Backgrounder programu - Fundacja LOTTO Milion Marzeń

Warszawa, 16 września 2013 r.
TŁO SPOŁECZNE PROGRAMU KUMULACJA AKTYWNOŚCI
Aktualna kondycja fizyczna polskiej młodzieży
W ostatnich miesiącach tak lokalne jak i ogólnopolskie media obiegły alarmujące publikacje1
zwracające uwagę na pogarszającą się kondycję fizyczną polskiej młodzieży. Publicyści
podkreślali spadek przeciętnej sprawności dzieci i młodzieży w ostatnich dekadach przy
jednoczesnym rosnącym zagrożeniu otyłością i nałogami. Tezy artykułów znajdują
potwierdzenie
w
wieloletnich
obserwacjach
pracowników
warszawskiej
Akademii
Wychowania Fizycznego. Badając sprawność i wydolność polskiej młodzieży w ostatnich
dziesięcioleciach XX wieku, Janusz Dobosz i Ryszard Przeweda zwrócili uwagę na
konsekwentne pogarszanie się zdolności ruchowych młodych ludzi przy jednoczesnym
polepszaniu się wymiarów ciała.2
Z początkiem roku szkolnego 2011/2012 weszło w życie rozporządzenie MEN w sprawie
dopuszczalnych form realizacji obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego. Tygodniowy
wymiar zajęć w-f powinien wynosić dla uczniów klas IV–VI szkół podstawowych i uczniów
gimnazjów 4 godziny lekcyjne, zaś zajęcia tego typu mogą być realizowane w formie:
1) zajęć klasowo-lekcyjnych, bądź: 2) zajęć do wyboru przez uczniów. Zgodnie
z zalecanymi warunkami i sposobem realizacji podstawy programowej, w-f nie może być
prowadzony w sali lekcyjnej, a powinien odbywać się w sali sportowej, gimnastycznej, na
boisku szkolnym lub innym obiekcie sportowym.
Tyle rozporządzenia urzędowe. Sprawa ma się jednak inaczej, gdy przyjrzymy się bliżej
problemowi. Analiza wypowiedzi gimnazjalistów z badania przeprowadzonego przez CBOS
w 2012 roku na zlecenie Fundacji LOTTO Milion Marzeń pozwala sądzić, że szkoły
1
M.in.: Kozłowska, Aleksandra, „Chciałabym mieć ciągle okres. Dziewczyny nie cierpią WF. Reportaż”, Gazeta
Wyborcza Trójmiasto, 18.10.2012;
Kozłowska, Aleksandra, „Uwielbiam się ruszać ale WF-u nie znoszę”, Gazeta Wyborcza Trójmiasto, 2.12.2012;
Staszewski, Wojciech, „Polak na WFie”, Gazeta Wyborcza, 20.05.2012.
2
Dobosz, Janusz i Ryszard Przewęda (2003) Kondycja Fizyczna Polskiej Młodzieży, Warszawa: Wydawnictwo
AWF.
nie korzystają z możliwości organizowania wychowania fizycznego w postaci zajęć do
wyboru. W większości szkół zajęcia wychowania fizycznego odbywają się w minimalnym
wymaganym wymiarze (4x45 minut tygodniowo). Problemem bywa też dotrzymanie zaleceń
dotyczących realizacji wychowania fizycznego w obiektach o charakterze sportowym.
Przyczyną jest tu nie tyle brak w szkołach odpowiednich sal, co przepełnienie placówek
dydaktycznych. Bywa, że lekcję wychowania fizycznego mają na jednej sali jednocześnie
2 – 3 klasy. Z tego samego powodu lekcje odbywają się na dworze od wczesnej wiosny do
późnej jesieni. Wciąż nie jest rzadkością lekcja wychowania fizycznego na korytarzu
szkolnym.
Rola nauczycieli wychowania fizycznego w aktywizacji sportowej młodzieży
Wśród gimnazjalistów pojawia się opinia, że „w-f jest lekcją nudną”. Z opisów
gimnazjalistów zawartych w badaniu zleconym przez Fundację LOTTO Milion Marzeń
wynika, że nie są rzadkością nauczyciele wychowania fizycznego odpowiadający
negatywnemu stereotypowi wuefisty. Dla podniesienia atrakcyjności lekcji wychowania
fizycznego wśród młodych ludzi zdecydowane znaczenie mają trzy czynniki:
 atrakcyjność samych lekcji;
 akceptacja dla sportu jako takiego (deklaracja: „lubię sport”);
 a przede wszystkim osoba nauczyciela prowadzącego zajęcia sportowe.
Wśród cech nauczyciela, które sprzyjają aktywizacji sportowej młodzieży można wyróżnić:

inwencję – nauczyciel proponuje różnorodne ćwiczenia, wprowadza elementy nowych
dyscyplin;

zaangażowanie: podczas lekcji zajmuje się aktywnie uczniami;

dobry kontakt z uczniami: pozytywna reakcja na prośby dotyczące przebiegu lekcji
i zakresu ćwiczeń;

