcja spektrometrów
EPR o fali ciągłej i impulsowej, analiza efektów aparaturowych w spektrometrii EPR, optymalizacja układów sterowania i rejestracji widma sygnałów EPR.
98
Prace naukowe są prowadzone w trzech pracowniach:
• Układów i Urządzeń Mikrofalowych,
• Anten i Mikrofalowych Układów Antenowych,
• Pomiarów Mikrofalowych i Spektrometrii EPR.
Pracownia Układów i Urządzeń Mikrofalowych
W Pracowni Układów i Urządzeń Mikrofalowych są prowadzone następujące prace badawcze i projektowo – konstrukcyjne:
• projektowanie pasy wnych mikr ofalowych elemen tów i układó w s calonych, w tym wąsk oi szerokopasmowych sprzęgaczy kierunkowych i p rzełączników mocy oraz filtrów i di plekserów
częstotliwości dla zastosowań w urządzeniach i systemach telekomunikacyjnych,
• projektowanie a nten mikr opaskowych o raz p lanarnych i k onforemnych zin tegrowanych wieloelementowych układów antenowych dla zast osowań w st acjach bazowych telefonii komórkowej,
bezprzewodowych sieciach komputerowych, radarach CW–FM i nowoczesnych systemach polarymetrycznych SAR,
• projektowanie mikrofalowych tranzystorowych wzmacniaczy z sumo waniem mocy dla zast osowań
w urządzeniach nadawczych minisatelitów telekomunikacyjnych (w ra mach projektu europejskiego
SSETI),
Sprzęgacz kierunkowy 3 dB. C1 i C2 – pojemności kompensujące reaktancje pasożytnicze.
99
Szerokopasmowy 4 – kanałowy wzmacniacz mikrofalowy.
Macierze Butlera 4x4 zaprojektowane w technice symetrycznych (a)
i niesymetrycznych linii paskowych (b).
• projektowanie zintegrowanych planarnych i konforemnych wielowiązkowych układów antenowych,
z macierzą Butlera jako siecią formowania wiązki, dla zastosowań w stacjach bazowych telefonii komórkowej i bezprzewodowych sieciach komputerowych (a, b),
• projektowanie szerokopasmowych i ultraszerokopasmowych sprzęgaczy kierunkowych, przesuwników
fazy, układów magicznego T o liniac h sprzężonych i szer okopasmowych macierzy B utlera dla zast osowań w no woczesnych systemach rozpoznania elektronicznego, namiaru kierunku promieniowania
radarowego oraz w radarowych sensorach obiektów naziemnych i powietrznych.
100
Układ antenowy o 8 promiennikach mikropaskowych i 4. przełączanych
wiązkach promieniowania,
Opracowane metody projektowania i pokazane na rysunkach modele laboratoryjne są przedmiotem
wielu publikacji w renomowanych czasopismach naukowych, a także licznych prezentacji na międzynarodowych konferencjach mikrofalowych i antenowych. W ostatnich trzech latach opublikowano 12
artykułów w czas opismach z listy filadelfijskiej oraz 16 r eferatów i p osterów w ma teriałach międzynarodowych konferencji mikrofalowych i antenowych.
Pracownia Anten i Mikrofalowych Układów Antenowych
W Pracowni Anten i M ikrofalowych Układów Antenowych są prowadzone następujące prace badawcze i projektowo–konstrukcyjne:
• pomiary charakterystyk promieniowania anten metodą pola bliskiego,
• badania nad a ntenami projektowanymi w no wych udoskonalonych technologiach, w tym t echnologii wielowarstwowej i k onforemnych cienkich warstw usztywnianych sprężonym gazem dla
zastosowań na M iędzynarodowej Stacji Kosmicznej (w mo dule europejskiego laboratorium Columbus ), w minisatelitach SSETI–Express i ESEO, w orbiterze księżycowym ESMO i w telefonach
komórkowych oraz w innych zastosowaniach specjalnych.
101
Moduł Columbus na wyrzutni w Centrum Lotów Kosmicznych NASA. Widoczne są dwie
anteny opracowane w Zakładzie. Ich głównym projektantem jest dr hab. inż. Paweł Kabacik.
Opracowane metody p omiaru charakterystyk promieniowania anten w str efie p ola bliskiego oraz
projektowania anten i mikrofalowych układów antenowych w nowych lub udoskonalonych technologiach, w tym w t echnologii wielowarstwowej i k onforemnych cienkic h wa rstw uszty wnianych sprężonym gazem, s ą przedmiotem odrębnej monografii dr. hab. P. Kabacika oraz wielu publikacji w r enomowanych czas opismach naukowych i liczn ych prezentacji na międzyna rodowych k onferencjach
mikrofalowych i antenowych. W ostatnich latach opublikowano 7 prac w czasopismach z listy filadelfijskiej oraz 14 prac w materiałach zagranicznych konferencji mikrofalowych i antenowych.
102
Doktorant Zakładu, mgr inż. D. Wydymus, przy aparaturze
mikrofalowej minisatelity ESEO-Express (laboratorium ESA,
Holandia).
Dr hab. Paweł Kabacik i S. Walesiak w gronie pracowników
zespołu kierującego budową modułu Columbus.
