2.6. Charakterystyka i dobór próby badawczej

2.6.
Charakterystyka i dobór próby badawczej
Charakter niniejszych badań oraz ich teren (internetowe portale społecznościowe
mniejszości seksualnych) były powodem, dla którego zdecydowano się na celowy dobór
próby badawczej. Z tego powodu autor badań jest świadomy zdecydowanie mniejszej
reprezentatywności jego próby badawczej dla całej populacji osób nieheteroseksualnych
w Polsce, niż byłoby to w przypadku doboru probabilistycznego (losowego). Ze względu na
specyficzny status badanej grupy w społeczeństwie (wiele lesbijek i gejów żyje w ukryciu)
w ogóle losowy, a przy tym reprezentatywny dobór próby nie jest możliwy. Przynajmniej na
poziomie badań prowadzonych w ramach pracy promocyjnej (magisterskiej). Autor pozyskał
dla prowadzonych przez siebie badań stosunkowo liczną grupę respondentów, których
charakterystykę przedstawia poniżej.
Całkowita liczba respondentów wyniosła 1080, w tym:
 645 ankiet wypełnionych zostało przez osoby deklarujące swój (przynajmniej
częściowy1) coming out
 435 ankiet wypełnionych zostało przez osoby, które do chwili wypełnienia
deklarowały pozostawanie w ukryciu ze swoją nieheteroseksualnością.
Respondenci,
którzy
wypełnili
ankietę,
dla
osób
z
ujawnioną
orientacją
nieheteroseksualną na pytanie o płeć odpowiedzieli:
Tab.2.2. Płeć respondentów, którzy ujawnili swoją orientację seksualną (OU2)
Odpowiedzi
%
Jestem mężczyzną
Jestem kobietą
Jestem osobą transpłciową (czuję się mężczyzną)
Jestem osobą transpłciową (czuję się kobietą)
Razem
64,19%
34,57%
0,93%
0,31%
100%
N=645
414
223
6
2
645
Natomiast respondenci, którzy nie ujawnili swojej orientacji na pytanie o płeć odpowiedzieli:
Tab.2.3. Płeć respondentów, którzy nie ujawnili swojej orientacji seksualnej (ON3)
Odpowiedzi
%
Jestem mężczyzną
Jestem kobietą
Jestem osobą transpłciową (czuję się mężczyzną)
Jestem osobą transpłciową (czuję się kobietą)
Razem
1
68,73%
29,89%
0,69%
0,69%
100%
N=435
299
130
3
3
435
Poprzez częściowy coming out rozumie się ujawnienie swojej nieheteroseksualnej orientacji tylko do
poszczególnych osób lub grup osób. Na przykład niektórzy respondenci zwierzali się ze swojej tajemnicy tylko
bratu lub matce, albo tylko najbliższym przyjaciołom.
2
OU – osoby, które ujawniły swoją orientację seksualną.
3
ON – osoby, które nie ujawniły swojej orientacji seksualnej.
Podział respondentów ze względu na wiek i płeć przedstawia się w następujący sposób:
Tab.2.4. Wiek i płeć respondentów N=1080
Osoby, które ujawniły swoją
Osoby, które nie ujawniły swojej orientacji
orientację seksualną (OU) N=645
Wiek
13-17
18-24
25-29
30-39
40-49
50-59
60-69
K*
32
149
31
9
1
1
-
M*
26
189
77
56
43
17
6
KM*
1
4
1
MK*
1
1
seksualnej (ON) N=435
K
35
49
12
6
-
M
38
109
34
34
27
17
6
KM
1
2
MK
1
1
1
*) K – kobiety, M – mężczyźni, KM – osoby transpłciowe, czujące się mężczyznami, MK – osoby transpłciowe, czujące się
kobietami.
Modalna wieku dla grupy respondentów, które ujawniły swoją orientację seksualną
wyniosła 20 lat (64 osoby) i stanowiła 9,92%, natomiast najliczniej reprezentowanym
przedziałem wiekowym był przedział 18-24 lata, w którym znalazło się 343 respondentów,
czyli 53,18%. Najmłodszy respondent miał 13 lat, najstarszy – 68 lat.
