1 „POLITEJA” (numer 1 (1) / 2003)

„POLITEJA”
(numer 1 (1) / 2003)
VARIA
dr Małgorzata KIWIOR-FILO
Katedra Współczesnych Doktryn Politycznych
Instytut Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych
Uniwersytet Jagielloński (Kraków)
W POSZUKIWANIU DIALOGU SPOŁECZNEGO.
ZWIĄZEK ZAWODOWY –
AKTYWNY PARTNER EUROPEJSKIEGO ZARZĄDZANIA
Przystąpienie Polski do struktur Unii Europejskiej stanowi nowe wyzwanie dla wszystkich
uczestników życia społeczno-ekonomicznego, tak dla poszczególnych obywateli, jak i dla
stowarzyszeń, organizacji związkowych i instytucji. Z tego powodu istotne znaczenie ma
znalezienia odpowiedzi na pytanie, w jakim zakresie, w jakim obszarze i na jakim poziomie
jesteśmy gotowi podjąć współpracę i dialog z partnerami z krajów członkowskich i wywierać
realny wpływ na nowy model zarządzania europejskiego.
Myśl budowy poszerzonego partnerstwa, ustanowienia sieci umożliwiającej przepływ
informacji, tworzenie dogodnej płaszczyzny współpracy i wymiany doświadczeń oraz prezentacji
i publicznej konfrontacji najważniejszych problemów danego regionu, była inspiracją i stała się
podstawą międzynarodowego projektu ASEGE, koncentrującego się wokół problematyki ruchu
związkowego jako partnera społecznego nowego europejskiego sposobu zarządzania. Projekt
ASEGE został wypracowany w trakcie dwudniowych warsztatów zorganizowanych z inicjatywy
Fundacji Giulio Pastore i Instytutu Studiów Europejskich Katolickiego Uniwersytetu w Louvainla-Neuve (UCL) we wrześniu 2002 r. w Rzymie oraz z inicjatywy tegoż Instytutu i rzymskiego
Uniwersytetu LUMSA (Libera Università Maria SS. Assunta) w czerwcu 2003 r. Do współpracy
zaproszono również Uniwersytet Jagielloński, który obok wspomnianych UCL z Belgii i
Uniwersytetu LUMSA, otrzymał wraz z hiszpańskim Uniwersytetem Extramadure i francuskim
Uniwersytetem Metz status członka-założyciela. Przedstawiciele środowisk uniwersyteckich
tworzący Komitet naukowy projektu zakładają ścisłą współpracę pomiędzy swymi jednostkami i
związkami zawodowymi z poszczegółnych krajów: CSC z Belgii, CFDT z Francji, CISL z Włoch,
UGT z Hiszpanii oraz małopolskiej Solidarności, współtworząc zgromadzenie założycielskie
1
skupiajace pięć uniwersytetów i pięć związków zawodowych z pięciu krajów: Francji, Belgii,
Włoch, Hiszpanii i Polski.
Na poziomie strukturalnym przewiduje się rozszerzenie projektu poprzez włączenie
przedstawicieli z krajów sąsiadujących (Portugalia, Niemcy, Anglia, Luksemburg, Słowacja),
z którymi utrzymywana jest współpraca międzyregionalna. Ich udział w projekcie, na zasadzie
partnerów stowarzyszonych, ma istotne znaczenie dla rzetelnego ukazania stosunków
transgranicznych i istniejących trudności. Zadaniem tak skonstruowanej sieci jest udzielenie
odpowiedzi lokalnych, wiarygodnych dla ruchu związkowego w Europie i przyczynienie się do
refleksji mającej na względzie polepszenie dialogu socjalnego i ekonomicznego pomiędzy
poziomem lokalnym, narodowym i europejskim.
Realia XXI wieku, z wyraźnie postępującym procesem internacjonalizacji ekonomicznej,
politycznej i kulturalnej oraz społecznej, zmuszają do modyfikacji dotychczasowych “reguł gry”,
w której biorą udział uczestnicy życia społeczno-ekonomicznego. Nowy kontekst skłania do
zmiany zachowania pracodawców, rządów i związków zawodowych, zmuszonych do
ponownego, stopniowego zdefiniowania obszarów, w których podejmują aktywność, oraz
określenia swego miejsca w wielopoziomowym systemie zarządzania wyłaniającym się w Europie.
