Profilaktyka uzaleŜnień: teoria i praktyka

Transkrypt

Profilaktyka uzaleŜnień: teoria i praktyka
dr Katarzyna Pawełek
mgr Jana Chojecka
Zakład Resocjalizacji
Wydział Studiów Edukacyjnych
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Teoria
Część 1
„Teoria i praktyka to jedność, jak ciało
i dusza, i jak ciało i dusza są
najczęściej skłócone ze sobą.”
Marie von Ebner-Eschenbach
Cele wystąpienia
Z czym profilaktyki nie naleŜy mylić?
Czym jest profilaktyka?
Płaszczyzny uwarunkowania narkomanii
Kto jest zagroŜony?
Zasady prowadzenia działań
profilaktycznych
Katarzyna Pawełek & Jana Chojecka
Poznań, 5 styczeń 2011
Z czym profilaktyki nie naleŜy mylić?
Z wychowaniem
Z działaniami zachowawczymi
Z działaniami przynoszącymi szybkie
rezultaty
Czym jest profilaktyka?
Profilaktyka jest czynnością
uprzedzająca, tzn. jest podejmowana
zanim niebezpieczne zjawiska ujawnią lub
rozprzestrzenią się, a ich dolegliwość
dopiero wymusi zastosowanie
bezpośrednich (zachowawczych) środków
zaradczych
Co jest istotą działań profilaktycznych?
Przeciwdziałanie zagroŜeniom, których
wystąpienie lub spotęgowanie wydaje się
wielce prawdopodobne
ZagroŜenia moŜna antycypować
Narkomania
Płaszczyzny uwarunkowania narkomanii
CZŁOWIEK
(1)
NARKOTYK
(3)
(1) osobowość konsumenta (człowiek)
(2) okoliczności zaŜywania (środowisko)
(3) działanie środka (narkotyk)
ŚRODOWISKO
(2)
Kto jest zagroŜony?
UZAL
EśNI
ENI
NADUśYWAJĄCY
(biorący większe
niŜ dozwolone
dawki)
OSOBY ZAGROśONE
(po inicjacji)
POTENCJALNIE ZAGROśENI
(my wszyscy)
Skala zagroŜeń- badania 2009 i 2010
GRUPA BADAWCZA
Uczniowie klas pierwszych 27 gimnazjów w Poznaniu
2010 Przebadana grupa liczy 234 uczniów, w tym 116
dziewczynek i 118 chłopców - co stanowi w sumie
10% populacji wszystkich uczniów klas I
2011 Przebadana grupa liczy 246 uczniów, w tym 119
dziewczynek i 127 chłopców - co stanowi w sumie
10% populacji wszystkich uczniów klas I
METODA BADAŃ
Badania przeprowadzono metodą typu self-report,
która umoŜliwia ustalenie rodzaju i częstotliwości
zachowań ryzykownych (dewiacyjnych) respondentów
w oparciu o ich własne deklaracje określające róŜne
typy nagannych zachowań w ciągu ostatniego roku i
kiedykolwiek dotąd
Skala zagroŜeń
Trzy poziomy częstotliwości zachowań
ryzykownych:
Incydentalny, kiedy dane zachowanie miało
miejsce 1-2 razy
Średni, kiedy dane zachowanie miało miejsce
3-5 razy
Wysoki, kiedy dane zachowanie miało miejsce
6-10 i więcej razy
PALENIE TYTONIU 2009
Palenie w szkole
Palenie papierosów
0
2
Poziom incydentalny
4
Poziom średni
6
8
Poziom wysoki
10
Kupowanie
papierosów
Podbieranie
papierosów
rodzicom
0
1
2
Poziom incydentalny
3
4
Poziom średni
5
6
Poziom wysoki
7
8
Palenie w szkole
Palenie papierosów
0
2
4
Poziom incydentalny
6
8
Poziom średni
10
12
Poziom wysoki
14
16
Kupowanie
papierosów
Podbieranie
papierosów
rodzicom
0
2
4
Poziom incydentalny
Poziom średni
6
8
Poziom wysoki
10
ALKOHOL 2009
Picie wina
Picie piwa
0
2
4
6
Poziom incydentalny
8
10
Poziom średni
12
Poziom wysoki
14
16
18
ALKOHOL 2009
Picie wódki
Picie mocniejszych trunków
0
1
2
Poziom incydentalny
3
4
Poziom średni
5
6
Poziom wysoki
7
8
9
ALKOHOL 2010
Picie wina
Picie piwa
0
2
4
6
Poziom incydentalny
8
10
Poziom średni
12
Poziom wysoki
14
16
18
ALKOHOL 2010
Picie wódki
Picie mocniejszych trunków
0
1
2
Poziom incydentalny
3
4
Poziom średni
5
6
Poziom wysoki
7
8
9
NARKOTYKI 2009
UŜywanie extasy, heroiny,
kompotu, kokainy, LSD
UŜywanie amfetaminy
UŜywanie marihualny lub haszyszu
0
2
Poziom incydentalny
4
Poziom średni
6
8
Poziom wysoki
10
NARKOTYKI 2009
SprzedaŜ środków odurzających
UŜywanie klejów i
rozpuszczalników
0
2
Poziom incydentalny
4
Poziom średni
6
8
Poziom wysoki
10
NARKOTYKI 2010
UŜywanie extasy, heroiny,
kompotu, kokainy, LSD