Pracownia Pomiarów Mikrofalowych i Spektrometrii EPR
W Pracowni Pomiarów Mikrofalowych i S pektrometrii EPR s ą prowadzone następujące prace badawcze i projektowo–konstrukcyjne:
• konstrukcje spektrometrów EPR o fali ciągłej i impulsowej,
• analiza efektów aparaturowych w spektrometrii EPR,
• optymalizacja układów sterowania i rejestracji sygnałów EPR,
• wysokostabilne źródła pola magnetycznego stałego i zmiennego oraz precyzyjne pomiary pól magnetycznych,
• konstrukcje szybkich stabilizatorów prądu stałego i zasilaczy prądu stałego dużej mocy,
• opracowanie stanowiska do p omiaru szumów fazowych oscylatorów mikrofalowych o dużej stałości częstotliwości.
103
Pracownia P omiarów Mi krofalowych i S pektrometrii EPR ma d uże osiągnięcia k onstrukcyjne
i doświadczalne w zakresie spektrometrii EPR.
• Opracowano nowoczesne, sterowane w standardzie USB bloki spektrometru EPR: stabilizator pola
magnetycznego, cyfrowe odbiorniki sygnału EPR na częstotliwość 1 kHz i 100 kHz oraz mierniki
częstotliwości i mo cy mikrofalowej. Bloki te nadają się zarówno do budowy nowych spektrometrów, jak też zaawansowanej modernizacji spektrometrów starszego typu. Trwają negocjacje dotyczące modernizacji za pomocą tych bloków około 150 spektrometrów zainstalowanych na terenie
byłego ZSRR.
• Opracowano 2–kanałowy sp ektrometr EPR umo żliwiający p omiary iloś ciowe wzg lędem wzorca.
Spektrometry t akie zb udowano dla Akademii M edycznej w B ydgoszczy o raz dla U niwersytetu
w Białymstoku. Trwają wstępne negocjacje dotyczące możliwości zastosowania spektrometru 2-kanałowego do ciągłego pomiaru poziomu zanieczyszczeń ropy naftowej wydobywanej na Uralu.
• Opracowano i zb udowano sp ektrometr EPR na pasmo Q dla I nstytutu Katalizy i Fizy kochemii
Powierzchni PAN w Krakowie.
• Opracowano program komputerowy sterujący w st andardzie USB spektrometrem EPR, wyposażonym w nowe bloki.
• Opracowano cyfrowy odbiornik sygnału EPR z c yfrową, kwadraturową detekcją synchroniczną,
realizowaną na układzie FPGA serii Spartan 3.
Pracownie Zakładu dysponują wyspecjalizowaną aparaturą pomiarową, w tym mikrofalowymi miernikami częstotliwości (firmy Takeda), analizatorami widma (HP8565A), skalarnymi i wektorowymi analizatorami sieci (HP8756A), generatorem szumów w pasmie mikrofal (HP3468), miernikami mocy mikrofalowej i impulsowej (HP432A, HP8990A), cyfrowym ultraszerokopasmowym oscyloskopem (firmy
LeCroy), nanowoltomierzem homodynowym (firmy Stanford) oraz miernikami pola magnetycznego.
W ramach prezentowanych prac i badań w ostatnim dziesięcioleciu przeprowadzono 6 rozpraw doktorskich; trzy prace zostały ocenione jako wyróżniające się znacznymi osiągnięciami naukowymi i wysokim poziomem merytorycznym.
Od kilku tak Zakład Teorii i Techniki Mikrofalowej uczestniczy w międzynarodowych projektach
badawczych Student Space Exloration and Technology Initiative (SSETI) oraz Amateur Radio on International Space Station (ARISS).
104
Schemat poglądowy 2–kanałowego spektrometru EPR. Osiągnięcia projektowe i konstrukcyjne udokumentowano w ostatnich
latach w 9 publikacjach w czasopismach zagranicznych i krajowych oraz 3 patentach.
2-kanałowy spektrometr EPR na pasmo X w Uniwersytecie
w Białymstoku.
Spektrometr EPR na pasmo Q w Instytucie Katalizy
i Fizykochemii Powierzchni PAN w Krakowie.
105
W Zakładzie Teorii i Techniki Mikrofalowej są zatrudnieni następujący pracownicy naukowi, dydaktyczni, naukowo–dydaktyczni, pracownik techniczny i doktoranci:
dr hab. inż. Krzysztof Sachse – prof. PWr, kierownik Zakładu,
dr hab. inż. Andrzej Francik – prof. PWr,
dr hab. inż. Paweł Kabacik – adiunkt n–d,
dr inż. Andrzej Ludwik Dobrucki – docent PWr,
dr inż. Sławomir Gruszczyński – adiunkt n–d,
dr inż. Grzegorz Jaworski – adiunkt n–d,
dr inż. Krzysztof Wincza – asystent naukowy,
Stanisław Walesiak – pracownik techniczny,
mgr inż. Łukasz Dudziński – doktorant,
mgr inż. Przemysław Górski – doktorant,
mgr inż. Monika Hornik – doktorantka,
mgr inż. Bartosz Idzikowski – doktorant,
mgr inż. Tomasz Maleszka – doktorant,
mgr inż. Michał Preisner – doktorant,
mgr inż. Damian Wydymus – doktorant.
Pracownicy Zakładu Teorii i Techniki Mikrofalowej.
106
Katedra Teorii Sygnałów
Katedra Teorii Sygnałów została powołana 1 maja 2008 r. W jej skład wszedł cały były Zakład Teorii
Sygnałów.
