Tajemnice Góry św. Wawrzyńca

W Biskupinie poznasz
Tajemnice Góry św. Wawrzyńca
W pawilonie muzealnym na biskupińskim półwyspie można oglądać wystawę „Tajemnice
Góry św. Wawrzyńca w Kałdusie”. Zgromadzono na niej przedmioty znalezione podczas
badań archeologicznych prowadzonych pod Chełmnem.
W krajobrazie przyrodniczo-kulturowym ziemi chełmińskiej szczególne miejsce we wczesnym średniowieczu zajmowała Góra św.
Wawrzyńca, znajdująca się
obecnie na terenie wsi Kałdus niedaleko Chełmna. Od
drugiej połowy XIX wieku
przyciągała ona uwagę licznych archeologów i poszukiwaczy skarbów, zainteresowanych przede wszystkim
jednym z największych i najbogatszych na Pomorzu pod
względem wyposażenia grobowego cmentarzysk szkieletowych. Od 1996 roku realizowane są w tym miejscu systematyczne i interdyscyplinarne badania archeologiczne, w których zaangażowanych jest dziesiątki
badaczy z różnych ośrodków krajowych i zagranicznych, głównie z Instytutu
Archeologii UMK w Toruniu, prowadzącego prace wykopaliskowe. W rezultacie
wieloletnich badań odkryto
liczne ślady osadnictwa pradziejowego, średniowiecznego i nowożytnego, wskazujące na określony sposób
jego waloryzacji przez różne społeczności użytkujące ten region na przestrzeni
dziejów. Zwłaszcza znaleziska kultury pucharów lejkowatych, kultury łużyckiej
i pomorskiej oraz z okresu wczesnego średniowiecza
świadczą o centralności tego
miejsca i ważnych funkcjach
społeczno-kulturowych, jakie ono pełniło. Odkrycia
z wczesnego średniowiecza
pozwoliły sformułować hipotezę, że jego znaczenie
wiązać można przede wszystkim z sakralną waloryzacją
tego miejsca przez ludność
plemienną, jak i w okresie
chrystianizacji tego obszaru, co wiązać należy z eks-
Prof. Wojciech Chudziak z toruńskiego UMK, od kilkunastu lat kierujący wykopaliskami w Chełmnie, w dniu otwarcia wystawy „Tajemnice Góry
św. Wawrzyńca w Kałdusie” wcielił się w rolę przewodnika i opowiedział o dziejach osady i wynikach badań fot. Remigiusz Konieczka
pansją państwa piastowskiego. Wszystko wskazuje na
to, że omawiane miejsce to
historyczne Chełmno, znane
z falsyfikatu mogileńskiego zredagowanego w połowie XII wieku. Z tego okresu pochodzi 2-hektarowe,
dwuczłonowe grodzisko ze
śladami zabudowy zrębowej i reliktami kamiennej
bazyliki z pierwszej połowy XI wieku. Bezpośrednio
pod jej fundamentami natrafiono na stos kamieni zinterpretowany jako ołtarz ofiarny, z uwagi na liczne szczątki kości zwierzęcych oraz
roślinnych, przede wszystkim tysiące przepalonych
ziaren żyta i nasiona czarnego bzu. W pobliżu odsłonięto również liczne szkielety
zwierzęce, przede wszystkim
psów i koni datowanych od
X do początków XII wieku.
Na południe od Góry - rozległa, kilkunastohektarowa
osada rzemieślniczo-targowa
z licznymi pozostałościami
jej infrastruktury, jak zabudowa mieszkalno-gospodarcza, domniemana karczma
czy dziesiątki pieców i palenisk o różnym przeznaczeniu. Na uwagę zasługują tu
zwłaszcza liczne pozostałości działalności metalurgicznej, jak odpady produkcyjne
ołowiu i srebra czy aktywności kupieckiej w postaci wielu odważników i fragmentów wag, a ponadto dziesiątków srebrnych monet
o proweniencji zachodnioeuropejskiej świadczących,
że pod Górą św. Wawrzyńca
mieściło się jedno z najważniejszych na Pomorzu Nadwiślańskim miejsc wymiany.
Specjalne miejsce w organizacji przestrzeni omawianego ośrodka pełniła pobliska
nekropolia, w obrębie której odkryto ponad 1.500 grobów datowanych od schyłku
X do początków XIII wie- niała jeszcze warownia krzyku. Wśród nich rozpoznano żacka, a pod koniec XVII
osiem grobów komorowych wieku wzniesiono kaplicę
zawierających
Bogate znaleziska posłużyły archeoloszczątki osób
należących do gom do stworzenia wystawy Tajemnice
ówczesnej eli- Góry św. Wawrzyńca. Od 10 lat jest ona
ty społecznej. prezentowana w różnych miejscowościach
Ze względu na w Polsce. Teraz trafiła do Biskupina.
Wystawa eksponowana jest na platforrodzaj grobów
mie
symbolizującej Górę św. Wawrzyńca.
nawiązujących
do pochów- Podzielona jest na 2 części. W pierwszej
ków skandy- znajdują się dwa groby zrekonstruowane
nawskich oraz w skali 1:1 oraz niezwykle prezentująca się
bogate wypo- makieta wczesnośredniowiecznego Kałdusażenie nie jest su. W drugiej części w gablotach wykespowykluczone, nowane są zabytki odkryte przez archeoloże pochowa- gów. Są to ozdoby, przedmioty kultu oraz
ne w nich oso- użytku codziennego.
Wystawa będzie udostępniona aż do wioby były obce(rk)
go pochodze- sny 2013 roku.
nia. Kres istnienia badanego ośrodka należy wiązać z lokacją miasta
Chełmna w 1233 roku, na terenie dzisiejszego Starogrodu. Pod Górą św. Wawrzyńca, w połowie XIII wieku ist-
pod wezwaniem św. Wawrzyńca co wskazywałoby na
obecną jeszcze w tym czasie
tradycję miejsca sacrum.
prof. WOJCIECH
CHUDZIAK