maj 2014, Partnerstwo dla Transplantacji

W ubieg³ym roku rozdzia³ ten przygotowywa³ jeszcze Profesor Wojciech Rowiñski – inicjator
i g³ówny koordynator dzia³añ w ramach Partnerstwa dla Transplantacji. Dziêki pomys³owi i aktywnoœci
Profesora projekt ten zyska³ poparcie Ministerstwa Zdrowia i jest realizowany przez Polsk¹ Uniê
Medycyny Transplantacyjnej. Ostatni konkurs zosta³ rozstrzygniêty na lata 2013 i 2014, zatem nie ma
przeszkód, aby te dzia³ania by³y realizowane w sposób ci¹g³y. Taki te¿ by³ pomys³ Profesora Rowiñskiego
– wielop³aszczyznowe, sta³e dzia³ania promuj¹ce medycynê transplantacyjn¹ oraz dzia³ania
edukacyjne dedykowane zarówno spo³eczeñstwu jak te¿ profesjonalistom medycznym.
Program Partnerstwo dla Transplantacji zainicjowany przez Profesora Rowiñskiego jest
realizowany za poœrednictwem Polskiej Unii Medycyny Transplantacyjnej od 2009 roku. Od roku 2012
jest te¿ wspierany aktywnie przez Poltransplant. Wiele dzia³añ w ramach tego projektu by³o
realizowanych osobiœcie przez Profesora (np. liczne spotkania w województwie podkarpackim,
lubelskim), jednak sprawne dzia³anie Programu musi opieraæ siê na aktywnoœci wojewódzkiego
koordynatora programu i osób z nim wspó³pracuj¹cych regionie, w tym koordynatorów
transplantacyjnych.
Partnerstwo dla Transplantacji jest kompleksowym programem maj¹cym na celu zwiêkszenie
aktywnoœci w zakresie pobierania narz¹dów od dawców zmar³ych, który ³¹czy rozwi¹zania stosowane
w okresie ostatnich kilku lat w ró¿nych krajach œwiata, przystosowane do warunków w Polsce. Nale¿¹
do nich budowanie sieci koordynatorów szpitalnych i wzmacnianie ich pozycji w szpitalach, szkolenia
w zakresie komunikacji interpersonalnej (tzw. warsztaty psychologiczne) z udzia³em aktorów, edukacja
personelu szpitalnego (odrêbne zadanie Narodowego Programu – szkolenia typu ETPOD), wp³ywanie
na organy za³o¿ycielskie szpitali (starostowie, marsza³kowie) oraz na kapelanów szpitalnych. Czêœæ spotkañ
jest przeznaczona dla okrêgowych izb lekarskich i pielêgniarskich.
W realizacjê programu zaanga¿owani s¹ wojewodowie, marsza³kowie, rektorzy uczelni
medycznych, przedstawiciele Polskiej Unii Medycyny Transplantacyjnej oraz Poltransplantu.
W realizacji programu bior¹ równie¿ udzia³ konsultanci wojewódzcy ds. anestezjologii i intensywnej
terapii, nefrologii i dializoterapii, neurochirurgii oraz neurologii. Udzia³ tych ostatnich jest szczególnie
istotny ze wzglêdu na koniecznoœæ zobowi¹zania konsultantów wojewódzkich do dzia³añ edukacyjnych
w zakresie rozpoznawania œmierci mózgu, wspó³pracê z konsultantami wojewódzkimi w dziedzinie
transplantologii klinicznej, oraz sta³e monitorowanie potencja³u dawstwa w oddzia³ach intensywnej
terapii, oddzia³ach neurologii i neurochirurgii.
Realizacja Partnerstwa dla Transplantacji w roku 2013
1. Spotkania z organami za³o¿ycielskimi i dyrekcjami podmiotów leczniczych
W ramach programu odby³y siê spotkania z w³adzami wojewódzkimi, samorz¹dowymi, konwentami
powiatów, dyrekcjami szpitali, w³adzami uczelni medycznych, kapelanami i konsultantami wojewódzkimi.