Zakład Teorii Sygnałów powstał w 1986 r. Od chwili powstania Zakładem kierował doc. dr inż. Bronisław Rogala. Od 1991 r. Zakładem Teorii Sygnałów, a obecnie Katedrą Teorii Sygnałów, kieruje prof.
dr hab. inż. Jan Zarzycki.
Prof. Jan Z arzycki pracuje na P olitechnice Wrocławskiej od ukończenia studiów w 1972 r. W latach 1984-1987 pełnił funkcję zastępcy dyrektora Instytutu
Telekomunikacji i Akustyki ds. dydaktyki.
Zainteresowania naukowe prof. J. Zarzyckiego dotyczą problematyki nieliniowych tra nsformacji sygnałó w los owych i szer egów czas owych w yższych
rzędów, w tym zagadnień nielinio wej o rtogonalnej pa rametryzacji S chura,
modelowania stochastycznego, cyfrowej syntezy i filtracji odszumiającej. Dorobek naukowy prof. J. Z arzyckiego ob ejmuje 130 p ozycji bibliograficznych.
Był p romotorem 5 zak ończonych p rzewodów do ktorskich, w tym jedneg o
w tr ybie co–tutelle (we wsp ółpracy z U niversité Paris 12). B ył kierownikiem
i realizatorem licznych projektów badawczych, zarówno krajowych (finansowanych przez MEN i KBN),
jak i międzynarodowych (m.in. finansowanych w ramach programu TEMPUS oraz przez NATO).
Katedra kier owana p rzez p rof. J. Z arzyckiego wsp ółpracowała bądź wsp ółpracuje z D elft University of Technology (Holandia), Katholieke Universiteit te Leuven (B elgia), King’s College, University
of London (Wielka Brytania), Hortens University (Dania), University of Gallway (Irlandia), NATO C3
Agency (Holandia), Université Paris 12 (Francja).
Prof. J. Zarzycki jest członkiem Polskiego Towarzystwa Akustycznego, Polskiego Towarzystwa Elektrotechniki Teoretycznej i S tosowanej, Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, kolegium redakcyjnego s erii w ydawniczeh „ Układy i syst emy elek troniczne” WNT, s ekcji Telekomunikacji K omitetu
Elektroniki i Telekomunikacji PAN, komitetów naukowych konferencji Komputerowe Wspomaganie
Badań Naukowych, International Conference on Signals and Electronic Systems, European Conference
on C ircuit Theory and Design. Pełnił lub p ełni funkcje przewodniczącego Oddziału Wrocławskiego
PTETiS, s ekretarza g eneralnego Wrocławskiego Towarzystwa N aukowego, p rzewodniczącego R ady
107
Naukowej Wojskowego Instytutu Techniki Inżynieryjnej we Wrocławiu, przewodniczącego Środowiskowego Zespołu Koordynacyjnego WASK, członka Rady Użytkowników WASK.
Działalność naukowa Katedry Teorii Sygnałów
Główny obszar działalności Katedry Teorii Sygnałów stanowi teoria i alg orytmy cyfrowego przetwarzania sygnałów losowych jedno– i wielowymiarowych, ze szczególnym uwzględnieniem przetwarzania sygnałów w telekomunikacji cyfrowej. Oprócz rozwijania teorii i opracowywania wynikających
z niej alg orytmów cyfrowego przetwarzania sygnałów działalność Katedry obejmuje również ich implementację programową i sprzętową, w tym wykorzystanie procesorów sygnałowych i układów FPGA.
Problematyka działalności Katedry Teorii Sygnałów obejmuje takie zagadnienia, jak:
• optymalna liniowa i nieliniowa filtracja ortogonalna jedno– i wielo wymiarowych sygnałów wyższych rzędów,
• ślepe algorytmy przetwarzania sygnałów,
• biometria,
• transformacje czasowo–częstotliwościowe,
• automatyczne rozpoznawania mowy,
• przetwarzanie sygnałów w diagnostyce anten,
• sygnały w telekomunikacji cyfrowej,
• pasywne metody i techniki detekcji, lokalizacji i adaptacyjnego śledzenia obiektów,
• zastosowanie procesorów sygnałowych i układów FPGA do przetwarzania sygnałów.
Optymalna filtracja ortogonalnych sygnałów losowych
Jednym z ważnych zagadnień współczesnej teorii przetwarzania sygnałów i szeregów czasowych jest
problematyka ich optymalnej (średniokwadratowo) li niowej i nielinio wej filtracji ortogonalnej. Obejmuje ona ortogonalną parametryzację sygnałów, wykorzystującą zależne od danych transformacje unitarne (n p. tra nsformacja S chura) o raz ic h mo delowanie st ochastyczne (c yfrową syn tezę). P rzedmiot
prowadzonych prac stanowi, jako uogólnienie liniowej teorii i algorytmów filtracji ortogonalnej sygnałów stochastycznych 2–go rzędu, rozwinięcie ujednoliconej teorii i metodologii ortogonalnej reprezentacji i aproksymacji (modelowania stochastycznego) stacjonarnych, niestacjonarnych i q uasistacjonarnych, jedno– i wielo wymiarowych sygnałów i szeregów czasowych wyższych rzędów (niegaussowskich
108
Graficzna ocena jakości algorytmów filtracji.
i quasigaussowskich), wraz z o rtogonalnymi (bezstratnymi) realizacjami adaptacyjnych nieliniowych
cyfrowych filtrów pa rametryzujących, mo delujących i odszumiających o małym stopniu złożoności
i z możliwością ich implementacji w czasie rzeczywistym. Pola zastosowań to między innymi: transmisja sygnałó w w yższych rzędó w z k ompensacją
ilości p rzesyłanej inf ormacji, ekstrak cja pa rametrów (współczynników Schura) sygnałów wyższych
rzędów umo żliwiających tw orzenie tzw . sygna tur
tych sygnałów dla celów ich detekcji, rozpoznawania i klasyfikacji.
