zfmsp03_1617

Finansowanie działalności małych
i średnich przedsiębiorstw
Główne źródła finansowania małych i średnich
przedsiębiorstw
Źródła finansowania
Zewnętrzne
Wewnętrzne
Własne
Kapitał udziałowy
Przekształcenia
majątkowe
Obce
Długoterminowe
Krótkoterminowe
Przekształcenia
kapitałowe
Fundusz
amortyzacyjny
Zysk zatrzymany
Fundusze celowe
Pomoc publiczna
Kredyt inwestycyjny
Kredyt bankowy
Dywestycje
Love money
Leasing
Sekurytyzacja
Odwrócony faktoring
Business Angels
Emisja obligacji
Obrót należnościami
(faktoring, forfaiting)
Venture capital
Sekurytyzacja
Kapitał spontaniczny
Rezerwy
SEKURYTYZACJA
Sekurytyzacja
• Forma ta rozwinęła się w Stanach
Zjednoczonych w latach 70,
• W Europie od końca lat 80.
Sekurytyzacja
• Operacja finansowa polegająca na zamianie należności na
papiery wartościowe [podmioty decydują się na zamianę
aktywów np. w postaci należności, na papiery wierzycielskie
(akcje) lub dłużne (papiery komercyjne, obligacje), które są
łatwiej zbywalne]
• Polega na emisji krótkoterminowych dłużnych papierów
wartościowych pod zastaw należności
• Sekurytyzację przeprowadza utworzona w tym celu spółka
specjalnego przeznaczenia (ang. Special Purpose Vehicle, „SPV”)
lub fundusz sekurytyzacyjny
• SPV jest spółką kapitałową emitującą dłużne papiery
wartościowe (podmiot emisyjny) w celu pozyskania środków
na nabycie wierzytelności od inicjatora
• Sprzedawane aktywa reprezentują prawo do należności płatnych
w przyszłości
Sekurytyzacja
• Przedsiębiorstwo emituje papiery
wartościowe zbywalne na rynku finansowym –
asset backed securities (ABS) (papiery
wartościowe zabezpieczone aktywami)
• ABS są wyceniane przez wyspecjalizowane
agencje, a spłata roszczeń wierzycieli jest
zabezpieczona odpowiednią gwarancją
Etapy sekurytyzacji
Utworzenie spółki specjalnego przeznaczenia
Wybór banku – agenta emisji
Opracowanie programu emisji krótkoterminowych papierów dłużnych.
Określenie zasad doboru aktywów
Uzyskanie pozytywnej oceny agencji ratingowej
Zawarcie umów pomiędzy podmiotami uczestniczącymi w programie.
Sekurytyzacja
• Korzyści:
– pozyskanie finansowania po cenie konkurencyjnej w
stosunku do innych źródeł
– poprawa współczynników finansowych
– stworzenie nowego, konkurencyjnego kosztowo źródła
finansowania rozwoju przedsiębiorstwa
– transfer ryzyka kredytowego
– dywersyfikacja źródeł finansowania
– uniknięcie windykacji sądowych wobec niesolidnych
dłużników
• Ograniczenia:
– niejasności podatkowe
ODWRÓCONY FAKTORING
Reverse factoring
(faktoring odwrócony)
•
•
•
•
•
•
Stosowany gdy jest bardzo krótki termin płatności lub gdy są korzystne opusty
w przypadku przyspieszenia płatności
Umowa podpisywana jest z dłużnikiem, a nie ze sprzedawcą
Zabezpieczeniem tej formy finansowania może być ruchomość, nieruchomość
przedsiębiorstwa lub polisa ubezpieczeniowa
Faktor wykupuje zobowiązania zgodnie z jego wskazaniami co do ceny i terminu.
Po określonym czasie przedsiębiorstwo płaci faktorowi kwoty wynikające z faktur
powiększone o odsetki od faktycznie wykorzystanych środków oraz opłatę za
ustanowienie i rezerwację limitu faktoringowego.
