docaktualisieren Rowerem z Danii do krajów nadbałtyckich
download 
Reklamacja Transkrypt
aktualisieren Rowerem z Danii do krajów nadbałtyckich
Bukowo Morskie W Bukowie możemy zobaczyć 37 były klasztor Cystersów, założony w 1259 r. przez mnichów z Dargun w Meklemburgii. Główny klasztor już nie istnieje, zachował się jednak mały gotycki kościół, który służył jako kościół farny prostym mieszkańcom klasztoru. Darłowo => 12 km Darłowo Książęta Pomorscy założyli tutaj w 38 XIV/XV w. Zamek, który przeżył czasy świetności za Eryka Pomorskiego, króla Quelle der EuroVelo-Routen/ Źródło szlaków EuroVelo EuroVelo, the European cycle route network, www.EuroVelo.org Belarus Warszawa EuroVelo = EV Gdańsk Płock Polska Chełmno Toruń Olsztyn Rossija Klaipėda Wienhausen Deutschland EV 3 Walsrode Lüneburger Klöster Isenhagen Medingen Ebstorf EV 7 Berlin Stendal Brandenburg/Havel Frankfurt/Oder Stargard Szczeciński Rønne Szczecin Prenzlau Parchim Buxtehude Lüneburg Lüne Travemünde Kiel Gedser Schleswig Trelleborg Haderslev Sassnitz EV RibnitzInsel Damgarten Rügen Bad Doberan Stralsund Kamień Sławno Greifswald Wolgast Neukloster Pomorski Wismar Anklam Swinoujście Güstrow 3 EV 1 Neubrandenburg Schwerin 10 Kontakt Europäische Route der Backsteingotik e.V. (Europejski Szlak Gotyku Ceglanego) Littenstraße 10, D-10179 Berlin t +49 (0)30 206132555 f +49 (0)30 20613251 [email protected] www.eurob.org http://bricks.eurob.org Aarhus Danmark 3 EV Bad RibnitzDoberan Damgarten Greifs- Wolgast Neukloster wald Wismar Anklam Güstrow Schwerin Neubrandenburg Parchim Prenzlau Sassnitz Oslo Insel Rügen Stralsund Norge Polen/Polska: The General Geographic Database (BDO) in scale of 1: 500,000, as a source material for this elaboration, is a part of the National Geodetic and Cartographic Resource, managed by the Surveyor General of Poland on the basis of the Bill of Law on Geodesy and Cartography (Dz. U. z 2010 r. Nr 193, poz. 1287). Users of the source material shall not copy, reprint, sale, grant access or by any other means distribute and disseminate either its fragments or the entire material, especially by any electronic means like computer systems and networks or other informatics systems. EV 3 Gedser Deutschland/Niemcy: © GeoBasis-DE/BKG 2012 København Detaillierte Karte/Dokładna mapa Dänemark/Dania: Contains data from Geodatastyrelsen, Kort500, June 2013 Vilnius Lietuva Latvija Sverige Karlshamn 10 aktualisieren EV Europäische Route der Backsteingotik e.V., VisitHaderslev, Martin Poley, Doberaner Münster, Tourismuszentrale der Hansestadt Stralsund, Hallfarth, Stadtamt Kamień Pomorski, Dział Promocji Urzędu Miejskiego w Sławnie, Marek Angiel Liepāja Ventspils Rīga Eesti Paldiski Stockholm Nynäshamn Oxelösund Bildnachweis/Zdjęcia Kaliningrad EV 10, EV 13 EV 11 Tallinn Helsinki EV 11 Suomi EV 10 Kościół Mariacki to największy ceglany gotycki kościół Europy. Jego budowa trwała 159 lat (1343–1502). To techniczne mistrzostwo swoich czasów kryje dzisiaj m.in. dużą ilość oryginalnych gotyckich ołtarzy i jedyny w swoim rodzaju zegar astronomiczny z XV w. autorstwa Hansa Duringera. Majestatyczny Żuraw nad Motławą, pochodzący z XV w. jest symbolem miasta. W średniowieczu był największym dźwigiem portowym. W jego wnętrzu można podziwiać zrekonstruowany napęd. Kolejne kościoły gotyku ceglanego to m.in.: kościół św. Katarzyny, kościół św. Brygidy i dominikański kościół św. Mikołaja oraz św. Jana. Minsk 42 EV 3 Były klasztor Cystersów Hilda (później Eldena) został założony w 1200 r. Do ok. 1245 r. powstały najstarsze zachowane części przyklasztornego kościoła. Po splądrowaniu w czasie wojny trzydziestoletniej budowle popadły w ruinę. Stała się ona znana dzięki uwiecznieniu jej na obrazie przez Caspara Davida Friedricha po 1800 r. Kościół św. Mikołaja (katedra) został pierwszy raz wymieniony na piśmie ok. 1262/63 r., to najstarszy i najwyższy (wieża ma prawie 100 m) kościół Greifswaldu. Kościół Mariacki jest jednym z najbardziej znaczących halowych kościołów ceglanego gotyku Północnych Niemiec. Dom nr 11 przy Rynku – Haus Markt 11 – ma jedną z najpiękniej zdobionych fasad tego regionu. Kemnitz => 11 km Iwięcino Pochodzący z XIV w. Kościół 36 Mariacki to kombinacja z cegły i kamienia polnego, należy on do najpiękniejszych kościołów wiejskich Pomorza Zachodniego. Jego zewnętrzną powłokę zdobi wspaniała wieża. We wnętrzu znajdziemy bogate barokowe wyposażenie. Bukowo Morskie => 8 km Gdańsk, miasto z ponad tysiącletnią historią, kończy naszą wycieczkę rowerową. Tutaj zawsze panowała atmosfera tolerancji i bogactwo płynące z handlu, co było widoczne w kulturze, nauce i sztuce. Haderslev EV 13 Greifswald leży na lagunie pomiędzy Rugią a Uznamem. Obok Hanzy dla rozwoju miasta decydujące znaczenie miało założenie uniwersytetu w 1456 r. 29 Tu polecamy zjechanie z trasy do Koszalina z Katedrą Niepokalanego Poczęcia NMP z XIV/XV w. Kościół zamkowy znajduje się nieopodal ruin gotyckich murów miejskich i służył od 1277 r. Cysterkom. Kolejna gotycka atrakcja to wybudowana w 1383 r. kaplica św. Gertrudy. Gdańsk Dänemark | Dania Deutschland | Niemcy Polen | Polska 10 Bodstedt Dawna kaplica pielgrzymów św. 22 Ewalda została zbudowana w XV w. jako kościół salowy. W 1786 r., po Uniwersyteckie i Hanzea tyckie Miasto Greifswald Krótki wypad do Koszalina (z Mielna) => 13 km Iwięcino => 55 km 41 EV 7 Wyspa Poel (objazd, ok. 27 km) Romańsko-gotycki wiejski kościół w 14 Kirchdorf powstał w XIII w. Później, jeszcze w XIII i w XIV w. był wielokrotnie przebudowywany. W XIX w. dobudowano południowy przedsionek. Wieża o wys. Saal Budowę wiejskiego kościoła 21 rozpoczęto w 1300 r. Ceglana gotycka budowla halowa ma bogato zdobione obramienia w dawnym portalu chóru i portalu północnym. Do wyposażenia należą m.in. chrzcielnica wykonana z wapienia z Gotlandii (XV w.) oraz nadstawka ołtarza z godnymi uwagi zdobieniami reliefów (XVIII w.). Bodstedt => 12 km Neuenkirchen k. Greifswaldu Kościół salowy pochodzi głównie z 28 XIV w. Chór jest nieco starszy, a szkieletowa nadbudówka wieży oraz dach w kształcie piramidy doszły w 1694 r. Na wschodnim szczycie chóru i zakrystii widać ornamenty schodkowe i ząbkowe oraz zdobione blendy. Malowidła na sklepieniu (XV w.) ukazują m.in. męskie postaci. Greifswald => 2 km Stralsund EV Oldenburg/Holsztyn Kościół św. Jana (katedra) wybudo9 wany został w latach 1156–1160 przez ostatniego oldenburskiego biskupa Gerolda jako romańska bazylika. Ta trójna- Ribnitz-Damgarten jest bramą do 20 nadmorskiego regionu Fischland-DarßZingst. Złoto wybrzeża, bursztyn, dał miastu drugą nazwę. Do średniowiecznych budowli gotyku ceglanego należą m.in. Kościół Mariacki – kościół miejski Ribnitz, trójnawowy kościół halowy z rdzeniem z XIII w. Wewnątrz zachowały się resztki późno barokowego wyposażenia po 1795 r. Klasztor Klarysek w Ribnitz był jedynym klasztorem tego zakonu w całym regionie. Kościół przyklasztorny wyświęcono w 1393 r. Wystawa o historii klasztoru i późniejszym zakonie szlacheckim pokazuje wspaniałe średniowieczne eksponaty. Kościół miejski św. Bartłomieja w Darmgarten sięga swoim chórem do późnego XIII w. Wieża kościelna jest neogotycką przybudówką. Ostatnia zachowana część fortyfikacji miejskich to brama Rostocker Tor z XV w. Saal => 11 km Kołobrzeg Bazylika Mariacka od wieków zdobi 35 panoramę miasta. W XIII w. była kolegiatą, którą rozbudowywano etapami w XIV/XV w. Baszta Lontowa z XIV w. to jedyna zachowana cześć fortyfikacji miejskich. Ponadto zachowała się kamienica rodziny Schliffen z XV w. Puck W Pucku warto zobaczyć zrewitalizowany Rynek oraz gotycki kościół farny św. Piotra i Pawła, potężny kościół halowy z zachodnią wieżą, który kryje w sobie wiele skarbów – m.in. kaplicę chrzcielną z XV w. Gdańsk => 59 km Gdańsk 7 Szlachecki klasztor Preetz przyciąga budynkiem kościoła (1325–40), który kryje w sobie przepiękne tablicowe malowidła i ołtarze. Po Wismarze można zjechać z trasy do Neukloster nad idyllicznym jeziorem o tej samej nazwie. Miasteczko uchroniło się w dużym stopniu przed wojennymi zniszczeniami, jest w nim wiele średniowiecznych