Ślepe algorytmy przetwarzania sygnałów
Omawianie problemów ślepego rozplatania sygnałów.
W wiel u zagadnieniac h p raktycznych wiedza
o rejestrowanych sygnałach jest bardzo ograniczona, zaś od przetwarzania sygnałów oczekuje się ich
szczegółowej a nalizy. M amy wt edy do czynienia
z alg orytmami śle pego p rzetwarzania, z k tórych
najbardziej zna ne s ą al gorytmy ślep ego r ozplatania i ślep ej separacji. Konieczne jest wt edy modelowanie zjawiska fizycznego oraz wykorzystywanie
wszelkiej dostępnej informacji. Prowadzone w tym
zakresie p race st anowią p odstawę p rojektowania
skutecznych algorytmów przetwarzania umożliwiających rozwiązanie takich zagadnień praktycznych,
jak np. rozplatanie sygnałów sejsmicznych (jednoczesna estymacja sygnału w źródle wstrząsu i estymacja parametrów górotworu), separacja sygnałów
109
(wydzielanie z nieznanej mieszaniny sygnałów pochodzących od różnych źródeł), wyrównywanie charakterystyk toru transmisyjnego w telekomunikacji cyfrowej (estymacja i eliminacja zniekształceń wprowadzanych do sygnału przez tor).
Biometria
Identyfikacja osób na podstawie ich cech biometrycznych stanowi ważny dział cyfrowego przetwarzania sygnałów. Celem naukowym prowadzonych
prac jest p rzede wszyst kim o pracowanie no wych
i skutecznych metod i urządzeń akwizy cji, analizy
i r ozpoznawania ob razów cec h b iometrycznych:
wzorów tęczówki i wzo rów dłoni. Prowadzone są
również p race do tyczące a utomatycznego r ozpoznawania pisma odręcznego i wzorów twarzy.
Osiągnięcia naukowe ob ejmują między inn ymi
opracowanie urządzenia i met ody akwizycji wzoru t ęczówki (zgłoszenie pa tentowe), o pracowanie
szybkich algorytmów śledzenia tęczówki w obrazie
Identyfikacja osobnika na podstawie badania tęczówki.
czy metody rozpoznawania wzoru twarzy z wykorzystaniem kilku kamer. W prowadzonych pracach dąży się również do uogólnienia algorytmów analizy cech biometrycznych, co pozwoli na opracowanie wydajnych algorytmów analizujących jednocześnie kilka cech biometrycznych.
Transformacje czasowo–częstotliwościowe
Prace w tej dziedzinie dotyczą analizy zmiennego w czasie widma sygnałów niestacjonarnych o czasie dyskretnym. Opracowywane są algorytmy pozwalające na wyznaczenie estymatorów takiego widma
zarówno w sposób nieparametryczny (np. spektrogram, transformacje Cohena, transformacje falkowe),
jak i w sp osób parametryczny (adaptacyjne modele AR i ARMA, pa rametryzacja Schura z adaptacyjnie uaktualnianym współczynnikiem zapominania, adaptacyjny algorytm ESPRIT) na p odstawie parametrów modelu analizowanego sygnału, ze szczeg ólnym uwzględnieniem algorytmów pracujących
110
w czasie rzeczywistym. Analiza zmiennego w czasie widma sygnału jest wykorzystywana m.in. w przetwarzaniu sygnałów radarowych, telekomunikacyjnych, sygnałów mowy, sygnałów biometrycznych.
Automatyczne rozpoznawanie mowy
Celem prac w tym zakresie jest opracowanie skutecznej i efektywnej metodologii projektowania systemów automatycznego rozpoznawania mowy polskiej (ARM). W pojęciu systemu ARM mieści się wiele
różnych wariantów systemu. Rozpoznawanie mowy może bowiem mieć różne rozwiązania praktyczne:
od rozpoznawania skończonego zbioru słów dla ograniczonej grupy mówców w przyjaznych warunkach
akustycznych, do r ozpoznawania mowy ciągłej w tr udnych warunkach akustycznych z ba rdzo dużym
słownikiem, skutecznym dla dowolnego mówcy posługującego się językiem polskim. W wyniku prowadzonych prac wdrożono lub opracowano wiele algorytmów, które pozwalają na skuteczne projektowanie
i uczenie stosunkowo prostych systemów ARM, pracujących jednak w trudnych warunkach, posiadających zdolności adaptacyjne. Opanowanie metodyki projektowania najbardziej skomplikowanych systemów ARM (jak choćby przetwarzanie mowy ciągłej na tekst) wymaga jednak dalszych prac.
dania tęczówki.
Przetwarzanie sygnałów w diagnostyce anten
Komputerowa obróbka wyników pomiarów.