Istnieją dwa rodzaje reverse fatoringu:
– dyskontowy - polega na dyskontowaniu wierzytelności dostawców przed upływem terminu
płatności, klient musi uregulować zobowiązanie względem faktora w terminie płatności tej
wierzytelności
– wymagalnościowy -polega również na spłacie zobowiązań klienta, ale w terminie płatności,
który on wskazuje. W ten sposób klient może uzyskać rabaty od swoich dostawców z tytułu
wcześniejszej płatności, jednocześnie odraczając termin uregulowania zobowiązania dzięki
dodatkowemu okresowi finansowania.
Reverse factoring - uczestnicy
(faktoring odwrócony)
Spłata wierzytelności
Odbiorca
Sprzedaż
Zastaw wierzytelności
Faktor
Uregulowanie zobowiązania
Dostawca
Kapitał spontaniczny a zobowiązania
Rodzaj
zobowiązań
bieżących
Istota
Główne pozycje:
Stałe
zobowiązania
bieżące
Zobowiązania z tytułu
dostaw i usług, które
mimo tego iż wygasają
przed upływem roku są
odnawialne stale
Część zobowiązań z tytułu dostaw i usług
Fundusze specjalne
Spontaniczne
zobowiązania
bieżące
Zobowiązania bieżące,
które całkowicie zależą
od sprzedaży. Nie są
oprocentowane
Zaliczki na poczet dostaw,
Zobowiązania z tytułu dostaw i usług,
Zobowiązania wekslowe o charakterze
operacyjnym,
Zobowiązania z tytułu podatków i ceł,
Zobowiązania z tytułu ubezpieczeń
społecznych i wynagrodzeń przy
wynagrodzeniach w systemie akordowym
Okresowe
zobowiązania
bieżące
Są niezależne od
sprzedaży, są tylko
czasowo angażowane
przez zarząd
Kredyty bankowe,
Pożyczki,
Obligacje,
Wędzki D. (2002) Strategie płynności finansowej przedsiębiorstwa, s. 180-182
ZEWNĘTRZNE WŁASNE ŹRÓDŁA
FINANSOWANIA
Zewnętrzne własne źródła
finansowania
Love Money
Kapitał podwyższonego ryzyka
• Aniołowie Biznesu
• Private Equity
• Venture capital (formalne)
LOVE MONEY
„Love Money”
• Tzw. pieniądze pożyczane „z miłości”
• Od przyjaciół i rodziny,
• Pożyczane lub dawane na zasadach
nieformalnych
• Najczęściej nieoprocentowane
• Bez udziałów w zyskach
• Zwykle o ograniczonej wartości (w przypadku
dużych inwestycji mogą nie wystarczyć)
KAPITAŁ PODWYŻSZONEGO RYZYKA
Kapitał podwyższonego ryzyka
• W przypadku nowych przedsięwzięć – wyższe
ryzyko
• Wprowadzanie na rynek nowego produktu –
wyższe ryzyko
• Inwestycjom o zwrocie odwleczonym w czasie
i niepewnym towarzyszy wysoki zwrot
Formy kapitału podwyższonego ryzyka
Faza zasiewu
Aniołowie biznesu
Faza startu
Venture capital
Faza ekspansji
Wykupy
Refinansowanie
Ratowanie
i restrukturyzacja
Potrzeba
finansowania
pomostowego
Fundusze private
equity
Fundusze private equity
• Rozwinęły się w USA od lat 70 (w Polsce od 90)
• Zajmują się długoterminowymi inwestycjami
w spółki:
– Niepubliczne (nie są notowane na giełdzie)
– O ugruntowanej pozycji rynkowej
– O dużym potencjale rozwojowym (możliwość
eksportu, możliwość konsolidacji branży)
Fundusze private equity
• Są zaangażowane w zarządzanie firmą
• Członkami rad nadzorczych są kluczowi
menedżerowie funduszu,