budowli. Rarytasem ceglanego gotyku jest wspaniale zachowany kościół przyklasztorny św. Marii w Sonnenkamp z XIII w. Ma on wspaniałe malowidła w swoim wnętrzu. Przepiękne witrażowe okna są drugimi co do wieku kolorowymi oknami kościelnymi w Europie Północnej. Kolejne możliwości spotkania z ceglanym gotykiem oferuje teren klasztorny, z dzwonnicą, parkiem i proboszczówką. Mieszkanie proboszcza jest obok kościoła najważniejszym zachowanym budynkiem z czasów klasztornych. Na terenie klasztoru znajduje się także muzeum Neukloster. Miasto bursztynu Ribnitz-Damgarten Reinberg Budowę chóru kościoła wiejskiego 27 rozpoczęto tu w XIII w. Trójnawowa hala, wieża i zakrystia doszły w XIV i XV w., a budynek ozdobiono pokrytym szkliwem ornamentem w kształcie okrągłego łuku na całym obwodzie. Na chórze zwieńczonym sklepieniem krzyżowożebrowym uwagę przyciągają bogato zdobiony portal krypty i malunki na sklepieniu (XIV w.). Neuenkirchen => 17 km Łeba W Łebie możemy zwiedzać ruiny 40 kościoła św. Mikołaja, które przypominają o pierwotnym położeniu miasta: w XIII i XIV w. leżało ono dwa kilometry dalej na północny zachód, musiało się przenieść ze względu na przesuwające się ruchome wydmy. Puck => 83 km EV Krótki wypad do Preetz => 15 km Oldenburg/Holsztyn => 75 km Krótki wypad do Neukloster => 18 km Fährdorf (Poel) => 12 km W tym miejscu można zjechać do Hanzeatyckiego Miasta Rostocku. Nad miastem góruje Kościół Mariacki, potężna ceglana bazylika, która powstawała od połowy XIII w. Kolejną ważną budowlą jest kościół św. Piotra, który powstał w XIV w. jako trójnawowa bazylika. Do kolejnych historycznych budowli należą m.in. kościół św. Mikołaja, klasztor św. Krzyża, brama Kröpeliner Tor, Ratusz i wiele domów szczytowych. W pobliżu Wyspy Wolin leży Kamień Pomorski, jedno z najstarszych miast Pomorza Zachodniego. Zmiany epok można prześledzić bardzo dobrze na Katedrze pw. św. Jana Chrzciciela. Budowla powstała po 1176 r. jako pierwszy ceglany kościół romański na wschód od Odry. Nawę główną dodano w latach 1330–1385 w stylu gotyckim. Wieża zawdzięcza dzisiejszy wygląd latom 30-tym XX w. Wewnątrz kościoła znajdziemy bogaty ołtarz główny i dębowe stalle (XV w.). Na rynku wzrok przyciąga późnogotycki Ratusz ze wspaniałymi szczytami po stronie wschodniej i zachodniej. Zbudowano go w dwóch etapach w XIV i XV w. Po zniszczeniach II wojny odbudowano go wiernie w 1969 r. Późnogotycka Brama z Basztą Wolińską jest częścią fortyfikacji miejskich. Kołobrzeg => 81 km 34 Kolejny zjazd ze szlaku daje możliwość zobaczenia miasta Słupsk. Zamek Książąt Pomorskich wybudowano tu w 1507 r. i przebudowano później w stylu renesansowym. Na jego terenie stoi Młyn Zamkowy. Jednonawowy długi kościół dominikański Św. Jacka wybudowano w 1400 r. Ze średniowiecznych fortyfikacji zachowały się Brama Nowa i Wieża Czarownic. 10 Kilonia Kościół św. Mikołaja powstał równocześnie z nadaniem praw miejskich w 1242 r., a w XIV w. stał się kościołem halowym. W latach 1877–1884 odrestaurowano go w stylu neogotyckim. Mocno zniszczony podczas II wojny, odbudowany w 1950 r. Wewnątrz m.in. rzeźbiony skrzydłowy ołtarz z 1460 r. i chrzcielnica z brązu z 1344 r. 8 Wismar, od 2002 r. razem ze Stralsun13 dem na liście światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO, miasto znane jako port, ale też z potężnych gotyckich ceglanych kościołów, kamieniczek i Rynku. Centrum miasta prawie nie zmieniło swojego średniowiecznego obrysu. Kościół św. Mikołaja z XIV i XV w. jest jedynym z trzech dużych kościołów farnych, który przetrwał II wojnę światową. Jego 37 m nawa środkowa należy do najwyższych pomieszczeń kościelnych gotyku ceglanego. Kościół kryje w swoim wnętrzu bogate wyposażenie. Kościół św. Ducha z XIV w. otrzymał dzisiejsze oblicze w XVI w. i jest częścią zachowanego prawie w całości średniowiecznego szpitala. Do kolejnych ważnych budowli gotyku ceglanego należą domy szczytowe oraz gotycka dzielnica wokół Rynku, z kościołami św. Jerzego i Mariackim. Kamień Pomorski Krótki wypad do Słupska => 20 km Łeba => 71 km EV Die Marienkirche ist die größte Backstein kirche Europas. Ihr Bau dauerte 159 Jahre (1343–1502). Das technische Meisterwerk seiner Zeit beherbergt heute u. a. eine große Zahl originaler gotischer Altäre und eine einzigartige astronomische Uhr von Hans Düringer aus dem 15. Jh. Das im 15. Jh. entstandene majestätische Krantor an der Mottlau ist das Symbol der Stadt. Im Mittelalter galt es als größter Hafen kran überhaupt. Im Inneren gibt es den rekonstruierten Antrieb zu sehen. Weitere stattliche Backsteinkirchen sind u. a. die Kathar inenkirche und die Brigitten kirche sowie die Dominikanerkirche St. Nikolai und St. Johannes. Hanzeatyckie Miasto Wismar Brandshagen Pierwsza wzmianka o chórze Kościoła 26 Mariackiego pochodzi z 1249 r. Trójnawowa hala i wieża doszły w XIV w. Wewnątrz podziwiać możemy resztki malowideł przedstawiające sceny biblijne i statki. Ołtarz z 1707 r. jest bogato zdobiony i udekorowany pełnymi wyrazu figurami i portretami statków. Reinberg => 6 km Polska Ustka W tym małym uzdrowisku u ujścia 39 Słupii został w 1365 r. poświęcony pierwszy kościół farny. Ponieważ budynek w XIX w. stał się zbyt mały, wybudowano w latach 1885–88 neogotycki kościół. 10 Es empfiehlt sich hier ein Abstecher nach Koszalin (Köslin) mit dem Dom St. Marien, erbaut im 14. und 15. Jh. Die Schlosskirche befindet sich unweit der In Danzig, einer Stadt mit tausend jähriger Geschichte, endet unsere Fahrradtour. Hier trugen schon immer die Atmosphäre der Toleranz und der aus dem Handel fließende Reichtum Früchte in der Kultur, Wissenschaft und Kunst. 42 Eckernförde Kościół św. Mikołaja pochodzi z XIII 7 w. Z biegiem czasu z tego jednonawowego romańskiego kościoła powstała trójnawowa gotycka budowla z sygnaturką na dachu. Godny uwagi jest tu barokowy ołtarz. Kościół Borbyer Kirche jest późno romańską budowlą z kamienia polnego, która powstała w XII w. Jego krzyżowożebrowe sklepienie pochodzi z okresu późnego gotyku. Kilonia => 46 km Meklemburgia-Pomorze Przednie Krótki wypad do Rostocku (z Warnemünde) => 13 km Miasto bursztynu Ribnitz-Damgarten => 48 km wspaniałej przyrody oferuje wiele zabytków. W licznych miejscowościach wyspy znajdziemy gotyckie kościoły, jak np. Kościół Mariacki w Bergen, który budowano od 1180 r. Jest to najstarszy kościół na Rugii. Jego malowidła ścienne należą do najstarszych w Niemczech Północnych. Kolejne budowle ceglanego gotyku to kościół farny w Altenkirchen, pobudowany w 1200 r. przypuszczalnie na miejscu słowiańskiego cmentarza, oraz wybudowana przez Cystersów w 1291 r. kaplica Kościoła Mariackiego w Waase na Ummanz, z gotyckim rzeźbionym dębowym ołtarzem. Kolejne malownicze gotyckie kościoły znajdą Państwo m.in. w Schaprode, Bobbin, Poseritz, Wiek, Landow, Lancken-Granitz, Gingst, Middelhagen, Trent i Garz. Etap 1: Trasa rowerowa wybrzeżem Morza Bałtyckiego EV Abstecher Koszalin (ab Mielno) => 13 km Iwięcino => 55 km Gdańsk (Danzig) Pierwsza wzmianka o katedrze św. Piotra pojawiła się w 1134 r., jest to jedna z najbardziej znaczących budowli w północnoniemieckiej historii kościoła. Około 1300 r. powstał chór i trójskrzydłowy krużganek »Schwahl«. Katedra znana jest przede wszystkim za sprawą trójskrzydłowego ołtarza, stworzonego w latach 1514–1521 przez Hansa Brüggemanna. Klasztor św. Jana, były klasztor Benedyktynek, zaliczany jest do najlepiej zachowanych zespołów klasztornych w Szlezwiku-Holsztynie. Ten Szary klasztor powstał w 1234 r., prawdopodobnie na pozostałościach duńskiego dworu królewskiego jako siedziba zakonu żebraczego Franciszkanów. Eckernförde => 29 km Rethwisch Wiejski kościół zbudowano na pocz. 19 XIV w. z kamienia polnego i cegły, przy czym trójprzęsłowy i trójnawowy budynek jest starszy niż chór i wieża. Ostatnią zbudowano z drewna w 1707 r. i wyposażono w dzwon z 1412 r. Do wystroju wnętrza należy nadstawka ołtarza z ponad 40 rzeźbionymi figurami (XVI w.). Wyspa Rugia (objazd, ok. 264 km) Rugia z powierzchnią prawie 1.000 km2 25 jest największą wyspą Niemiec. Obok Rowerem z Danii do krajów nadbałtyckich 9 Greifswald liegt am Bodden zwischen 29 Rügen und Usedom. Für die Entwicklung der Stadt war neben der Hanse die Grün dung der Universität 1456 entscheidend. Kołobrzeg (Kolberg) Seit jeher prägt das Westmassiv des 35 Kolberger Doms St. Marien das Stadt panorama. Im 13. Jh. bestand dort ein Kollegiatsstift, dessen Kirche im 14./15. Jh. etappenweise ausgebaut wurde. Der Luntenturm (Pulverturm) aus dem 14. Jh. ist der einzige erhaltene Teil des mittelalterlichen Befestigungssystems. Erhalten hat sich zudem das Bürgerhaus der Familie Schliffen aus dem 15. Jh. Puck (Putzig) In Putzig lohnt es sich, den revitali41 sierten Marktplatz sowie die gotische Pfarrkirche St. Peter und Paul, eine mächtige Hallenkirche mit Westturm, zu besichtigen, welche einige Kunstschätze, darunter eine Taufkapelle aus dem 15 Jh., beherbergt. Gdańsk => 59 km W czasach Wikingów położone w pobliżu Haithabu było jednym z najważniejszych targowisk Północy, a książęca rezydencja Gottorf uczyniła Szlezwik kulturalnym centrum Europy Północnej. Rozkwit tych epok jest widoczny po dziś dzień. 