Kluczem do lepszego zarządzania w poszerzonej Europie jest rozwijający się coraz lepiej na
różnych poziomach dialog społeczny, zarówno bilateralny, pomiędzy poszczególnymi partnerami,
jak i trójstronny z instytucjami publicznymi. Zajmuje on coraz ważniejsze miejsce w praktycznym
współdziałaniu, dając dobre wyniki, zwłaszcza w zakresie nowych zagadnień takich, jak
mobilność, transport, niepewność, starzenie się społeczeństwa czy wyrównywanie szans.
Na poziomie międzygranicznym i międzyregionalnym, stanowiącym istotny wymiar gdy idzie
o poszerzanie
współpracy,
najczęściej
spotykane
są
problemy
tradycyjne,
dotyczące
infrastruktury, opieki socjalnej i zatrudnienia.
Projekt ASEGE zakłada analizę, ocenę oraz rozpowszechnianie doświadczeń dialogu
socjalnego na planie terytorialnym w celu identyfikacji nowych źródeł, jakie mógłby
zmobilizować europejski ruch związkowy, by sprostać nowym wyzwaniom. W tym zakresie sieć
pilotażowa jest w trakcie tworzenia, a jej głównym zadaniem jest wzmocnienie zdolności
strategicznej uczestnika związkowego. Ma to istotne znaczenie dla uzyskania odpowiedzi na
przynajmniej niekóre pytania:
2
1)
jak zorganizować i prowadzić dialog społeczny w nowych warunkach pracy związanych
z wyłanianiem się nowych terytoriów, zapleczem zatrudnienia i paktami terytorialnymi i
lokalnymi?
2)
w jaki sposób pozwolić pracownikom na pełne uczestnictwo w dialogu społecznym?
3)
na jakim projekcie ma się opierać działanie uczestników dialogu społecznego?
4)
jak zapewnić wspólną bazę ochrony socjalnej?
5)
jakie są nowe obszary i należyte poziomy negocjacji?
Wizja zjednoczonej Europy sprawia, że dla organizacji związkowych jednym
z zasadniczych jest pytanie, jaka lub jakie formy zarządzania społecznego w Europie prowadzą ku
prawdziwej regulacji i globalizacji? Odpowiedź na nie określi miejsce i rolę związków
zawodowych jako uczestnika społecznego na wielu poziomach działania (lokalnym, sektorowym,
narodowym i europejskim) w obszarze nowego sposobu zarządzania. Odpowiedzi może
dostarczyć właśnie projekt ASEGE, którego podstawowym celem jest wspieranie budowy
poszerzonego partnerstwa i dostarczenie “kluczy“ do odnowy działań związkowych w dialogu
społecznym. Chodzi więc o stworzenie kadry naukowej i klimatu sprzyjającego refleksji,
dotyczącej współpracy międzygranicznej i międzyregionalnej. Wymiana doświadczeń na poziomie
europejskim, możliwość ich konfrontacji oraz wykorzystania istniejących już, sprawdzonych
rozwiązań może stanowić narzędzie pracy “nowego obywatelstwa”, a zatem również nowego
sposobu zarządzania na wielu poziomach.
Projekt ASEGE, który zyskał już poparcie Unii Europejskiej, realizowany jest przez
uczestników przekonanych o potrzebie podejmowania wspólnych starań na rzecz umacniania
dialogu społecznego i współpracy transgranicznej. Ostatnie spotkanie uczestników zgromadzenia
założycielskiego w Brukseli 17 grudnia 2003 r. potwierdziło zasadność i realną potrzebę
przedstawienia różnych aspektów (politycznych, prawnych, ekonomicznych) funkcjonowania
organizacji związkowych w poszczególnych regionach, zwracając uwagę na specyfikę społeczną
oraz kwestie najważniejsze z punktu widzenia danego kraju. W przypadku Polski istotne jest
określenie miejsca ruchu związkowego, jego otwarcia, zdolności transformacji i ustalenia swego
miejsca w przyszłej Europie. Hiszpanie zwracają uwagę na zagadnienia demograficzne, zwłaszcza
na starzenie się populacji i wynikające stąd problemy w zakresie polityki zatrudnienia. Francuzi
3
podkreślają kwestię usług publicznych, zaś CSC idzie podnosi zagadnienia bardziej przekrojowe,
dotyczące głównie położenia społecznego.