• Korzyść dodatkowa: kontakty
międzynarodowe funduszu
• Motywacją funduszu jest wysoka stopa zwrotu
(w Polsce wymagane jest 300% w ciągu kilku
lat)
Aniołowie biznesu
• Zwane też. nieformalnym venture capital (bez
pośrednictwa formalnej instytucji)
• Inwestorzy prywatni lokujący nadwyżki w firmy dobrze
zapowiadające się o podwyższonym ryzyku,
• Preferowane są branże zaawansowanych technologii,
• Aniołowie zrzeszeni są w Polsce w dwa konsorcja:
PolBAN i Leviatan Business Angels)
• Aniołowie zwykle pozostają anonimowi
• Oczekiwana stopa zwrotu: min. 30%
• Nie więcej niż 10% zgłaszanych projektów kończy się
inwestycją
Kryteria zgłaszania projektu do PolBAN
• Poszukiwany kapitał w przedziale 100 000 do 1 500 000
zł,
• Innowacyjne przedsięwzięcia,
• Projekt na etapie start-up (dotyczy nowych
przedsiębiorstw lub przedsięwzięć)
• Zespół zdeterminowany do osiągnięcia sukcesu,
• Gotowość do utworzenia spółki kapitałowej
(lub istnienie takiej)
• Gotowość do partycypacji w ponoszeniu ryzyka
z Aniołem Biznesu,
• Dobrze widziane projekty międzynarodowe
Wybrane punkty umowy
z Aniołami Biznesu
• Anioł staje się współudziałowcem
• Anioł może wyjść z inwestycji w dowolnym
momencie
• Zabezpieczenie interesów funduszu
• Opcje pierwokupu dla dotychczasowych
właścicieli
Zalety i wady Business Angels
• Zalety:
– Uzyskanie dostępu także do wiedzy i know-how
– Uzyskanie dofinansowania poza sektorem bankowym
w przypadku niedoborów kapitału własnego
• Wady
– Jest to droga opcja finansowania, ale często jedyna
dostępna,
– Decyzja o współfinansowaniu jest praktycznie
nieodwracalna,
– Możliwość utraty kontroli nad wartościami
intelektualnymi
Jak znaleźć informacje o Aniołach
Biznesu?
http://www.pi.gov.pl/PARP/chapter_96029.asp
• Lub przykładowo:
http://www.lba.pl/
Venture Capital
• Jest to kapitał inwestowany we wczesne fazy rozwoju spółki (także
we wczesne fazy rozwoju produktu)
• Wymagane są następujące stopy zwrotu:
– W fazie zasiewów – 100%
– W fazie start-up – 50%
– W fazie ekspansji – 40%
•
•
•
•
Preferowane branże high-tech
Często następuje nabycie 30-50% udziałów
Na świecie finansowane są trzy wstępne fazy
W Polsce wczesne fazy są rzadko finansowane (mniej niż 0,5%
wszystkich inwestycji)
• Minimalna wartość inwestycji wynosi 3,5 mln euro
Venture Capital – definicja według Polskiego
Stowarzyszenia Inwestorów Kapitałowych
• „inwestycje na niepublicznym rynku kapitałowym, w celu
osiągnięcia średnio- i długoterminowych zysków z przyrostu
wartości kapitału.
• (…) venture capital może być wykorzystane na rozwój nowych
produktów i technologii, zwiększenie kapitału obrotowego,
przejmowanie spółek lub też na poprawę i wzmocnienie
bilansu spółki.
• Venture capital (VC) jest jedną z odmian private equity. Są to
inwestycje dokonywane we wczesnych stadiach rozwoju
przedsiębiorstw, służące uruchomieniu danej spółki lub jej
ekspansji”.
Jak szacować zapotrzebowanie na
finansowanie zewnętrzne?