W grupie osób badanych, które nie ujawniły swojej orientacji seksualnej analogiczne dane
wyglądały nastąpująco:
- modalna wieku wyniosła także 20 lat (48 osób), stanowiąc tym samym 11,03% wszystkich
badanych w tej grupie. Również w tej grupie najliczniej reprezentowany był przedział
wiekowy 18-24 (161 osób), czyli 37,01%. Najmłodsza badana osoba była w wieku 13 lat,
najstarsza miała 69 lat.
Kolejne dwie tabele pokazują zróżnicowanie wg poziomu wykształcenia.
Tab.2.5. Wykształcenie osób, które ujawniły swoją orientację seksualną (OU)
Odpowiedzi
%
Podstawowe
Zawodowe
Średnie
Licencjat
Pełne wykształcenie wyższe
Razem
7,75%
3,56%
48,53%
19,07%
21,09%
100%
Tab.2.6. Wykształcenie osób, które nie ujawniły swojej orientacji seksualnej (ON)
Odpowiedzi
%
Podstawowe
Zawodowe
Średnie
Licencjat
Pełne wykształcenie wyższe
Razem
11,49%
4,14%
51,27%
13,10%
20,00%
100%
N=645
50
23
313
123
136
645
N=435
50
18
223
57
87
435
Charakterystyka badanej próby pod względem wielkości miejscowości, w jakiej się
wychowywała przedstawia się w następujący sposób:
Tab.2.7. Miejsce wychowania osób, które ujawniły swoją orientację seksualną (OU)
Odpowiedzi
%
Wieś
Miasto do 50 tys.
Miasto pow. 50 tys. do 100 tys.
Miasto pow. 100 tys. do 500 tys.
Miasto pow. 500 tys.
Razem
16,43%
25,27%
14,42%
20,93%
22,95%
100%
Tab.2.8. Miejsce wychowania osób, które nie ujawniły swojej orientacji seksualnej (ON)
Odpowiedzi
%
Wieś
Miasto do 50 tys.
Miasto pow. 50 tys. do 100 tys.
Miasto pow. 100 tys. do 500 tys.
Miasto pow. 500 tys
Razem
24,14%
26,90%
12,18%
20,23%
16,55%
100%
N=645
106
163
93
135
148
645
N=435
105
117
53
88
72
435
W obu grupach badawczych najwięcej respondentów pochodziło z miejscowości do
50 tys. mieszkańców.
Ostatnim, istotnym dla przeprowadzonych badań wyróżnikiem jest stosunek
respondentów do religii. Charakterystyka próby badawczej wg tego kryterium została
pokazana w następnych dwóch zestawieniach:
Tab.2.9. Stosunek do religii osób, które ujawniły swoją orientację seksualną (OU)
Odpowiedzi
%*
Wierzę i praktykuję
Wierzę, ale nie praktykuję
Nie wierzę
Jeśli wierzysz, wpisz nazwę wyznania:**
8,99%
31,63%
52,09%
19,69%
N=645
58
204
336
127
*) Procenty nie sumują się do 100, gdyż można było zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź.
*) Odpowiedzi wpisane przez respondentów znajdują sie w załączniku nr. OU23.
Tab.2.10. Stosunek do religii osób, które nie ujawniły swojej orientacji seksualnej (ON)
Odpowiedzi
%*
Wierzę i praktykuję
Wierzę, ale nie praktykuję
Nie wierzę
Jeśli wierzysz, wpisz nazwę wyznania:**
23,45%
37,24%
35,63%
16,55%
N=435
102
162
155
72
*) Procenty nie sumują się do 100, gdyż można było zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź.
**) Odpowiedzi wpisane przez respondentów znajdują sie w załączniku nr. ON17.
Kolejnym, a zarazem ostatnim etapem prezentacji założeń metodologicznych jest opis
organizacji i przebiegu badań.
Organizacja i przebieg badań
2.7.