W zakresie objętym tematyką nowoczesnej diagnostyki a nten p rowadzone bada nia do tyczą zagadnień p rzetwarzania ho lograficznych obrazów,
reprezentujących rzeczy wiste r ozkłady p ola elektrycznego na a perturze płaskiej l ub k onforemnej
na podstawie pomiarów rozkładu pola elektromagnetycznego na siatce dyskretnych punktów w polu
bliskim. W ra mach ty ch bada ń o pracowano algorytmy k ompensacji właś ciwości kier unkowych
sondy pomiarowej, numeryczną korekcję orientacji sondy, a także efektywne algorytmy transformacji pole bliskie – pole dalekie dla różnych układów
pomiarowych (ka rtezjańskiego, sf erycznego i c ylindrycznego).
111
W bieżących pracach szczególną uwagę poświęca się zagadnieniom związanym z rekonstrukcją fazy
dla pomiarów zawierających jedynie informacje o a mplitudzie rozkładu pola elektromagnetycznego.
Kolejnym ważnym zagadnieniem p odejmowanym przez członków zespołu jest problem kompensacji
zjawiska sprzężeń wzajemnych pomiędzy promiennikami liniowego i kołowego układu sensorów lub
promienników. Ich znaczące zaangażowanie w tym obsza rze przyczyniło się do o pracowania algorytmów optymalnego dob oru macierzy k ompensacji sprzężeń dla p rzypadku szerokopasmowych układów ante nowych.
Sygnały w telekomunikacji cyfrowej
W sferze zainteresowań badawczych i naukowych Katedry znajdują się również wybrane zagadnienia z og ólnie p ojętej t ematyki p rzetwarzania sygnałó w w t elekomunikacji c yfrowej. B adania z t ego
zakresu obejmują problematykę przetwarzania macierzowego sygnałów telekomunikacyjnych, związaną z estymacją kierunku padania fali elektromagnetycznej na antenę, cyfrowym formowaniem wiązki
antenowej oraz analizą telekomunikacyjnych systemów zwielokrotnienia na p oziomie przetwarzania
sygnałów. Inną ważną grupę stanowią zagadnienia adaptacyjnego odszumiania sygnału mowy i usuwania echa akustycznego. Potwierdzeniem takich zainteresowań może być czynne uczestnictwo pracowników Katedry w projektach badawczych dla koncernu Motorola oraz firmy THB Bury.
Pasywne metody i techniki detekcji, lokalizacji i adaptacyjnego śledzenia obiektów
W obsza rze ob jętym zagadnienia mi pasy wnych met od detekcji, lo kalizacji i ada ptacyjnego śledzenia obiektów prowadzone badania dotyczą pasywnego rozpoznania obiektów zarówno w o parciu
o k lasyczne sygnały t elekomunikacyjne (FM i D VB), jak i sygnały w pasmie ak ustycznym. B adania
w drugim z w ymienionych obszarów dotyczą nie ty lko pasywnego rozpoznania pojazdów lądowych
lub p owietrznych, ale t akże ss aków mo rskich w obsza rze og ólnie p ojętej hydroakustyki. W ra mach
tych badań opracowano algorytmy detekcji, rozpoznawania i iden tyfikacji ssaków morskich w o parciu o t eorię ada ptacyjnej o rtogonalnej pa rametryzacji S chura st ochastycznych szer egów czas owych.
W bieżących pracach szczególną uwagę poświęca się zagadnieniom związanym z pasywną lokalizacją
obiektów w oparciu o jednoczesną akwizycję sygnałów z wielu stacji FM i ich adaptacyjną filtrację przestrzenną i czasową. Znaczącym dopełnieniem zagadnień podejmowanych przez pracowników Zakładu
są również problemy związane z pasywnym rozpoznaniem terenu w paśmie akustycznym w warunkach
112
silnych zakłóceń atmosferycznych, wywołanych np. ulewnymi deszczami lub silnymi wiatrami. Istotne
zaangażowanie badawcze zaowocowało tutaj opracowaniem algorytmów suboptymalnej detekcji, rozpoznawania i lokalizacji pojazdów lądowych.
Sprzętowe środki przetwarzania sygnałów
Prace bada wcze w tym obsza rze do tyczą o ceny efektywności rozmaitych architektur przetwarzania sygnałó w, o d p rocesorów DS P r óżnych
rodzin, p o str uktury p rzetwarzania r ównoległego realizowane w macierzach FPGA. Równolegle
realizowane są również prace nad implementacją
algorytmów DSP oraz przygotowaniem układów
akwizycji danych dla c yfrowych torów CPS o raz
praktycznych im plementacji układó w akwizy cji
danych dla niskonakładowych koncepcji radarów
pasywnych o perujących za równo na sygnałac h
FM i DVB, jak i w paśmie akustycznym. Doświadczenia badawcze dotyczą projektowania i prograW laboratorium procesorów sygnałowych.
mowania syst emów DS P st ało– i zmienno przecinkowych (poprzednio rodzin TMS320C17, TMS320E25, TMS320C542, a ostatnio TMS320C5509,
TMS320C6201, MS320C6713, TMS320C33), wykorzystującej te systemy aparatury oraz zastosowania
struktur FPGA firmy XILINX (Spartan, VIRTEX II).
Działalność dydaktyczna Katedry Teorii Sygnałów
W Katedrze Teorii Sygnałów jest prowadzona specjalność Sygnały w telekomunikacji cyfrowej na
studiach inżynierskich i magisterskich na kierunku elektronika i telekomunikacja.