• Model EFN (External Fund Nedded)
• Założenia:
– Przyrost aktywów jest wprost proporcjonalny
do przyrostu sprzedaży
– Zapotrzebowanie na finansowanie zewnętrzne jest
równe przyrostowi aktywów-przyrost zysków
zatrzymanych – przyrost kapitału spontanicznego
Jeśli zwiększymy
sprzedaż,
zwiększymy także
wysokość
zobowiązań wobec
dostawców, zatem
zwiększymy
nieoprocentowane
źródła
finansowania
-zyski zatrzymane
Proporcjonalny do
przyrostu
sprzedaży (jeśli
chcemy podwoić
produkcję, musimy
podwoić majątek
wytwórczy)
-Przyrost kapitału
spontanicznego
+Przyrost aktywów
EFN
Planowana
sprzedaż
spowoduje
pojawienie się
nowego zysku
zatrzymanego,
który jest źródłem
finansowania
EFN
𝐴0
𝐿0
𝐸𝐹𝑁 =
∙ ∆𝑆 − ∙ ∆𝑆 − 𝑀 ∙ 𝑆1 ∙ 1 − 𝑑
𝑆0
𝑆0
• Gdzie:
– A0- aktywa niezbędne do realizacji sprzedaży S0
– S0- wielkość sprzedaży
–
𝐴0
proporcja
𝑆0
przyrostu aktywów w stosunku do przyrostu
sprzedaży
– L0-wysokość zobowiązań wobec dostawców w przypadku
realizacji sprzedaży S0
–
–
–
–
–
–
𝐿0
𝑆0
udział zobowiązań w finansowaniu sprzedaży
S1 – planowana sprzedaż w roku 1 [S1=S0(1+g)
g-współczynnik wzrostu sprzedaży
∆𝑆 -roczny przyrost sprzedaży
M- wskaźnik rentowności sprzedaży
d- współczynnik wypłaty dywidend
EFN- przykład
Rutkowski A. (2003) Zarządzanie finansami, s. 395-397
• Sprzedaż w roku bazowym wynosiła 14 000 000 zł
• Planowana sprzedaż wynosi 28 000 000 zł
∆𝑆
• Planowany wzrost sprzedaży wynosi 100% ( )
𝑆
• Planowana rentowność sprzedaży wynosi 15%
• Stopa udziału dywidendy wynosi 20%
• Pytania:
A. Jakie jest zapotrzebowanie na finansowanie zewnętrzne
jeśli wykorzystano już wszystkie zdolności produkcyjne?
B. Jakie jest zapotrzebowanie na kapitał obrotowy jeśli nie
wykorzystano wszystkich zdolności produkcyjnych.
Wymagany jest wzrost majątku trwałego o 50%?
EFN – przykład (bilans na koniec roku)
AKTYWA
PASYWA
Aktywa trwałe
7 000 000
Kapitał własny
5 000 000
Aktywa obrotowe
3 000 000
Zobowiązania
długoterminowe
3 000 000
Zobowiązania
handlowe
1 500 000
Zobowiązania
wekslowe
500 000
Suma:
10 000 000
Suma:
10 000 000
Odpowiedź A
• 𝐸𝐹𝑁 =
𝐴0
𝑆0
∙ ∆𝑆 −
𝐿0
𝑆0
∙ ∆𝑆 − 𝑀 ∙ 𝑆1 ∙ 1 − 𝑑
• Sprzedaż wzrasta o 100% => aktywa rosną o 100%
• 𝐸𝐹𝑁 = 10 000 000 −
𝐿0
𝑆0