Spotkania mia³y miejsce w:
a) Podlaskim Urzêdzie Wojewódzkim w Bia³ymstoku
b) Samodzielnym Publicznym Zak³adzie Opieki Zdrowotnej w Lubartowie
c) Muzeum Rolnictwa im. Ks. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu (woj. podlaskie)
d) Urzêdzie Marsza³kowskim w Olsztynie
e) w Samodzielnym Publicznym Zak³adzie Opieki Zdrowotnej w Parczewie
f) Poddêbickim Centrum Zdrowia województwa ³ódzkiego
g) Urzêdzie Marsza³kowskim Województwa Mazowieckiego w Departamencie Polityki Spo³ecznej
i Zdrowotnej w Warszawie
h) Miejskim Oœrodku Integracji Europejskiej – Rokosowo
114
i)
j)
k)
l)
Samodzielnym Publicznym Zespole Zak³adów Opieki Zdrowotnej w Staszowie
Urzêdzie Wojewódzkim w Poznaniu
Specjalistycznym Szpitalu w Jêdrzejowie
Zak³adzie Opieki Zdrowotnej w Busku-Zdroju
2. Spotkania i szkolenia lekarzy oraz personelu medycznego w wybranych podmiotach leczniczych.
W ramach programu odby³y siê spotkania w:
a) M³odzie¿owym Domu Kultury w Chodzie¿y – wyk³ady dla lekarzy
b) Szpitalu Uniwersyteckim nr 1 im. A. Jurasza w Bydgoszczy
c) Samodzielnym Publicznym Zak³adzie Opieki Zdrowotnej w Pu³awach;
d) Krakowskim Szpitalu Specjalistycznym
e) Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym nr 5 im. Wojskowej Akademii Medycznej Centralnego
Szpitala dla Weteranów w £odzi
f) Zak³adzie Opieki Zdrowotnej w Che³mnie
g) Klinice Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Leczenia ¯ywieniowego UM w Lublinie
h) Hotelu S³oneczny M³yn w Bydgoszczy – szkolenie dla personelu medycznego
i) Samodzielnym Publicznym Zak³adzie Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnêtrznych
z Warmiñsko-Mazurskim Centrum Onkologii w Olsztynie
j) Bydgoskiej Izbie lekarskiej – szkolenie personelu medycznego dla lekarzy rodzinnych
k) Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym nr 5 w £odzi
3. Spotkania i szkolenia z przedstawicielami Izb Lekarskich oraz Izb Pielêgniarek i po³o¿nych oraz
spotkania i szkolenia z prokuratorami okrêgowymi i rejonowymi.
W ramach programu odby³y siê spotkania w:
a) siedzibie Prokuratora Okrêgowego w Warszawie
b) siedzibie Prokuratora Okrêgowego w Bydgoszczy
c) siedzibie Prokuratora Okrêgowego w Bia³ymstoku
d) siedzibie Prokuratora Okrêgowego w Olsztynie
e) siedzibie Prokuratora Okrêgowego w Lublinie
f) Polskim Towarzystwie Pielêgniarek Anestezjologicznych i Intensywnej Terapii z Oddzia³u
Lubelskiego wraz z Samodzielnym Publicznym Szpitalem Klinicznym nr 4 w Lublinie
g) siedzibie Prokuratora Okrêgowego w Kielcach
h) Centrum Edukacji i Szkoleñ w Krakowskim Szpitalu Specjalistycznym im. Jana Paw³a II
– konferencja pt. „ Transplantologia – podstawy dla pielêgniarek”
i) Samodzielnym Publicznym Zak³adzie Opieki Zdrowotnej Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego
nr 1 Akademii Medycznej w £odzi
j) Okrêgowej Izbie Lekarskiej w £odzi
k) siedzibie Prokuratora Okrêgowego w Rzeszowie
l) Miêdzywodziu odby³o siê szkolenie dla prokuratorów i asesorów Prokuratury Okrêgowej
w Gorzowie Wlkp.
4. Spotkania z kapelanami podmiotów leczniczych poszczególnych diecezji i z dializowanymi
pacjentami
W ramach programu odby³o siê 6 spotkañ w:
a) Szpitalu Wojewódzkim im. Œw. £ukasza w Tarnowie
b) Wy¿szym Seminarium Duchownym w Œwidnicy
c) Szpitalu Wojewódzkim w Tarnowie
d) Centrum Dydaktycznym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w Warszawie
e) Metropolitalnym Seminarium Duchownym w Lublinie
f) Sanktuarium Œwiêtego Józefa w Kaliszu
5. Warsztaty psychologiczne
Podczas warsztatów przedstawiane by³y nastêpuj¹ce tematy:
1. Aktualny stan pobierania narz¹dów w województwie
2. Koncepcje i kryteria œmierci. Rozpoznawanie œmierci mózgu – anestezjolog
115
3. Rozmowa z rodzin¹ potencjalnego dawcy narz¹dów. Aspekty psychologiczne
4. Zajêcia praktyczne. Symulacje rozmów z rodzin¹ potencjalnego dawcy narz¹dów z udzia³em
aktorów
Podczas spotkania rozdawane by³y ksi¹¿eczki i broszury o transplantacji, filmy „Czyja zgoda” oraz
„Brat dla brata”.