talent pedagogiczny:
umiejętność utrzymania
równowagi pomiędzy dyscypliną
a luźniejszym, w porównaniu z innymi, charakterem lekcji;
Rola rodziców w aktywizacji sportowej młodzieży
Aktywność fizyczna dzieci wiąże się z aktywnością i zaangażowaniem rodziców w tę sferę
życia. Dziecko aktywnych rodziców oswaja się ze sportem od wczesnego dzieciństwa,
a ruch staje się dla niego naturalną formą spędzania wolnego czasu. Ponadto aktywni
ruchowo rodzice są bardziej wiarygodni, jeśli chodzi o motywowanie dzieci do
zainteresowania się sportem. Rodzice zaangażowani sportowo są bardziej wyczuleni na
sferę fizycznego rozwoju swojego dziecka.
W hierarchii wartości rodziców rozwój fizyczny dzieci zajmuje wysokie miejsce. Wskazują na
to spontaniczne wypowiedzi opiekunów udzielane podczas wywiadów prowadzonych
w trakcie badań CBOS dla Fundacji LOTTO Milion Marzeń na temat pożądanego sposobu
spędzania czasu wolnego przez dzieci. Dla rodziców sport jednoznacznie kojarzy się z takimi
hasłami jak: satysfakcja, energia, radości życia, pozytywny wpływ na wydajność pracy
i możliwości umysłowe, pozytywna rywalizacja.
Niewątpliwie więc rodzice nastolatków mają świadomość pozytywnej roli sportu (czy szerzej
– ruchu) w życiu pociechy i przywiązują dużą wagę do rozwoju fizycznego swoich dzieci.
Jednak pomimo tych deklaracji, w praktyce aktywność ruchowa nie jest postrzegana
priorytetowo. W codziennej praktyce w hierarchii wartości związanych z rozwojem
dziecka pierwsze miejsce zawsze zajmuje nauka i rozwój intelektualny. Jeśli z przyczyn
finansowych bądź braku czasu dziecko musi ograniczyć ilość zajęć pozalekcyjnych,
w pierwszej kolejności następuje rezygnacja z zajęć sportowych. Do podobnego ograniczeń
dochodzi również w przypadku, gdy młody człowiek zaczyna dostawać gorsze stopnie. Sport
bywa traktowany jako konieczny dla zdrowia, ale – w przeciwieństwie do np. zajęć
językowych, które dają dziecku nowe, przydatne kompetencje – spychany zostaje na plan
dalszy. Niektórzy opiekunowie „wrzucają do jednego worka” wszystkie zajęcia dodatkowe,
traktując je w sposób równorzędny, a tym samym jest im de facto wszystko jedno, czy
dziecko spędza czas na dodatkowych zajęciach sportowych, czy np. muzycznych.
Rola animatorów w aktywizacji sportowej młodzieży
Powszechnym jest brak dobrych wzorów aktywności sportowej dla dzieci i młodzieży,
płynących nie tylko z domu rodzinnego czy szkoły, ale również ze strony powszechnie
uznanych autorytetów. Szczególnie wiek gimnazjalny to okres buntu, czas, w którym młodzi
ludzie z założenia przeciwstawiają się autorytetom i bardziej zależy im na akceptacji
rówieśników niż na poddaniu się nakazom dorosłych. Dla animatorów sportu oczywiste jest,
że aktywność fizyczna to dobry sposób nie tylko na przeżywanie nowych, przyjemnych
wrażeń, ale także zaspokojenia potrzeby akceptacji przez grupę.
Należy jednak podkreślić słabość argumentacji o charakterze czysto werbalnym. Mówiąc
kolokwialnie – samym „gadaniem” nikt nie przekona młodego człowieka do zmiany swoich
przyzwyczajeń i podjęcia aktywności fizycznej. Zachętą może być przede wszystkim
przykład i to przykład z najbliższego otoczenia, który można zweryfikować. Moc przykładu
jako skutecznego argumentu skłaniającego do podjęcia aktywności fizycznej potwierdza fakt,
że rozprzestrzenianie się trendów w środowisku młodzieży – w tym zainteresowania
określonymi zajęciami sportowymi - ma charakter „wirusa” czy „łańcuszka”, jedna osoba
zachęca drugą, ta kolejną itd.
Sportowcy mogą być wzorem osobowym w zakresie aktywnego stylu życia przede
wszystkim ze względu na fakt, że spełniają warunek wiarygodności czyli uprawiają sport
i odnoszą w nim sukcesy. Jak wykazują badania CBOS dla Fundacji LOTTO Milion Marzeń
szczególnie cenieni są w tym kontekście sportowcy robiący karierę na skalę europejską czy
światową, mistrzowie sportu. Osobiste spotkanie z takimi osobami, możliwość rozmowy,
wysłuchania opowieści o początkach ich kariery może wpłynąć pozytywnie na
zainteresowanie młodzieży aktywnością sportową.
Kumulacja Aktywności Fundacji LOTTO Milion Marzeń
Fundacja LOTTO Milion Marzeń zdecydowała się na podjęcie się trudnego, aczkolwiek nie
niemożliwego zadania aktywizacji sportowej młodych ludzi poprzez wyjście naprzeciw ich
oczekiwaniom. Ambicją twórców programu Kumulacja Aktywności jest zainteresowanie
młodych ludzi sportem w sposób, który byłby dla nich najbardziej akceptowalny, czyli
poprzez
zachęcenie
ich
do
uczestnictwa
w
dobrowolnych
zajęciach
ruchowych.
Gimnazjaliści będą mieli okazję samodzielnie podjąć decyzję o wyborze zajęć, których tak
brakuje im na postrzeganych jako nudne zajęciach z wychowania fizycznego. Młodzi ludzie
nie lubią przymusu. Jakkolwiek często potrzebują autorytetów, tak otwarcie rzadko przyznają
się do tej potrzeby. Stąd głównym założeniem programu Kumulacji Aktywności jest
zaangażowanie mistrzów sportu w przekazaniu młodym ludziom sportowej pasji.