∙ ∆𝑆 − 𝑀 ∙ 𝑆1 ∙ 1 − 𝑑
• Częściowo będzie to sfinansowane kapitałem
spontanicznym (w roku ubiegłym L0=1500 000 +500 000)= 2
000 000
• A częściowo zyskiem zatrzymanym (0,15* 28 000 000)(10,2)=3 360 000
𝑬𝑭𝑵 = 𝟏𝟎 𝟎𝟎𝟎 𝟎𝟎𝟎 − 𝟐 𝟎𝟎𝟎 𝟎𝟎𝟎 − 𝟑 𝟑𝟔𝟎 𝟎𝟎𝟎 = 4 640 000
EFN – przykład A (bilans planowany)
AKTYWA
PASYWA
Aktywa trwałe
7 000 000+ 7 000 000
Kapitał własny
5 000 000 + 3 360 000
Aktywa obrotowe
3 000 000+ 3 000 000
Zobowiązania
długoterminowe
3 000 000 + 4 640 000
Zobowiązania
handlowe
1 500 000 + 1 500 000
Zobowiązania
wekslowe
500 000 + 500 000
Suma:
20 000 000
Suma:
20 000 000
Odpowiedź B
• 𝐸𝐹𝑁 =
𝐴0
𝑆0
∙ ∆𝑆 −
𝐿0
𝑆0
∙ ∆𝑆 − 𝑀 ∙ 𝑆1 ∙ 1 − 𝑑
• Sprzedaż wzrasta o 100% => aktywa rosną o 100% tylko w zakresie
majątku obrotowego, i o 50% w zakresie majątku trwałego, czyli
o 6 500 000 zł
• 𝐸𝐹𝑁 = 6 500 000 −
𝐿0
𝑆0
∙ ∆𝑆 − 𝑀 ∙ 𝑆1 ∙ 1 − 𝑑
• Częściowo będzie to sfinansowane kapitałem spontanicznym (w
roku ubiegłym L0=1500 000 +500 000)*100%= 2 000 000
• A częściowo zyskiem zatrzymanym (0,15* 28 000 000)(1-0,2)=3 360
000
𝑬𝑭𝑵 = 𝟔 𝟓𝟎𝟎 𝟎𝟎𝟎 − 𝟐 𝟎𝟎𝟎 𝟎𝟎𝟎 − 𝟑 𝟑𝟔𝟎 𝟎𝟎𝟎 =1 140 000
EFN – przykład B (bilans planowany)
AKTYWA
PASYWA
Aktywa trwałe
7 000 000+ 3 500 000
Kapitał własny
5 000 000 + 3 360 000
Aktywa obrotowe
3 000 000+ 3 000 000
Zobowiązania
długoterminowe
3 000 000 + 1 140 000
Zobowiązania
handlowe
1 500 000 + 1 500 000
Zobowiązania
wekslowe
500 000 + 500 000
Suma:
16 500 000
Suma:
16 500 000
KREDYT INWESTYCYJNY
Plan amortyzacji kredytu
– raty półroczne
•
•
•
•
Roczna stopa procentowa wynosi 12%
Półroczna stopa procentowa wynosi 6%
6 równych rat
Wysokość inwestycji 20 000 zł
Płatność
okresowa
Rata
1
2
3
4
5
6
Suma
Rata
Zadłużenie
Zadłużenie
Odsetki
kapitałowa
pocz
końcowe
4067,25
1200,00
2867,25
20000,00
17132,75
4067,25
1027,96
3039,29
17132,75
14093,46
4067,25
845,61
3221,64
14093,46
10871,81
4067,25
652,31
3414,94
10871,81
7456,87
4067,25
447,41
3619,84
7456,87
3837,03
4067,25
230,22
3837,03
3837,03
0,00
24 403,52
Plan amortyzacji kredytu
– raty półroczne
•
•
•
•
Roczna stopa procentowa wynosi 12%
Półroczna stopa procentowa wynosi 6%
6 rat malejących
Wysokość inwestycji 20 000 zł
Rata
Rata kapitału
Zadłużenie
pocz.
Odsetki
Zadłużenie
końc.