Prezentacji wyników badań służyć będą dwudniowe seminaria, w których mają brać
udział zarówno przedstawiciele środowisk naukowych, zawodowych i związkowych, jak
i eksperci, politycy, władze i stowarzyszenia lokalne oraz dziennikarze. Spotkania te mają mieć
podwójny wymiar: z jednej strony stanowić swoistą “promocję” regionów, ukazując charakter
rozwijanej w nich współpracy, ich doświadczenia, problemy i oczekiwania, z drugiej zaś
koncentrować się wokół wybranych zagadnień tematycznych, pozostawiając miejsce na szeroką
debatę publiczną. Zgodnie z ustaleniami brukselskimi, najbliższe, pierwsze seminarium będzie
zorganizowane w Turynie, w czerwcu 2004 r., a jego tematem przewodnim będą zagadnienia
populacji, organizacji związkowych i instytucji sprzyjających umacnianiu dialogu społecznego.
Następnie w czasie spotkania w Metz-Nancy w lipcu 2004 r. zostanie podjęta kwestia starzenia się
aktywnej populacji, a we wrześniu tegoż roku w Yuste (Extramadura) zagadnienie mobilności
zawodowej i restrukturyzacji. Seminarium w Krakowie, zamykające cykl spotkań, planowane na
październik 2004 r., ma dostarczyć okazji do podsumowania całego programu, omówienia
dotychczasowej ewolucji projektu, ustalenia konkluzji i wytycznych dla dalszego rozwoju
istniejącej sieci. Wtedy także ma zostać ogłoszony, a następnie opublikowany dokument,
zawierający obserwacje, wnioski, rekomendacje oraz propozycje rozwiązań służących
przezwyciężaniu trudności napotykanych przez partnerów społecznych na różnych szczeblach
wielopoziomowego systemu współpracy i zarządzania, skoro – niezależnie od stopnia
zaangażowania w strukturach związkowych – uczestnicy społeczni w różnych krajach borykają
się z tymi samymi bądź zbliżonymi problemami.
Z uwagi na wielkie znaczenie spotkania organizowanego w Polsce, na którym zostanie
sporządzony raport końcowy, stanowiący nową jakość, już teraz Kraków postrzegany jest jako
symbol nowej europejskiej dynamiki. Czy wejście Polski do Unii Europejskiej zdoła tę tezę
potwierdzić? Wiele zależy od autentycznego zaangażowania, chęci rozwijania i umacniania dialogu
społecznego, współpracy transgranicznej oraz wymiany w zakresie myśli i działań, umiejętności
korzystania z pozytywnych doświadczeń innych krajów, wreszcie od przekonania, że wspólne
działania jednostek mogą mieć wymierny wpływ na zarządzanie w „Nowej Europie”. Jak pisał
Alexis de Tocqueville, nie ma bowiem takiej rzeczy, której wola ludzka nie byłaby zdolna osiągnąć przez
dobrowolne działania jednostek połączonych we wspólnym wysiłku.
4
dr Iwona KOWALSKA-KOPROWSKA
Instytut Zdrowia Publicznego
Wydział Ochrony Zdrowia
Uniwersytet Jagielloński (Kraków)
EUROPEJSKIE TOWARZYSTWO NAUK POLITYCZNYCH - epsNet
Na międzynarodowej konferencji Instytucjonalizacja Nauk Politycznych w Europie,
zorganizowanej przez Thematic Political Science Network w Hamburgu w dniach 9-10 czerwca
2000 r., zdecydowano o powołaniu organizacji zrzeszającej europejskie środowiska politologów.