Realizowane w K atedrze zajęcia dydaktyczne obejmują wszystkie formy: wykłady, ćwiczenia, laboratoria, projekty i seminaria. Na stacjonarnych studiach inżynierskich i magisterskich oraz na studiach
niestacjonarnych na kier unkach: elektronika i t elekomunikacja oraz teleinformatyka s ą prowadzone
następujące kursy:
113
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
podstawy programowania,
programowanie obiektowe,
systemy operacyjne,
teoria sygnałów,
podstawy i algorytmy przetwarzania sygnałów,
kompresja informacji,
procesory sygnałowe,
system operacyjny UNIX,
sieciowe systemy operacyjne,
metody statystyczne w telekomunikacji,
sygnały w telekomunikacji cyfrowej, metody numeryczne w CPS,
cyfrowe przetwarzanie obrazów,
akwizycja sygnałów z obiektów,
środowisko telekomunikacyjne sieci komputerowych.
Zajęcia w studenckim laboratorium komputerowym.
114
Pracownicy Katedry Teorii Sygnałów
prof. dr hab. inż. Jan Zarzycki, profesor nadzw., kierownik Katedry,
dr hab. inż. Ryszard Makowski, profesor PWr,
dr inż. Paweł Biernacki, asystent,
dr inż. Mieczysław Głowacki, docent PWr,
dr inż. Bartłomiej Golenko, asystent,
dr inż. Robert Hossa, adiunkt,
dr inż. Krzysztof Kardach, docent PWr,
dr inż. Jan Mazur, adiunkt,
dr inż. Andrzej Lewandowski, adiunkt,
dr inż. Stanisław Nuckowski, st. wykładowca,
dr inż. Bogusław Szlachetko, adiunkt,
dr inż. Jerzy Szymbor, docent PWr,
dr inż. Zbigniew Sołtys, st. wykładowca,
Ryszard Bocheński, starszy technik,
Ryszard Tyśnicki, starszy technik.
Pracownicy Katedry
Teorii Sygnałów.
115
Zakład Teorii Obwodów
Zakład Teorii Obwodów p owstał w 1968 r ., równocześnie z u tworzeniem
Instytutu Telekomunikacji i Akustyki. Od momentu powstania Zakładu kierował nim prof. dr hab. inż. Marian Piekarski.
Prof. Marian Piekarski rozpoczął pracę na Politechnice Wrocławskiej w 1956
r., będąc jeszcze st udentem czwartego roku studiów. W la tach 1966-1972 b ył
prodziekanem Wydziału Elektroniki, w latach 1972-1978 i 1987-1991 zastępcą
dyrektora Instytutu Telekomunikacji i Akustyki, a w r oku 1981 jego dyrektorem. W latach 1996-2005 przez trzy kadencje był członkiem Senatu Politechniki Wrocławskiej.
Zainteresowania naukowe i dydaktyczne prof. M. Piekarskiego dotyczą teorii obwodów i sygnałów,
szczególnie c yfrowego p rzetwarzania syg nałów. J est uzna nym sp ecjalistą w t ej dziedzinie . Z naczące
wyniki naukowe uzyskał w zakresie rozwinięcia i zastosowania metod topologicznych analizy i syntezy
układów elek tronicznych, met od syn tezy układó w mikro–elektronicznych, bada ń b ezwzględnej st abilności wielowrotników oraz układów wielowymiarowych, metod bezpośredniej syntezy pasywnych
układów analogowych, dyskretnych i c yfrowych metodami przestrzeni stanów, a ost atnio w zakr esie
metod interpolacji macierzami rzeczywistymi dodatnimi i macierzami rzeczywistymi ograniczonymi.
Jego prace są cytowane przez wielu zagranicznych autorów. W roku 1994 otrzymał nagrodę za najlepszą
publikację roku 1993 w „I nternational Journal of Circuit Theory and Application”, ufundowaną przez
John Wiley and Sons.
Wyniki uzyskane w pracy naukowej, dydaktycznej oraz w kształceniu kadry, według opinii znanych
w kraju specjalistów, świadczą o stworzeniu przez prof. M. Piekarskiego własnej szkoły naukowej teorii
obwodów i sygnałó w. Wypromował 16 do ktorów, spośród których 3 uzyskało ha bilitacje, a 1 uzyskał
tytuł naukowy profesora.
Profesor jest a utorem ponad 120 p rac naukowych, drukowanych w czas opismach krajowych PAN
„Archiwum Elektrotechniki”, „Rozprawy Elektrotechniczne”, „Bulletin of the Polish Academy of Sciences”, w czołowych czasopismach zagranicznych i w materiałach konferencji międzynarodowych o wysokiej randze – „IEEE TRANS. on CAS”, „Proc. of IEE”, „Int. Journ. of Circuit Theory And Appl.”, „Electronics Letters”, „Journ. of Franclin Inst.”, „ISCAS, Ecctd, Isynt” oraz innych czasopismach i materiałach
116
konferencyjnych o zasięgu krajowym i międzynarodowym. Ma dwa patenty (jeden współautorski), jest
autorem lub współautorem 2 skryptów oraz autorem i współautorem 42 prac projektowych, doświadczalno-konstrukcyjnych, autorem ekspertyz i prac popularno-naukowych.
Od 1981 r. prof. M. Piekarski jest członkiem Komitetu Elektroniki i Telekomunikacji PAN, a od 1991 r.
jego przewodniczącym. Od 1973 r. jest członkiem Komisji VI Komitetu Narodowego Międzynarodowej
Unii Nauk Radiowych (URSI) oraz Komisji C– Sygnały i Systemy, a w czasie trzec h ostatnich kadencji
jest przewodniczącym tej Komisji.
