zakażenia neisseria meningitidis

Sposoby postępowania w przypadkach wystąpienia sepsy u dzieci i młodzieży w Legionowie
W dniu 8 maja 2008 r. o godzinie 9.00 w sali konferencyjnej Urzędu Miasta Legionowo
odbyło
się spotkanie przedstawicieli
Wojewódzkiej
i Powiatowej
Stacji Sanitarno
–
Epidemiologicznej z przedstawicielami samorządu legionowskiego oraz dyrektorami legionowskich
szkół, przedszkoli i żłobka na temat “Sposoby postępowania w przypadkach wystąpienia sepsy u
dzieci i młodzieży”. Organizatorem konferencji był Referat Zdrowia Publicznego i Spraw
Społecznych. Podczas spotkania Pani dr Elżbieta Płońska – Kierownik Sekcji Zwalczania Chorób
Zakaźnych Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Warszawie oraz Pani Maria Kloc
– Dyrektor Powiatowej Stacji Sanitarno – Epidemiologicznej w Legionowie przekazały istotne
informacje
dotyczące
zakażenia
meningokokowego
wywołanego
przez
bakterie
zwane
meningokokami, form zapobiegania zakażeniom meningokokowym oraz sposobów postępowania z
osobami chorymi na inwazyjną chorobę meningokokową oraz nosicielami. Wypracowana została
procedura postępowania w przypadku wystąpienia tej choroby wśród legionowskich dzieci.
Poniżej przedstawiamy materiały zaprezentowane podczas konferencji przez Panią dr
Elżbietę Płońską:
ZAKAŻENIA NEISSERIA MENINGITIDIS

Szczepy bakterii Neisseria meningitidis podzielono na 13 grup serologicznych

90% zakażeń powodują szczepy A, B, C, Y, W135.

W Polsce do 2000 r. przewaga zakażeń B (ponad 80%), od 2002 r. wzrost udziału grupy C
w zakażeniach.

Najczęstsze zachorowania u dzieci powyżej 3 miesiąca życia do 4 roku życia oraz u
młodzieży w wieku 15-19 lat
Liczba przypadków IChM w woj. mazowieckim w 2007 r.( liczba ludności 5 178 480)

Liczba osób z zakażeniami meningokokowymi – 58

Typ serologiczny bakterii „B” – 25 (43,1%)

Typ serologiczny bakterii „C” – 22 (37,93%)

Typ serologiczny bakterii nieokreślony – 11

Liczba zgonów – 10 ( typ B – 6, typ C – 4):
- dzieci do lat 3 – 6 ( typ B – 4, typ C – 2)
- młodzież – 1 (typ C)
- dorośli – 3 (typ B – 2, typ C – 1)
Liczba przypadków IChM w woj. mazowieckim od 1. 01. do 30. 04. 2008 r.

Liczba zakażeń meningokokowych – 21

•
Typ serologiczny bakterii „B” – 10
•
Typ serologiczny bakterii „C” – 8
•
Typ serologiczny bakterii „Y/W135” – 2
•
Typ serologiczny nieustalony – 1
Liczba zgonów - 3 ( typ „B” – 2, typ „C” – 1)
Dla porównania 1.01.-30.04.07.

Zakażeń meningokokowych – 19 (typ B – 9, typ C -5)

Liczba zgonów – 6
Cechy charakterystyczne zakażeń Neisseria meningitidis

Człowiek – jedyny rezerwuar bakterii, poza organizmem człowieka bakterie giną bardzo
szybko! (po 1-2 godz.)

Źródło zakażenia – chory lub bezobjawowy nosiciel

Miejsce kolonizacji – jama nosowo-gardłowa

Przenoszenie – drogą kropelkową ( duże krople WYDZIELINY z nosogardzieli ) na
odległość do 1 metra lub kontakt bezpośredni z wydzielinami z górnych dróg
oddechowych (głębokie pocałunki, picie z jednego naczynia lub jedzenie jednymi
sztućcami z osobą chorą lub nosicielem)

Nosicielstwo – w zależności od wieku i i środowiska od 5 do 25%, duża liczba nosicieli
wśród dzieci do 4 lat i u młodzieży i młodych dorosłych( 20-40%). W środowiskach
zamkniętych typu koszary, więzienia nawet 40-80%.

Nosicielstwo krótkotrwałe (świeżo nabyta kolonizacja błon śluzowych) jest często
pierwszym etapem rozwoju zakażenia.

Długotrwałe nosicielstwo zmniejsza ryzyko zachorowania na IChM u nosiciela

Nosicielstwo może trwać różnie długo, nawet rok.

Przechorowanie nie pozostawia długiej odporności.

Okres wylęgania 2-10 dni

Szybka progresja choroby w ciągu 24 – 48 godzin!

Początkowo objawy niecharakterystyczne - bóle gardła, brzucha, głowy, stawów,
podwyższona temperatura ciała, wymioty.

Następnie-wybroczyny (wysypka plamisto-krwotoczna), objawy oponowe, zaburzenia
świadomości (objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu).

Postać piorunująca - niewydolność wielonarządowa, może wystąpić zgon w ciągu kilku
godzin od pojawienia się pierwszych objawów.

Bakteria może powodować inwazyjną chorobę meningokokową ( zapalenie OUN
i posocznica ) oraz także zapalenie stawów, płuc, wsierdzia i innych narządów

Niska zakaźność – u 1 na 1000-5000 osób skolonizowanych rozwija się zakażenie.

Ryzyko zachorowania u personelu medycznego 1:125 000

97% zachorowań to przypadki sporadyczne

Śmiertelność – 9 do 12% ( posocznica 20 do 80%)
Działania profilaktyczne po wystąpieniu przypadków IChM

Chemioprofilaktyka – podstawa zapobiegania pojawianiu się dalszych zachorowań wśród
osób z bliskiego kontaktu. Redukuje nosicielstwo w nosogardle.