Na podstawie tej decyzji i zgodnie z normami prawa Republiki Francuskiej (rozporządzenie
z 1 lipca 1901 r. i dekret z 12 sierpnia 1901 r.) zostało utworzone i oficjalnie zarejestrowane
w Paryżu stowarzyszenie naukowe o nazwie European Political Science Network – epsNet,
stawiające sobie za cel kontynuację i rozwój działalności prowadzonej w ramach Thematic
Network oraz promowanie i ochronę nauk politycznych i zawodu politologa, prowadzenie debat,
wymiany i współpracy służących nauczaniu nauk politycznych w Europie.
Organem zarządzającym pracami Europejskiego Towarzystwa Nauk Politycznych jest
Komitet Wykonawczy złożony z 18 członków (reprezentujących różne europejskie środowiska
akademickie), którego pracami w randze Prezydenta epsNet kieruje obecnie prof. Hans-Dieter
Klingemann z Freie Universität w Berlinie. Statut stowarzyszenia wymaga, by zasiadali w nim co
najmniej w 1/3 ogólnej liczby członków przedstawiciele każdej płci, a także dwóch
reprezentantów studiów doktoranckich, nie więcej też niż dwóch przedstawicieli z danego kraju
(od 2001 r. Polskę reprezentują prof. dr hab. Włodzimierz Wesołowski z Polskiej Akademii Nauk
w Warszawie i dr Iwona Kowalska-Koprowska z Uniwersytetu Jagiellońskiego). W strukturze
epsNet wyróżnia się nadto Zgromadzenie Ogólne, zwoływane raz na trzy lata, Sekretariat
Generalny (jego siedzibą jest obecnie Sciances Po w Paryżu, a funkcję Sekretarza Generalnego
pełni dr Ewa Kulesza), a także Podkomitety do spraw członkostwa, finansów, prowadzenia
projektów oraz publikacji i zasobów elektronicznych; epsNet zwołuje konferencje plenarne,
na których dyskutowane są problemy w ramach programów realizowanych przez Komitet
Wykonawczy.
Obok pogłębiania współpracy w nauczaniu politologii w Europie i poza nią, do głównych
zadań podejmowanych przez epsNet należą: uwydatnianie znaczenia dyscypliny i zawodu,
podejmowanie i animowanie debaty dotyczącej zagadnień związanych z naukami politycznymi we
współpracy z innymi organizacjami i stowarzyszeniami o charakterze politologicznym, a także
umacnianie związków między społecznością akademicką i rynkiem pracy, popieranie wymiany
pomiędzy politologami i dostarczanie członkom informacji o konferencjach, podejmowanych
badaniach, prowadzonych projektach europejskich, miejscach pracy itd. Do zadań Europejskiego
Towarzystwa Nauk Politycznych należy także kierowanie projektami badawczych i pozyskiwanie
środków europejskich na ich prowadzenie. Obecnie członkowie epsNet mają szansę wziąć udział
w projektach badawczych dotyczących rozwoju zawodowego, jakości nauczania nauk
politycznych, rozwoju dyscypliny, nauczania politologii w Europie oraz roli kobiet w naukach
politycznych.
