II. Diagnoza sytuacji społecznej

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 II II . D
D ii a
a g
g n
n o
o zz a ss yy tt u
u a
a cc jj i ss p
p o
o łł e
e cc zz n
n e
e j 2. 1. . C Ch ha ar ra ak kt te er ry ys st ty yk ka a m mi ia as st ta a P Pu uł ła aw wy y
2 .1 2.1.1. Położenie Puławy są położone w północno ­zachodniej części województwa lubelskiego na prawym brzegu środkowej Wisły. Miasto jest jednym z pięciu największych miast regio­ nu i stanowi jeden z głównych ośrodków osadniczych a ze względu swoją lokalizację jest ważnym węzłem komunikacyjnym. Otoczenie Puław posiada cechy rolniczo­leśne oraz turystyczne. Miasto Puławy jest stolicą powiatu puławskiego, który zamieszkuje 118,2 tys. lud­ ności, zajmuje powierzchnię ponad 933 km 2 i obejmuje miasta: Puławy, Nałęczów i Ka­ zimierz Dolny oraz gminy: Puławy, Końskowola, Żyrzyn, Baranów, Kurów, Markuszów, Wąwolnica, Nałęczów, Kazimierz Dolny i Janowiec. 2.1.2. Układ przestrzenny Układ przestrzenny miasta Puławy tworzą zespoły zabudowy mieszkaniowej, skoncentrowane wokół historycznie ukształtowanych dróg żyrzyńskiej i lubelskiej. Pod względem urbanistycznym Puławy są obiektem nietypowym w porównaniu do większo­ ści miast w Polsce, nie posiadają bowiem wykształconego centrum o regularnym ukła­ dzie. W obszarze miasta można wyodrębnić cztery zasadnicze rejony:
- rejon centralny – spełniający funkcje administracyjne, handlowe, usługowe i miesz­ kaniowe, z przewagą mieszkalnictwa wielorodzinnego; obejmuje on tereny zamknię­ te ulicami Centralną (od północy), Wojska Polskiego i Gościńczyk (od wschodu), Fil­ trową i Czartoryskich (od południa), Piłsudskiego, Piaskową i Gdańską (od zacho­ du).
- rejon wschodni – obejmujący obszary mieszkalne i tereny zakładów o małej uciążli­ wości, hurtowni i magazynów, baz transportowych i zaopatrzeniowych; są one poło­ żone wzdłuż ulicy Lubelskiej i Składowej w kierunku wschodnim.
- rejon północny – obejmujący obszar Zakładów Azotowych S.A. i Wólki Profeckiej, a także tereny położone nad Wisłą wzdłuż ulicy Dęblińskiej.
- rejon południowy – położony na południe od ulicy Skowieszyńskiej, ograniczony od zachodu Skarpą Włostowicką; obejmuje tereny zabudowy jednorodzinnej. Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 11 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 2.1.3. Gospodarka Puławy są ważnym ośrodkiem gospodarczym i obszarem aktywnej przedsiębior­ czości. W Puławach znajdują się instytuty naukowe czyniące z miasta ważny ośrodek nauki. W mieście działa również szereg jednostek otoczenia biznesu. Największym zakładem pracy i jednocześnie największym pracodawcą (zatrudnie­ nie około 3.300 pracowników) są Zakłady Azotowe „Puławy” S.A. Jednym z najważniejszych działów gospodarki w mieście jest handel i usługi. Jest to jeden z najbardziej dynamicznie rozwijających się sektorów. W 2004 roku w Puła­ wach funkcjonowało 756 sklepów, gdzie zatrudnionych było około 2.000 osób. Sytuacja ta wskazuje na możliwości rozwoju sektora usług i kształtowania się alternatywnego w stosunku do przemysłu chemicznego profilu usługowego miasta. Przedsiębiorczość w Puławach rozwija się na poziomie wyższym niż w wojewódz­ twie. W roku 2004 w mieście było 105,2 zarejestrowanych podmiotów na 1000 miesz­ kańców, podczas gdy średnia dla województwa wynosiła 70,3. Tylko w Lublinie i Zamo­ ściu liczba zarejestrowanych podmiotów na 1000 mieszkańców w roku 2003 była wyż­ sza. Na terenie gminy działa 175 podmiotów gospodarczych posiadających osobowość prawną, a w ewidencji działalności gospodarczej zarejestrowanych było w 2003 roku 5271 przedsiębiorców. Puławy należą do liderów przedsiębiorczości w regionie. Gmina jest obszarem, gdzie przedsiębiorcy chętnie rozpoczynają działalność gospodarczą. Spowodowane jest to potencjałem rynku oraz faktem, że rynek pracy wymusza zakła­ danie własnej działalności gospodarczej jako formę zatrudnienia. Większość podmiotów działających to podmioty jednoosobowe. Pozytywnie należy ocenić funkcjonującą infra­ strukturę otoczenia biznesu. Ocena poziomu pracowitości, zaradności, przedsiębiorczo­ ści mieszkańców (diagram 1) wypada korzystnie, co świadczy o potencjale w zakresie przedsiębiorczości. Niepokojący jest fakt zmniejszenia się w okresie od roku 2000 do roku 2004 liczby działających w mieście przedsiębiorstw państwowych ­ z 10 do 6 jako stabilnych praco­ dawców. Na uwagę zasługuje dynamika liczby jednostek organizacji społecznych zare­ jestrowanych w systemie REGON w Puławach (wzrost z 22 w roku 1996 do 79 w roku 2004), co świadczy o rozwoju przedsiębiorczości społecznej. Zahamowane zostały inwestycje zagraniczne ­ liczba spółek z udziałem kapitału zagranicznego wynosiła w 2004 roku 15 i nie zmieniła się od 2001 roku. Można zatem stwierdzić, że w Puławach istnieje dobry klimat dla rozwoju przedsiębiorczości, jednak potencjał rozwojowy w tym zakresie nie jest do końca wykorzystany.
Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 12 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Intensywny rozwój przedsiębiorczości jest jedną z szans rozwojowych i form łago­ dzenia problemów społecznych. Jest to jednocześnie alternatywa dla monofunkcyjnego charakteru gospodarki miasta. Di ag gr ra am m 1 1. . D ia Oc en na a p po oz zi io om mu u p pr ra ac co ow wi it to oś śc ci i, , z za ar ra ad dn no oś śc ci i, , p pr rz ze ed ds si ię ęb bi io or rc cz zo oś śc ci i m mi ie es sz zk ka ań ńc có ów w P Pu uł ła aw w O ce 40 35 30 23 liczba wskazań 25 19 20 11 15 10 5 0 0 0 Bardzo dobrze Dobrze Dostatecznie Źle Bardzo źle
Źródło: Opracowano na podstawie badania ankietowego liderów opinii, w: Diagnoza problemów społecz­ nych w Puławach, Raport 2004, Puławy, grudzień 2004. 2. 2. . S Sy yt tu ua ac cj ja a d de em mo og gr ra af fi ic cz zn na a m mi ia as st ta a P Pu uł ła aw wy y 2 .2 W Puławach, według danych Urzędu Statystycznego na koniec 2003 roku za­ mieszkiwało 51 tys. 836 mieszkańców. Zjawiskiem charakterystycznym dla sytuacji spo­ łeczno­demograficznej miasta jest tendencja spadkowa liczby mieszkańców z 54 tys. 251 w 1996, do 51 tys. 836 w 2003 roku, pomimo stałego, dodatniego przyrostu natu­ ralnego. Wpływ na to miało wysokie, ujemne saldo migracji. Od 1996 roku z miasta wy­ Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 13 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 emigrowało 1599 osób, w tym w 1567 w ramach migracji wewnętrznych i 32 osoby w zagranicznych. Największe zmniejszenie liczby ludności obserwuje się od 2001 roku, odkąd to ubyło 3.670 osób. Jest to niepokojący fakt, zwłaszcza, że miasto opusz­ czają ludzie młodzi, często posiadający wykształcenie wyższe, co poważnie osła­ bia potencjał Puław, gdzie 15,8% stanowią osoby z wyższym wykształceniem. Odsetek osób z wyższym wykształceniem jest jednym z najwyższych w regionie i sta­ nowi jedną z przewag konkurencyjnych miasta. Osłabienie tego potencjału jest jednym z największych zagrożeń w przyszłych latach. Ciągły spadek liczby mieszkańców jest wyższy niż średnio w województwie. Świadczyć to może z jednej strony o dość dużej aktywności zwłaszcza młodych ludzi opuszczających miasta, a z drugiej o trudnościach na rynku pracy i braku perspektyw rozwoju społeczno­zawodowego. Wśród ogółu mieszkańców, podobnie jak w województwie i powiecie, mniejszość (47,2%) stanowią mężczyźni, a 52,8% kobiety. Wskaźnik feminizacji ze względu na miejski charakter gminy jest wyższy niż w regionie (106) i powiecie (108) i wynosił w 2003 roku 112. Wysoki poziom feminizacji świadczy o typowo miejskich cechach gminy, jednak rodzić to może poważne konsekwencje demograficzne, rodzinne i w za­ kresie stylu życia. Niepokojące jest zjawisko starzenia się ludności – prawie 15 tys. ludności (30,3%) to grupa wiekowa 40­59 lat, co oznacza, że za kilka lat Puławy staną się miastem o dominacji emerytów i rencistów w strukturze ludności. Wchodzący w populacji Puław niż demograficzny może mieć konsekwencje m.in. dla oświaty. Wykres 1. Dynamika liczby ludności w Puławach. 59000 57000 55000 54251 54166 54125 54110 53966 53853 53000 50343 51000 50183 49000 47000 45000 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 liczba ludności
Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 14 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Wykres 2. Dynamika liczby ludności i przyrost naturalny w Puławach. 60000 55000 50000 45000 40000 35000 1996 1997 1998 liczba ludnoś ci 1999 2000 2001 2002 2003 pr zyr ost natur alny 2
2 .. 3
3 . M
M ii e
e ss zz kk a
a ll n
n ii cc tt w
w o i zz a
a ss o
o b
b y m
m ii e
e ss zz kk a
a n
n ii o
o w
w e