Prowadzona przez lekarzy u osób, wytypowanych przez pracowników Inspekcji Sanitarnej,
wśród otoczenia chorego

Najlepiej zastosować ją w ciągu 24 godzin od wystąpienia przypadku zachorowania. Ale
warto nawet do 2 tygodni od chwili kontaktu z chorym (w przypadku opóźnionego
zgłoszenia przypadku zachorowania).
Działania profilaktyczne nie zalecane

Zamykanie szkół, przedszkoli, dyskotek itp.

Ograniczanie podróżowania na terenach objętych ogniskiem zachorowań

Odwoływanie wydarzeń sportowych lub kulturalnych
Najważniejsze działania to
Edukacja społeczeństwa oraz personelu medycznego na temat choroby meningokokowej,
mające na celu wczesne wykrywanie jej objawów i właściwe postępowanie lecznicze i
profilaktyczne.
Komu chemioprofilaktyka jest zalecana?
➢
Następującym osobom, które miały bliski kontakt (do 90-100 cm) z chorym w okresie 7
dni poprzedzających zachorowanie:
•
śpiącym w jednym łóżku lub w jednym pokoju z chorym (domownicy, uczniowie,
studenci, uczestnicy obozów, kolonii, skoszarowani żołnierze, więźniowie itp.)
•
będącym w kontakcie intymnym z chorym (głębokie pocałunki)
•
uczniom i studentom dzielącym kuchnię z chorym w jednym akademiku (jedzący z
jednego naczynia, jednymi sztućcami)
•
przeprowadzającym resuscytację usta-usta, intubację i odsysanie wydzieliny z dróg
oddechowych chorego oraz mających bezpośredni kontakt z wydzielinami
chorego.
Chory po 24 godz. od rozpoczęcia leczenia p/bakteryjnego przestaje być źródłem zakażenia
dla otoczenia.
Chemioprofilaktyka nie daje stuprocentowej ochrony przed zachorowaniem !

Wszystkie osoby, które kontaktowały się z chorym i przyjęły chemioprofilaktykę muszą
pamiętać o możliwości wystąpienia u nich zachorowania.

W przypadku pojawienia się objawów charakterystycznych dla ostrego zapalenia opon
mózgowo-rdzeniowych i posocznicy muszą natychmiast zgłosić się do lekarza.

Leki zalecane do profilaktyki zakażeń meningokokowych - Rifampicyna, Ciprofloksacyna i
Ceftriakson.
Niekorzystne działanie „niepotrzebnej” chemioprofilaktyki (zbyt szerokiej, zbyt
długiej, niewłaściwymi lekami)

Niszczenie niepatogennych szczepów (flory bakteryjnej fizjologicznej), które odgrywają
znaczącą rolę w odporności gospodarza na zakażenie.

Narastanie i rozprzestrzenianie się oporności bakterii na antybiotyki.

Działania uboczne/niepożądane antybiotyków.
Immunoprofilaktyka zakażeń Neisseria meningitidis

Powszechne szczepienia ochronne na wybranych terenach.

Powszechne szczepienia wybranym grupom (wojsko)

Powszechne szczepienia w przypadku wystąpienia ogniska (co najmniej 3 zachorowania
wywołane tą samą bakterią występujące w ciągu 3 miesięcy w jednej populacji np. w
przedszkolu, szkole).

Szczepienia należy wykonać mimo wcześniejszej chemioprofilaktyki zwłaszcza u osób
mających bezpośredni kontakt z chorym.
Rodzaje szczepionek przeciw zakażeniu meningokokowemu dostępne w Polsce

Polisacharydowa przeciwko szczepom A+C – zalecana głównie dla osób wyjeżdżających na
tereny endemiczne (Azja, Afryka). Zapewnia odporność na 3 lata u osób powyżej 2
roku życia.

Skoniugowane szczepionki przeciwko grupie serologicznej C, skuteczne u dzieci powyżej 2
miesiąca życia. Do ukończenia 1 r. ż. 3 dawki, powyżej 1 r. ż. 1 dawka. Odporność po
szczepieniu wieloletnia.
Zapobiegają nosicielstwu, zwiększają odporność populacji.
System powiadamiania w przypadku zakażenia meningokokowego:
1. Lekarz stwierdzający u pacjenta zakażenie meningokokowe ma obowiązek niezwłocznie
powiadomić Powiatową Stacje Sanitarno-Epidemiologiczną.
2. Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna informuje o wystąpieniu zakażenia placówki
oświatowe lub zakłady pracy, które miały kontakt z chorą osobą lub nosicielem.
3. Pracownik Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej prowadzi monitoring 10
dniowy, kontaktując się z osobami oraz instytucjami, które mogły mieć styczność z
zarażoną osobą. Zebrane informacje z monitoringu przekazywane są do Wojewódzkiej
Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Warszawie.
4. Dyrektorzy placówek oświatowych lub zakładów pracy informują rodziców, nauczycieli
oraz pracowników o zaistniałej sytuacji i apelują o zachowanie spokoju. W żadnym
wypadku nie należy podejmować decyzji o zamknięciu placówek oświatowych oraz
zakładów pracy z powodu wystąpienia zakażenia meningokokowego. Powiatowa Stacja
Sanitarno-Epidemiologicza zobowiązana jest do przekazywania dyrektorom na bieżąco
informacji dotyczących postępu sytuacji.
5. W celu wyedukowania i uspokojenia rodziców dzieci i młodzieży oraz pracowników
zakładów zasadne jest przeprowadzenie spotkania edukacyjno-informacyjnego przez
pracowników Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej