Waldemar Mioduszewski

ECOSTATUS - WdraŜanie Ramowej Dyrektywy Wodnej
Łódź, 7 - 9 grudnia 2005
PROBLEMY WDRAśANIA RAMOWEJ
DYREKTYWY WODNEJ NA OBSZARACH WIEJSKICH
Waldemar Mioduszewski
Zakład Zasobów Wodnych
Instytut Melioracji i UŜytków Zielonych
Falenty, 05-090 Raszyn
e-mail: [email protected]
ECOSTATUS - WdraŜanie Ramowej Dyrektywy Wodnej
Łódź, 7 - 9 grudnia 2005
1. Wprowadzenie
2. Woda a rolnictwo
3. RDW - Wspólna Polityka Rolna
4. Obszary konfliktowe
5. Podejmowanie i planowanie działań
6. Podsumowanie
ECOSTATUS - WdraŜanie Ramowej Dyrektywy Wodnej
Łódź, 7 - 9 grudnia 2005
Ramowa Dyrektywa Wodna precyzuje podstawowe załoŜenia
polityki wodnej Unii Europejskiej i kierunki działań dla ochrony
zasobów wodnych.
Podstawowe działania odnoszące się do rolnictwa obejmują:
A.
– zapobieganie
obszarowych,
zanieczyszczeniom
wód
z
rolniczych
źródeł
– ochrona wody pitnej, w tym zbiorników wód podziemnych (strefy
ochronne ujęć, ochrona obszarów infiltracyjnych),
– zapewnienie odpowiedniego stanu hydromorfologicznego wód (dobry
stan ekologiczny wód powierzchniowych),
– ochrona ekosystemów od wód zaleŜnych (mokradła, trwałe uŜytki
zielone - łąki i pastwiska),
B. – promocja efektywnego i zrównowaŜonego korzystania z wody (uprawy
nawadniany i nienawaniane),
C. – zapewnienie zwrotu usług wodnych.
ECOSTATUS - WdraŜanie Ramowej Dyrektywy Wodnej
Łódź, 7 - 9 grudnia 2005
6000
Podstawowa infrastruktura melioracyjna
5200
l/dobę/M
5000
4600
5000
(dane MRiRW)
A. Obszary wyposaŜone w systemy
odwadniające
• drenaŜ zakryty (grunty orne)
• rowy (uŜytki zielone)
B. Rzeki i kanały wykorzystywane
dla potrzeb rolnictwa
• rzeki nieuregulowane o szerokości
w dnie powyŜej 2,0 m
• rzeki uregulowane i kanały
• cieki i rowy o szerokości w dnie
poniŜej 2,0 m
C. Grunty
rolne
nawadniane,
1991 rok / 2002 rok
• całkowity
obszar
objęty
nawodnieniem
• nawodnienie gruntów ornych
i sadów
D. Zbiorniki wodne
• liczba zbiorników
• pojemność retencyjna
3600
4000
Jednostki
Ilość
jednostek
3750
3000
3200
zuŜycie w ody, przy załoŜeniu stałych jednostkow ych potrzeb w odnych roślin upraw nych
oraz stałej struktury spoŜycia, jak dla 1990 r.
2000
tys. ha
tys. ha
tys. ha
4100
4000
6 690
4 725
1 965
załoŜenie, Ŝe postęp biologiczny oraz zmiana diety pow oduje obniŜenie potrzeb w odnych
1000
0
1960
1970
1980
1990
2000
lata
Zmiany zuŜycia wody wirtualnej w 15 krajach Unii
Europejskiej (Renault 2002)
km
km
24 796
49 588
km
283 746
wo d a wi rtu a ln a [m m ]
Wyszczególnienie
4300
4100
200,0
180,0
160,0
140,0
120,0
tys. ha
481/101
100,0
tys. ha
62 / 5
80,0
60,0
szt.