6 Kolejny zjazd z trasy doprowadzi nas do Hanzeatyckiego Miasta Lubeka, która od 1987 r. jest na liście światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Na Starówce znajduje się ponad 1000 historycznych budynków, gotyk ceglany reprezentują tu m.in.: katedra i kościoły: Mariacki, św. Piotra, św. Jakuba, św. Katarzyny, św. Aegidien oraz szpital św. Ducha, brama Holstentor i Ratusz. Przede wszystkim kościół Mariacki, »kościół-matka gotyku ceglanego«, ma ogromne znaczenie. Był on bowiem wzorem dla innych kościołów Hanzy. W 1251 r. rozpoczęła się przebudowa pierwotnego kościoła na gotycką katedrę, powstała ogromna ceglana bazylika z dwiema liczącymi 125 m wieżami. Najwyższe gotyckie sklepienie na świecie wieńczyło na wys. 38 m nawę środkową. Klasztor Doberaner Münster – »perła północnoniemieckiego gotyku ceglanego« to przede wszystkim wybudowany pod koniec XIII w. ogromny gotycki kościół byłego klasztoru Cystersów. Klasztor miał w średniowieczu ogromne polityczne i społeczne znaczenie, które widać w budowlach i wystroju wnętrz. Wyposażenie udało się ochronić przed zawirowaniami dziejów: w żadnym klasztorze Cystersów w Europie nie znajdziemy bogatszego średniowiecznego wystroju. W zespole klasztornym kryją się inne gotyckie skarby, jak np. ceglane domy Beinhaus i Kornhaus. Rethwisch => 8 km Wyspa Uznam Na wyspie leży Koserow ze średniowiecznym kościołem, najstarszym na bałtyckim wybrzeżu wyspy. Pochodzi z XIII w., został rozbudowany w XV w. i kryje w sobie m.in. rzeźbiony ołtarz z pracowni, w której powstał też ołtarz główny kościoła św. Mikołaja w Stralsundzie. Także poza trasą rowerową znaleźć można budowle ceglanego gotyku, np. w miejscowościach Krummin, Liepe, Mellenthin, Morgenitz, Netzelkow i Usedom (miasto). Ahlbeck do Kamienia Pomorskiego => 70 km 33 Etappe 1: Ostseeküsten-Radweg EV Universitäts- und Hansestadt Greifswald (Cammin in Pommern) Gegenüber der Insel Wollin liegt Cammin, eine der ältesten Städte in West pommern. Der Wechsel der Epochen lässt sich gut an der Kathedrale St. Johannes nachvollziehen. Der Bau wurde nach 1176 als erste romanische Backsteinkirche östlich der Oder begonnen. Das Langhaus wurde 1330–1385 in gotischem Stil hinzugefügt. Das heutige Aussehen verdankt der Kirchturm einem Neubau in den 1930er Jahren. Im Inneren der Kirche findet man u. a. einen prächtigen Hauptaltar und ein eichenes Gestühl (15. Jh.). Blickfang am Markt ist das spätgotische Rathaus mit prächtigen Giebeln an der Ost- und West seite, das in zwei Bauabschnitten im 14. und 15. Jh. errichtet wurde. Nach den Zer störungen im Zweiten Weltkrieg hat man es 1969 originalgetreu wiederhergestellt. Das spätgotische Wolliner Tor ist der letzte erhaltene Teil der Stadtbefestigung. Kołobrzeg => 81 km 34 Łeba (Leba) In Leba kann die Ruine der St.-Niko 40 laus-Kirche besichtigt werden, die an den früheren Standort der Stadt erinnert: Im 13. und 14. Jh. lag die Stadt ursprünglich rund zwei Kilometer weiter nordwestlich, musste jedoch wegen der Dünenwan derungen weichen. Puck => 83 km Szlezwik/Holsztyn W położonym nieopodal Altenkrempe warto zwiedzić późno-romańską bazylikę (1190–1240), która wykazuje wiele podobieństw m.in. do katedry w Ratzeburgu. W 1186 r. mnisi cysterscy założyli tutaj klasztor, który wkrótce stał się jednym z najważniejszych w Meklemburgii. Kolejna ważna epoka zaczęła się, gdy książę Fryderyk Franciszek I założył w Doberan swoją letnią rezydencję: w 1793 r. założono pierwsze niemieckie kąpielisko Heiligen damm. Liczące 750 lat miasto książęce i miejsce narodzin malarza Philippa Otto Runge często określane jest »bramą na Uznam«. Most nad Peene łączy miasto z wyspą. Kościół św. Piotra, trójnawowa bazylika z XIV w., był wielokrotnie przebudowywany, ale zawsze na wzór gotycki. Był jednocześnie kościołem dworskim i miejscem pochówku książąt linii PomorzeWolgast. Za wykonaną w latach 2002– 2007 restaurację sarkofagów książęcych kościół otrzymał nagrodę Dziedzictwa Kulturowego UE (Europa Nostra Award) w 2010 r. Kaplica św. Gertrudy została wybudowana w stylu późnego gotyku w XV w. i uchodzi za kopię Grobu Św. w Jerozolimie. Jest jedną z 31 kaplic św. Gertrudy na Pomorzu, zachowało się z nich tylko kilka. Ahlbeck (Uznam) => 38 km 32 Per Rad von Dänemark ins Baltikum 13 tener Stadtkirche St. Bar tholomäus geht mit ihrem Chor auf das späte 13. Jh. zurück. Der Kirchturm ist eine neugotische Zutat. Der letzte erhaltene Teil der Stadtbefestigung ist das Rostocker Tor aus dem 15. Jh. Saal => 11 km Kamień Pomorski Als ein weiterer Abstecher bietet sich Słupsk (Stolp) an. Das Schloss der pommerschen Herzöge wurde hier 1507 errichtet und später im Renaissancestil umgebaut. Auf dem herzoglichen Gelände steht auch die Schlossmühle. Die einschiffige und besonders langgestreckte Dominikaner kirche St. Jacek wurde um 1400 errichtet. Von der mittelalterlichen Stadtbefestigung haben sich das Neue Tor und der Hexen turm erhalten. Flensburg Główny kościół miasta pod wezwa5 niem św. Mikołaja ma trzynawową halę, która powstawała w dwóch etapach pomiędzy 1390 a 1480 rokiem. Nawa środkowa jest podwyższona i ma w pierwszej części okrągłe filary z bogato zdobionymi archiwoltami w arkadach. Są w niej też pozostałości późnogotyckich malowideł. Kolejne ważne gotyckie obiekty to Kościół Mariacki i św. Jana oraz kaplica św. Ducha. Szlezwik/Holsztyn => 42 km Krótki wypad do Altenkrempe => 4 km Krótki wypad do Lubeki (z Travemünde) => 20 km Hanzeatyckie Miasto Wismar => 74 km Bad Doberan 18 Stralsund, założony w 1234 r., jest razem z Wismarem od 2002 r. na liście światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO i stanowi otwartą księgę bogatej historii. Kościół św. Mikołaja z XIII w. może być uważany za najstarszy z trzech średniowiecznych kościołów farnych. Zbudowany jako trójnawowa bazylika z obejściem chóru ma 87 m długości i wraz z Ratuszem tworzy jeden z najpiękniejszych zespołów budowli w Północnych Niemczech. Założony w 1254 r. dla Franciszkanów klasztor św. Jana należy do najstarszych budowli regionu. Z przyklasztornego kościoła zostały tylko ruiny i mury zewnętrzne. Kościół Mariacki ze słynnymi barokowymi organami Stellwagena został wspomniany na piśmie po raz pierwszy w 1298 r. W dzisiejszej formie powstał w latach 1384–1478. Znany średniowieczny dom szczytowy Wulflamhaus. Brandshagen => 12 km 24 Książęce Miasto Wolgast rg www.eurob.o 10 , EV Wismar, seit 2002 mit Stralsund 13 UNESCO-Welterbe, wird von dem Hafen, mächtigen Backsteinkirchen, Giebelhäusern sowie dem Marktplatz geprägt. Der Stadt kern hat seinen mittelalterlichen Grundriss bis heute nahezu unverändert bewahrt. Die St.-Nikolai-Kirche aus dem 14. und 15. Jh. ist die einzige der drei großen Stadtpfarr kirchen, die den Zweiten Weltkrieg heil überstanden hat. Ihr 37 Meter hohes Mittel schiff gehört zu den höchsten Kirchenräu men der Backsteingotik. Die Kirche birgt in ihren Mauern eine reiche Ausstattung. Die Heiligen-Geist-Kirche aus dem 14. Jh. er hielt ihre heutige Gestalt im 16. Jh. und ist Teil eines nahezu vollständig erhaltenen Eckernförde mittelalterlichen Hospitals. Zu den weite Die St.