Zanim przystąpiono do badań właściwych najpierw przeprowadzono badania pilotażowe,
głównie celem dopracowania narzędzia badawczego pod względem przystępności
i zrozumiałości sformułowań. Badaniami pilotażowymi zostało objętych 63 respondentów. Po
wykorzystaniu wskazówek uzyskanych od badanych osób wszystkie kwestionariusze ankiety
z badania pilotażowego zostały usunięte i nie były brane pod uwagę przy opracowywaniu
badań. Terenem badań, na którym przeprowadzono badania pilotażowe był portal
społecznościowy homoseksualnych mężczyzn - fellow.pl.
Badania właściwe również w całości przeprowadzono w Internecie w okresie od 2 maja
2013
do
6
czerwca
2013
roku.
www.ComingOutwPolsce.wordpress.com.
W
tym
Spełniał
celu
zadanie
został
stworzony
platformy
do
blog
kontaktu
z potencjalnymi respondentami. Było to miejsce, na które kierowani byli uczestnicy badania.
Wyjaśniono tam, w jakim celu wykonywane były badania i do czego służyła ankieta. Do
dwóch wersji ankiety (dla osób ujawnionych i nieujawnionych) prowadziły linki (odnośniki).
Jedna z zakładek (podstron) bloga nazwana Kontakt umożliwiała napisanie emaila
bezpośrednio do autora badań (dodatkowe ewentualne zapytania o ankietę, wyjaśnienia,
opinie, spostrzeżenia respondentów itp.). Wewnętrzne narzędzia bloga takie jak statystyki
strony umożliwiały śledzenie z jakich stron trafiali na bloga respondenci, co pozwalało
dodatkowo upewnić się, że adresatami linków do ankiet były właściwe środowiska. Sam
kwestionariusz ankiety w obu wersjach został przygotowany w serwisie www.ankietka.pl .
Dostęp do ankiety umożliwiono respondentom także poprzez urządzenia mobilne (smartfony
i tablety pracujące w systemach Android i Apple iOS). Ankieta mogła być wypełniona
poprzez bezpośredni link z bloga lub po zeskanowaniu tzw. kodów QR4, które w pełni
automatycznie przenosiły respondenta do panelu ankiety w wersji mobilnej. Kody QR
z ankietą widoczne były na zdjęciach zamieszczonych na blogu oraz w profilach serwisów
wymienionych poniżej. Wszystkie te zabiegi organizacyjne pozwoliły zapewnić optymalny
dostęp do kwestionariuszy ankiet, a także wygodę ich wypełniania, co z pewnością miało
wpływ na liczbę respondentów. Autor badań zdecydował się nie umieszczać ankiet
w Internecie w sposób ogólnie dostępny, co z pewnością pozwoliłoby zwiększyć liczbę
przebadanych osób lecz zwiększyłoby niepewność, czy wypełniły je rzeczywiście tylko osoby
4
QR Code (ang. Quick Response, QR: szybka odpowiedź) – alfanumeryczny, dwuwymiarowy,
matrycowy, kwadratowy kod kreskowy wynaleziony przez japońską firmę Denso-Wave w 1994 roku.
o orientacji nieheteroseksualnej. Jak pokazują badania, a także przypadkowy przegląd treści
znajdujących się w Internecie, głównie komentarzy czytelników pod publikacjami
dotyczącymi tematyki LGBT5, z których wynika jasno, że poziom nastrojów nieprzychylnych
mniejszościom seksualnym, a nawet wręcz zachowań agresywnych wobec osób LGBT jest
w Polsce jeszcze dość wysoki. Potwierdzają to także opinie osób badanych6. Dlatego
nformacja o ankiecie i badaniu była rozsyłana do potencjalnych respondentów na kilku
stronach internetowych, serwisach i portalach ogłoszeniowych dla osób LGBT, m.in. był to
wymieniany już wcześniej: Fellow.pl – serwis ogłoszeniowy dla gejów. Jedynym sposobem
informowania potencjalnych respondentów bylo rozsyłanie zaproszenia do wypełnienia
ankiety w wewnętrznym systemie wiadomości wraz z krótkim opisem badania i ankiety.