UŜywanie amfetaminy
UŜywanie marihualny lub haszyszu
0
2
Poziom incydentalny
4
Poziom średni
6
8
Poziom wysoki
10
NARKOTYKI 2010
SprzedaŜ środków odurzających
UŜywanie klejów i
rozpuszczalników
0
2
Poziom incydentalny
4
Poziom średni
6
8
Poziom wysoki
10
NARKOTYKI 2010
KoleŜanki i koledzy zaŜywający
dopalacze
Kupowanie dopalaczy
ZaŜywanie dopalaczy
0
2
Poziom incydentalny
4
Poziom średni
6
8
Poziom wysoki
10
Zapobieganie uzaleŜnieniom na trzech
poziomach
Profilaktyka pierwszorzędowa- promocja zdrowia i
zapobieganie pojawianiu się problemów związanych z
uŜywkami
Profilaktyka drugorzędowa- ujawnianie osób o
największym ryzyku popadnięcia w uzaleŜnienie oraz
pomaganie im w redukcji tego ryzyka
Profilaktyka
trzeciorzędowainterwencja
po
wystąpieniu
uzaleŜnienia,
cel:
przeciwdziałanie
pogłębianiu się procesu chorobowego i umoŜliwienie
powrotu do społeczeństwa
Zasady prowadzenia działań profilaktycznych
Nation i in.(2003), wykorzystując metodę reviewof-reviews, dokonali przeglądu opisywanych w
literaturze wybranych programów prewencyjnych,
obejmujących cztery obszary:
(1) naduŜywanie róŜnych substancji (np. alkohol, tytoń,
narkotyki)
(2) ryzykowne zachowania seksualne (np. zakaŜenie się
wirusem HIV i zachorowanie na AIDS)
(3) porzucanie szkoły (np. problemy szkolne)
(4) przestępczość nieletnich i przemoc (np. agresywne i
antysocjalne zachowania)
Zasady prowadzenia działań profilaktycznych
Autorzy wyróŜnili dziewięć zasad, które
mogą wpływać na skuteczność
prowadzonych działań
Zasady łączą się z trzema szerokimi obszarami
planowania prewencji: charakterystyką
programu, dostosowaniem programu do
odbiorców oraz wprowadzaniem i ewaluacją
programu (Nation i in., 2003, s. 450)
Obszary
planowania
profilaktyki
CHARAKTERYSTYKA
PROGRAMU
Zasady
Wszechstronność (comprehensive). Interwencje winny być
kierowane na krytyczne dziedziny i obszary (np. rodzina,
rówieśnicy, społeczność), które mogą wpływać na rozwój i
utrwalenie ryzykownych zachowań
RóŜne metody nauczania (varied teaching methods). W
programie powinny znaleźć się urozmaicone metody nauczania,
które koncentrują się na wzroście świadomości i rozumienia
zachowań problemowych i sprzyjają nabywaniu bądź
wzmacnianiu róŜnych umiejętności
Adekwatne dawki (sufficient dosage). Programy powinny
obejmować takie działania, które będą prowadzić do poŜądanych
efektów i je utrzymywać
PodłoŜe teoretyczne (theory driven). Programy winny mieć
teoretyczną podstawę, a takŜe powinny być wspierane przez
badania empiryczne
Pozytywne relacje (positive relationships). Programy winny
dostarczać dorosłym i rówieśnikom orientację w sposobach
promowania i wspierania pozytywnych relacji
Obszary
planowania
profilaktyki
DOSTOSOWANIE
PROGRAMU
DO ODBIORCÓW
Zasady
Właściwy czas (appropriately timed).
Programy winny być zaplanowane na tyle
wcześnie, aby móc wpływać na rozwój
problemowych zachowań, ponadto powinny
być wraŜliwe na pojawiające się potrzeby
uczestników
Trafność socjokulturowa (sociokulturally
relevant). Programy winny być dostosowane
do społecznych i kulturowych norm
uczestników
Obszary
planowania
profilaktyki
WPROWADZENIE I
EWALUACJA
PROGRAMU
Zasady
Wyniki ewaluacji (outcome evaluation).
Programy winny mieć jasne cele. Ponadto
powinny być podejmowane systematyczne
wysiłki, aby badać, na ile istnieje zgodność
pomiędzy załoŜonymi celami, a osiąganymi
wynikami
Dobrze przygotowany personel (welltrained staff). Programy winny być
przygotowywane i prowadzone przez
odpowiednio wyszkolony i merytorycznie
przygotowany personel
Praktyka
Część 2
„Teoria śni, praktyka uczy.”
Karol Edward Holtei
Cele części II wystąpienia
Spojrzenie na uzaleŜnienie jako na
problem społeczny, a nie karny.
Siła kampanii społecznych.
Akcyjność (jednorazowość?) działań