-Nicolai-Kirche stammt aus 7 dem 13. Jh. Im Laufe der Zeit entstand ren wichtigen backsteingotischen Bauten gehören die Giebelhäuser sowie das goti aus dem einschiffigen romanischen Bau eine dreischiffige backsteingotische Kirche sche Viertel rund um den Marktplatz mit der St.- Georgen- und St.-Marien- Kirche. mit einem Dachreiter. Bemerkenswert ist der hochbarocke Altar. Die Borbyer Kirche Abstecher Neukloster => 18 km ist eine spätromanische Feldsteinkirche, Fährdorf (Poel) => 12 km die im 12. Jh. erbaut wurde. Das Kreuzr ip pengewölbe entstammt der Spätgotik. Nach Wismar bietet sich ein Abstecher nach Neukloster am idyllischen Neu Kiel => 46 km klostersee an. Das vom Zweiten Weltkrieg Kiel weitgehend verschonte Städtchen ist reich Die Kirche St. Nikolai entstand gleich- an mittelalterlichen Bauten. Eine back 8 zeitig mit der Verleihung der Stadt steingotische Rarität ist die hervorragend rechte um 1242 und wurde im 14. Jh. als erhaltene Klosterkirche St. Maria im Hallenkirche fertig gestellt. 1877–1884 Sonnenkamp aus dem 13. Jh. Sie ist mit wurde sie neugotisch restauriert. Im Zwei beeindruckenden Malereien ausgestattet. ten Weltkrieg schwer zerstört, erfolgte der Die minutiös gestalteten Kirchenfenster Wiederaufbau 1950. Im Inneren sind u. a. sind die zweitältesten farbigen Kirchen ein geschnitzter Flügelaltar von 1460 und fenster in Nordeuropa. Weitere Möglich ein Bronze-Taufbecken von 1344 zu sehen. keiten, Backsteingotik zu erleben, bietet das Klostergelände mit dem Glockenturm, Abstecher Preetz => 15 km Klosterpark und Propsteigebäude. Die Oldenburg in Holstein => 75 km einstige Wohnung des Klosterpropstes ist Das Adelige Kloster zu Preetz lockt neben der Kirche das wichtigste erhaltene mit der Klosterkirche (1325–40), die u. a. Bauwerk aus der Klosterzeit. Auf dem wertvolle Tafelbilder und Altäre beherbergt. Klostergelände befindet sich ebenso das Museum Neukloster. Polen Abstecher Słupsk => 20 km Łeba => 71 km Szlezwik-Holsztyn Neustadt/Holsztyn Trójnawowy kościół miejski z dwu12 przęsłowym chórem pochodzi z okresu zakładania miasta (1244 r.). Od 1334 r. nawę przebudowywano na bazylikę. Wewnątrz podziwiać można cenne malowidła (ok. 1350 r.) i rzeźbiony ołtarz (1643 r.). Brama Kremper Tor jest jedyną pozostałą bramą miejskich fortyfikacji. Kaplica szpitala św. Ducha jest skromną ceglaną budowlą z 1408 r. Stralsund Miasto Sławno, do którego można dotrzeć również zbaczając ze szlaku, należy do najstarszych miast Polski Północnej – miasto założono w 1317 r. na prawie lubeckim. Gotycki Kościół Mariacki, początkowo należący do Zakonu Joannitów, jest gotycką ceglaną bazyliką z ogromną wieżą zachodnią. Po wejściu Armii Czerwonej w 1945 r. kościół został zniszczony, później odbudowany przez Zakon Franciszkanów. Ze średniowiecznych fortyfikacji zachowały się dwie bramy: Koszalińska i Słupska. Obie bramy są pozostałościami dawnych obwarowań miejskich pochodzących z początku XV w. EV Hansestadt Wismar Insel Usedom Auf der Insel liegt Koserow mit seiner 33 mittelalterlichen Kirche, die älteste an der Usedomer Ostseeküste, auf der Strecke. Sie stammt aus dem 13. Jh., wurde im 15. Jh. erweitert und beherbergt u. a. einen Schnitzaltar aus der Werkstatt des Hochal tars aus der Stralsunder Nikolaikirche. Auch abseits des Radwegs findet man backsteingotische Gebäude, so in Krummin, Liepe, Mellenthin, Morgenitz, Netzelkow und Usedom (Stadt). Ahlbeck nach Kamień Pomorski => 70 km Ustka (Stolpmünde) In dem kleinen Seebad an der Mündung 39 der Stolpe wurde 1365 eine erste Pfarr kirche geweiht. Da der Bau im 19. Jh. zu klein wurde, errichtete man 1885–88 eine neugotische Kirche, die seit 1945 Heilands kirche genannt wird. Niemcy Zbaczając z trasy dojeżdżamy do klasztoru Cismar (1238–60), którego kościół należy do najbardziej znaczących gotyckich budowli w Szlezwiku-Holsztynie poza Lubeką. Kühlungsborn Kościół św. Jana pochodzi w swoim 17 rdzeniu z XIII w. Najstarsza część to nawa zbudowana z kamienia polnego. W 1400 r. drewniany sufit zastąpiono sklepieniem i dobudowano chór. Drewniana wieża stoi od 1680 r. Wewnątrz średniowieczne oraz barokowe elementy wystroju. Bad Doberan => 12 km Hanzeatyckie Kröslin Gotycki kościół salowy ze sklepie31 niem krzyżowo-żebrowym powstał na przełomie XIII i XIV w. Średniowieczna wieża otrzymała w XVIII w. hełm w kształcie piramidy. Wewnątrz kościoła znajdziemy tkany dywan na ołtarz z 1948 r. oraz gotycką chrzcielnicę (XIV w.). Książęce Miasto Wolgast => 10 km Krótki wypad do Sławna => 23 km Ustka => 49 km 11 Der Dom St. Petri, 1134 erstmals erwähnt, ist eines der bedeutendsten Bauwerke norddeutscher Kirchengeschichte. Um 1300 entstanden der Hallenchor und der drei flügelige Kreuzgang »Schwahl«. Berühmt ist der Dom vor allem für seinen dreiflü geligen Bordesholmer Altar, 1514–1521 von Hans Brüggemann geschaffen. Das St.Johannis-Kloster, ein ehem. Benediktine rinnenkloster in der Nähe vom »Holm«, gilt als besterhaltene Klosteranlage in Schlesw ig-Holstein. Das Graukloster wurde 1234 vermutlich auf den Resten eines dänischen Königshofes als Heimstatt der Franziskaner-Bettelmönche gegründet. Eckernförde => 29 km Mecklenburg-Vorpommern Die 750 Jahre alte Herzogstadt und die Geburtsstadt des Malers Philipp Otto Runge wird häufig als »Tor zur Insel Usedom« bezeichnet. Die Peenebrücke verbindet die Stadt mit der Insel. Die Kirche St. Petri, eine dreischiffige Basilika aus dem 14. Jh., erfuhr im Laufe der Zeit viele Veränderungen, wurde aber immer wieder nach gotischem Vorbild aufgebaut. Sie war gleichzeitig Hofkirche und Grab lege der herzoglichen Linie Pommern-Wol gast: Für die 2002–2007 erfolgte Restau rierung der Särge der Pommernherzöge wurde der Kirche der EU-Kulturerbepreis (Europa Nostra Award) 2010 verliehen. Die Kapelle St. Gertrud wurde im 15. Jh. als ein spätgotischer Zentralbau errichtet und gilt als Nachbau des Heiligen Grabes in Jerusalem. Sie ist eine von ursprünglich 31 St.-Gertrud-Kapellen in Pommern, von denen nur noch wenige existieren. Ahlbeck (Usedom) => 38 km 32 Sławno (Schlawe), ebenfalls per Abste cher erreichbar, zählt zu den ältesten Städ ten Nordpolens – der Ort wurde 1317 neu gegründet und erhielt Lübecker Stadtrecht. Die gotische St.-Marien-Kirche, ursprünglich dem Johanniterorden gehörend, ist eine stattliche Backsteinbasilika mit gewaltigem Westturm. Nach dem Einmarsch der Roten Armee 1945 wurde die Kirche zerstört, später aber vom Franziskanerorden wieder aufgebaut. Von der mittelalterlichen Stadtbefestigung haben sich zwei hohe Tor türme erhalten, das Kösliner Tor und das Stolper Tor. Beide Tore sind Reste der alten Stadtmauer aus dem 15. Jh. Sønderborg Zamek Sønderborg powstał około 1200 r. i był w XV w. jedną z potężniejszych twierdzy w kraju. Z gotyckiego zamku pozostały widoczne tylko północne drzwi wejściowe i »Sala trabantów« ze sklepieniem, ponieważ przebudowano go w latach 1549–57 w stylu renesansowym, a w okresie 1718–26 w barokowym. Flensburg => 37 km 4 Krótki wypad do Cismar => 7 km Neustadt/Holsztyn => 17 km Rerik Kościół św. Jana zbudowano po 16 1250 r. i jest on jednym z najlepszych przykładów wczesno gotyckich kościołów ceglanych z cokołem z kamienia polnego na wybrzeżu Meklemburgii. Dwuprzęsłowa, trójnawowa hala z kwadratowym chórem i potężną wieżą przykrytą »biskupią czapką«. Wewnątrz godne uwagi malowidła z 1668 r. Kühlungsborn => 15 km Barth Budowę halowego Kościoła 23 Mariackiego rozpoczęto w XIII w., rozbudowywano go w XV i XIX w. Od niedawna kryje się w nim odrestaurowana biblioteka. Neogotyckie wyposażenie F. A. Stülera i malowidła ścienne C. G. Pfann schmidta mają ogromne znaczenie. Brama Dammtor i wieża Fangelturm są pozostałościami średniowiecznych fortyfikacji miejskich. Hanzeatyckie Miasto Stralsund => 43 km Szwecji i Norwegii, który spędził w nim schyłek swojego życia w latach 1449–59. Najważniejszą sakralną budowlą miasta jest Kościół Mariacki (XIV w.), ogromna bazylika z potężną wieżą. Ze średniowiecznych fortyfikacji zachowała się tylko Brama Wysoka. EV In der Wikingerzeit war das nahegelegene Haithabu einer der wichtigsten Handelsplätze des Nordens, und die fürstliche Residenz der Gottorfer Herzöge machte Schleswig zum kulturellen Zentrum Nordeuropas. Die Blüte dieser Epochen ist hier bis heute erlebbar. 