Od 1980 r. jest członkiem The Editorial Board międzynarodowego czasopisma naukowego „International Juornal of Circuit Theory and Application” jest to jedno z trzech najlepszych czasopism międzynarodowych o zasięgu świa towym w dziedzinie t eorii obwodów. Od 2007 r. jest st ałym recenzentem
prac w „IEEE Transactions on Circuit and Systems”.
W latach 1985-87 b ył członkiem R ady Programowej „Przeglądu Telekomunikacyjnego, a o d 1978
jest członkiem Komitetu Redakcyjnego WNT ” serii „Układy i S ystemy Elektroniczne” oraz w la tach
1988-1995 serii „Podręczniki Akademickie Elektronika-Informatyka-Telekomunikacja”. Od 1962 r. jest
członkiem Polskiego Towarzystwa Elektrotechniki Teoretycznej i Stosowanej (PTETiS), pełniąc między
innymi funkcję przewodniczącego Oddziału Wrocławskiego i członka Zarządu Głównego, a od 1986 r.
wiceprzewodniczącego ZG. W 1996 r. został członkiem honorowym PTETiS. Od 1977 r. jest członkiem
zwyczajnym Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego (WTN), od 1985 r. członkiem Zarządu Głównego, a w latach 1985-1990 przewodniczącym wydziału VI WTN; w 1991 r. został wybrany prezesem
WTN, tę funkcję pełni do dnia dzisiejszego.
Jest jednym z inicjatorów i członkiem Komitetu Naukowego corocznej Krajowej Konferencji Teoria
Obwodów i Układy Elektroniczne (od 2000 r. odbywającej się jako Int. Conf. on Signals and Electrtonic
Systems), a od 1995 r. jest przewodniczącym Komitetu Naukowego tej konferencji.
Prof. M. P iekarski b ył r ecenzentem p onad 30 p rac do ktorskich (w tym jednej zagra nicznej)
i ponad 20 prac habilitacyjnych, bronionych w wielu uczelniach krajowych. Był opiniodawcą ponad 8
wniosków o tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego. Na prośbę senatów Politechniki Gdańskiej i Poznańskiej był opiniodawcą wniosków na do ktorów Honoris Causa profesorów Młyńskiego i Fetweisa
(Niemcy).
Przez wiele la t kierował s eminarium naukowym z T eorii Obwodów. O d 1956 r . prowadził zajęcia
dydaktyczne dla st udentów na Wydziale Elektroniki Politechniki Wrocławskiej, a o d 1964 r. wykłady
117
z Elektrotechniki i Magnetyzmu, Syntezy Układów, Teorii Systemów Analogowych i Dyskretnych, Cyfrowego Przetwarzania Sygnałów, Filtrów Analogowych i C yfrowych, Sieci Neuronowych oraz Techniki Analogowej. Prócz tego prowadził wykłady z Teorii Obwodów na Wydziale PPT PWr (w la tach
1964-1967), w Wyższej Szkole Inżynierskiej w Zielonej Górze (w latach 1966-1968), na studium doktoranckim PWr, zaś w latach 1990-2005 wykładał Teorię Obwodów Dyskretnych i Cyfrowe Przetwarzanie Sygnałów na Politechnice Koszalińskiej. W roku akademickim 1992/93 wykładał w Wyższej Szkole
Informatyki i Telekomunikacji w Poznaniu.
W latach 1960-1963 p racował w O ddziale Wrocławskim Przemysłowego Instytutu Telekomunikacji, gdzie zajmował się projektowaniem i konstrukcją spektrometru elektronowego rezonansu paramagnetycznego oraz badaniami kr yształów do b udowy las erów. Jest autorem lub wsp ółautorem p onad
16 opracowań naukowo-technicznych w zakr esie pomiarowej aparatury elektronicznej, a szczeg ólnie
w zakresie spektrometrii elektronowego rezonansu paramagnetycznego. Był współprojektantem i konstruktorem w Z akładzie D oświadczalnym Instytutu Telekomunikacji i Ak ustyki pierwszych w kra ju
spektrometrów r ezonansu pa ramagnetycznego, w ykonanych dla wiel u in stytutów na ukowo-badawczych w Poznaniu, Warszawie, Łodzi i Krakowie.
W latach 1976-85 b ył członkiem zesp ołu koordynacyjnego Problemu Res ortowego MNSzWiT pt.
„Teoria Ob wodów i U kłady E lektroniczne” o raz kier ownikiem t ematu w tym p roblemie. W la tach
1986-1990 był członkiem zespołu koordynacyjnego CPBP 02.14 pt. „Rozwój teorii oraz nowoczesnych
metod analizy i projektowania układów i systemów elektronicznych” oraz kierownikiem grupy tematycznej i kierownikiem dwóch tematów w tym problemie. W latach 1991-96 był kierownikiem grantu
KBN pt. „Synteza i projektowanie filtrów cyfrowych”.
Prof. M. P iekarski otrzymał wiele nagr ód i w yróźnień JM Rek tora PWr i M inistra NiSW za p racę
naukową i organizacyjną. Jest laureatem dwóch nagród I stopnia MNiSW oraz nagrody IV Wydziału
PAN. Jest odznaczony Złotą Odznaką Politechniki Wrocławskiej, Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem
Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Medalem Komisji Edukacji Narodowej.