profilaktycznych.
Zajęcia profilaktyczne – kilka uwag
praktycznych.
O czym naleŜy pamiętać prowadząc
działania wśród dzieci i młodzieŜy?
Koniec mitu niewinności?!
-
„Pozbądź się złudzeń, twoje
dziecko”:
pali
pije
zaŜywa…
Cele profilaktyki
Patrząc na profilaktykę z punktu widzenia
poziomów profilaktyki (pierwszo,drugo,
trzeciorzędowa) moŜna mówić o:
Zapobieganiu i opóźnianiu wieku inicjacji
Ograniczaniu zachowań ryzykownych i
zachęcaniu do wycofania się
Redukcji szkód oraz powrocie do „normalnego
Ŝycia”
Cele profilaktyki
Zdając sobie sprawę, iŜ inicjacja jest
„nieuchronna”, celem działań
profilaktycznych winno być zapobieganie
uzaleŜnieniom, podjęcie takich działań,
by dać młodym ludziom alternatywę, by
pokazać, Ŝe moŜna Ŝyć bez „dopalaczy”.
Refleksje praktyczne – uwag kilka
uzaleŜnienie jako problem społeczny, a nie
karny
kampanie społeczne
akcyjność (jednorazowość?)
zajęcia profilaktyczne
UzaleŜnienie jako problem społeczny, a nie karny
Odpowiedzialność karna, zakazy,
rozwiązania ustawowe, a gdzie
profilaktyka?
Wojna ANTYnarkotykowa,dopalaczowa,alkoholowa… ,
a gdzie zmiany w świadomości odbiorców
filmów, reklam itp.?
Kampanie społeczne
Coraz
więcej, coraz lepsze, w
głównych blokach reklamowych,
ale…
Bilboardy
„Kostki rosołowe”…
Akcyjność (jednorazowość?)
Medialna „nagonka”, a AKCJE
profilaktyczne
Brak spójnego systemu
Postulat kompleksowej diagnozy i
współpracy rozmaitych środowisk
Zajęcia profilaktyczne
Diagnoza
Odpowiedni dobór poziomu oraz strategii
profilaktyki
Czas trwania
ZaangaŜowanie prowadzącegouczestników-szkoły
Sposób prowadzenia zajęć
O czym naleŜy pamiętać prowadząc działania
profilaktyczne wśród dzieci i młodzieŜy?
Niezbędna jest znajomość samego problemu,
którego działania mają dotyczyć (np. uzaleŜnień,
przestępczości)
Konieczna jest dobra znajomość odbiorcy, tzn.
fazy rozwojowej, w jakiej się znajduje
Prowadzący działania muszą posiadać wiedzę na
temat metod pracy z róŜnymi grupami ludzi
Przed realizacją programu winni zorientować się,
co odbiorcy na dany temat juŜ wiedzą tak, abystosownie do ich moŜliwości odbiorczychuzupełniać i korygować wiedzę
O czym naleŜy pamiętać prowadząc działania
profilaktyczne wśród dzieci i młodzieŜy?
Nie naleŜy straszyć, czasem moŜe to wywołać odwrotne
efekty do zmierzonych
Nieprawidłowe zachowania dorosłych nie zniechęcają, lecz
zachęcają młodych ludzi do ich naśladowania
KaŜdy młody człowiek, niezaleŜnie od wieku, płci,
podejmowanych zachowań ryzykownych jest członkiem
jakieś rodziny. Istnieje ścisły związek między sytuacją
rodzinną jednostki, a zachowaniami problemowymi dzieci i
młodzieŜy (Kumpfer & Alvarado, 1998), dlatego w działania
profilaktyczne winny być włączane rodziny
„Nawet najlepszy program terapeutyczny nie będzie
skuteczny, jeŜeli nie zostanie skoordynowany
z systemem obejmującym problem całościowo.
Fragmentaryczne podejście do problemu moŜe
złagodzić, czasem wyeliminować tylko niektóre
objawy, jednak nie usunie źródeł niepowodzeń
wychowawczych(…) UwaŜam, Ŝe tylko taki
system, który traktuje problem całościowo oraz
w którym następuje wymiana doświadczeń, moŜe
być skuteczny…”
A.Bałandynowicz
Problem dziś polega na tym, Ŝe nasze
społeczeństwo coraz bardziej staje
się uzaleŜnione od rozmaitych
poprawiaczy nastroju, które są de
facto legalne
(Kazimierz W. Frieske)
Dziękujemy za uwagę☺
☺
[email protected]
[email protected]

Profilaktyka uzaleŜnień: teoria i praktyka

Transkrypt

Podobne dokumenty

3-letnie Rok II

Skala szarości - Creatio Fantastica

szkło - Czyste Miasto Gdańsk

XVI edycja Góry Grosza

pobierz w PDF

ZEBRANIA Z RODZICAMI wtorek 6 września 2016r. KLASY I

tygiel ceramiczny_AMERIO - Arex-Pol

Renata Czabaj "Historia Pawełka"

Przygotowanie kalkulacji wycieczki