6 Per Abstecher gelangt man auch in die Hansestadt Lübeck, die seit 1987 auf der UNESCO-Welterbeliste steht. In der Alt stadt finden sich über 1.000 historische Gebäude: backsteingotisch sind u. a. der Dom und die Kirchen St. Marien, St. Petri, St. Jakobi, St. Aegidien, St. Katharinen sowie das Heiligen-GeistHospital, das Holstentor und das Rat haus. Vor allem die Marienkirche, die »Mutterkirche der Backsteingotik«, ist bedeutsam. Sie stand Vorbild für Kirchen im gesamten Gebiet der Hanse. 1251 begann der Umbau der Vorgängerkirche zur gotischen Kathedrale: Eine enorme hochgotische Basilika mit zwei rund 125 Meter hohen Türmen entstand. Die welthöchsten Backsteingewölbe überspannen in rund 38 Metern Höhe das Mittelschiff. Herzogstadt Wolgast Abstecher Sławno => 23 km Ustka => 49 km Åbenrå Budowa Sankt Nicolai Kirke rozpoczę3 ła się w 1250 r. Kościół św. Mikołaja jest jednym z najważniejszych przykładów duńskiego gotyku ceglanego. Nie miał nigdy wieży, za to wysoką sygnaturkę na dachu. Wewnątrz znajdziemy liczne epitafia, barokowy ołtarz oraz późnogotycką ambonę. Sønderborg => 40 km Grömitz Kościół św. Mikołaja powstał prawdo11 podobnie w 1230 r. Ten jednonawowy prostokąt i skrzynkowy chór z głazów narzutowych pochodzą jeszcze z czasów zakładania kościoła, wieża i zakrystia zostały dobudowane z cegly w XV w. Wewnątrz kościoła zobaczyć można m.in. barokowy ołtarz, chrzcielnicę i rokokową ambonę. Dreveskirchen (Blowatz) Również romańsko-gotycki kościół 15 wiejski powstał w XIII i XIV w. Zakrystia jest jego najstarszą częścią. Szczyt od wschodniej strony jest bogato zdobiony. Wyposażenie wnętrza pochodzi ze średniowiecza i baroku, kościół ma organy zbudowane przez słynnego meklemburskiego budowniczego organów, Paula Schmidta w 1754 r. Rerik => 17 km Kemnitz Kościół św. Krzyża to sześcioprzęsło30 wa prostokątna budowla z prostym zwieńczeniem chóru z XIV w. Godny uwagi jest późnogotycki przedsionek i południowy portal nawy. Na szczycie wschodnim widać blendy z liśćmi koniczyny i blendę krzyżową w towarzystwie rombów. Zakrystia ma sklepienie krzyżowe. Kröslin => 30 km g) Schleswig Im nahegelegenen Altenkrempe lohnt ein Besuch der schönen spätromanischen Basilika (1190–1240), die Parallelen u. a. zum Ratzeburger Dom aufweist. Stralsund, gegründet 1234, gehört seit 24 2002 mit Wismar zum UNESCO-Welt erbe und erweist sich als eine nicht versiegende Quelle lebendiger Geschichte. St. Nikolai aus dem 13. Jh. kann als die älteste der drei mittelalterlichen Pfarr kirchen betrachtet werden. Als dreischiffi ge Basilika mit Chorumgang erbaut, besitzt sie eine Gesamtlänge von 87 Metern und Bad Doberan bildet mit dem Rathaus eines der städte1186 gründeten Zisterziensermönche baulich eindrucksvollsten Ensembles Nord 18 hier ein Kloster, das bald das bedeudeutschlands. 1254 für die Franziskaner tendste Mecklenburgs werden sollte. Eine errichtet, zählt das Johanniskloster heute zweite wichtige Epoche begann, als Groß zu den ältesten Bauten Norddeutschlands. herzog Friedrich Franz I. Doberan zu seiner Von der Klosterkirche stehen nur noch Sommerresidenz erkor: 1793 wurde das Chorruine und Außenmauern. Die Kirche erste deutsche Seebad Heiligendamm St. Marien mit der berühmten barocken gegründet. Stellwagen-Orgel wurde erstmalig 1298 erwähnt. In der heutigen Form wurde sie Das Doberaner Münster – die »Perle der von 1384–1478 erbaut. Das bekannteste norddeutschen Backsteingotik« – ist die der mittelalterlichen Giebelhäuser ist das im späten 13. Jh. erbaute gewaltige hochWulflamhaus. gotische Kirche des ehem. Zisterzienser Brandshagen => 12 km klosters. Das Kloster hatte im Mittelalter höchste politische und gesellschaftliche Insel Rügen Bedeutung, die sich in Bau und Ausstat (Rundweg ca. 264 km) tung zeigt. Die Innenausstattung blieb Rügen ist mit fast 1.000 km2 die größte von Kriegswirren und Bilderstürmen ver25 Insel Deutschlands. Neben den heraus schont: So ist europaweit in keiner anderen ragenden Naturerlebnissen hat die Insel Zisterzienserkirche eine reichere mittelalzahlreiche Kulturdenkmäler zu bieten. Auch terliche Ausstattung erhalten geblieben. In der Klosteranlage befinden sich weitere beschauliche Backsteinkirchen prägen hier viele Orte. So ist die St.-Marien-Kirche backsteingotische Schätze, wie z. B. das in Bergen, die ab 1180 gebaut wurde, die Beinhaus und das Kornhaus. älteste Kirche Rügens. Ihre Wandmalereien Rethwisch => 8 km gehören zu den ältesten in Norddeutsch Rethwisch land. Zu den weiteren Höhepunkten zählen Die Dorfkirche wurde Anfang des u. a. die Pfarrkirche Altenk irchen, um 19 14. Jhs. aus Feld- und Backsteinen 1200 vermutlich auf einem slawischen errichtet, wobei das dreijochige und Begräbnisplatz errichtet, sowie die 1291 -schiffige Langhaus älter ist als der Chor durch Zisterziensermönche geschaffene und der Turm. Letzterer wurde 1707 aus Kapelle der St.-Marien-Kirche in Waase Holz gebaut und mit einer alten Glocke auf Ummanz mit dem gotischen Schnitz von 1412 bestückt. Zur Innenausstattung altar aus Eichenholz. Weitere pittoreske gehört u. a. ein Altaraufsatz mit über Backsteinkirchen finden Sie u. a. in Schap 40 geschnitzten Figuren (16. Jh.). rode, Bobbin, Poseritz, Wiek, Landow, Lancken-Granitz, Gingst, Middelhagen, Abstecher Rostock Trent und Garz. (ab Warnemünde) => 13 km Bernsteinstadt Brandshagen Ribnitz-Damgarten => 48 km Der Chor der Kirche St. Marien wurde 26 erstmals 1249 erwähnt. Die dreischiffi Es kann auch ein Abstecher in die ge Halle und der Turm wurden im 14. Jh. Hansestadt Rostock unternommen hinzugefügt. Im Innern lassen sich Reste werden. Über der Stadt thront die St.von Wandmalereien zu biblischen Szenen Marien-Kirche, eine gewaltige Backstein und Schiffsdarstellungen bewundern. Der basilika, die ab Mitte des 13. Jhs. errichtet Altar von 1707 ist reich dekoriert und mit wurde. Ein weiterer Höhepunkt ist die ausdrucksvollen Figuren und Stifterpor Petrik irche, die im 14. Jh. als dreischiffitraits verziert. ge Basilika erbaut wurde. Zu den weiteren Reinberg => 6 km historischen Backsteinbauten gehören u. a. die Nikolaikirche, das Kloster zum Reinberg Heiligen Kreuz, das Kröpeliner Tor, Mit dem Bau des Chors der Dorfkirche 27 wurde im 13. Jh. begonnen. Die dreidas Rathaus sowie mehrere Giebelhäuser. schiffige Halle, der Turm und die Sakristei kamen im 14. und 15. Jh. dazu, und das Bernsteinstadt Gebäude wurde umlaufend mit einem glaRibnitz-Damgarten sierten Rundbogenfries verziert. Im kreuzRibnitz-Damgarten ist das Tor zur rippengewölbten Chor beeindrucken das 20 Küstenregion Fischland-Darß-Zingst. reich verzierte Gruftportal und die Gewölbe Das Gold des Meeres, der Bernstein, gibt malerei (14. Jh.). der Stadt ihren Beinamen. Zu den mittel Neuenkirchen => 17 km alterlichen Backsteinbauten gehört u. a. Neuenkirchen bei Greifswald die Ribnitzer Stadtkirche St. Marien, Die Saalkirche stammt im Wesentli eine dreischiffige Hallenkirche, im Kern 28 chen aus dem 14. Jh. Der Chor ist aus dem 13. Jh. Im Inneren bewahrt sie etwas älter, und der Fachwerk-Turmaufbau Reste der spätbarocken Einrichtung nach und das Pyramidendach wurden 1694 hin1795. Das Klarissenkloster Ribnitz zugefügt. An Ostgiebeln von Chor und war das einzige Kloster dieses Ordens in Sakristei finden sich Treppen- und Zahn der gesamten Region. Die Klosterkirche fries sowie Blendenschmuck. Die im wurde 1393 geweiht. Die Ausstellung Langhausgewölbe freigelegten Malereien zur Klostergeschichte und zum späteren (15. Jh.) zeigen u. a. männliche Figuren adligen Damenstift zeigt herausragende Greifswald => 2 km mittelalterliche Exponate. Die Damgar Løjt Początkowo romański kościół Løjt 2 Kirke został z biegiem czasu wyposażony w poźnogotyckie dobudówki. Bogate w detale malowidła na jego ścianach powstały ok. 1520 r. Jedyny w swoim rodzaju rzeźbiony ołtarz jest znany