Spotkania mia³y miejsce w :
a) Cedzyniu k. Kielc, podczas VII Œwiêtokrzyskiego Spotkania Neurologiczno-Neurochirurgicznego
b) Samodzielnym Publicznym Zak³adzie Opieki Zdrowotnej MSW w Krakowie
c) Specjalistycznym Szpitalu Miejskim im. M. Kopernika w Toruniu
d) Szpitalu Rejonowym w Suchej Beskidzkiej
e) Szpitalu Uniwersyteckim w Olsztynie
f) Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym nr 4 w Lublinie
g) Szpitalu Powiatowym w I³awie
h) Szpitalu Powiatowym w Zakopanem, podczas Konferencji Naukowo Szkoleniowej pt. „Podstawy
Dawstwa Narz¹dów”
i) Szpitalu Bielañskim w Warszawie
6. Wyk³ady otwarte dla spo³eczeñstwa mia³y miejsce w:
a) Miejskim Oœrodku Kultury w Olkuszu
b) Kroœnie
c) Urzêdzie Wojewódzkim z Delegatur¹ w Tarnowie, konferencja pod has³em „Transplantologia
w nauce i w praktyce”
d) Jaros³awcu, XXIII Miêdzynarodowy Bieg Po Pla¿y, pod has³em „Tak dla transplantacji”
e) Amfiteatrze Miejskim w Lidzbarku Warmiñskim, V Kampania Na Rzecz Ratownictwa
i Transplantologii
f) Szpitalu Uniwersyteckim nr 1 im. dr A. Jurasza w Bydgoszczy
g) I Liceum Ogólnokszta³c¹cym im. Tadeusza Koœciuszki w £ukowie z okazji Jubileuszu 50-lecia
Szpitala Œw. Tadeusza – „Uwarunkowania prawne i rozwój transplantologii na LubelszczyŸnie”;
h) Jasielskim Stowarzyszeniu Przedsiêbiorców
i) Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym we Wroc³awiu, podczas zjazdu Oddzia³u Dolnoœl¹skiego
Towarzystwa Chirurgów Polskich, konferencja na temat „ Chirurgia Robotowa w zastosowaniu
przy zabiegach transplantacyjnych.”
j) Hotelu Cieplice w Jeleniej Górze
k) Oœrodku Kultury i Sztuki „Resursy Obywatelskiej” w Radomiu
7. Wyk³ady w Samorz¹dowych Centrach Doskonalenia Nauczycieli.
W ramach programu odby³y siê spotkania pod has³em „Transplantacja – jestem na tak. Program
edukacyjny dla szkó³”, w trakcie których omawiane s¹ nastêpuj¹ce zagadnienia:
1. Aspekty prawne i medyczne przeszczepiania narz¹dów. Pobieranie i przeszczepianie narz¹dów
od dawców zmar³ych i od dawców ¿ywych.
2. Wykorzystanie medyczne tkanek.
3. Stanowisko Koœcio³a Katolickiego wobec pobierania i przeszczepiania narz¹dów.
4. ¯ycie po przeszczepie.
Spotkania mia³y miejsce w:
a) Lubelskim Samorz¹dowym Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Lublinie
b) Lubelskim Samorz¹dowym Centrum Doskonalenia Nauczycieli wraz z Oœrodkiem Szkoleniowym
w LSCDN w Pu³awach
c) Lubelskim Samorz¹dowym Centrum Doskonalenia Nauczycieli Oddzia³ w Bia³ej Podlaskiej
d) Mazowieckim Samorz¹dowym Centrum Doskonalenia Nauczycieli oraz Mazowieckim
Kuratorium Oœwiaty
8. Zajêcia edukacyjne w szko³ach ponadpodstawowych.
W ramach programu odby³o siê 25 spotkañ w gimnazjach, liceach, zespo³ach szkó³ i medycznych
studiach zawodowych z udzia³em uczniów i nauczycieli.