Rata
1
3333,33
20 000
1200
4533,33
16 666,67
2
3333,33
16 666,67
1000
4333,33
13 333,33
3
3333,33
13 333,33
800
4133,33
10 000,00
4
3333,33
10 000,00
600
3933,33
6 666,67
5
3333,33
6 666,67
400
3733,33
3 333,33
6
3333,33
3 333,33
200
3533,33
0,00
Suma
24 200,00
Rzeczywiste koszty kredytów
• stopa nominalna - po jakiej bank udziela kredytu (stała czy
zmienna), zwykle jest podawana w okresie rocznym, jeśli
zmienna to na jakiej podstawie (np. WIBOR,LIBOR),
• Zmiana stopy wynikająca z:
–
–
–
–
Rodzaju spłaty (raty równe lub malejące)
Okresu kapitalizacji odsetek
Częstotliwości spłaty
Okresu karencji,
• Prowizje
• Ubezpieczenia obowiązkowe
LEASING- FINANSOWANIE
HYBRYDOWE
Uczestnicy transakcji leasingowej
(Rutkowski A., 2003, Zarządzanie finansami, s. 332)
KONSORCJUM FINANSUJĄCE
BANK
Kapitał
Spłata
Obiekt
PRODUCENT/
SPRZEDAWCA
Obiekt
LEASINGODAWCA
Zapłata
Zapłata
LEASINGOBIORCA
Spłata
Usługa Usługa
UBEZPIECZYCIEL
Zapłata
Leasing - rodzaje
• Podstawowe rodzaje:
– Leasing operacyjny
– Leasing finansowy
• Pozostałe rodzaje:
– Leasing bezpośredni – leasingobiorca jest
użytkownikiem, natomiast właścicielem jest
leasingodawca i ponosi koszty użytkowania
– Leasing sprzedażny –leasingodawca jest sprzedającym
– Leasing zwrotny – sprzedaż i leasing
– Leasing lewarowany – pojawia się dodatkowy podmiot
finansujący
Zalety leasingu
• Nie obciąża kapitałów obcych,
• Umożliwia dostosowanie do zmian rynkowych,
obniża ryzyko
• Korzyści podatkowe
Porównanie leasingu finansowego
i operacyjnego
Kryterium
Leasing operacyjny
Leasing finansowy
Kto jest widziany jako
właściciel środka?
Leasingodawca
Leasingobiorca
Kto może sobie odpisywać
amortyzację w poczet
kosztów?
Leasingodawca
Leasingobiorca
Kto może mieć tarczę
podatkową (korzyści z
tytuły podatku
dochodowego)?
Leasingodawca
Leasingobiorca
Jaka część raty stanowi
koszt?
Całkowita rata leasingowa
Część odsetkowa raty
Jakie mogą być z tytuły raty Zwrot/tarcza z tytułu raty
korzyści podatkowe
całkowitej
(tarcza)?
Zwrot/tarcza z tytułu raty
odsetkowej
Opłacalność leasingu NAL
• NAL – odpowiednik NPV dla Leasingu
𝑁𝐴𝐿 = 𝑃𝑉𝑤𝑦𝑑𝑎𝑡𝑘𝑖 𝑧𝑎𝑘𝑢𝑝𝑜𝑤𝑒 − 𝑃𝑉𝑤𝑦𝑑𝑎𝑡𝑘𝑖 𝑙𝑒𝑎𝑠𝑖𝑛𝑔𝑜𝑤𝑒
𝑛
𝑁𝐴𝐿 = 𝐼0 +
𝑖=1
𝐴𝑚𝑜𝑟𝑡𝑖 ∙ 𝑇𝑖
𝑇𝑉
+
1+𝑟
1+𝑟 𝑖
𝑛
𝑛
− 𝐿0 ∙ 1 − 𝑇0 +
• NAL>0 to należy przyjąć leasing
• Gdzie:
–
–
–
–
–
T- stopa podatku,
L – rata leasingu
I – inwestycja
TV – wartość terminalna
Oprocentowanie leasingu 𝑟 = 𝑘𝑑 1 − 𝑇
𝑖=1
𝐿𝑖 ∙ 1 − 𝑇𝑖
1+𝑟 𝑖
Literatura
• Rutkowski A. (2003), Zarządzanie finansami,
PWE, Warszawa.
• Kreczmańska-Gigol K. (2010) Aktywne
zarządzanie płynnością przedsiębiorstwa,
Difin, Warszawa