w całej Danii. Åbenrå => 8 km Wyspa Fehmarn (objazd, ok. 63 km) Na wyspie jest wiele historycznych 10 kościołów z kamienia polnego i cegly. Kościół św. Piotra w Landkirchen, kościół św. Jana w Petersdorf i w Bannesdorf oraz kościół św. Mikołaja w Burg (wszystkie z XIII w.) W kaplicy św. Jerzego w Burg zachowały się malowidła z XV w. Grömitz => 46 km wyburzeniu wieży zachodniej, wybudowano zachodnie przęsło z oknami zakończonymi okrągłymi łukami. Inwentarz kościoła jest w znacznej mierze barokowy. Jedynie granitowa chrzcielnica i filigranowe malunki ścienne pochodzą ze średniowiecza. Barth => 8 km un Flensburg Die größte Hauptkirche der Stadt, 5 St. Nikolai, ist eine dreischiffige Stufenhalle, die zwischen 1390 und 1480 in zwei Abschnitten errichtet wurde. Das Mittelschiff ist stark überhöht und besitzt im ersten Bauabschnitt massige Rundpfei ler mit reich verzierten Arkadenarchivol ten. Im Mittelschiff finden sich Reste einer spätgotischen Ausmalung. Weitere backsteingotische Höhepunkte sind die Kirchen St. Marien und St. Johannis sowie die Heiliggeistkapelle. Schleswig => 42 km Abstecher Altenkrempe => 4 km Abstecher Lübeck (ab Travemünde) => 20 km Hansestadt Wismar => 74 km Hansestadt Stralsund Darłowo (Rügenwalde) Die pommerschen Herzöge errichteten 38 im 14./15. Jh. hier eine Burg, die ihre Glanzzeit unter Erich von Pommern, dem abgesetzten skandinavischen König erlebte, der dort 1449–59 seinen Lebensabend verbrachte. Der wichtigste Sakralbau des Ortes ist die Marienkirche (14. Jh.), eine großzügige Basilika mit mächtigem Turm. Von der mittelalterlichen Stadtbefestigung hat sich das gotische Hochtor erhalten. Jeśli chcą Państwo rozpocząć swój rajd rowerowy żaglówką, mogą Państwo wpłynąć przez fjord Haderslev do samego centrum miasta. Historia żyje tu dalej w liczących ponad 400 lat kamieniczkach i katedrze. Purystyczna katedra Domkirke Haderslev robi wrażenie swoimi wymiarami: jej sklepienie jest najwyższym w całej Skandynawii. Także fantastyczna akustyka i organy – drugie co do wielkości w kraju – są bardzo słynne. W swojej dzisiejszej formie ten gotycki kościół powstał w 1440 r. Początkowo wysoka wieża, która była wejściem do katedry, została zniszczona w pożarze w 1627 r., zastąpiono ją dzisiejszym »prowizorycznym« wejściem. Løjt => 25 km 1 47 m zwieńczona jest ośmiobocznym hełmem nazywanym »biskupią czapką«, jest romańska. Wnętrze kryje m.in. dwa cenne skrzydłowe ołtarze (pocz. XV w. I 1500 r.). Dreveskirchen => 7 km an Schleswig-Holstein Neustadt in Holstein Die dreischiffige Stadtkirche mit 12 einem zweijochigen Chor stammt aus der Zeit der Stadtgründung (1244). Ab 1334 wurde das Schiff zu einer Basilika umgebaut. Im Inneren sind wertvolle Aus malungen (um 1350) und ein Schnitzaltar (1643) zu finden. Das Kremper Tor ist das einzige erhaltene Tor der Stadtbefestigung. Die Kapelle des Hospitals zum Heiligen Geist ist ein Backsteinsaalbau von 1408. Kühlungsborn Die St.-Johannis-Kirche stammt im 17 Kern aus dem 13. Jh. Der älteste Teil ist das aus Feldstein gebaute Kirchenschiff. Um 1400 wurde die Holzdecke durch ein Gewölbe ersetzt und die Kirche um einen Chorraum erweitert. Der hölzerne Turm existiert seit 1680. Im Inneren sind mittelalterliche sowie barocke Ausstattungs stücke zu sehen. Bad Doberan => 12 km Kröslin Die gotische Kirche wurde um die 31 Wende vom 13. zum 14. Jh. als kreuzrippengewölbte Saalkirche errichtet. Dem mittelalterlichen Turm wurde im 18. Jh. ein Aufsatz mit Schweifkuppel und Pyramidenhelm hinzugefügt. Im Kircheninneren sind der geknüpfte Altar teppich von 1948 sowie der gotische Taufstein aus dem 14. Jh. Blickfang. Herzogstadt Wolgast => 10 km Bukowo Morskie (See Buckow) In Buckow passiert man das ehem. 37 Zisterzienserkloster, welches 1259 von Mönchen aus Dargun in Mecklenburg gegründet wurde. Das Hauptkloster ist voll ständig verschwunden, erhalten hat sich noch eine kleine gotische Backsteink irche, die als Pfarrkirche für die einfachen Kloster bewohner diente. Darłowo => 12 km Haderslev wowa budowla jest jednym z najstarszych ceglanych kościołów Europy Północnej i znaczącym przedstawicielem ceglanych romańskich budowli. Wyposażenie wnętrza (po 1773 r.) i hełm wieży (1778 r.) są barokowe. Fehmarnsund => 30 km Pl Deutschland Per Abstecher erreicht man das Kloster Cismar (1238–60), dessen Kirche zu den bedeutendsten gotischen Kirchenbauten Schleswig-Holsteins außerhalb Lübecks gehört. Barth Die im 13. Jh. begonnene und im 23 15. und 19. Jh. erweiterte Hallenkirche St. Marien beherbergt seit Kurzem wieder die restaurierte historische Kirchenbiblio thek. Die neugotische Ausstattung von F. A. Stüler und die Wandmalereien von C. G. Pfannschmidt sind von hoher Bedeutung. Mit dem Dammtor und dem Fangelturm sind Reste der mittelalterlichen Stadtbe festigung erhalten. Hansestadt Stralsund => 43 km Kemnitz Die Heilig-Kreuz-Kirche ist ein sechsjochiger Rechteckbau mit geradem Chorschluss aus dem 14. Jh. Sehenswert sind die spätgotische Vorhalle und das südliche Schiffsportal. Am Ostgiebel sieht man gestaffelte Blenden mit Kleeblatt bogenabschluss und eine von Rhomben begleitete Kreuzblende. Die Sakristei ist kreuzgratgewölbt. Kröslin => 30 km 30 Iwięcino (Eventin) Die aus dem 14. Jh. stammende Marien 36 k irche, errichtet in einer Kombination aus Back- und Feldsteinen, zählt zu den schönsten gotischen Dorfkirchen in West pommern. Das Äußere beeindruckt durch einen stattlichen und reich gegliederten Turm. Im Inneren befindet sich eine um fangreiche barocke Ausstattung. Bukowo Morskie => 8 km Dania (in Sønderborg Das Schloss Sønderborg wurde um 4 1200 errichtet und war im 15. Jh. eine der stärksten Festungen des Landes. Vom gotischen Schloss sind nur die nördliche Eingangstür und der gewölbte »Traban tensaal« sichtbar, da es von 1549–57 im Renaissance-Stil und von 1718–26 zum Barockschloss umgebaut wurde. Flensburg => 37 km Abstecher Cismar => 7 km Neustadt in Holstein => 17 km Rerik Die St.-Johannes-Kirche wurde nach 16 1250 errichtet und ist eines der besten Beispiele einer frühgotischen Backstein kirche mit Feldsteinsockel an der meck lenburgischen Küste. Sie ist eine zweijochige, dreischiffige Halle mit quadratischem Chor und mächtigem Turm mit einer »Bischofsmütze«. Bemerkenswert im Inneren sind die festlichen Ausmalun gen von 1668. Kühlungsborn => 15 km Bodstedt Die ehem. Wallfahrtskapelle St. Ewald wurde im 15. Jh. als Saalkirche errichtet. 1786 wurde das mit Rundbogenfenstern versehene westliche Joch nach Abbruch des Westturms hinzugefügt. Das Inventar der Kirche ist größtenteils barock. Einzig die Tauffünte aus Granit und die filigrane Wandmalerei an der Nordseite sind mittelalterlich. Barth => 8 km 22 Überreste der gotischen Stadtmauer und diente als Klosterkirche der seit 1277 hier ansässigen Zisterzienserinnen. Ein weiterer backsteingotischer Anziehungspunkt ist u. a. die 1383 erbaute Gertraudenkapelle. EV 10, EV 13 Åbenrå Mit dem Bau der Sankt Nicolai Kirke wurde um 1250 begonnen. Sie ist eines der bedeutendsten Beispiele dänischer Backsteinromanik. Einen Turm hatte die Kirche nie, aber einen hohen Dachreiter. Im Inneren sind u. a. zahlreiche Epitaphien, ein barocker Hochaltar sowie eine spät gotische Kanzel zu sehen. Sønderborg => 40 km 3 Grömitz Die Kirche St. Nicolai wurde vermut11 lich um 1230 errichtet. Das einschiffige Langhaus und der kastenförmige Chor aus Findlingen stammen noch aus der Grün dungszeit, der Turm und die Sakristei wurden im 15. Jh. aus Backstein gebaut. Im Inneren der Kirche sind u. a. ein barocker Altar, eine Taufkrone und eine Rokoko kanzel zu sehen. Dreveskirchen (Blowatz) Die ebenfalls romanisch-gotische Dorfkirche entstand im 13. und 14. Jh. Die Sakristei ist der älteste Teil der Kirche. Der Ostgiebel ist reich verziert. Die Innen ausstattung stammt aus dem Mittelalter und der Barockzeit, die berühmte Orgel (1754) von dem mecklenburgischen Orgel bauer Paul Schmidt. Rerik => 17 km 15 Das ehemalige Zisterzienserkloster Hilda (später Eldena) wurde um 1200 gegründet. Bis ca. 1245 entstanden die ältesten erhaltenen Bauteile der Klosterk irche. Nach Plünderungen im Dreißigjährigen Krieg verfielen jedoch die Gebäude. Ihren hohen Bekanntheitsgrad erlangte die Ruine nach 1800 durch die Gemälde Caspar David Friedrichs. Die Nikolaikirche (Dom), urkundlich 1262/63 erstmals erwähnt, ist mit ihrem fast 100 Meter hohen Turm die älteste und größte Kirche Greifswalds. Die Marienkirche wiederum ist eine der bedeutendsten Hallenk irchen der norddeutschen Backsteingotik. Mit dem Haus Markt 11 hat sich eine der schmuckreichs ten Bürgerhausfassaden Norddeutschlands erhalten. Kemnitz => 11 km 11 Løjt Die ursprünglich romanische Løjt 2 Kirke wurde in der Folgezeit mit spätgotischen Anbauten versehen. Die detailreichen gotischen Wandmalereien wurden um 1520 geschaffen. Der einzigartige gotische Schnitzaltar ist in ganz Dänemark bekannt. Åbenrå => 8 km Insel Fehmarn (Rundweg ca. 63 km) Auf der Insel gibt es vier historische 10 Feld- bzw. Backsteinkirchen: Die Kirche St. Petrus in Landkirchen, die St.