118
Po przejściu prof. Mariana Piekarskiego na emeryturę w 2007 r. kierownikiem Zakładu Teorii Obwodów został dr inż. Czesław Michalik.
Dr inż. Czesław Michalik rozpoczął pracę na Politechnice Wrocławskiej po
ukończeniu studiów w 1977 r. z wyróżnieniem. W roku 1977 rozpoczął studia doktoranckie na Politechnice Wrocławskiej, a w 1980 roku obronił pracę
doktorską pod tytułem „Filtry dolnoprzepustowe o wypukłej charakterystyce tłumieniowej”. Praca doktorska została nagrodzona na grodą III st opnia
Ministra N iSW. W r oku 1980 r ozpoczął p racę za wodową jak o na uczyciel
akademicki w Zakładzie Teorii Obwodów kierowanym przez prof. Mariana
S. Piekarskiego.
Początkowo zajmował się syntezą i projektowaniem filtrów analogowych, następnie przez wiele lat,
wraz z dr. Włodzimierzem Wolskim, syntezą i projektowaniem ortogonalnych filtrów cyfrowych w różnych strukturach, w szczególności w strukturach kaskadowych. W tej dziedzinie uzyskali i zrealizowali
grant KBN. Jest autorem lub współautorem kilkudziesięciu prac naukowych publikowanych w czasopismach i ma teriałach konferencji krajowych i zagra nicznych (udokumentowano 110 p rac w p ostaci
raportów, sprawozdań, materiałów konferencyjnych).
Jest autorem opracowanego i prowadzonego wykładu monograficznego „Przetwarzanie i kompresja
obrazów”. P rowadzi mas owe za jęcia z T echniki Analog owej dla st udentów st udium dzienneg o i zaocznego. Bierze czynny udział w organizacji i modernizacji studenckich laboratoriów: teorii obwodów
i komputerowego. Był i jest p romotorem wielu magisterskich prac dyplomowych i inżynier skich. Był
przez wiele lat sekretarzem komisji dyplomowych. Jest laureatem nagród MSWiT oraz sekretarza PAN.
W roku 1989 zorganizował praktykę studencką w Gruzji. W roku 2007 powołany został na kierownika
Zakładu Teorii Obwodów.
Podstawową dziedziną działalnoś ci naukowej Zakładu Teorii Obwodów jest a naliza i synteza systemów elektronicznych analogowych, dyskretnych i cyfrowych. W szczególności były i są prowadzone
prace w następujących dziedzinach:
• realizacje stanowe funkcji i macierzy rzeczywistych dodatnich i rzeczywistych ograniczonych, i ich
zastosowanie do syntezy filtrów analogowych, dyskretnych i cyfrowych,
• metody badania bezwzględnej stabilności n-wrotników,
119
• badania właściwości i synteza systemów ortogonalnych jednej i wiel u zmiennych oraz ich zastosowania do syntezy ortogonalnych filtrów cyfrowych,
• interpolacja macierzami rzeczywistymi dodatnimi i rzeczywistymi ograniczonymi,
• modele jedno– i wielowymiarowych filtrów ortogonalnych,
• analiza i k orekcja charakterystyk dynamicznych filtrów aktywnych p obudzanych przestrajanym
sygnałem wejściowym oraz filtrów przestrajanych.
W Zakładzie Teorii Obwodów są realizowane wszystkie formy zajęć dydaktycznych i t o w mas owej skali: w ykłady, ć wiczenia, laboratoria oraz prace dyplomowe magisterskie i inżynier skie. Z akład
prowadzi zajęcia dydaktyczne dla Wydziału Elektroniki na kierunkach: Elektronika i telekomunikacja,
Automatyka i robotyka oraz Informatyka.
W Zakładzie są prowadzone zajęcia z następujących przedmiotów:
• technika analogowa,
• teoria obwodów i sygnałów,
• sieci neuronowe,
• filtry analogowe i cyfrowe,
• przetwarzanie i kompresja obrazów.
Zajęcia w Laboratorium Teorii Obwodów.
Zakład d ysponuje no woczesnym la boratorium
komputerowym z 18 st anowiskami k omputerowymi. Każde stanowisko ma dostęp do internetu.
Działa r ównież r outer z radio wym dost ępem do
internetu. W la boratorium o dbywają się za jęcia
projektowe do tyczące filtrów a nalogowych i c yfrowych oraz przetwarzania i kompresji sygnałów.
Pracownik Z akładu, dr ha b. inż. Aleks ander
Urbaś, p rowadzi za jęcia d ydaktyczne (w ykłady,
ćwiczenia i la boratoria) z t echniki a nalogowej
w Z amiejscowym O środku D ydaktycznym (filia
PWr) w Jeleniej Górze.
120
Wykład w ZOD, wykłada dr hab. inż. Aleksander Urbaś.
Zajęcia w laboratorium dydaktycznym w ZOD.
Laboratorium Teorii Obwodów
Kierownikiem Laboratorium jest dr inż. Andrzej Jarząbek.
Jest to typowe masowe laboratorium dydaktyczne. Są p rowadzone zajęcia laboratoryjne do p rzedmiotu Technika Analogowa. Laboratorium obsługuje rocznie około 500 studentów.
Zajęcia w Laboratorium Teorii Obwodów.
121
ISBN 83-921663-1-0
40 lat
Instytutu
Telekomunikacji,
Teleinformatyki
i Akustyki

40 lat Instytutu Telekomunikacji, Teleinformatyki

Transkrypt

Podobne dokumenty