e W Puławach według danych GUS w 2003 roku było 2.426 budynków mieszkal­ nych, wśród których 80% to budynki jednorodzinne. Ogólna liczba mieszkań wynosiła w 2002 roku 17.867, wśród których tylko 12% to budynki jednorodzinne. W budownictwie wielorodzinnym największą grupę stanowią budynki będące wła­ snością spółdzielni mieszkaniowych (58%) i wspólnot mieszkaniowych (30%), natomiast budynki komunalne stanowią 4%. Do roku 2001 obserwowany był dynamiczny wzrost liczby mieszkań, który jednak w ostatnich dwóch latach został zahamowany. Mieszkańcy Puław tworzyli w roku 2004 około 19.044 gospodarstw domowych, co w zestawieniu z 17.805 istniejącymi mieszkaniami oznacza, że około 1240 gospodarstw domowych ma zapewnione podstawowe potrzeby lokalowe, jednak potrzeby wyższego rzędu rodziny w postaci własnego mieszkania nie są w pełni zaspokojone. Mieszkalnic­ two nie jest zależne od Samorządu Miasta, wynika z ogólnej sytuacji rynkowej. Braki mieszkaniowe stanowią zatem potencjał rynkowy (rozwój sektora budownictwa i usług, zatrudnienie przy budowie nowych mieszkań, na które istnieje potencjalny popyt) mo­ Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 15 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 gący być siłą napędową lokalnej gospodarki. Niekorzystne warunki rynkowe w sektorze mieszkalnictwa stanowią barierę dla rozwoju rynku pracy w aspekcie niskiej mobilności zawodowej i przestrzennej, zwłaszcza ludzi młodych. Budownictwo w dużej mierze zależy od warunków rynkowych oraz dramatycznie niskiego poziomu płacy minimalnej i ogólnie niskiego poziomu średnich zarobków w porównaniu do wysokich cen mieszkań. W roku 2004 na rynku mieszkaniowym zawarto 130 transakcji, przy czym średnia cena za 1m 2 kształtowała się na poziomie 1412 PLN. W porównaniu z cenami np. w Lublinie jest to oferta atrakcyjna (niższe ceny o około 50%), co powinno również decydować o atrakcyjności rynku pracy. Jednakże w powią­ zaniu z możliwościami znalezienia pracy w Puławach atrakcyjność miasta jako miejsca zamieszkania spada. Poziom rozwoju mieszkalnictwa decyduje zatem o kształtowaniu warunków rynku pracy i ogólnego poziomu i jakości życia. Należy stwierdzić, że po­ ziom rozwoju mieszkalnictwa w Puławach, kształtowany przez warunki rynkowe jest niewystarczający i w najbliższych latach będzie czynnikiem pogarszającym jakość życia w mieście. Może to wpłynąć negatywnie na wizerunek Puław. Wystę­ puje zjawisko braku dostępności, zwłaszcza finansowej, mieszkań dla rodzin średniozamożnych. Gmina Miasto Puławy w roku 2001 była właścicielem 756 mieszkań, w tym 656 lokali mieszkalnych i 100 lokali socjalnych. Aktualnie pokrywa to zapotrzebowanie na mieszkania socjalne. W lokalach należących do Gminy Miasto Puławy w 2004 roku za­ mieszkiwało 2580 osób. Lokale mieszkalne rozmieszczone są w 20 budynkach stano­ wiących własność Gminy oraz w 42 stanowiących współwłasność Gminy i Wspólnot Mieszkaniowych. Przy trzymaniu tempa realizacji budownictwa socjalnego można przypuszczać, że w perspektywie kilku najbliższych lat Miasto będzie w stanie zabezpieczać potrzeby mieszkaniowe najbardziej potrzebujących rodzin na bieżąco. Aktualnie zgodnie z decy­ zją Rady Miasta rozpoczęto realizację osiedla socjalnego przy ul. Wólka Profecka w Puławach. W bieżącym roku zostaną oddane do użytku dwa budynki o łącznej liczbie mieszkań 44, natomiast w roku 2006 planuje się oddanie kolejnych dwóch budynków po 36 mieszkań w każdym. Docelowo na tym osiedlu przewidziano lokalizację dla 7 budyn­ ków wielorodzinnych. W Puławach budynków mieszkalnych wyposażonych w wodociąg jest 95,5% (wo­ jewództwo 83,3%), w kanalizację 93,5% (70,7%) i gaz z sieci 71,1% (18,0%). Liczba osób przypadająca na jedno mieszkanie wynosi w Puławach 2,89, a w województwie 3,40. Powyższe wskaźniki obrazują względnie lepszą sytuację w zakresie wyposażenia
Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 16 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 mieszkań w mieście w porównaniu do regionu i powiatu. Można stwierdzić, że ogólna sytuacja mieszkaniowa w ostatnich latach w Puławach systematycznie poprawia się. Dotyczy to liczby i powierzchni mieszkań oraz liczby izb. Jednakże porównując względ­ ną sytuację z innymi miastami w województwie, można stwierdzić, że ostatnie lata przy­ niosły pogorszenie. W zasobach mieszkaniowych Puław przeważają budynki wybudowane w latach 1945­1978 (49,7%) i w latach 1979­1988 (19,1%). Budynków najnowszych z lat 1989­ 2002 jest 18,3%, co stanowi lepszy wskaźnik niż w regionie (13,1%). Generalnie zasoby mieszkaniowe Puław można ocenić jako dostateczne jednakże w najbliższych latach wiele z mieszkań będzie wymagało kapitalnych remontów i termomodernizacji. Świadczy to o pogarszającym się stanie substancji mieszkaniowej oraz o ogólnym pogarszaniu się warunków mieszkaniowych w Puławach i niezaspoko­ jonych potrzebach mieszkaniowych. Wykres 3. Zasoby mieszkaniowe i ludność w mieszkaniach w Puławach. 17800
17578 17500 17304 17552 17393 17200 17110 16900 16941 16839 16600 16300 16000 1996 1997 1998 1999 Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 2000 2001 2002 17 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 2. 4. . S Sy yt tu ua ac cj ja a n na a r ry yn nk ku u p pr ra ac cy y i i p po oz zi io om m b be ez zr ro ob bo oc ci ia a
2 .4 2.4.1. Ekonomiczne grupy ludności Puławy charakteryzują się dość korzystną strukturą ludności według ekonomicz­ nych grup wieku. Najwięcej jest osób w grupie wieku produkcyjnego, co z jednej strony stanowi potencjał dla gospodarki, a z drugiej stanowi zagrożenie zwiększonego pozio­ mu bezrobocia. Ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowi w mieście 21,6%, a w regionie 24,3%, co jest oznaką osłabiającego się potencjału demograficznego Puław. Natomiast dość korzystnie dla gminy przedstawia się sytuacja w grupie wieku popro­ dukcyjnego. Z powyższych danych wynika niższy współczynnik obciążenia ludnością nieprodukcyjną w Puławach (55%) niż w województwie (68%). Wykres 4. Ekonomiczne grupy ludności. 100% 13,8 16,5 16,2 64,5 60,4 59,5 21,6 23,1 24,3 80% 60% 40% 20% 0% Puławy Wiek przedprodukcyjny Powiat Wiek produkcyjny Województwo wiek poprodukcyjny 2.4.2. Rynek pracy i poziom bezrobocia W Puławach systematycznie maleje liczba osób pracujących. Spadek ten (zobra­ zowany na wykresie 5) można określić jako dramatyczny. Od roku 1996 do 2003 roku liczba zatrudnionych osób w gminie Miasto Puławy zmniejszyła się ogółem o blisko 19%, czyli o ok. 3500 osób. Drastyczny spadek zatrudnienia notuje się od 1999 roku, kiedy to liczba pracujących spadła o 2.554 osoby. Przyczyną tego zjawiska jest przede wszystkim utrata pracy, ale również przechodzenie w stan bierności zawodowej. Nie odbiega to od ogólnej sytuacji w województwie. Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 18 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 W mieście Puławy w 2003 roku zatrudnionych było 15 570 osób, z czego ponad 7.496 osób pracowało w przemyśle, 4.248 w usługach rynkowych (tzn. świadczonych komercyjnie), 3.792 w usługach nierynkowych (tzn. świadczonych niekomercyjnie przez instytucje użyteczności publicznej), i 34 osoby w rolnictwie. W ostatnich latach zmniejszyła się o około 27% liczba pracujących w sektorze przemysłowym oraz sekto­ rze usług rynkowych, najmniejszy spadek miał miejsce w grupie świadczących usługi nierynkowe. Jest to niepokojący trend, bowiem najważniejszy dla współczesnej gospo­ darki sektor usług uległ drastycznemu zmniejszeniu. Gmina Miasto Puławy charakteryzuje się wysokim współczynnikiem aktywności zawodowej mieszkańców, który wynosi 60%. Jest to dużo więcej niż wynosi średnia dla województwa ­ 38%. Również pozostałe miasta z tego regionu mają mniej osób aktyw­ nych zawodowo niż Puławy. Źródło utrzymania ludności w mieście w 56,8% stanowi praca najemna, co jest wynikiem lepszym od województwa (40,5%) i powiatu (47,9%). Stopa bezrobocia w Puławach na koniec roku 2004 według danych Urzędu Pracy w Puławach wynosiła 19,4% ­ jest to względnie w porównaniu do innych miast regionu jeden z najniższych wskaźników bezrobocia. Jednakże w odczuciach mieszkańców skala bezrobocia jest duża. W Puławach, w 2003 roku zarejestrowanych było 3739 bezrobotnych, z czego 53,7% to kobiety. Pozytywnym trendem jest spadek liczby bezrobotnych na koniec roku 2004 ­ spadek do 3485, czyli o zmniejszenie się o 24% w porównaniu do roku 2000. Liczba bezrobotnych kobiet, nieznacznie ale stale przewyższa liczbę mężczyzn pozo­ stających bez pracy. W Puławach zarysowuje się problem dominacji bezrobocia kobiet. W roku 2004 tylko 9,3% bezrobotnym przysługiwał zasiłek. Jest to bardzo niebez­ pieczne zjawisko powodujące trwałą dezaktywizację i marginalizację społeczną osób bezrobotnych. Według danych Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 (NSPLiM) stopa bezrobocia wynosiła 20,6%. Od 2002 roku notuje się spadek liczby bezrobotnych równocześnie ze zmniejszaniem się liczby pracujących. W roku 2004 wśród bezrobotnych 447 osób to osoby z wykształceniem wyższym. Ich liczba systematycznie wzrasta, co świadczy o narastających trudnościach na rynku pracy. Najwyższy poziom bezrobocia występował wśród osób legitymujących się wy­ kształceniem zasadniczym zawodowym, podstawowym i bez wykształcenia (28,2%). Na uwagę zasługuje fakt względnie dużego bezrobocia osób z wyższym wykształ­ ceniem, co stanowi jeden z ważniejszych problemów .
Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 19 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Bardzo niebezpiecznym zjawiskiem jest wzrost od 2003 roku bezrobocia wśród osób w wieku 25­34 lat przy jednoczesnym, proporcjonalnym zmniejszaniu się bezrobo­ cia w grupie wiekowej 18­24 lat. Oznacza to w dużym uproszczeniu zjawisko trwałej dezaktywizacji grupy młodych osób, które weszły na rynek pracy po roku 2003 i od tam­ tego czasu nie znajdują zatrudnienia. Chodzi tu zwłaszcza o absolwentów wyższych uczelni, którzy rozpoczynają karierę zawodową w wieku około 25 lat. Oznacza to trwa­ łą, trwającą już 2 lata marginalizację około 500 osób z dużym potencjałem. Fakt ten zwiększa trudności w podjęciu pracy wraz z przedłużaniem się bezrobocia tej grupy osób. Kolejnym problemem jest trend zwiększania się odsetka osób długotrwale bezro­ botnych ­ na koniec 2004 roku była to grupa prawie 3 tysięcy osób, przy równoległym, proporcjonalnym zmniejszaniu się grupy bezrobotnych pozostających bez pracy od 12 do 24 miesięcy. Aktywizacja długotrwale bezrobotnych jest najpoważniejszym wyzwa­ niem dla gminy w najbliższym czasie. Jest to bowiem grupa potencjalnych beneficjen­ tów pomocy społecznej oraz grupa będąca narażona na generowanie patologii spo­ łecznych. Kolejnym problemem puławskiego rynku pracy jest fakt, że 39% zarejestrowanych bezrobotnych w roku 2004 to osoby bez stażu pracy. BEZROBOCIE JEST GŁOWNYM, PIERWOTNYM PROBLEMEM SPOŁECZNYM MIASTA PUŁAWY, GENERUJĄCYM WIĘKSZOŚĆ INNYCH PATOLOGII ! Ocena możliwości znalezienia i podjęcia pracy w Puławach (diagram 2) jest bar­ dzo negatywna. Ponad 80% ankietowanych ocenia tę sytuację jako złą lub bardzo złą. Aż 83% ankietowanych liderów opinii społecznej uznało bezrobocie za najważniejszy problem w hierarchii (diagram 4). Jednocześnie aż 88% respondentów wskazało na bezrobocie jako problem pierwotny, generujący inne problemy i patologie (diagram 3).
Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 20 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Diagram 2. Ocena możliwości znalezienia i podjęcia pracy w Puławach 40 36 35 30 liczba wskazań 25 20 20 15 10 5 3 5 0 Źródło: 0 Bardzo dobrze Dobrze Dostatecznie Źle Bardzo źle Źródło: Opracowano na podstawie badania ankietowego liderów opinii, w: Diagnoza problemów społecz­ nych w Puławach, Raport 2004, Puławy, grudzień 2004. Wykres 5. Liczba pracujących i bezrobotnych w Puławach. 20000 18000 16000 14000 12000 10000 18124 8000 6000 4000 2000 3208 0 1999 17485 16802 16296 15570 3746 4038 4169 3739 2000 2001 Pracujący ogółem Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 2002 bezrobotni
2003 21 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Diagram 3. Problemy społeczne Puław o charakterze pierwotnym 100% 88% 90% 80% 70% 60% 43% 43% 50% 40% 27% 30% 18% 17% 17% 17% 13% 20% 10% 0% Bezrobocie Alkoholizm Narkomania Przestępczość, zagrożenie bezpieczeństwa Ubóstwo Niewystarczające wykształcenie Patologie i przemoc w rodzinach Brak zagospodarowania czasu wolnego młodzieży Pozostałe: (~ od 1 do 5 wskazań)
Źródło: Opracowano na podstawie badania ankietowego liderów opinii, w: Diagnoza problemów społecz­ nych w Puławach, Raport 2004, Puławy, grudzień 2004. Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 22 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Diagram 4. Główne problemy społeczne miasta Puławy 90% 83% 80% 70% 60% 52% 50% 40% 30% 27% 25% 23% 18% 20% 13% 12% 12% 10% 10% 10% Trudna sytuacja rodzin wielodzietnych
Brak zagospodarowania czasu wolnego młodzieży Problemy osób niepełnosprawnych Niewystarczająca opieka służby zdrowia Patologie w rodzinach Bezdomność Trudne warunki mieszkaniowe rodzin Przestępczość Narkomania Ubóstwo Alkoholizm 0% Bezrobocie 10% Źródło: Opracowano na podstawie badania ankietowego liderów opinii, w: Diagnoza problemów społecz­ nych w Puławach, Raport 2004, Puławy, grudzień 2004. Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 23 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Diagram 5. Skuteczność działania podmiotów i instytucji w zakresie rozwiązywania problemów społecznych w Puławach 40 39 37 35 36 34 30 31 28 25 23 23 20 21 17 15 12 10 11 10 10 9 9 5 6 2 1 0 0 Pomoc społeczna Organizacje pozarządowe wysoka Samorząd Miasta 1 Instytucje opieki Parafie i inne Urząd Pracy i Przedsiębiorstwa zdrowotnej instytucje inne instytucje kościelne rynku pracy średnia niska
Źródło: Opracowano na podstawie badania ankietowego liderów opinii, w: Diagnoza problemów społecz­ nych w Puławach, Raport 2004, Puławy, grudzień 2004. Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 24 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Skuteczność działania Urzędu Pracy i innych instytucji rynku pracy w zakresie rozwiązywania problemów społecznych w Puławach została oceniona przez prawie 50% respondentów jako niska (diagram 5). Należy jednak zauważyć, iż nie wynika to z rzeczywistej działalności i efektywności działań Powiatowego Urzędu w Puławach, która jest wysoka w porównaniu do innych urzędów pracy w województwie, ale z uwarunko­ wań systemowych i możliwości Urzędu Pracy w zakresie statutowej działalności. Do najbardziej niekorzystnych i niepokojących zjawisk zachodzących na rynku pracy w Puławach zaliczyć można: Ø malejącą liczbę osób pracujących. Ø zmniejszanie się liczby osób bezrobotnych uprawnionych do zasiłku wśród ogółu bezrobotnych. Ø zwiększający się udział absolwentów wśród bezrobotnych. Ø zwiększanie się liczby osób z wykształceniem wyższym wśród bezrobotnych. Ø utrzymywanie się wysokiego poziomu bezrobocia wśród osób w grupie wiekowej 25­ 34 lat i 45­54 lat. Ø zwiększanie się poziomu bezrobocia wśród osób w grupie wiekowej 55 lat i więcej. Ø kształtowanie się grupy wykluczonych społecznie na podstawie grupy osób pozosta­ jących bez pracy powyżej 24 miesięcy. 2. 5. . E Ed du uk ka ac cj ja a
2 .5 Puławy to miasto o tradycjach naukowych i edukacyjnych. Rozwinięta sieć szkół obejmuje kształcenie od poziomu podstawowego po studia wyższe. Uzupełnieniem jest pięć instytutów naukowych. Zasoby kadry nauczycielskiej, dydaktycznej i naukowej two­ rzą znaczny kapitał ludzki, co wpływa na atrakcyjność miasta. Jest to licząca się grupa fachowców i praktyków stanowiąca trzon gospodarki i społeczności lokalnej. Należy ocenić, że szkoły posiadają względnie dobrą bazę do realizacji zadań oświatowych. W szerokim zakresie prowadzone są zajęcia pozalekcyjne, klasy z roz­ szerzonym programem wychowania fizycznego, klasy językowe ­ dzieci i młodzież mają możliwość uzyskiwania certyfikatów językowych. Utrzymywane są kontakty międzyna­ rodowe ze szkołami oraz realizowane są programy o charakterze międzynarodowym. Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 25 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Gmina Miasto Puławy prowadzi 12 przedszkoli posiadających 57 sal dydaktycz­ nych (1482 dzieci – popyt jest zaspokojony w 100%), 7 szkół podstawowych (3325 uczniów), z których 5 mieści się w osobnych budynkach, a dwie dzielą swoje obiekty z gimnazjami, 4 gimnazja (2149 uczniów) oraz 2 licea ogólnokształcące (1011 uczniów) funkcjonujące w ramach zespołu szkół z gimnazjami, a także w ramach obowiązującego prawa udziela dotacji placówkom niepublicznym: Gimnazjum i. Ch.P. Aignera, Gimna­ zjum Katolickiemu i Gimnazjum Europejskiemu (100 uczniów) oraz angażuje środki fi­ nansowe budżetu miasta w remonty obiektów, w których mieszczą się wymienione pla­ cówki. Do szkół podstawowych i gimnazjów prowadzonych przez miasto uczęszcza po­ nad 380 dzieci zamieszkałych poza terenem miasta Puławy. Szkolnictwo ponadgimnazjalne jest bardzo dobrze rozwinięte. Na terenie miasta funkcjonują następujące licea, technika oraz zasadnicze szkoły zawodowe w pełni za­ spokajające popyt edukacyjny :
- Liceum Ekonomiczne wchodzące w skład Zespołu Szkół nr 1,
- Liceum Handlowe wchodzące w skład Zespołu Szkół nr 1,
- Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Zespołu Szkół Nr 3,
- I Liceum Ogólnokształcące im. Ks. A.J. Czartoryskiego
- II Liceum Ogólnokształcące w Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 1 im. Komisji Edukacji Narodowej,
- III Liceum Ogólnokształcące w Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 2,
- Liceum Ogólnokształcące wchodzące w skład Zespołu Szkół nr 3 im. Marii Dąbrow­ skiej prowadzące klasy z rozszerzonym programem języka polskiego, języka angiel­ skiego i historii z elementami dziennikarstwa oraz klasy z rozszerzonym programem biologii i wychowania fizycznego
- Liceum Ogólnokształcące w Zespole Szkół Technicznych im. Marii Skłodowskiej – Curie z rozszerzoną matematyką, językiem angielskim i informatyką,
- Społeczne Liceum Ogólnokształcące im. Ch.P. Aignera,
- I Katolickie Społeczne Liceum Ogólnokształcące w Zespole Szkół Katolickich,
- Technikum Budowlane o specjalności nowoczesne technologie budowlane wcho­ dzące w skład Zespołu Szkół Nr 2,
- Technikum Gastronomiczne o specjalności technik żywienia wchodzące w skład Zespołu Szkół nr 1,
- Technikum Samochodowe o specjalnościach obsługa i naprawa pojazdów samo­ chodowych wchodzące w skład Zespołu Szkół Nr 2,
Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 26 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 - Technikum Mechaniczno – Elektroniczne o specjalnościach technik elektryk „ener­ goelektronika”, technik technologii chemicznej, technik mechanik „aparaty i urządze­ nia przemysłu chemicznego”,
- I Liceum Profilowane o profilach ekonomiczno­administracyjnym i usługowo­ gospodarczym w wchodzące w skład Zespołu Szkół nr 1,
- II Liceum Profilowane o profilach kształtowanie środowiska i elektrotechnicznym wchodzące w skład Zespołu Szkół nr 2,
- III Liceum Profilowane o profilu ekonomiczno­administracyjnym i socjalnym
- IV Liceum Profilowane o profilach w Zespole Szkół Technicznych im. Marii Skłodow­ skiej­Curie o profilach zarządzanie informacją i elektroniczny,
- Technikum Uzupełniające wchodzące w skład Zespołu Szkół nr 1,
- Szkoła Zasadnicza przy Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym,
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa wchodząca w skład Zespołu Szkół Nr 2,
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa wchodząca w skład Zespołu Szkół nr 1,
- Zasadnicza Szkoła w zawodzie ślusarz przy Zespole Szkół Nr 5.
- Policealna Szkoła Zawodowa wchodząca w skład Zespołu Szkół nr 1, Powyższe zestawienie szkół ponadgimnazjalnych świadczy o potencjale kształce­ nia zawodowego w Puławach pod warunkiem dostosowania programów do zapotrze­ bowania na rynku pracy. Problemem i jednocześnie wyzwaniem dla systemu edukacji w Puławach jest przede wszystkim dostosowanie programów kształcenia do potrzeb rynku pracy i ciągłe uatrakcyjnianie oferty. Kolejnym problemem jest niż demograficzny, który skutkował będzie zmianami w systemie edukacji miasta. W liceach ogólnokształcących w Puławach w ostatnich latach zauważalny jest sys­ tematyczny spadek liczby uczniów. Analiza demograficzna i prognozy wskazują na dal­ szy spadek liczby młodzieży w liceach na poziomie około 8% rocznie. Sytuację ta wyni­ ka przede wszystkim z wychodzenia w wiek licealny młodzieży z niżu demograficznego. Trendy te stanowią wyzwanie i konieczność dostosowania zatrudnienia w sferze eduka­ cji do przyszłych potrzeb. Wiąże się to z koniecznością przekwalifikowania lub wcze­ śniejszych emerytur dla części pracowników sytemu oświaty. Puławy są jednym z regionalnych ośrodków akademickich – funkcjonuje tu Puław­ ska Szkoła Wyższa. W mieście funkcjonują również szkoły policealne Medyczne Stu­ dium Zawodowe i Policealna Szkoła Zawodowa Zespołu Szkół Zawodowych Nr 1.
Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 27
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Ważnym zagadnieniem uzupełniającym podstawowy wymiar oświaty są zajęcia dodatkowe i pozalekcyjne. Młodzież w Puławach ma możliwość korzystania z zajęć po­ zalekcyjnych uzupełniających i wzbogacających ofertę edukacyjną szkół. W roku szkolnym 2004/2005 największym powodzeniem cieszyły się zajęcia spor­ towe, wiedzy, artystyczne i techniczne. Strukturę i zakres zajęć dodatkowych należy ocenić pozytywnie. Instytucje oświatowe zapewniają wystarczającą ofertę zajęć. Trud­ ności występują w zakresie zagospodarowania czasu wolnego młodzieży przez rodzinę. Według respondentów pomimo atrakcyjnej i pełnej oferty zajęć dodatkowych, istnieje problem z niewystarczającą ich dostępnością finansową, czasową oraz świadomościową. Generuje to problem społeczny o charakterze pierwotnym w postaci braku zagospodarowania czasu wolnego młodzieży (13% wskazań respon­ dentów ankiety – wykres 33 aneksu). Ocena możliwości uczenia się, kształcenia, zmiany i podnoszenia kwalifikacji za­ wodowych dokonana przez respondentów (diagram 9) wypada dość korzystnie. Sytu­ ację w tym zakresie 41% respondentów oceniło dobrze i 41% jako dostatecznie. Diagram 6. Ocena możliwości uczenia się, kształcenia, zmiany i podnoszenia kwalifikacji zawodowych 40 35 30 liczba wskazań 23 23 25 20 15 9 10 5 1 0 0 Bardzo dobrze Dobrze Dostatecznie Źle Bardzo źle
Źródło: Opracowano na podstawie badania ankietowego liderów opinii, w: Diagnoza problemów społecznych w Puławach, Raport 2004, Puławy, grudzień 2004. Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 28 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Ocena jakości systemu edukacyjnego i oświaty również wypadła korzystnie (dia­ gram 7). W tym przypadku 38% respondentów dobrze oceniło system edukacji, a 41,5% dostatecznie. Diagram 7. Ocena jakości systemu edukacyjnego i oświaty w Puławach 40 35 30 22 liczba wskazań 25 20 20 15 9 10 5 1 1 0 Bardzo dobrze Dobrze Dostatecznie Źle Bardzo źle
Źródło: Opracowano na podstawie badania ankietowego liderów opinii, w: Diagnoza problemów społecz­ nych w Puławach, Raport 2004, Puławy, grudzień 2004. W świetle danych statystycznych oraz wyników badania sfera edukacji nie generuje problemów społecznych. Jedynym stwierdzonym poważnym problemem o charakterze pierwotnym jest niewystarczające wykształcenie części mieszkańców. Świadczy to o konieczności intensyfikacji kształcenia ustawicznego i stworzenia warun­ ków do podjęcia tej formy doskonalenia przez znaczną część mieszkańców, zwłaszcza bezrobotnych. Niekorzystną sytuacją jest brak zagospodarowania czasu wolnego młodzieży (10% wskazań respondentów ankiety – wykres 32 aneksu). W tym zakresie rodzina powinna odgrywać bardziej znaczącą rolę w zakresie kształtowania odpowiednich wzorów spę­ dzania wolnego czasu. Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 29 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Oferta instytucjonalna spędzania czasu wolnego jest bogata i wystarczająca. Istnieje problem wspólnego spędzania czasu rodzice – dzieci. Szkoły mają szczególną do odegrania rolę w łagodzeniu patologii ze względu na fakt, iż grupą najbardziej dotkniętą problemami społecznymi jest młodzież i dzieci, zwłaszcza dzieci z rodzin patologicznych. Jest to zatem jedna z grup prio­ rytetowych mogących aktywnie uczestniczyć w działaniach zwalczających problemy społeczne. Puławy posiadają wyspecjalizowana kadrę edukacyjną, która jest istotnym czynni­ kiem wpływającym na jakość kształcenia. W roku 2004 w 96% nauczycieli legitymowała się stopniem naukowym magistra z przygotowaniem pedagogicznym, a pozostałe 4% tytułem zawodowy magistra bez przygotowania pedagogicznego lub tytuł zawodowy licencjata lub inżyniera z przygotowaniem pedagogicznym. W roku 2004 57% nauczy­ cieli w liceach ogólnokształcących posiadało stopień nauczyciela mianowanego, 29% stopień nauczyciela dyplomowanego, 10% było nauczycielami kontraktowymi, nato­ miast 4% to nauczyciele stażyści. Nauczyciele wraz z pracownikami nauki stanowią znaczący to potencjał intelektualny miasta. Puławy posiadają placówki kształcenia pracowników. Są to:
- Powiatowe Centrum Doskonalenia Zawodowego Nauczycieli
- Fundacja Puławskie Centrum Przedsiębiorczości – Ośrodek Szkoleniowy
- Zakład Doskonalenia Zawodowego w Lublinie filia w Puławach Poza wymienionymi placówkami w Puławach funkcjonuje również Państwowa Szkoła Muzyczna I Stopnia podlegająca bezpośrednio Ministerstwu Kultury. Istotne znaczenie mają funkcjonujące w mieście jednostki naukowo­badawcze:
- Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa
- Państwowy Instytut Weterynaryjny w Puławach
- Instytut Nawozów Sztucznych
- Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa – Oddział Pszczelnictwa w Puławach
- Ośrodek Diagnostyki i Zwalczania Zagrożeń Biologicznych Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii Ważnym segmentem edukacji są poradnie, szkoły specjalne i ośrodki szkolno­ wychowawcze:
- Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy,
- Ognisko Wychowawcze,
Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 30 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 - Poradnia Psychologiczno­Pedagogiczna
- Zespół Specjalnych Ośrodków Szkolno­Wychowawczy
- Specjalny Ośrodek Szkolno Wychowawczy im. Siostry Klary Staszczak,
- Zakład Wychowawczy „Caritas”, Powyżej wymienione jednostki edukacyjne i naukowe oraz ich kadra stano­ wią potencjał, który można wykorzystać do rozwiązywania problemów społecz­ nych miasta. 2. 6. . K Ku ul lt tu ur ra a, , s sp po or rt t i i r re ek kr re ea ac cj ja a
2 .6 Sfera kultury i rekreacji jest w Puławach dobrze rozwinięta. Ocena życia kultural­ nego i możliwości spędzenia czasu wolnego dokonana przez respondentów wypadła bardzo korzystanie ­ 98% z nich zaopiniowało pozytywnie tę dziedzinę (wykres 1 anek­ su). W Puławach istnieje dobrze rozwinięta baza do upowszechniania i rozwoju kultury. Tworzenie i upowszechnianie kultury rozwija się dwoma równoległymi torami: poprzez działalność instytucjonalną i pozaistytucjonalną. Działalność instytucjonalną prowadzą instytucje i placówki, których organizatorami są samorząd gminny i powiatowy, spół­ dzielnie i stowarzyszenia. Działalność Pozainstytucjonalną prowadzi szereg organizacji pozarządowych skupiających środowisko osób, charakteryzujących się dużą aktywno­ ścią. Samorząd puławski realizuje swoje zadania z zakresu kultury i dziedzictwa naro­ dowego poprzez dwie gminne instytucje kultury oraz zlecanie zadań różnym organiza­ cjom pozarządowym. Gminne instytucje kultury to: 1) Puławski Ośrodek Kultury „Dom Chemika” z siedzibą przy ul. Wojska Polskiego 4. Działa od 1984r. Dysponuje dużą salą widowiskową na ponad 500 miejsc i małą sa­ lą teatralną na 100 miejsc, galerią, dwiema salami baletowymi, kawiarnią na 200 osób, salą konferencyjną, salami do prac klubów i zespołów, pracownią plastyczną i muzyczną. Puławski Ośrodek Kultury oferuje różne formy spędzania wolnego czasu: uczestnictwo w zespołach amatorskiego ruchu artystycznego, grupy teatralne dzie­ cięce i młodzieżowe, grupa piosenki aktorskiej i poezji śpiewanej, koła i kluby zainte­ resowań, modelarnia. Ośrodek jest organizatorem spektakli teatralnych, koncertów zespołów muzycznych, występów zespołów folklorystycznych, występów kabareto­ Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 31
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 wych i pokazów filmowych. W Puławskim Ośrodku Kultury poza imprezami o charak­ terze lokalnym odbywają się także imprezy o zasięgu ponadregionalnym; 2) Biblioteka Miejska w Puławach z 7 filiami . Budynek główny biblioteki mieści się przy ul. Głębokiej 7a, częściowo w zabytkowym obiekcie, dawnej oranżerii zespołu pała­ cowo – parkowego zwanej Domkiem Greckim. Znajduje się tu wypożyczalnia i czy­ telnia dla dorosłych, wypożyczalnia „książki mówionej” i dział gromadzenia i opraco­ wywania zbiorów oraz oddział dla dzieci i młodzieży (czytelnia i wypożyczalnia). Filie biblioteki zostały utworzone w różnych punktach miasta, w celu łatwiejszego dostępu mieszkańców do książki. Biblioteka dysponuje bogatym księgozbiorem 121.185 wo­ luminów (stan na 31.12.2003r.). Zbiór „książki mówionej” to blisko 9.000 kaset ma­ gnetofonowych tj. 562 tytuły głównie beletrystyka dla dorosłych i dzieci. Oprócz wy­ pożyczeń, biblioteka organizuje także działalność kulturalno – oświatową w formie spotkań, prelekcji, pogadanek, konkursów tematycznych, lekcji bibliotecznych, gier i zabaw czytelniczych, zajęć plastycznych, edukacyjnych, inscenizacji, konkursów plastycznych, poetyckich, wystaw książkowych i spotkań z twórcami. Pozostałe placówki upowszechniania kultury to: 1. Młodzieżowy Dom Kultury z siedzibą przy ul. Gdańskiej 4. Organem prowadzącym te placówkę jest Starostwo Powiatu Puławskiego. Placówka dysponuje 9 pracow­ niami dydaktycznymi. Celem działalności jest kształtowanie i rozwijanie zaintereso­ wań oraz uzdolnień dzieci i młodzieży, pogłębianie ich wiedzy i pomoc w zdobywa­ niu przez nie umiejętności oraz organizowanie rekreacji w czasie wolnym od zajęć szkolnych. 2. Osiedlowe Domy Kultury – dla których organem prowadzącym jest Puławska Spół­ dzielnia Mieszkaniowa. Placówki mieszczą się przy ul. Eustachiewicza 3, Lubelskiej 25 i Skłodowskiej 4. Założeniem ich działalności jest upowszechnianie kultury w śro­ dowiskach osiedlowych, zagospodarowanie czasu wolnego rodzin, dzieci i ludzi starszych w miejscu ich zamieszkania, a także organizacja wypoczynku letniego i zimowego w miejscu zamieszkania. 3. Muzeum Regionalne PTTK im. Izabeli ks. Czartoryskiej z siedzibą przy ul. Czartory­ skich, którego założycielem i organem prowadzącym jest Zarząd Oddziału Polskiego Towarzystwa Turystyczno – Krajoznawczego w Puławach. Placówka ma siedzibę w zabytkowym budynku dawnego szpitala św. Karola Boromeusza i dodatkowo użyt­ kuje dwa inne obiekty zabytkowe IUNG: Dom Gotycki i Świątynię Sybilli
Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 32 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 4. Muzeum Oświatowe – z siedzibą przy ul. Włostowickiej 27. Placówka znajduje się w strukturach Szkolnego Schroniska Młodzieżowego od 1997r., podległego Staro­ stwu Powiatu Puławskiego. 5. Kino „Sybilla” 6. Biblioteka Pedagogiczna Na terenie miasta działają na rzecz kultury następujące stowarzyszenia i fundacje:
- Stowarzyszenie „Grześ”
- Towarzystwo Przyjaciół Puław
- Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych – Koło w Puławach
- Puławskie Towarzystwo Muzyczne
- Puławskie Towarzystwo Tradycji Narodowych
- Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii – Oddział w Puławach
- Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Oświatowego
- Fundacja Wspierania Historycznego Ogrodu Puławskiego
- Oddział Puławski Polskiego Towarzystwa Turystyczno – Krajoznawczego
- Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży „MIŁOŚĆ”
- Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom i Młodzieży „Promyk” Puławy, wchodzące w skład trójkąta: Puławy – Kazimierz – Nałęczów, spełniają rolę bramy wjazdowej, a jednocześnie zaplecza turystycznego tego atrakcyjnego rejo­ nu. W sąsiedztwie miasta funkcjonuje Kazimierski Park Krajobrazowy, w granicach któ­ rego znajdują się położone w obszarze miasta północno­zachodni skraj Płaskowyżu Nałęczowskiego, tzw. Górki Parchackie oraz Wyspa Włostowicka. Na terenie Puław znajduje się rezerwat częściowy przyrody „Łęgi na Kępie” położony pomiędzy Wisłą i Łachą, zajmujący powierzchnie 4,71 ha. Obok lasów i pobrzeża Wisły bardzo ważnym turystycznie elementem krajobrazu miasta są tereny zieleni urządzonej, a wśród nich wpisana do rejestru zabytków osada pałacowo – parkowa obejmująca 32 ha terenów należących do Instytutu Upraw Nawo­ żenia i Gleboznawstwa. Stanowi on osobliwość florystyczną ze względu na obecność wielu gatunków i odmian roślin drzewiastych. Park puławski jest elementem tradycyj­ nych tras wycieczkowych realizowanych przez odwiedzających Puławy turystów oraz uchodzi wśród mieszkańców za ulubione miejsce spacerów. Zabytkowa osada parkowo – pałacowa Książąt Czartoryskich, wymagająca w chwili obecnej gruntownej rewalory­ zacji, jest podstawową wartością dziedzictwa kulturowego i stanowi niebywałą atrakcję
Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 33 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 turystyczną i kulturalną regionu. W skład historycznego zespołu parkowo­pałacowego wchodzą liczne zabytkowe obiekty. Dodatkową atrakcją turystyczną Miasta są wyznaczone na terenach Nadleśnictwa Puławy i okolic ścieżki rowerowe i szlaki turystyczne. Niezbędnym elementem rozwoju turystyki i sportu w mieście jest nowoczesna i rozbudowana baza sportowo­rekreacyjna. Głównymi obiektami w Puławach są hala sportowa MOSiR przy ul. Partyzantów oraz kompleks sportowy przy ul. Hauke ­ Bossa­ ka. Hala sportowa posiada salę gier zespołowych z widownią na około 500 osób oraz krytą pływalnię z trybuną na około 300 miejsc. W bliskim sąsiedztwie znajdują się korty tenisowe. Kompleks sportowo – rekreacyjny wyposażony jest w boisko piłkarskie, po­ siadające sztuczne oświetlenie, z widownią na około 7 000 osób oraz odkrytą pływalnię. MOSiR prowadzi wypożyczalnię sprzętu wodnego oraz organizuje spływy kajakowe, a także zajmuje się kompleksową organizacją grupową zawodów sportowych i imprez. Bazę sportowo­rekreacyjną miasta uzupełnia ośrodek wypoczynkowy Zakładów Azotowych „Puławy” SA oraz szkolne obiekty sportowe, w tym trzy kryte pływalnie oraz skate park. W oparciu o istniejącą bazę obiektów sportowych i rekreacyjnych na terenie Puław działają następujące stowarzyszenia i kluby sportowe:
- Puławskie Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej
- Ognisko Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej "Chemik" w Puławach
- Puławskie Towarzystwo Siatkarskie „Elita”
- Puławski Szkolny Związek Sportowy
- Polski Związek Wędkarski – Koło Miasta Puławy
- Biuro Obsługi Ruchu Turystycznego PTTK
- Klub Sportowy „Wisła” Puławy
- Klub Sportowy „Wisła – Azoty” Puławy
- Klub Sportowy „Pogoń”
- Miejsko­Szkolny Klub Sportowy „Puławiak”
- Klub Uczelniany AZS przy Puławskiej Szkole Wyższej
- 10 Uczniowskich Klubów Sportowych Ogólnie sferę kultury i rekreacji w Puławach należy ocenić pozytywnie. Jest to jeden z potencjałów miasta mogący być wykorzystany pomocniczo do rozwiązywania problemów społecznych.
Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 34 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 2. 7. . O Oc ch hr ro on na a z zd dr ro ow wi ia a 2 .7 W zakresie ochrony zdrowia obsługę mieszkańców zapewnia jeden specjalistyczny szpital publiczny, 19 przychodni, 23 apteki. Ochroną zdrowia mieszkańców zajmują się w Puławach także stowarzyszenia i fundacje. Istniejące powszechnie w kraju trudności w służbie zdrowia występują również w Puławach. Ocena jakości opieki zdrowotnej (wykres 7 aneksu) dokonana przez re­ spondentów wypada bardzo niekorzystnie. Aż 72% liderów opinii publicznej opiniuje negatywnie ochronę zdrowia. Jest to również kwestia, która uzyskała ponad 20% opinii bardzo złych. Świadczy to o istotnym problemie w zakresie ochrony zdrowia w Puła­ wach mającym wpływa na jakość życia mieszkańców. Niewystarczająca opieka służby zdrowia jest jednym z najbardziej dokuczli­ wych problemów społecznych w Puławach . Nie jest jednak problem umiejscowiony wysoko w hierarchii problemów, jak też nie jest to problem pierwotny. W największym stopniu jest to problem odczuwany przez osoby starsze oraz rencistów i osoby niepeł­ nosprawne. Należy podkreślić, że problem niewystarczającej opieki zdrowotnej wynika z uwa­ runkowań systemowych i polityki zdrowotnej na szczeblu krajowym. 2. 8. . B Be ez zp pi ie ec cz ze eń ńs st tw wo o p pu ub bl li ic cz zn ne e
2 .8 W zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego można wskazać na kilka ten­ dencji. Nasila się przestępczość, co przejawia się we wzroście czynów przestępczych. Według danych Komendy Powiatowej Policji w Puławach w 2004 roku nastąpił wzrost zagrożenia przestępczością o 13,7% w porównaniu do roku poprzedniego. Stwierdza się rosnący udział nieletnich w ogóle sprawców przestępstw (około 7,9%). Wzrosła ilość nielegalnego handlu narkotykami. Są to problemy społeczne będące zazwyczaj następ­ stwami występowania innych problemów i patologii. Ocena poczucia bezpieczeństwa mieszkańców dokonana przez respondentów (wykres 8 aneksu) wypadła niekorzystnie. W 47% oceniono tę sferę źle i bardzo źle. Stawia to poczucie zagrożenia bezpieczeństwa w grupie jednych z najbardziej dokucz­ liwych problemów społecznych. Zagrożenie bezpieczeństwa publicznego jest piątym w hierarchii problemem. Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 35 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Diagram 8. Ocena poczucia bezpieczeństwa mieszkańców w Puławach 40 35 30 23 liczba wskazań 25 18 20 15 5 7 5 10 0 0 Bardzo dobrze Dobrze Dostatecznie Źle Bardzo źle
Źródło: Opracowano na podstawie badania ankietowego liderów opinii, w: Diagnoza problemów społecz­ nych w Puławach, Raport 2004, Puławy, grudzień 2004. Na przestępczość i zagrożenie bezpieczeństwa jako problem pierwotny wskazało 18% liderów opinii. Diagram 9 (odpowiedzi respondentów bania ankietowego) wskazuje na wzrost w przyszłości intensywności problemu zagrożenia bezpieczeństwa publicz­ nego mieszkańców Puław w przyszłości. Problem zagrożenia bezpieczeństwa publicznego jest jednym z najważniej­ szych w mieście Puławy. Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 36 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Diagram 9. Intensywność problemu zagrożenia bezpieczeństwa publicznego mieszkańców w przyszłości w Puławach 20 19 18 16 14 14 14 12 10 8 6 4 2 0 malejąca bez zmian rosnąca
2. 9. . P Po om mo oc c s sp po oł łe ec cz zn na a 2 .9 W ostatnich latach na terenie miasta zaczęły się systematycznie ujawniać pro­ blemy ubóstwa w wielu rodzinach. Zmniejszyła się liczba ludności utrzymującej się z pracy na rzecz liczby osób utrzymujących się ze źródeł niezarobkowych, w tym bezro­ botnych oraz osób utrzymujących podopiecznych bez dochodów, a także pogorszyły się warunki życia rencistów i emerytów. Ubożenie społeczeństwa, wzrastające bezrobocie, wzrost kosztów utrzymania, narastający problem bezdomności, patologia życia rodzin­ nego powodują wzrost zapotrzebowania na pomoc społeczną. Podstawowe zadania z zakresu pomocy społecznej w Puławach realizuje Miejski Ośrodek Pomocy Społecz­ nej. Działania pomocy społecznej kierowane są do osób, które nie są w stanie zabez­ pieczyć samodzielnie swoich niezbędnych potrzeb życiowych i mają na celu umożliwie­ nie osobom i rodzinom przezwyciężenia ich trudnych sytuacji życiowych. Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 37 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Tabela 1: Struktura świadczeniobiorców korzystających ze świadczeń Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Puławach w latach 2001­2004. Rok 2001 Rok 2002 Rok 2003 Rok 2004 % w Powód przy­ Liczba znania pomocy rodzin % w ogólnej liczbie świad­ czeniobiorców Liczba rodzin % w ogólnej liczbie świadcze­ % w ogólnej ogólnej Liczba liczbie Liczba liczbie rodzin świadcze­ rodzin świadcze­ niobior­ niobiorców niobior­ ców ców 760 37,2 980 45,8 994 44,3 1002 57,9 756 37,0 871 40,7 953 42,3 853 49,3 401 19,6 502 23,5 495 22,1 537 31,0 284 13,9 168 7,8 247 11 278 16,1 106 5,2 161 7,5 89 4 82 4,7 133 6,5 85 4 114 5,1 265 14,7 Alkoholizm 230 11,3 57 2,7 186 8,3 265 14,7 Narkomania 58 2,8 46 2,2 45 2 27 1,6 Bezdomność 39 2,0 44 2,1 45 2 53 3,1 24 1,2 34 1,6 30 1,3 15 0,9
Bezrobocie Niepełnospraw­ ność Długotrwała choroba Rodziny niepełne Rodziny wielo­ dzietne Potrzeba ochrony macierzyństwa Trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego Największą grupę wśród beneficjentów pomocy społecznej stanowią osoby bezro­ botne oraz osoby niepełnosprawne. W roku 2004 osoby bezrobotne korzystały najczę­ ściej z pomocy w formie zasiłków celowych, zasiłków okresowych, finansowania posił­ ków dla dzieci w palcówkach wychowawczo­oświatowych, pomocy na zakup przyborów szkolnych oraz sfinansowanie pobytu na koloniach letnich dla dzieci. Prawie 80% bez­ robotnych, którym Ośrodek udzielił pomocy, to osoby długotrwale bezrobotne (ponad 1 rok bez pracy), u których wraz z wygasającą motywacją do aktywności zawodowej ro­ śnie zagrożenie alkoholizmem, rozpadem rodziny, wzrostem agresji i marginalizacją społeczną. Na pomoc tym rodzinom w 2004 roku wydatkowano kwotę 1 460 000 PLN, co stanowiło 39% ogółu wydatków na świadczenia społeczne. Bardzo liczną grupę odbiorców świadczeń pomocy społecznej stanowią w Puła­ wach osoby niepełnosprawne oraz osoby długotrwale chore. Łącznie ich liczba wzrosła z 1157 w roku 2001 do 1448 w roku 2004. Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 38 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Tabela 20: Liczba osób niepełnosprawnych objętych świadczeniami finansowymi po­ mocy społecznej Wyszczególnienie 2001 2002 2003 Zasiłki stałe wyrównawcze 142 156 197 Renty socjalne 423 482 526 98 101 114 Zasiłki pielęgnacyjne 193 197 302 Zasiłki okresowe i celowe b.d. 34 156 Usługi opiekuńcze, w tym specjalistyczne b.d. b.d. 230 Zasiłki stałe dla osób opiekujących się dziec­ kiem niepełnosprawnym W roku 2003 do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej zgłosiło się 30 osób opuszczających zakłady karne, a w roku 2004 15 takich osób. Ich sytuację na rynku pracy uznać można za trudną przede wszystkim ze względu a niskie kwalifikacje zawo­ dowe oraz długą przerwę w zatrudnieniu mają małe szanse na podjęcie pracy. W Puławach funkcjonuje Zespół Dziennych Domów Pomocy Społecznej. Ze­ spół jest placówką typu półstacjonarnego dla dzieci i młodzieży, osób dorosłych o zmniejszonej sprawności psychofizycznej wymagających pomocy. Celem Zespołu jest rehabilitacja społeczna zmierzająca do rozwoju i poprawy sprawności pensjonariuszy niezbędnej do możliwie niezależnego i samodzielnego funkcjonowania w środowisku. Do zadań Zespołu należy w szczególności pobudzanie aktywności w zaspakajaniu nie­ zbędnych potrzeb życiowych osób przebywających w Zespole, zaspakajanie potrzeb bytowych, społeczno­kulturalnych oraz zdrowotnych pensjonariuszy, stwarzanie warun­ ków do rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych oraz podejmowanie działań zmierzających do integracji środowisk osób niepełnosprawnych. Zadania Zespołu realizowane są w ramach:
·
Dziennego Ośrodka Adaptacyjnego,
·
Warsztatu Terapii Zajęciowej,
·
Centrum Integracyjno­Rehabilitacyjnego. Zakres świadczeń Zespołu obejmuje prowadzenie różnych form terapii zajęciowej, zajęć edukacyjno­terapeutycznych, organizowanie rehabilitacji ruchowej, rekreacji i wy­ poczynku oraz zapewnienie opieki pielęgniarskiej. Programy zajęć realizowane są in­ dywidualnie i w małych grupach. W Zespole prowadzony jest punkt konsultacyjny dla rodzin z osobami upośledzonymi. Dzienny Ośrodek Adopcyjny w roku 2004 obejmował opieką 35 osób z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębszym i głębokim ze sprzę­
Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 39 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 żonymi kalectwami, natomiast warsztaty Terapii Zajęciowej obejmowały rehabilitacją społeczną i zawodową 30 osób. W ramach CIR działalność prowadziło 16 stowarzy­ szeń. Zadania w obszarze ochrony zdrowia psychicznego zlecone ustawą wykonuje Środowiskowy Dom Pomocy Społecznej. Dom jest jednostką półstacjonarną o cha­ rakterze lokalnym przeznaczoną dla osób chorych psychicznie i zaburzeniami psy­ chicznymi z terenu Miasta Puławy, wykazującymi inne zakłócenia czynności psychicz­ nych, które zgodnie ze stanem wiedzy medycznej zaliczane są do zaburzeń psychicz­ nych, a osoby te wymagają świadczeń zdrowotnych lub innych form pomocy i opieki niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym i społecznym. W skład Domu wchodzi Centrum Interwencji Kryzysowej – jako dział pierwszego kontaktu. W Centrum udzie­ lane jest pomoc psychologiczna w sytuacjach kryzysowych spowodowanych nagłą utra­ tą bliskich, zdrowia, konfliktami rodzinnymi, małżeńskimi, bezradnością wobec przemo­ cy oraz wobec zagrożeń życiowych, przeciążeniami życiowymi, obowiązkami oraz pro­ blemami z dorastającymi dziećmi. Doraźna pomoc w sytuacjach kryzysowych realizo­ wana jest w ramach bezpłatnej linii – telefonu zaufania. Ponadto w sferze pomocy społecznej w Puławach funkcjonują:
·
Puławskie Stowarzyszenie Ochrony Zdrowia Psychicznego, które prowadzi spe­ cjalistyczne usługi opiekuńcze, Warsztaty Terapii Zajęciowej, mieszkania chronione oraz telefon zaufania dla ofiar przemocy domowej,
·
Katolickie Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych „ BRATEK” – otacza opie­ ką i wsparciem osoby niepełnosprawne ze schorzeniami narządów ruchu, organizuje spotkania integracyjne podopiecznym (osobom z grupą inwalidzką), a także wycieczki, wyjazdy okolicznościowe i turnusy rehabilitacyjne,
·
Polski Związek Niewidomych – koło w Puławach działa w ramach okręgu w Lubli­ nie, zadaniem Związku jest otaczanie doradztwem i opieką osób niewidomych i nie­ dowidzących, udzielanie porad z zakresu praw i przywilejów, a również organizacja kursów orientacji przestrzennej
·
Towarzystwo Przyjaciół Ludzi Niepełnosprawnych „ Misericordes” – zadaniem towarzystwa jest integracja niepełnosprawnych ze środowiskiem w ramach udziela­ nej pomocy, spotkań oraz imprez organizacyjnych o profilu sportowym, rekreacyj­ nym i towarzyskim,
·
Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych „ FORTIS” – stowarzyszenie zrzesza osoby po urazach rdzenia kręgowego, poruszające się na wózkach inwalidzkich,
Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 40 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 pomaga im w powrocie do normalnego życia, organizuje wyjazdy turystyczne, turnu­ sy rehabilitacyjne oraz zawody sportowe;
·
Koło Pomocy Dzieciom i Młodzieży Specjalnej Troski – zrzesza niepełnospraw­ ne intelektualnie dzieci i młodzież, dla których organizuje zajęcia edukacyjne (logo­ pedia, zajęcia ogólnorozwojowe, plastyczne itd.), rehabilitację indywidualne, imprezy integracyjne okolicznościowe, wycieczki, a także udziela porad i konsultacji dla ro­ dziców,
·
Polskie Towarzystwo Pracowników Socjalnych – udziela fachowej pomocy oso­ bom podejmującym pracę socjalną, organizuje szkolenia, zjazdy, konferencje, działa na rzecz poprawy usług socjalnych, wspiera system zabezpieczenia społecznego, opiniuje akty prawne, mające wpływ na politykę społeczną,
·
Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym – wspie­ ra dzieci, młodzież oraz dorosłych, u których zdiagnozowano upośledzenie umysło­ we w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym i głębokim, organizuje liczne impre­ zy okolicznościowe, grupowe wyjazdy na turnusy rehabilitacyjne oraz hipoterapię,
·
Terenowy Ośrodek Rehabilitacji i Wsparcia Społecznego Niesłyszących – za­ pewnia stałą opiekę i pomoc w załatwianiu wszelkich spraw życiowych osób niesły­ szących i innych osób z wadą słuchu w kierunku przystosowania tych osób do życia społecznego i zawodowego, dąży do niwelowania barier w komunikowaniu się oraz prowadzi zadania z zakresu profilaktyki i ochrony zdrowia,
·
Puławskie Forum Organizacji i Stowarzyszeń „ Razem” – zadaniem Forum jest integracja środowiska, organizacji i stowarzyszeń działających w obszarze pomocy społecznej. Forum realizuje projekty: § Biuro Porad Obywatelskich – udzielanie bezpłatnych informacji i porad z różnych dziedzin, § Punkt Informacji Europejskiej – informacje dotyczące Unii Europejskiej, § Punkt Informacji Osób Niepełnosprawnych – edukacja obywatelska osób niepeł­ nosprawnych,
·
Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta – prowadzi schronisko dla bezdom­ nych mężczyzn oraz udziela doraźnej pomocy (schronienie, posiłki i odzież). Funkcjonowanie pomocy społecznej w Puławach należy ocenić pozytywnie. Ten­ dencja niekorzystną i jednocześnie niezależną od instytucji pomocy społecznej jest wzrost beneficjentów.
Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 41 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 2. 10 0. . U Uz za al le eż żn ni ie en ni ia a
2 .1 Informacje z Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Puławach wskazują na istnienie dwóch trendów w zakresie uzależnień. Pierwszy – dramatycznie zwiększająca się liczba rodzin dotkniętych alkoholizmem – liczb rodzin, którym udzielono pomocy z tego powodu wzrosła z 39 w 2001 roku do 265 w 2004 roku. Drugi – pozytywnie zmniejszająca się liczba rodzin (z 58 w 2001 roku do 27 w 2004 roku), którym udzielono pomocy z powodu narkomanii. Problem uzależnienia od alkoholu jest wynikiem pogłębiającego się ubóstwa i bez­ robocia znacznej części mieszkańców Puław. Alkoholizm został wskazany jako problem społeczny przez większość respondentów badania ankietowego w ramach Diagnozy społecznej Puław. Raport 2004. Większość respondentów wskazuje również na więk­ szą intensywność problemu w przyszłości. Wysoki poziom alkoholizmu i zagrożenia jego intensyfikacji należy zatem uznać za jeden z najważniejszych problemów społecznych miasta Puławy. Jest to jedno z głównych wyzwań dla samorządu miasta, instytucji pomocy społecznej oraz organizacji pozarządowych. Alkoholizm jest jedno­ cześnie skutkiem pewnych wybranych niekorzystnych zjawisk (ubóstwo, bezrobocie), ale również przyczyną wielu patologii społecznych, zwłaszcza związanych z funkcjono­ waniem rodziny. Na pomoc rodzinom dotkniętym alkoholizmem i narkomanią (łącznie 292 rodzin) głównie w formie rzeczowej: posiłki, talony na produkty żywnościowe, zabezpieczenie opału na zimę, pomoc w regulowaniu zadłużeń czynszowych dla osób podejmujących próby zmiany stylu życia, sfinansowanie dla dzieci wypoczynku letniego z programem terapeutycznym, łącznie w 2004r. wydatkowano kwotę 180.000 PLN. W szczególnie trudnej sytuacji w tych rodzinach były dzieci. Niemała ich liczba­ 271 często bywają głodne, nie mają zabezpieczonych podstawowych potrzeb: poczucia bezpieczeństwa, miłości, dbałości o ich rozwój. W przypadkach drastycznych zaniedbań Ośrodek występował do Sądu Rodzinnego lub Prokuratury z wnioskiem o umieszczenie dzieci w rodzinach zastępczych, placówkach opiekuńczych, ustanowienie nadzoru kura­ tora lub wszczęcie postępowania karnego. W 2004r. MOPS w 24 przypadkach wystę­ pował z takimi wnioskami. W przeważającej większości rodzin prowadzony był stały monitoring sytuacji ro­ dzinnej przez pracowników socjalnych. Na co dzień pracownicy współpracowali z peda­ Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 42 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 gogami szkolnymi, wychowawcami, co pozwalało kontrolować sytuację bytową dzieci oraz śledzić ich rozwój psychomotoryczny. Z osobami uzależnionymi prowadzona była usystematyzowana praca socjalna ukierunkowana na wzmocnienie motywacji do podjęcia leczenia i zmiany stylu życia. W efekcie tych działań 67 osób podjęło terapię odwykową, w tym w warunkach ambulato­ ryjnych – 45, w warunkach szpitalnych – 12, sześć osób zostało zgłoszonych do komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych celem zdiagnozowania i podjęcia stosownych działań. Spośród osób uzależnionych od narkotyków 10 osób objętych pomocą MOPS podjęło terapię metadonową polegającą na kontrolowanym podawaniu substancji za­ stępczej. Program ten pozwolił na: ­ zmniejszenie nielegalnego przyjmowania narkotyków, ­ poprawę stanu zdrowia osób uzależnionych – zakażonych wirusem HIV, ­ specjalistyczne leczenie w programach lekowych osób zakażonych wirusem HIV, ­ zmniejszenie rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych związanych z nielegalnym przyjmowaniem narkotyków drogą dożylną, szczególnie zakażeń HIV, ale także wiru­ sowego zapalenia wątroby typu B i C, ­ ograniczenie kryminalnych zachowań związanych z przyjmowaniem narkotyków ­ zmniejszenie liczby zgonów wśród osób uzależnionych, ­ umożliwienie przewlekłym narkomanom powrotu do społeczeństwa. Odrębnym problemem z którym wiąże się często problem alkoholizmu jest przemoc rodzinna. W ubiegłym roku zanotowano 65 zdiagnozowanych rodzin z tym problemem. W rodzinach tych wychowuje się 69 dzieci. Z rodzinami tymi prowadzone były wspólne działania Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, Powiatowego Centrum Pomocy Ro­ dzinie, policji, kuratorów sądowych i Ośrodka Interewencji Kryzysowej. Puławy przez ostatnie kilkanaście lat były stereotypowo kojarzone z narkomanią. Obecnie jest to stereotyp nie mający swego uzasadnienia w faktach. Narkomania jako powód przyznania pomocy przez MOPS występuje na coraz niższym poziomie. Odse­ tek świadczeniobiorców zmniejszył się od 2001 roku z 2,8% do 1,6% w 2004 roku. Jednak problem narkomanii wciąż jest obecny, zwłaszcza w kontekście uzależnień młodzieży.
Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 43 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Tabela: Uzależnienia w strukturze świadczeniobiorców korzystających ze świadczeń Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Puławach w latach 2001­2004. Rok 2001 Rok 2002 Rok 2003 Rok 2004 % w ogól­ Powód przyzna­ Liczba nia pomocy rodzin % w ogólnej liczbie świad­ czeniobiorców Liczba rodzin % w ogólnej liczbie Liczba świadcze­ rodzin niobiorców Alkoholizm Narkomania nej liczbie świadcze­ niobior­ % w ogól­ Liczba rodzin nej liczbie świadcze­ ców niobior­ ców 39 1,9 57 2,7 186 8,3 265 14,7 58 2,8 46 2,2 45 2 27 1,6
Diagnoza narkomanii na terenie miasta Puławy – na podstawie badań przeprowa­ dzonych w 2003 roku w różnych typach szkół miasta Puławy wskazuje na nadal istnie­ jący problem narkomanii wśród młodzieży. Nieznacznie ponad połowa badanych (51,9%) nie miała dotąd kontaktu z rówieśni­ kami zażywającymi narkotyki, reszta ma już za sobą takie doświadczenie. Raz w życiu takie spotkanie miało 10,4% uczniów, a kilka razy w życiu 12,9% młodzieży. Najłatwiej o takie spotkania młodzieży szkół ponadgimnazjalnych, aczkolwiek 11,8% gimnazjalistów też wskazuje, iż kilka razy w życiu miało kontakt z kolegami zażywającymi narkotyki. Stosunkowo często kontaktują z osobami biorącymi narkotyki uczniowie szkół zawodo­ wych. Jedna czwarta tej młodzieży spotyka takich rówieśników kilka razy w miesiącu lub tygodniu. W zasadniczych szkołach zawodowych 5,6% uczniów ma codzienny kontakt z takimi osobami. W najmniejszym stopniu kontakt z rówieśnikami zażywającymi narkoty­ ki mają uczniowie podstawówek, 90,6% z nich nigdy nie spotkała takich osób. Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 44 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Wykres 1: Kontakt z rówieśnikami zażywającymi narkotyki 100 90 80 70 nigdy raz w życiu 60 kilka razy w życiu 50 kilka razy w roku 40 kilka razy w miesiącu kilka razy w tygodniu 30 codziennie
20 10 0 Szkoła Podstawowa Zasadnicza Szkoła Zawodowa Liceum Ogólnokształcące Okazje do zażycia narkotyków miało 28,2% badanych. Największy odsetek bada­ nych spotkało się z okazją do brania narkotyków kilka razy w życiu (8,7%). Najłatwiej o taką sytuację młodzieży zasadniczych szkół zawodowych (44,1% miało taką okazję), a następnie uczniom szkół średnich. O możliwość codziennego korzystania z narkotyków najłatwiej w zasadniczych szkołach zawodowych (4,2%), kilka razy w tygodniu ma taką sposobność 6,9% badanych ze średnich szkół zawodowych, a duża grupa licealistów kilka razy w miesiącu (9,7%). Okazji takich nie ma w szkołach podstawowych. Spośród wszystkich badanych 5,1% ma możliwość zażycia narkotyków kilka razy w miesiącu. Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 45 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Wykres 2: Częstość okazji do zażycia narkotyku 100 90 80 70 nigdy 60 raz w życiu kilka razy w życiu 50 kilka razy w roku 40 kilka razy w miesiącu 30 kilka razy w tygodniu codziennie
20 10 0 Szkoła Podstawowa Zasadnicza Szkoła Zawodowa Liceum Ogólnokształcące Zdecydowana większość badanych uczniów nie zażywa narkotyków (86,7%). Naj­ więcej zażywających narkotyki jest w szkołach zawodowych. Kilka razy w życiu zażywa­ ło narkotyki 4,4% badanych. Przy czym najwięcej z nich pochodzi z zasadniczych szkół zawodowych (9,1%). Duża grupa młodzieży z tych szkól sięga po narkotyki kilka razy w miesiącu (7%). Uczniowie ze szkól średnich biorą narkotyki z częstotliwością kilku razy w roku (4,5% licealistów i 4,0% uczniów średnich szkół zawodowych). Uczniowie pod­ stawówek nie sięgają po narkotyki, z kolei 2% gimnazjalistów eksperymentowało z bra­ niem narkotyków. Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 46 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Wykres 3: Częstość zażywania narkotyków 100 90 80 70 nigdy raz w życiu 60 50 kilka razy w życiu kilka razy w roku 40 30 kilka razy w miesiącu kilka razy w tygodniu 20 codziennie Liceum Ogólnokształcące Średnia Szkoła Zawodowa Zasadnicza Szkoła Zawodowa Gimnazjum 0 Szkoła Podstawowa 10 Wykres 4: Pierwsza okazja zażycia narkotyku (średnia wieku w latach) 15,64 15 Gimnazjum Zasadnicza Szkoła Zawodowa Średnia Szkoła Zawodowa Liceum Ogólnokształcące
16,02 15,84 Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 47 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Wykres 5: Pierwsze zażycie narkotyku (średnia wieku w latach) 15,1 9 Szkoła Podstawowa 14,22 Gimnazjum Zasadnicza Szkoła Zawodowa Średnia Szkoła Zawodowa 15,53 Liceum Ogólnokształcące
15,62 Średnia wieku pierwszej okazji zażycia narkotyku, i pierwszej próby zażycia narko­ tyku to ponad 15 lat. Okazja do zażycia narkotyków pojawia się już w szkole podstawo­ wej. Pierwsze zażycie narkotyków ma miejsce najczęściej po opuszczeniu szkoły pod­ stawowej i przejściu do gimnazjum. W zdecydowanej większości przypadków inicjacja narkotykowa odbywa się w tym samym czasie, kiedy pojawi się pierwsza okazja zażycia narkotyku. Nasuwa to konieczność zwiększenia oddziaływań profilaktycznych w tym okresie i w okresie go poprzedzającym. Wykres 6 ilustruje typowe sytuacje, w których młodzi ludzie zażywają narkotyki. Okazuje się, że badani uczniowie sięgają po narkotyki przy okazji spotkań z rówieśni­ kami (5,5%) oraz na dyskotekach (3,4%). Największą grupę stanowi tu młodzież szkół zawodowych. Część z nich spożywa też narkotyki samotnie, a także na przerwach w szkole, w czym celują szczególnie uczniowie zasadniczych szkół zawodowych (3,5%). Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 48 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Wykres 6: Typowe sytuacje zażywania narkotyków 80 70 60 50 Częstowanie ­ rówieśnicy 40 Kupowanie od kogoś nie w szkole 30 Kupowanie od kogoś w szkole 20 Częstowanie ­ starsi 10 Podbieranie z domu Kupowanie (sklep lub kiosk)
0 Szkoła Podstawowa Zasadnicza Szkoła Zawodowa Liceum Ogólnokształcące Wykres 7: Sposoby zdobywania narkotyków przez osoby zażywające 12 10 Spotkania z rówieśnikami 8 Dyskoteki W samotności 6 Przerwy w szkole W drodze do szkoły 4 W domu, za wiedzą rodziców Inne 2 0 Szkoła Podstawowa Zasadnicza Szkoła Zawodowa Liceum Ogólnokształcące Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 49 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Podstawowym sposobem zaopatrywania się badanych w narkotyki to częstowanie przez rówieśników (47,1%). W ten sposób zdobywa narkotyki 80,0% uczniów szkół podstawowych i połowa młodzieży z zasadniczych szkół zawodowych. Innym częstym sposobem zdobywania tego środka psychoaktywnego jest kupowanie od dealera poza szkołą (30,5%). W szkole kupuje narkotyki 11,2% badanych. Najczęściej w szkole za­ opatrują się w narkotyki uczniowie szkół zawodowych. Pewna grupa młodzieży z gimnazjum otrzymuje narkotyki od starszych kolegów (25,6%). Natomiast licealiści równie często są częstowani przez kolegów jak i kupują narkotyki poza szkołą (po 42,9%). Badania obejmowały również analizę postaw wobec narkotyków, reakcję na pro­ pozycję zażycia i wiedzę o działaniu. Oto wyniki. Wykres 8. Postawy. 80 70 60 50 Negatywna Dezaprobująca 40 Obojętna Przyzwalająca 30 Pozytywna
20 10 0 Szkoła Podstawowa Gimnazjum Zasadnicza Szkoła Zawodowa Średnia Szkoła Liceum Zawodowa Ogólnokształcące Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 50 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Ponad połowa badanych przyjmuje negatywną postawę wobec narkotyków (55,2%). Kolejne 23,0% ma stosunek dezaprobujący. Obojętną postawę wobec narko­ tyków przybiera 16,2% badanych uczniów. Ten ambiwalentny stosunek wyraża blisko jedna czwarta szkół zawodowych. Jednoznacznie pozytywną postawę prezentuje 3,0% badanych. Wśród tej grupy znajduje się wielu uczniów podstawówek (4,9%) i zawodówek (4,5%). Najbardziej negatywnie nastawiona do narkotyków jest młodzież szkół podstawowych (77%) i gimnazjalistów (63,2%). Stosunkowo najmniej wyraziste postawy przejawia młodzież szkół zawodowych. Na propozycje zażycia narkotyków zdecydowana większość badanych zareagowa­ łaby odmową (78,7%). Inna grupa młodzieży stanowiąca 11,5% odmówiłaby z pewnym wahaniem. Niezdecydowanych, co do własnej reakcji, jest 5,4% uczniów. Ponad cztery procent osób badanych z mniejszą lub z większą pewnością skorzystałaby z propozycji przyjęcia narkotyku. Najbardziej skłonna do wzięcia narkotyków jest młodzież szkół za­ wodowych. Uczniowie z zasadniczych szkół zawodowych stanowią najliczniejszą grupę osób wahających się (20,3%) i niezdecydowanych (9,4%). Wykres 9: Reakcja na propozycję 100 90 80 70 60 Na pewno odmówię Raczej odmówię 50 40 Nie wiem, co zrobię 30 Raczej skorzystam Na pewno skorzystam
20 Liceum Ogólnokształcące Średnia Szkoła Zawodowa Zasadnicza Szkoła Zawodowa Gimnazjum 0 Szkoła Podstawowa 10 Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 51 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Wykres 10: Przyczyny zgody 70 60 50 Obawa przed odrzuceniem Chęć zaimponowania komuś 10 Inne
0 Liceum Ogólnokształcące 20 Średnia Szkoła Zawodowa Ochota Problemy Zasadnicza Szkoła Zawodowa 30 Gimnazjum Ciekawość Poprawa humoru, nastrój Szkoła Podstawowa 40 Badani pytani o przyczynę zgody na przyjmowanie narkotyków wskazują przede wszystkim ciekawość (61,7%). Kolejnym istotnym czynnikiem motywującym do sięgania po tę substancję jest zmiana samopoczucia (16,9%). Dalsze motywy wyznaczające re­ akcje młodzieży w tej materii to obawa przez odrzuceniem (5,7%) i sposób na rozwią­ zanie swoich problemów (5,2%). Po 3,6% badanych podaje, iż sięga po narkotyki z po­ wodu ochoty lub jako sposób na zaimponowanie rówieśnikom. Przy czym na motywy związane z wcześniejszymi doświadczeniami zażywania narkotyków wskazuje głównie młodzież średnich szkół zawodowych (7,7%). Z kolei motyw zaimponowania komuś po­ jawia się u uczniów młodszych i ze szkół zawodowych. U tych ostatnich często narkoty­ ki są panaceum na osobiste problemy. Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 52 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Wykres 11: Wiedza o działaniu narkotyków 60 50 40 Niedostateczna Mierna 30 Dostateczna Dobra 20 Bardzo dobra
10 0 Szkoła Podstawowa Gimnazjum Zasadnicza Średnia Szkoła Liceum Szkoła Zawodowa Zawodowa Ogólnokształcące Połowa osób badanych posiada wiedzę na temat narkotyków na poziomie dosta­ tecznym (50,9%). Mniej niż jedna piąta młodzieży posiada niewystarczającą ilość wie­ dzę na ten temat. Z kolei jedna trzecia posiada zadowalającą wiedzę na temat narkoty­ ków. Na poziomie bardzo dobrym znajduje się 7,6% badanych osób, przy czym duża część tej grupy to uczniowie szkół podstawowych (21,7%). Stanowczy niedosyt wiedzy jest udziałem 2,7% uczniów, głównie z zasadniczych szkół zawodowych (4,9%). Badania obejmowały również rodzaje narkotyków zażywanych przez młodzież. Poniższy wykres prezentuje uzyskane wyniki. Zdecydowanie najczęściej zażywanym środkiem jest marihuana (4,5%) i amfeta­ mina (1,0%). W średnich szkołach zawodowych dużą popularność zdobywa exstasy (1,2%). Amfetaminę najczęściej przyjmuje młodzież zasadniczych szkół zawodowych (3,5%), choć ma ona także grupę odbiorców w liceach (1,3%). Najwięcej marihuany zażywają uczniowie średnich szkół zawodowych (8,7%). Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 53 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Wykres 12: Narkotyki zażywane najczęściej 9 8 7 6 5 Marihuana Amfetamina 4 Exstasy
3 2 1 0 Szkoła Podstawowa Gimnazjum Zasadnicza Szkoła Średnia Szkoła Zawodowa Zawodowa Liceum Ogólnokształcące Zgodnie z Krajowym Programem Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2002­2005 samorząd lokalny powinien uwzględnić problematykę narkomanii w strategiach rozwią­ zywania problemów społecznych, a w szczególności w części dotyczącej diagnozy roz­ powszechniania używania narkotyków oraz planowanych działań zapobiegawczych, wspierać szkoły w rozwijaniu działań profilaktycznych, wspierać programy profilaktyczne w zakresie organizacji czasu wolnego dla dzieci i młodzieży, stanowiące alternatywę wobec używania narkotyków oraz wspierać pozaszkolne programy profilaktyczne adre­ sowane do dzieci i młodzieży zagrożonej uzależnieniem i ich rodziców. Problem uzależnienia od narkotyków w Puławach, dotyczący zwłaszcza młodzieży ma charakter bardziej jakościowy niż ilościowy. Jak wskazują badania i dane przedsta­ wione powyżej problem narkomanii ma związek z kontaktami środowiskowymi, zwłasz­ cza w szkołach ponadgimnazjalnych, a w szczególności w szkołach zawodowych. Problem narkomanii nie odbiega zasięgiem i intensywnością od średniego pozio­ mu w województwie. Jednak wymaga on systematycznych działań przeciwdziałających temu zjawisku. Problem używania alkoholu przez młodzież obrazują kolejne wykresy (raport z ba­ dań wykonanych w roku 2003) Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 54 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Wykres 1. Częstość picia alkoholu wśród młodzieży miasta Puławy – szkoła pod­ stawowa. Wartości podano w % nigdy 3,1 0 0 6,3 raz w życiu 10,9 kilka razy w życiu kilka razy w roku 12,5 kilka razy w miesiącu 67,2 kilka razy w tygodniu codziennie Wykres 2. Częstość picia alkoholu wśród młodzieży miasta Puławy – gimnazjum Wartości podano w % 2,4 0 nigdy 18,3 24,4 raz w życiu kilka razy w życiu kilka razy w roku 10,2 28,9 kilka razy w miesiącu kilka razy w tygodniu 15,9 codziennie Wykres 3. Częstość picia alkoholu wśród młodzieży miasta Puławy – zasadnicza szkoła zawodowa Wartości podano w % 1,4 18,9 10,5 nigdy 2,1 5,6 11,9 raz w życiu kilka razy w życiu kilka razy w roku kilka razy w miesiącu 49,7 kilka razy w tygodniu codziennie
Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 55 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Wykres 4. Częstość picia alkoholu wśród młodzieży miasta Puławy – średnia szkoła zawodowa Wartości podano w % 11 5,2 0,6 nigdy 2,3 11 raz w życiu kilka razy w życiu kilka razy w roku 27,2 42,8 kilka razy w miesiącu kilka razy w tygodniu codziennie Wykres 5. Częstość picia alkoholu wśród młodzieży miasta Puławy – liceum ogól­ nokształcące Wartości podano w % 9,1 0 5,8 nigdy 0,6 9,7 raz w życiu kilka razy w życiu kilka razy w roku 42,2 32,5 kilka razy w miesiącu kilka razy w tygodniu codziennie Wykres 6. Częstość picia alkoholu wśród młodzieży miasta Puławy – podsumo­ wanie Wartości podano w % nigdy 8,5 0,4 17,4 raz w życiu 5,3 kilka razy w życiu kilka razy w roku 32,9 11,3 24,2 kilka razy w miesiącu kilka razy w tygodniu codziennie
Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 56 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Wykres 7. Typowe sytuacje picia alkoholu wśród młodzieży miasta Puławy – szko­ ła podstawowa Wartości podano w % spotkania z rówieśnikami 0 0 dyskoteki 0 1,7 1,7 6,7 dom (specjalne okazje) spotkania młodzieży (za wiedzą rodziców) dom (za wiedzą rodziców) 1,7 w samotności w drodze do szkoły 1,7 5 przerwy w szkole inne Wykres 8. Typowe sytuacje picia alkoholu wśród młodzieży miasta Puławy – gim­ nazjum Wartości podano w % spotkania z rówieśnikami 0,4 2,6 0,9 dyskoteki 3 dom (specjalne okazje) 6,5 4,8 34,2 spotkania młodzieży (za wiedzą rodziców) dom (za wiedzą rodziców) w samotności 12,1 w drodze do szkoły 10 przerwy w szkole inne Wykres 9. Typowe sytuacje picia alkoholu wśród młodzieży miasta Puławy – za­ sadnicza szkoła zawodowa Wartości podano w % spotkania z rówieśnikami 6 7,5 6 dyskoteki 2,3 51,1 12,8 dom (specjalne okazje) spotkania młodzieży (za wiedzą rodziców) dom (za wiedzą rodziców) 14,3 w samotności 18 31,6 w drodze do szkoły przerwy w szkole
Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 57 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Wykres 10. Typowe sytuacje picia alkoholu wśród młodzieży miasta Puławy – średnia szkoła zawodowa Wartości podano w % spotkania z rówieśnikami dyskoteki 6,8 1,9 2,5 1,2 4 dom (specjalne okazje) 11,1 57,4 spotkania młodzieży (za wiedzą rodziców) dom (za wiedzą rodziców) w samotności 16 w drodze do szkoły przerwy w szkole 21,6 inne Wykres 11. Typowe sytuacje picia alkoholu wśród młodzieży miasta Puławy – li­ ceum ogólnokształcące Wartości podano w % spotkania z rówieśnikami 0,7 0,7 0 9,2 dyskoteki 5,3 dom (specjalne okazje) 13,2 spotkania młodzieży (za wiedzą rodziców) dom (za wiedzą rodziców) w samotności 66,4 17,1 w drodze do szkoły przerwy w szkole 13,8 inne Wykres 12. Typowe sytuacje picia alkoholu wśród młodzieży miasta Puławy – podsumowanie Wartości podano w % spotkania z rówieśnikami 7,8 dyskoteki 1,6 1,9 3,4 2,8 9,3 dom (specjalne okazje) 46,8 spotkania młodzieży (za wiedzą rodziców) dom (za wiedzą rodziców) w samotności 14,6 w drodze do szkoły 16,5 przerwy w szkole inne
Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 58 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Wykres 13. Kontakt z rówieśnikami pijącymi alkohol (młodzież miasta Puławy) – szkoła podstawowa Wartości podano w % 4,7 6,3 nigdy 3,1 raz w życiu 4,7 kilka razy w życiu kilka razy w roku 15,6 56,3 kilka razy w miesiącu kilka razy w tygodniu 9,4 codziennie Wykres 14. Kontakt z rówieśnikami pijącymi alkohol (młodzież miasta Puławy) – gimnazjum Wartości podano w % 12,6 4,5 nigdy 12,6 3,7 raz w życiu 15,4 kilka razy w życiu kilka razy w roku kilka razy w miesiącu 34,6 kilka razy w tygodniu 16,7 codziennie Wykres 15. Kontakt z rówieśnikami pijącymi alkohol (młodzież miasta Puławy) – zasadnicza szkoła zawodowa Wartości podano w % 1,4 11,9 8,4 nigdy 3,5 12,6 raz w życiu kilka razy w życiu kilka razy w roku 28,7 kilka razy w miesiącu 33,6 kilka razy w tygodniu codziennie
Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 59 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Wykres 16. Kontakt z rówieśnikami pijącymi alkohol (młodzież miasta Puławy) – średnia szkoła zawodowa Wartości podano w % 0,6 6,4 1,7 4 nigdy 14,5 32,4 raz w życiu kilka razy w życiu kilka razy w roku kilka razy w miesiącu kilka razy w tygodniu 40,5 codziennie Wykres 17. Kontakt z rówieśnikami pijącymi alkohol (młodzież miasta Puławy) – liceum ogólnokształcące Wartości podano w % nigdy 0,6 4,5 1,3 4,5 16,2 26 raz w życiu kilka razy w życiu kilka razy w roku kilka razy w miesiącu kilka razy w tygodniu 46,8 codziennie Wykres 18. Kontakt z rówieśnikami pijącymi alkohol (młodzież miasta Puławy) – podsumowanie Wartości podano w % nigdy 6,2 21,9 10,8 2,4 raz w życiu 8,6 kilka razy w życiu kilka razy w roku 14,4 35,8 kilka razy w miesiącu kilka razy w tygodniu codziennie
Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 60 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Wykres 19. Sposoby zdobywania alkoholu przez osoby pijące (młodzież miasta Puławy) – szkoła podstawowa Wartości podano w % kupowanie (sklep lub kiosk) 0 0 0 7,1 7,1 częstowanie (rówieśnicy) 21,4 częstowanie (starsi) kupowanie od kogoś (nie w szkole) podbieranie z domu 64,3 kupowanie od kogoś w szkole inne Wykres 20. Sposoby zdobywania alkoholu przez osoby pijące (młodzież miasta Puławy) – gimnazjum Wartości podano w % kupowanie (sklep lub kiosk) 4,9 0,8 2,4 5,7 częstowanie (rówieśnicy) 41,5 15,4 częstowanie (starsi) kupowanie od kogoś (nie w szkole) podbieranie z domu 38,2 kupowanie od kogoś w szkole inne Wykres 21. Sposoby zdobywania alkoholu przez osoby pijące (młodzież miasta Puławy) – zasadnicza szkoła zawodowa Wartości podano w % kupowanie (sklep lub kiosk) 10,7 5,4 10,7 2,7 częstowanie (rówieśnicy) 67,9 częstowanie (starsi) kupowanie od kogoś (nie w szkole) 22,3 podbieranie z domu 30,4 kupowanie od kogoś w szkole inne
Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 61 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Wykres 22. Sposoby zdobywania alkoholu przez osoby pijące (młodzież miasta Puławy) – średnia szkoła zawodowa Wartości podano w % kupowanie (sklep lub kiosk) 3,7 1,5 2,2 2,9 częstowanie (rówieśnicy) 16,2 58,8 częstowanie (starsi) kupowanie od kogoś (nie w szkole) podbieranie z domu 34,6 kupowanie od kogoś w szkole inne Wykres 23. Sposoby zdobywania alkoholu przez osoby pijące (młodzież miasta Puławy) – liceum ogólnokształcące Wartości podano w % kupowanie (sklep lub kiosk) 0,8 4 0 4 częstowanie (rówieśnicy) 14,3 częstowanie (starsi) kupowanie od kogoś (nie w szkole) 65,1 podbieranie z domu 33,3 kupowanie od kogoś w szkole inne Wykres 24. Sposoby zdobywania alkoholu przez osoby pijące (młodzież miasta Puławy) – podsumowanie Wartości podano w % kupowanie (sklep lub kiosk) 4,9 5,11,8 3,3 częstowanie (rówieśnicy) 16,6 57,2 częstowanie (starsi) kupowanie od kogoś (nie w szkole) podbieranie z domu 35 kupowanie od kogoś w szkole inne
Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 62 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Wykres 25. Pierwszy kontakt z alkoholem (średnia wieku w latach) wiek ł
ko
sz
18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 d
po
a st
13,56 12,89 12,4 12,47 11,52 10,46 w
wo
a a
m
n
gim
c
za
i
dn
sa
ju
az
zk
s
za
o
od
w
a
oł
wa
z
a e
śr
dn
ia
śr
sz
ko
z
ła a
ni
ed
s
a
zk
do
wo
oła
wa
og
k
no
sz
c
cą
ał
a z
ra
t
em
ól
Wykres 26. Pierwsze upicie się (średnia wieku w latach) wiek
18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 w
wo
ta
14,78 13,65 10 jum
z
na
gim
a s
d
po
ła o
zk
15,35 15,12 14,77 zk
s
a cz
i
n
ad
s
s
za
oła
w
za
e
śr
ow
od
ia dn
k
sz
a ąc
wa
a oła
ed
śr
o
od
w
za
oła
zk
z
łc
ta
ks
m
ze
ra
o
óln
og
s
a ni
Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 63 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy na lata 2005­2014 Wykres 27. Efekty działań profilaktycznych ­ Stosowanie środków uzależniających 2,27 tytoń 1,43 alkohol­ upijanie się 1,45 0,95 nie uczestniczący uczestnicy 3,21 alkohol 2,5 0,47 0,22 narkotyki 0 1 2 3 4 Wykres 28. Efekty działań profilaktycznych – Poziom wiedzy badanych o szkodli­ wości środków psychoaktywnych 2,74 3,02 o alkoholu nie uczestniczący uczestnicy
2,97 o narkotykach 3,34 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że działania profilaktyczne prowadzo­ ne wśród młodzieży przynoszą wyraźnie korzystne rezultaty w większości sfer objętych badaniem. Skuteczne jest również prowadzenie szerokiej oferty działań alternatywnych, umożliwiających młodzieży podejmowanie konstruktywnych działań rozwojowych w czasie wolnym od zajęć szkolnych. Zwiększa się ilość młodzieży objętej profilaktyką z wyjątkiem zasadniczych szkół zawodowych. Powyższym zjawiskom towarzyszy zaha­ mowanie negatywnych trendów narastania dysfunkcji we wszystkich grupach oprócz uczniów zasadniczych szkół zawodowych. Należy jednak podkreślić że zahamowanie dysfunkcjonalności nie jest jeszcze przejawem zdrowia ale uzyskane rezultaty wskazują, że prowadzona działalność profi­ laktyczna ma właściwy kierunek. Wskazane jest objęcie szeroką działalnością profilak­ tyczną uczniów gimnazjów oraz szkół o profilu zawodowym. Diagnoza sytuacji społecznej i analiza problemów społecznych 64