-Johan nis-Kirchen in Petersdorf und in Bannes dorf sowie die St.-Nikolai-Kirche in Burg (alle 13. Jh.). In der Kapelle des St.-JürgenStifts in Burg sind Malereien aus dem 15. Jh. erhalten. Grömitz => 46 km Saal Mit der Errichtung der Dorfkirche 21 wurde um 1300 begonnen. Der backsteingotische Hallenbau weist am ehem. Chorportal sowie am Nordportal reiche Gewändeprofile auf. Zur Ausstattung gehören u. a. eine aus gotländischem Kalkstein gefertigte Taufe (15. Jh.) sowie ein Altar aufsatz mit sehenswerten Reliefverzierun gen (18. Jh.). Bodstedt => 12 km EV Wenn Sie mit einem Segelboot Ihre 1 Radtour beginnen möchten, können Sie durch den Haderslev-Fjord bis in den Ortskern gelangen. Hier lebt die Geschich te der Stadt in den über 400 Jahre alten Bürgerhäusern und dem Dom weiter. Die puristisch gestaltete Domk irke Haderslev (Dom zu St. Marien) beeindruckt durch ihre Dimension: Das Deckengewölbe ist das höchste in Skandinavien. Auch die fantastische Akustik der Kirche und ihre Orgel – die zweitgrößte Kirchenorgel des Landes – sind berühmt. In seiner heutigen Form wurde der hochgotische Backsteinbau um 1440 fertig gestellt. Der ursprüngliche große Turm, der den Eingang bildete, wurde während des großen Stadtbrandes 1627 zerstört und durch den jetzigen »provisorischen« Eingang ersetzt. Løjt => 25 km Insel Poel (Rundweg ca. 27 km) Die romanisch-gotische Dorfkirche in 14 Kirchdorf wurde im 13. Jh. errichtet. Später im 13. und 14. Jh. folgten mehrere Umbauten. Im 19. Jh. kam die Südvorhalle hinzu. Der 47 Meter hohe Turm mit einem achtseitigen Helm, der »Bischofsmütze«, ist romanisch. Das Innere beherbergt u. a. zwei wertvolle Flügelaltäre (Anfang 15. Jh. und um 1500). Dreveskirchen => 7 km 11 Haderslev Oldenburg in Holstein Die St.-Johannis-Kirche (Dom) wurde 9 1156–1160 vom letzten Oldenburger Bischof Gerold als romanische Basilika erbaut. Der dreischiffige Bau ist eine der ältesten Backsteinkirchen Nordeuropas und ein bedeutender Vertreter der Backstein romanik. Die Innenausrichtung (nach 1773) sowie die Turmhaube (1778) sind barock. Fehmarnsund => 30 km EV Dänemark Gefördert durch das Ministerium für Bildung, Wissenschaft und Kultur Mecklenburg-Vorpommern Ministerium für Bildung, Wissenschaft und Kultur Europäische Route der Backsteingotik – per Rad von Dänemark ins Baltikum | Etappe 1: Ostseeküsten-Radweg www.visithaderslev.dk v Über Jahrhunderte prägte die Hanse das Leben entlang der Ost seeküsten bis weit hinein ins Binnenland. Noch heute zeugen unzählige backsteingotische Meisterwerke von Macht und Reichtum. Die Europäische Route der Backsteingotik verbindet dieses Kulturerbe – 35 Städte und Regionen in Dänemark, Deutschland und Polen sind Ihre Gastgeber. Haderslev 1 Åbenrå 2 v Neben Radwegen und verkehrsarmen Nebenstraßen wird auf dem folgenden Abschnitt stellenweise über Sand-, Wald- oder Feldwege – die letzten verbliebenen Originaltrassen des historischen Ochsen wegs – gefahren. Ab Schleswig verläuft die Strecke entlang des Wikinger-Friesen-Wegs. Bei Götheby wird auf den lokalen Radweg nach Eckernförde gewechselt. Nun geht es entlang des OKR nach Kiel. Hier kann ein Abstecher in den südlich gelegenen Ort Preetz gemacht werden, oder man folgt dem Verlauf des OKR weiter nach Oldenburg in Holstein. Nächste Etappe ist die Insel Fehmarn, die auf einem Rundweg erkundet werden kann. Zurück auf dem Festland folgt man der Wegführung des OKR nach Grömitz, wo ein Verlassen der Route für einen Abstecher nach Cismar lohnt. Das nächste Ziel ist Neustadt in Holstein, wo sich ebenso ein Abstecher nach Alten krempe empfiehlt. Zurück auf dem OKR geht die Fahrt weiter Rich tung Süden. Bei Timmendorfer Strand muss auf den befahrenen Straßen etwas Acht gegeben werden, bis Travemünde erreicht wird. Hier gibt es verschiedene Möglichkeiten der Weiterreise. Es besteht direkter Anschluss nach Lübeck, und von dort kann u. a. entlang der »Alten Salzstraße« durch Ratzeburg und Mölln bis nach Lüneburg gefahren werden. v Die Europäische Route der Backsteingotik ist hervorragend für Fahrradtouren geeignet. In der Publikation stellen wir eine ca. 1.600 km lange Route in drei Ländern vor, die natürlich auch in Abschnitten gefahren werden kann. Die Strecke verläuft überwiegend entlang des Ostseeküsten-Radwegs (OKR) durch eine Vielzahl attraktiver Städte mit imposanten backsteingotischen Bauten. Los geht es in Haderslev auf der gut ausgebauten dänischen National route 5 Richtung Süden über Løjt und Åbenrå bis nach Sønderborg. Die Strecke wechselt hier auf die Nationalroute 8 in Richtung dänisch-deutsche Grenze. Abschnittsweise fährt man auf befestigten Waldwegen, und ab Kobbermølle (Kupfermühle) folgt man der Beschilderung der EuroVelo-Route 10 (EV10), um nach Flensburg zu gelangen. Løjt 3 1 Sønderborg 4 0 v Auf dem OKR verläuft die Strecke in Richtung Hansestadt Wismar meist auf Radwegen nahe der Küste. Von dort kann ein Abstecher ins idyllische Neukloster unternommen werden. Die Hauptstrecke führt weiter zur Insel Poel und anschließend durch Dreveskirchen, einem Ortsteil von Blowatz, Rerik und Kühlungsborn. Hier wird der OKR kurz verlassen, um nach Bad Doberan zu gelangen. Von dort aus geht es über die Landstraße nach Rethwisch und wieder zurück auf den OKR. In Warnemünde kann ein Ausflug nach Rostock unter nommen werden, wo Anschluss an den Radweg Berlin-Kopenhagen besteht. Ansonsten geht es weiter bis nach Neuhaus, wo der OKR erneut verlassen wird, und man gelangt in die Bernsteinstadt RibnitzDamgarten. Südlich der Darß-Zingster-Boddenkette fährt man auf verkehrsarmen Landstraßen über Saal und Bodstedt nach Barth und weiter zur Hansestadt Stralsund. Von hier aus kann zur Insel Rügen übergesetzt werden, die auf einem teils anspruchsvollen Rundweg erkundet werden kann, der größtenteils über Nebenstraßen verläuft. Zurück auf dem Festland geht es vornehmlich auf einer denkmalgeschützten Kopfsteinpflasterstrecke über Brandshagen, Reinberg und Neuenkirchen in die Universitäts- und Hansestadt Greifswald. Nah am Wasser und vielerorts über asphaltierte Radwege führt der Weg 16,5 33 49,5 66 km Maßstab: 1 : 825 000 über Kemnitz und Kröslin in die Herzogstadt Wolgast. Von hier aus geht es auf die Insel Usedom. EuRoB entlang des Ostseeküsten-Radwegs Weitere Radfernwege v Auf polnischer Seite folgt man in Anlehnung an die EuroVeloRoute 10 der Beschilderung »R10«. Der erste Halt ist Kamień Pomorski. Zumeist geht es auf Radwegen weiter nach Kołobrzeg: Auf halber Strecke biegt die Route von der Küste ins Landesinnere ab – dieser Abschnitt ist zum Teil stark befahren. Das nächste Ziel ist Koszalin, dafür muss der OKR bei Mielno verlassen werden. Auf der nächsten Etappe sind Abschnitte auf befahrenen Straßen zu bewältigen, jedoch lohnt ein Halt in Iwięcino und Bukowo Morskie. Von Darłowo kann ein Abstecher nach Sławno unternommen werden oder man folgt der Route auf unbefestigten Nebenstraßen direkt weiter bis Ustka. Von dem kleinen Seebad lohnt ein Ausflug nach Słupsk. Das nächste Ziel über teils unbefestigte Landstraßen ist Łeba, von wo es über Puck – und ab dort größtenteils über Radwege – weiter nach Gdańsk, dem