mln m3
185
170
bez uwzględnienia postępu biologicznego
40,0
współczynnik poprawkowy 1.65
20,0
współczynnik poprawkowy 3.30
0,0
1949
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
ZuŜycie wody wirtualnej w zlewni górnej Narwi
1999
lata
ECOSTATUS - WdraŜanie Ramowej Dyrektywy Wodnej
Łódź, 7 - 9 grudnia 2005
parowanie
i ewapotranspiracja
z powierzchni
nierolniczych
produkcja roślinna
4
40
odpływ rzeczny
30
%
25
pobór wody
(bezzwrotny) rolnictwo 0.5%
pozostali uŜytkownicy 0.5%
lasy
ZUśYCIE WODY PRZEZ
1-GO CZŁOWIEKA DZIENNIE
- woda pitna
2-3 l/M/dobę
- potrzeby
komunalne
30 (Etiopia) - 400 (USA)
- Ŝywność
(produkty spoŜywcze)
1500 (wegetarianizm)
- 4000 (dieta mięsna)
ZuŜycie wody przez róŜnych uŜytkowników
•
roślinność - pobór bezzwrotny
(ewapotranspiracja, parowanie)
•
przemysł, gospodarka komunalna - zrzut oczyszczonych
lub (nieoczyszczonych) ścieków (90-95% objętości wód pobranych)
ECOSTATUS - WdraŜanie Ramowej Dyrektywy Wodnej
Łódź, 7 - 9 grudnia 2005
Jeśli chcemy mieć rzeki w dobrym stanie ekologicznym
w których płynie czysta woda, niezbędne jest wprowadzenie
istotnych zmian w gospodarce rolnej, ale takŜe w zwyczajach
i aspiracjach homo sapiens.
A.
– normalna działalność rolnicza → stosowanie Kodeksu
Dobrych Praktyk Rolniczych
– ograniczenia w uŜytkowaniu rolniczym (np. ograniczenie
nawoŜenia, terminy wykaszania łąk, obsada zwierząt)
– zmiana systemu uŜytkowania gruntów rolnych (np. uŜytki
zielone w miejsce gruntów ornych, strefy buforowe)
– zaprzestanie rolniczego uŜytkowania (np. tworzenie
meandrów, terenów zalewowych)
ECOSTATUS - WdraŜanie Ramowej Dyrektywy Wodnej
Łódź, 7 - 9 grudnia 2005
B.
– zrównowaŜone korzystanie z zasobów wodnych
• hamowanie odpływu wód wiosennych w małych
zlewniach rzecznych (mała retencja)
• eksploatacja i modernizacja istniejących urządzeń
melioracyjnych
• pobór wody do nawodnień → retencjonowanie wód
w profilu glebowym
• ograniczenie ewapotranspiracji przez rośliny uprawne
C.
– zwrot usług wodnych
• grunty orne, sady, warzywa
• trwałe uŜytki zielone (ekosystemy od wód zaleŜne)
ECOSTATUS - WdraŜanie Ramowej Dyrektywy Wodnej
Łódź, 7 - 9 grudnia 2005
PODJĘTE DZIAŁANIA
– podział na jednolite części wód → wyznaczenie presji
(zanieczyszczenia obszarowe ze źródeł rolniczych)
– wdroŜenie Dyrektywy Azotanowej - obszary wraŜliwe
– program rolnośrodowiskowy na lata 2004-2006
• stosowanie międzyplonów (ochrona gleb i wód)
• strefy buforowe (2-3 m na granicy wody
powierzchniowe - grunty rolne)
– mała retencja
• podwyŜszenie poziomu wód powierzchniowych
i gruntowych
ECOSTATUS - WdraŜanie Ramowej Dyrektywy Wodnej
Łódź, 7 - 9 grudnia 2005
PODSUMOWANIE
•
Dotychczasowe wdroŜenia RDW obejmują się głównie ochronę jakości wód.
Działalność ta powinna być kontynuowana i rozszerzona → ochrona obszarów
infiltracyjnych, upowszechnianie Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych.
•
Konieczne jest ustalenie priorytetów i zakresu działań niezbędnych
dla doprowadzenia wód do dobrego stanu ekologicznego oraz ochrony
(renaturyzacji) ekosystemów od wód zaleŜnych (wody administrowane przez
RZGW, marszałków województw (wody istotne dla rolnictwa), dyrektorów
parków narodowych).
•
WdraŜanie RDW powinno być uwzględnione w Programie Operacyjnym Rozwoju
Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, ale równieŜ w SPO - Środowisko i innych
działaniach związanych z gospodarką wodną.
•
Konieczne jest stymulowanie i wspieranie działań dla ochrony zasobów wodnych
i biologicznej róŜnorodności obszarów wiejskich, które mogą być podejmowane
przez rolników i właścicieli gruntów rolnych oraz organizacje pozarządowe.