116
Szczegó³owemu podsumowaniu dzia³añ i efektywnoœci Partnerstwa dla Transplantacji poœwiêcone
jest sprawozdanie sk³adane w Ministerstwie Zdrowia przez PUMT. Przedstawicieli naszego œrodowiska
nie trzeba przekonywaæ, ¿e jest to wartoœciowa inicjatywa edukacyjna i promuj¹ca medycynê
transplantacyjn¹. Dotychczasowa realizacja Programu w tych województwach, w których dzia³ania
by³y powadzone aktywnie przynios³a wyraŸny wzrost liczby pobrañ narz¹dów przy porównaniu roku 2009
do 2013:
– woj. podkarpackie z 1,9 do 9,5 pobrañ / 1 mln mieszkañców;
– woj. ma³opolskie z 1,5 do 11,8 pobrañ / 1 mln mieszkañców;
– woj. œwiêtokrzyskie z 7,8 do 12,3 pobrañ / 1 milion mieszkañców.
Wa¿nym wspólnym osi¹gniêciem PUMT i Naczelnej Rady Lekarskiej, by³o wydanie przez tê
ostatni¹ Apelu 2/13/VI Naczelnej Rady Lekarskiej z dnia 26 kwietnia 2013 r. do œrodowiska lekarskiego
w Polsce w sprawie pobierania narz¹dów do przeszczepiania:
(http://www.nil.org.pl/__data/assets/pdf_file/0007/84913/ra002-13-VI.pdf;
http://www.poltransplant.org.pl/aktual.html).
To wa¿ny dokument wydany przez najwy¿sze gremium w³adz samorz¹du lekarskiego, w którym
NRL zwraca siê do œrodowiska lekarskiego z apelem o pe³ne poparcie dla medycyny transplantacyjnej
jako skutecznej metody leczenia ze schy³kow¹ niewydolnoœci¹ narz¹dów. W apelu tym znajdziemy
bardzo wa¿ne stwierdzenia, tak¿e w odniesieniu do stwierdzania œmierci mózgu: „(…) Identyfikacja
dawcy, komisyjne rozpoznawanie œmierci mózgu oraz pobieranie narz¹dów od wszystkich zmar³ych,
gdy nie istniej¹ ku temu przeciwwskazania medyczne, s¹ naszym wspólnym lekarskim obowi¹zkiem.
Obowi¹zek stosowania tych przepisów nie wynika tylko z formalnego podejœcia do obowi¹zków lekarzy
i lekarzy dentystów, lecz tak¿e z faktu, ¿e przeszczepianie narz¹dów jest bardzo skuteczn¹,
w pe³ni bezpieczn¹, a w wielu przypadkach jedyn¹ mo¿liwoœci¹ leczenia pacjentów ze schy³kow¹
niewydolnoœci¹ w³asnych narz¹dów.”
Bezwzglêdnymi warunkami dalszego powodzenia realizacji Partnerstwa dla Transplantacji s¹:
1. Zobowi¹zanie konsultantów krajowych przez Ministra Zdrowia (wojewoda zobowi¹¿e konsultantów
wojewódzkich) do sta³ego monitorowania mo¿liwoœci pobrania narz¹dów od dawców zmar³ych.
2. Przekazanie przez MZ informacji do NFZ o traktowaniu pe³nej procedury transplantacyjnej
(od kwalifikacji potencjalnych biorców, identyfikacjê potencjalnych dawców, pobranie
i przeszczepienie narz¹du, niezbêdne hospitalizacje oraz d³ugoterminow¹ opiekê ambulatoryjn¹)
jako niepodlegaj¹cych limitom.
3. Sta³e, aktywne monitorowanie programu przez jednostki koordynuj¹ce, konsultantów krajowych
i wojewódzkich, oddzia³y wojewódzkie NFZ oraz zaanga¿owanie w program wszystkich oœrodków
transplantacyjnych.
4. Zwrócenie siê MZ z proœb¹ do wicemarsza³ków odpowiadaj¹cych za zdrowie w poszczególnych
województwach oraz do wojewodów o nadzorowanie programu rozwoju przeszczepiania narz¹dów.
Niezale¿nie od wy¿ej wymienionych za³o¿eñ, przygotowanych przez Polsk¹ Uniê Medycyny
Transplantacyjnej, warunkiem powodzenia tego projektu jest dalsze zaanga¿owanie naszego œrodowiska
w realizacjê jego dzia³añ na wszystkich wy¿ej wymienianych p³aszczyznach.
Roman Danielewicz, Poltransplant; Zak³ad Pielêgniarstwa
Chirurgicznego i Transplantacyjnego, WUM.
Marta Wysocka, Polska Unia Medycyny Transplantacyjnej
117