Członkostwo w Stowarzyszeniu ma charakter zbiorowy (Instytuty i Wydziały Nauk
Politycznych lub inne jednostki akademickie, w których naucza się politologii lub prowadzi
badania z tego zakresu), indywidualny (do tego typu członkostwa uprawnieni są politolodzy lub
przedstawiciele innych zawodów wykorzystujących w pracy akademickiej badania z zakresu
politologii), doktorancki (doktoranci studiów politologicznych lub pokrewnych) lub
stowarzyszeniowy (przeznaczony m.in. dla narodowych towarzystw nauk politycznych oraz
5
międzynarodowych organizacji politologicznych). Opłacający składki członkowie indywidualni
i kolektywni mają prawo głosowania w odbywających się co 3 lata wyborach do władz epsNet
(członkowie indywidualni mają jeden głos, a zborowi aż 20); nieopłacający składek doktoranci
i stowarzyszenia nie mają prawa głosu. Członkowie epsNet otrzymują drogą elektroniczną,
aktualizowane raz na 2 tygodnie, informacje na temat prowadzonych projektów badawczych,
planowanych konferencji, seminariów, wolnych miejsc pracy, nowych publikacji oraz działalności
innych stowarzyszeń i organizacji międzynarodowych. Ponadto członkowie epsNet mogą
uczestniczyć w plenarnych konferencjach Towarzystwa, których celem głównym jest wymiana
doświadczeń i dyskusja na nurtujące tematy z naukowcami z całego świata, wygłaszanie referatów
i ich publikowanie, nie uiszczając opłaty konferencyjnej i nie ponosząc kosztów zakwaterowania
(zgodnie z nową polityką finansową organizacji wygłaszającym referaty opłaca się również koszty
podróży).
Działalność epsNet jest finansowana ze składek członkowskich, które wynoszą: dla
członków indywidualnych z Europy Środkowo-Wschodniej od 15 Euro (1 rok), przez 25 Euro
(2 lata) do 37,5 Euro (3 lata) w zależności od okresu członkostwa, natomiast dla członków
kolektywnych od 300 Euro (1 rok), przez 500 Euro (2 lata) do 750 Euro (3 lata).
Dla doktorantów i organizacji stowarzyszonych członkostwo jest bezpłatne.
By zapisać się do epsNet wystarczy wysłać formularz zgłoszeniowy lub informację,
w której określa się chęć przystąpienia do Stowarzyszenia, podając imię, nazwisko, miejsce pracy
wraz z adresem, numerem telefonu, faksu i adresem e-mailowym, a także zajmowane stanowisko,
oraz określić deklarowany okres członkostwa (rok, 2 lub 3 lata). Zgłoszenie należy wysłać na
adres e-mail ([email protected]) lub faks Sekretariatu Generalnego w Paryżu (33 144393574)
i opłacić składkę członkowską (zgłoszenie można również wysłać pocztą na adres: epsNet, 11,
rue de Granelle, 75007 Paris).
Europejskie Towarzystwo Nauk Politycznych – epsNet organizuje coroczne plenarne
konferencje międzynarodowe poświęcone różnymi zagadnieniom, które zostały uznane przez
Komitet Wykonawczy epsNet za aktualnie najistotniejsze dla nauk politycznych.
Na konferencjach spotykają się i dyskutują reprezentanci najrozmaitszych środowisk
politologicznych z całej Europy. Organizacją konferencji zajmuje się Sekretariat Generalny
epsNet we współpracy z lokalnym organizatorem, a jej koncepcja programowa opracowywana
jest przez Komitet Wykonawczy przy udziale zaproszonych gości.
Pierwsza konferencja epsNet oficjalnie konstytuująca samą organizację i jej nowe władze
została zorganizowana pod hasłem „Nauki polityczne w Europie i ich pozycja w nauce”
w Krakowie przy współudziale nowo powstałego Wydziału Studiów Międzynarodowych
i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego w dniach 24-25 maja 2002 r. Prowadzona w jej
trakcie dyskusja toczyła się wokół zagadnień statusu dyscypliny, problemów przywództwa
i legitymizacji, a także rozwoju programów i harmonogramów współpracy europejskiej,
podstawowego programu studiów w dziedzinie integracji europejskiej, roli kobiet w naukach
politycznych oraz znaczenia tych nauk w wyłaniających się obszarach badań europejskich.
W konferencji wzięło udział 150 politologów z całej Europy, m.in. Renoud Dehousse (Katedra
Nauk Politycznych w Paryżu), Fritz Scharpf (Max Planck Institute w Kolonii), Mike Laver
(Trinity College w Dublinie), Yves Meny (European University Institute we Florencji), Max
Kaase (International University w Bremie i European Sciences Foundation) oraz Hans-Dieter
Klingemann (Freie Universität w Berlinie). Gościem honorowym był Achilleas Mitsos, Dyrektor
Generalny DG Research w Komisji Europejskiej.
