• Oszacowano, że tylko jedna trzecia pacjentów otrzymuje leki

n
• Oszacowano, że tylko jedna trzecia pacjentów otrzymuje leki zgodnie
z aktualnym stanem ich zdrowia (dotyczy to wszystkich specjalności medycznych, a nie tylko psychiatrii), a około 80% hospitalizacji
psychiatrycznych wynika z błędnego doboru leków. Odpowiedni dobór leków jest szczególnie istotny w przypadku schorzeń, które wymagają leczenia trwającego całe życie (np. cukrzyca, choroba niedokrwienna serca, choroby układu oddechowego, schizofrenia).
• Ryzyko nawrotów choroby u pacjentów ze schizofrenią otrzymujących odpowiednią dawkę leków stanowi zaledwie jedną piątą ryzyka nawrotu choroby u osób, które nie przyjmują leków.
• Istnieją wiarygodne dowody na to, że profilaktyczne stosowanie soli
litu w CHAD zmniejsza prawdopodobieństwo nawrotu (szczególnie
epizodu manii), obniża również ryzyko podjęcia próby samobójczej.
• Kontynuacja terapii lekami przeciwdepresyjnymi przynajmniej przez
6 miesięcy po ustąpieniu objawów znacząco obniża ryzyko wystąpienia kolejnych epizodów depresji.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
n
12
Ważne jest, aby pamiętać, że pacjenci mogą mieć zrozumiałe powody
do zaprzestania przyjmowania leków. Odkrycie tych powodów może pomóc w negocjacjach i znalezieniu strategii, które pozwolą na poprawę
sytuacji.
• Stale utrzymujące się objawy choroby (np. urojenia, brak motywacji,
brak wglądu, dezorganizacja) lub współchorobowość (np. nadużywanie substancji psychoaktywnych, zaburzenia osobowości).
• Negatywna postawa odnośnie do przyjmowania leków (w przeciwieństwie do innych form leczenia) lub stygmatyzacja wiążąca się z „byciem na lekach”, szczególnie stygmatyzujące są zewnętrzne oznaki
przyjmowania leków, np. parkinsonizm („wyglądam jak zombie”).
• Wystąpienie skutków ubocznych, które są trudne do zaakceptowania (lub nieoczekiwane) (np. przyrost masy ciała, sedacja, pozapiramidowe objawy uboczne, zaburzenia funkcji seksualnych – patrz
poniżej, utrata „dobrych” objawów np. hipomanii).
• Zapominanie (nadmierny wgląd, dezorganizacja, upośledzenie funkcji poznawczych).
• Brak komunikacji (udzielanie informacji dotyczących leków, które
mogą być niedokładne lub nie są w pełni przez pacjenta rozumiane).
• Niepowodzenie w otrzymaniu kolejnej recepty na leki (spowodowane nieuwagą, słabą komunikacją lub słabym związkiem z lekarzem
wypisującym recepty, np. lekarzem rodzinnym).
• Wiara w to, że leki „nie działają”.
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
• Dobre samopoczucie i brak potrzeby dalszego przyjmowania leków.
„Nagroda” w postaci braku efektów ubocznych jest natychmiastowa, podczas gdy „kara” w postaci nawrotu choroby jest bardziej odległa, nie jest traktowana poważnie lub nie jest bezpośrednio wiązana z przerwaniem leczenia.
n
Edukacja
• Promowanie uzyskania wglądu, zrozumienia choroby oraz korzyści
płynących z leczenia.
• Dostarczanie informacji na temat leków, sposobu ich przyjmowania,
możliwych efektów ubocznych, długości okresu, po którym pojawią
się pierwsze efekty leczenia, oraz potencjalnych problemów, które
mogą wystąpić po zaprzestaniu leczenia.
• Omówienie problemów terapii długotrwałej lub profilaktycznego
przyjmowania leków, szczególnie w okresie, kiedy pacjent czuje się
dobrze (np. ograniczenie ryzyka nawrotu oraz poprawa długoterminowego rokowania).
• Przeprowadzenie rozmów na temat zalet i wad zalecanego planu
terapeutycznego.
• Przeprowadzenie rozmowy dotyczącej możliwości pojawienia się
niepożądanych efektów ubocznych, które mogłyby prowadzić do
braku współpracy (np. zaburzenia czynności płciowych).
• Regularne pytania dotyczące efektów ubocznych terapii oraz zapisywanie informacji na ten temat podczas każdej wizyty pacjenta.
Przepisywanie recept z wyczuciem
• Uproszczenie schematu przyjmowania leków – zastosowanie jednej
dawki leku, jeżeli jest to możliwe (większość leków psychotropowych ma długi okres półtrwania lub występuje w formach o wydłużonym uwalnianiu).
• Minimalizacja wystąpienia efektów ubocznych poprzez wybór takiego leku, który wywołuje mało skutków niepożądanych oraz zastosowanie najniższej możliwej dawki terapeutycznej.
• Jeżeli efekty uboczne sprawiają dużo problemów, należy rozważyć
zmianę leku (jeżeli nowy lek może być mniej skuteczny) lub zastosowanie leków, które zmniejszają nasilenie efektów ubocznych.
• Racjonalny wybór leków na podstawie indywidualnego akceptowania efektów ubocznych przez pacjenta (np. jakikolwiek przyrost masy ciała może być nie do zaakceptowania dla młodej kobiety).
• Dokładne wyjaśnienie jakichkolwiek zmian dawkowania leków zarówno pacjentowi, jak i osobom sprawującym nad nim opiekę (pisemne instrukcje dla pacjenta, bezpośredni kontakt z lekarzem rodzinnym), szczególnie wtedy, gdy lekarz rodzinny będzie najczęściej wypisywał kolejne recepty.
• Zastosowanie formy depôt – w niektórych przypadkach pacjent sam
może o to prosić, ale częściej tę postać leku stosuje się wtedy, kiedy
pacjent nie ma wglądu lub kiedy występowały ciężkie nawroty choroby po odstawieniu leków.
• Regularne sprawdzanie, czy w dalszym ciągu istnieje potrzeba przyjmowania leków.
n
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
• Pisemne informacje dla pacjenta, szczególnie kiedy schemat podawania leków jest skomplikowany lub jeżeli planowana jest zmiana
dawki lub leku.
• Ustalenie stałej pory przyjmowania leków w ciągu dnia.
• Zastosowanie urządzenia Dosette® box.
• Przyjmowanie leków pod kontrolą (np. opiekun/rodzina, w aptece,
na oddziale dziennym, psychiatryczna pielęgniarka środowiskowa).
• Aktywne monitorowanie (np. liczenie tabletek, oznaczanie poziomu
leku we krwi).