Serwis uniemożliwiał wstawienie linków (odnośników) do ankiet. Były one automatycznie
deaktywowane albo nawet system utrudniał ich otwieranie nawet po skopiowaniu i wklejeniu
w okno adresowe przeglądarki internetowej. Z tego powodu działania badawcze na tym
portalu zostały ograniczone do badań pilotażowych i zebrania około 200 wypełnionych
ankiet, które trafiły do zbioru ankiet badań właściwych, ale też dostęp do profilu autora badań
po 3 dniach został zablokowany przez administrację strony. Administracja nie chciała
wyjaśnić powodów takiej decyzji jednocześnie uniemożliwiając dostęp do prywatnych
wiadomości. Tym sposobem autor utracił część wartościowych materiałów w postaci wyznań,
opisów osobistych doświadczeń niektórych użytkowników/respondentów, którzy zechcieli
podzielić się nimi poza kwestionariuszem ankiety. Kolejnym portalem służącym jako teren
badań był Queer.pl – serwis społeczności LGBT w Polsce. Potencjalni respondenci byli
zapraszani do wypełniania ankiety również za pomocą wewnętrznego systemu powiadomień.
Założone zostały także tematy w kilku grupach dyskusyjnych o możliwości wzięcia udziału
w badaniu (grupy Lesbian, Dorośli Geje, Biseksualni, Nastoletnie Lesbijki). Informacje
o badaniu docierały do nieheteroseksualnych mężczyzn i kobiet. Także serwisy Kumpello.pl,
PlanetRomeo.com i Gejkon.pl – to serwisy ogłoszeniowe dla gejów. Informowanie
o badaniach odbywało się w sposób analogiczny jak wyżej. Także na Facebooku –
największym
portalu
społecznościowym,
https://www.facebook.com/kamil.autowicz,
utworzony
aby również
tą
został
drogą
profil
badania
informować
innych
użytkowników nieheteroseksualnych i organizacje zajmujące się problematyką LGBT (np.
fundacja KPH, Lambda, itp.) o prowadzonych badaniach. Silnym argumentem pozwalającym
wnioskować o wysokim poziomie rzetelności wypełnionych ankiet był pozytywny feedback
5
Zob. http://www.konin.lm.pl/forum/viewtopic.php?f=24&t=692440, Czy związki facetów powinny mieć
równouprawnienie (data dostępu 10.06.2013).
6
Zob. Rozdz. 3. Wyniki badań własnych oraz załączniki do badań w aneksie II.
ze strony większości badanych osób7. Często wskazywano na ważkość poruszanej
problematyki oraz wyrażano chęć poznania wyników badań po ich zakończeniu. Dodatkowo
dokonano przeglądu wypełnionych ankiet pod względem ich sensowności wypełnień.
Wykryto tylko jedną ankietę, która zdecydowanie była wypełniona, aby zafałszować wyniki.
Na przykład na pytania o związki hetero- i homoseksualne zaznaczone były wszystkie,
wzajemnie się wykluczające odpowiedzi. Wyłączono z analizy także te kwestionariusze,
których czas wypełnienia był krótszy niż 3 minuty, zakładając, że w tak krótkim przedziale
czasowym nie można ze zrozumieniem przeczytać wszystkich pytań i dodatkowo zdążyć
sensownie na nie odpowiedzieć. Pomimo zastosowania tych wszystkich kryteriów nie
dopuszczono do analizy tylko 5 kwestionariuszy uzyskanych w trakcie prowadzenia badań
właściwych.
Zaprezentowany w niniejszym rozdziale pełny opis wszystkich dotychczasowych założeń
metodologicznych poszczególnych etapów procesu badawczego, w tym fazy konceptualizacji
oraz fazy samych badań pozwala przejść do zaprezentowania analizy uzyskanych wyników
badań oraz do wyciągnięcia płynących z tej analizy wniosków.
7
Były też nieliczne komentarze negatywne, np.: Półprofesjonalne narzędzie do badania nastroju osób
homoseksualnych w Polsce. Moim skromnym zdaniem znów wystawiono Nas do wiatru. Wyniki ankiety mogą
być użyte przeciwko osobom homoseksualnym. Źródło: http://www.ankietka.pl/user#wyniki/komentarze (data
dostępu 10.06.2013).