6
Druga konferencja epsNet została zorganizowana w dniach 13-14 czerwca 2003 r.
w Paryżu i była poświęcona tematyce „Nauk politycznych w nowej Europie”. W pierwszym jej
dniu sesje tematyczne koncentrowały się na określeniu nowych wyzwań stających przed naukami
politycznymi w jednoczącej się Europie, w rodzaju konstruktywnego planowania efektywniejszej
wymiany studentów i kadry naukowej oraz międzynarodowej współpracy w zakresie badań
i zarządzania programami. Uczestnicy konferencji stwierdzili, że w związku z postępującą
unifikacją systemów uniwersyteckich należy podejmować dyskusje na temat pojawiających się
nowych możliwości dotyczących głównie metod nauczania politologii oraz szans odnajdowania
się absolwentów nauk politycznych np. na rynku pracy. Pierwszy dzień konferencji kończyły
obrady okrągłego stołu, w których wzięli udział politologowie zaangażowani w prace
konsultacyjne, eksperckie i badawcze na temat integracji europejskiej, warunków jej rozszerzenia,
przeprowadzanych reform społecznych i walki z terroryzmem (głównym celem była jednak
prezentacja doświadczeń politologów zaangażowanych zarówno w działalność naukową, jak
i praktyczną). Drugi dzień konferencji poświęcono poszukiwaniu punktów zbieżnych nauczania
i badań. W trakcie dyskusji panelowych (podejmujących takie zagadnienia, jak: teoria i filozofia
polityki, stosunki międzynarodowe, partie polityczne, socjologia polityki, analiza polityczna,
metodologia i epistemologia) próbowano odpowiedzieć na pytanie: w jaki sposób badania
wspomagają proces dydaktyczny studentów nauk politycznych i jak ten proces należy
systematyzować?
Trzecia plenarna konferencja epsNet odbędzie się w dniach 18-19 czerwca 2004 r.
w Pradze i będzie poświęcona zagadnieniu „Nauk politycznych po rozszerzeniu Unii
Europejskiej – wyzwań dla dyscypliny”. W ramach konferencji planowane są dwie sesje: pierwsza,
poświęcona zagadnieniom konstruowania, konsolidowania i konstytucjonalizacji Unii
Europejskiej, obejmować będzie debaty panelowe dotyczące konstytucjonalizmu, polityki
zagranicznej, metod rządzenia, teorii integracji, wyborów europejskich, europeizacji narodowych
polityk publicznych, metodologii i epistemologii, wreszcie zarządzania ekonomicznego i innych
form współpracy; druga sesja będzie dotyczyć zagadnień związanych z innowacyjnymi
rozwiązaniami w nauczaniu nauk politycznych, a jej celem będzie stworzenie forum dyskusyjnego
i wymiany doświadczeń w ramach tej tematyki (szczególnie zwraca się uwagę na takie aspekty, jak
wykorzystanie filmów, video, internetu i innych metod przekazu elektronicznego w nauczaniu
politologii); w ramach tej tematyki proponuje się następujące panele dyskusyjne:
- uczenie poprzez sztukę,
- nowoczesne metody w nauczaniu integracji europejskiej,
- ICT i nauki polityczne,
- europejskie wymagania w zakresie studiów licencjackich i magisterskich w ramach nauk
politycznych (perspektywy i wyzwania).
[Call for papers: Wszystkich zainteresowanych czynnym udziałem w panelach dyskusyjnych
zachęcamy do przesyłania krótkiej (300 słów) propozycji abstraktu do biura Sekretariatu
Generalnego epsNet w Paryżu do dnia 30 stycznia 2004 r. (fax: 33 144393574), e-mail:
[email protected]
Uwaga! Udział w konferencji jest bezpłatny tylko dla członków epsNet i obejmuje zwolnienie
z opłaty konferencyjnej i kosztów zakwaterowania; osobom wygłaszającym referaty zwracane
będą ponadto koszty podróży].
7