Ziel unserer Route, geht. EuRoB-Städte Weitere Städte mit Backsteingotik EuRoB wzdłuż trasy rowerowej wybrzeżem Bałtyku Inne trasy rowerowe Łeba Miasta EuRoB Ustka 25 41 42 39 5 Puck 40 Inne miasta z gotykiem ceglanym 32 Gdańsk Flensburg 42 Słupsk Darłowo Insel Rügen Schleswig 6 Eckernförde Insel Fehmarn 7 10 25 Saal Kiel 21 8 www.ostseefjordschlei.de 22 23 Bodstedt Cismar Neustadt in Holstein 12 Kühlungsborn Rerik Grömitz Brandshagen 17 18 Rethwisch 26 27 28 29 Rostock Greifswald 14 31 30 15 www.slawno.pl Abstecher nach Sławno Kröslin 32 Kemnitz Wolgast 34 Kamień Pomorski Insel Usedom 33 24 Dreveskirchen (Blowatz) Olsztyn > ca. 176 km Kołobrzeg Reinberg Bad Doberan Insel Poel www.gdansk.pl www.gdansk4u.pl 35 Neuenkirchen 16 36 Koszalin 19 11 Sławno www.wolgast.de 24 Ribnitz-Damgarten Preetz 37 Stralsund 20 9 Altenkrempe Iwięcino www.ruegen.de Barth www.neukloster.de Abstecher nach Neukloster Oldenburg in Holstein Bukowo Morskie 38 34 www.kamienpomorski.pl Anklam 13 Lübeck 6 Neukloster Wismar Güstrow www.stralsundtourismus.de Schwerin Neubrandenburg Szczecin Stargard Szczeciński Buxtehude Parchim Warunki na TRWB są bardzo różne. Mimo sporej przebudowy nie mamy na całym jej przebiegu tras rowerowych. Obok wyasfaltowanych odcinków trasa co rusz biegnie po spokojnych mniej lub bardziej drogach bocznych oraz odcinkach z niewielkimi wzniesieniami, których jakość w dużym stopniu zależy od warunków pogodowych. Publikacja zaleca korzystanie z wypróbowanych map rowerowych. Liczne dworce, miejsca noclegowe i możliwości spożycia posiłków, które leżą wzdłuż trasy, oferują wygodne możliwości do pokonywania trasy etapami, ale także dłuższymi fragmentami. Dla orientacji zobacz też m.in.: bikeline Przewodniki po trasach rowerowych TRWB 1, 2 i 3, które były pomocne przy konstruowaniu przebiegu tej trasy. Chełmno > ca. 8 km Informacje o poszczególnych etapach i budowlach znalezione zostały w różnych mediach i zostały sprawdzone przez nas i ekspertów Europejsk iego Szlaku Gotyku Ceglanego z największą starannoscią. Jednakże wszystkie dane podajemy bez gwarancji. Toruń > ca. 34 km Prenzlau Płock > ca. 131 km 18 13 www.ribnitz-damgarten.de www.kloster-ribnitz.de Lüne 20 www.greifswald.info 29 Europejski Szlak Gotyku Ceglanego – rowerem z Danii do krajów nadbałtyckich | Etap 1: Trasa rowerowa wybrzeżem Morza Bałtyckiego Skala: 1 : 825 000 Lüneburg v Hanza przez setki lat wpływała na życie wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego, aż po tereny będące jego zapleczem. Po dziś dzień niezliczone budowle gotyckich mistrzów świadczą o sile i bogactwie regionu. Europejski Szlak Gotyku Ceglanego łączy to kulturowe dziedzictwo – 35 miast i regionów z Danii, Niemiec i Polski będzie Państwa gospodarzami na Szlaku. Medingen www.bad-doberan-heiligendamm.de www.muenster-doberan.de Ebstorf www.kirchen-in-wismar.de www.wismar.de v Europejski Szlak Gotyku Ceglanego znakomicie nadaje się na rowerowe wycieczki. W publikacji przedstawiamy Państwu trasę rowerową liczącą prawie 1.600 km w trzech krajach, którą oczywiście można pokonywać odcinkami. Trasa biegnie w przeważającej części wzdłuż Trasy Rowerowej Wybrzeżem Bałtyku (TRWB), poprzez wiele atrakcyjnych miejscowości z imponującymi budowlami ceglanego gotyku. Rozpoczyna się w Haderslev na dobrze utrzymanej duńskiej trasie krajowej nr 5 w kierunku południa, przez Løjt i Åbenrå, aż do Sønderborga. Tutaj trasa zmienia się w trasę krajową nr 8 i biegnie w kierunku duńsko-niemieckiej granicy. Odcinkami poruszamy się po utwardzonych leśnych drogach, a od Kobbermølle podążamy za oznakowaniami trasy EuroVelo nr 10 (EV10), by dotrzeć do Flensburga. Lüneburger Klöster Walsrode Isenhagen Wienhausen Die Wegbeschaffenheit des OKR variiert stark. Trotz regen Ausbaus ist kein durchgängiger Radweg vorhanden. Neben asphaltierten Radwegen verläuft die Strecke immer wieder auf ruhigen bis mäßig befahrenen Nebenstraßen sowie Abschnitten mit kleineren Anstiegen, deren Qualität dazu stark witterungsabhängig sein kann. Daher erübrigt die vorliegende Publikation nicht die Verwendung ausgew iesener Radkarten. Eine Vielzahl an Bahnhöfen, Unterkünften und Versorgungspunkten liegt an der Strecke und bietet die bequeme Möglichkeit, die Route etappen- weise zu befahren und gegebenenfalls längere Abschnitte zu überbrücken. Zur Orientierung siehe u. a. bikeline Radtourenbücher Ostseeküsten-Radweg 1, 2 und 3, die bei der Erstellung der Route hilfreich waren. Die Informationen zu den einzelnen Etappen und Gebäuden wurden über verschiedene Medien eingeholt und von uns sowie von Experten aus dem Umfeld der Europäischen Route der Backsteingotik mit größtmöglicher Sorgfalt geprüft. Dennoch sind alle Angaben ohne Gewähr. Stendal Brandenburg/Havel v Obok ścieżek rowerowych i bocznych dróg z niewielkim ruchem, na tym odcinku trasy poruszamy się także częściowo po drogach leśnych, polnych lub piaszczystych, ostatnich oryginalnych odcinkach historycznej Bawolej Drogi (Ochsenweg). Od Szlezwika trasa biegnie wzdłuż Fryzyjskiej Drogi Wikingów (Wikinger-Friesen-Weg). Na wysokości Götheby skręcamy na lokalną ścieżkę rowerową do Eckernförde. Teraz jedziemy wzdłuż TRWB do Kilonii. Tutaj można odbić do położonej na południu miejscowości Preetz albo podążać dalej do Oldenburga/Holsztyn. Następnym etapem jest wyspa Fehmarn, którą można objechać. Wróciwszy na stały ląd jedziemy wzdłuż oznakowania TRWB do Grömitz, gdzie warto opuścić na chwilę trasę i wybrać się do Cismar. Następnym celem jest Neustadt/ Holsztyn, gdzie można zboczyć do Altenkrempe. Po powrocie na TRWB jedziemy dalej na południe. Na wysokości plaży w Timmen dorf trzeba trochę uważać na wzmożony ruch, aż do Travemünde. Tutaj mamy wiele możliwości kontynuacji podróży. Jest bezpośrednie połączenie do Lubeki, a stamtąd możemy jechać dalej wzdłuż »Starej Trasy Solnej« (»Alte Salzstraße«) przez Ratzeburg i Mölln do Lüneburga. Frankfurt/Oder v TRWB biegnie dalej do Hanzeatyckiego Miasta Wismaru, przeważnie ścieżkami rowerowymi przy wybrzeżu. Stamtąd można zboczyć do idyllicznego Neukloster. Główna trasa wiedzie na wyspę Poel i następnie przez Dreveskirchen, dzielnicę Blowatz, Rerik i Kühlungs born. Tu na chwilę porzucamy TRWB i udajemy się do Bad Doberan. Stamtąd możemy pojechać drogą krajową do Rethwisch i z powrotem na TRWB. W Warnemünde możemy zdecydować się na wycieczkę do Rostocku, gdzie mamy połączenie z trasą rowerową Berlin-Kopen haga. Albo możemy jechać do Neuhaus, gdzie znowu opuścimy TRWB i udamy się do miasta bursztynu, Ribnitz-Damgarten. Na południe od laguny Darß-Zingster-Boddenkette jedziemy spokojnymi wiejskimi drogami przez Saal i Bodstedt do Barth i dalej, do Hanzea tyckiego Miasta Stralsundu. Stąd możemy dostać się na wyspę Rugię, którą można zwiedzić poruszając się wymagającą okrężną trasą rowerową, w większości przebiega ona po bocznych drogach. Na stałym lądzie, po powrocie, jedziemy po zabytkowych kocich łbach przez Brandshagen, Reinberg i Neuenkirchen do Uniwersyteckiego i Hanzeatyckiego Miasta Greifswaldu. Droga prowadzi dalej blisko wody, w wielu miejscach jest wyasfaltowana, jedziemy nią przez Kemnitz i Kröslin do Książęcego Miasta Wolgast. Stąd możemy pojechać na wyspę Uznam. v Po polskiej stronie poruszamy się wzdłuż oznakowania »R10«. Pierwszym przystankiem jest Kamień Pomorski. Dalej jedziemy trasą rowerową do Kołobrzegu: w połowie trasa skręca z wybrzeża w stronę lądu – na tym odcinku panuje spory ruch. Następnym celem jest Koszalin, żeby do niego dotrzeć musimy w Mielnie zjechać z TRWB. W następnym etapie musimy pokonać odcinki z dużym natężeniem ruchu, warto zatrzymać się w Iwięcinie i Bukowie Morskim. Z Darłowa można zboczyć w kierunku Sławna albo poruszać się dalej trasą, po nieutwardzonych bocznych drogach, do Ustki. Z tego małego nadmorskiego kurortu warto wyruszyć na wycieczkę do Słupska. Następny cel, który osiągniemy po przejechaniu po w części nieutwardzonych wiejskich drogach, to Łeba, stąd droga poprowadzi nas przez Puck – i od tego miejsca w większej części szlakami rowerowymi – dalej do Gdańska, celu naszej podróży.
