Prognoza MPZP Swarzędz Dolina Cybiny 2014 mar txt

PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA
NA ŚRODOWISKO
ustaleń projektu miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego „Dolina Cybiny i okolice” w gminie Swarzędz
Opracowanie:
mgr inż. Rafał Odachowski
WROCŁAW 2014
Spis treści
1. Wprowadzenie ..................................................................................................................... 3
1.1. Podstawa prawna, cel i zakres opracowania ................................................................... 3
1.2. Wykorzystane materiały i metody pracy ......................................................................... 3
1.3. Informacje o zawartości, głównych celach projektu MPZP ........................................... 5
2. Ocena stanu i funkcjonowania środowiska oraz tendencje zmian przy braku
realizacji MPZP ......................................................................................................................... 6
2.1 Charakterystyka środowiska przyrodniczego................................................................ 6
2.2 Prawne formy ochrony przyrody................................................................................. 12
2.3. Stan oraz tendencje przeobrażeń środowiska przyrodniczego .................................... 23
2.4. Uwarunkowania ekofizjograficzne ............................................................................... 31
2.5. Informacje o problemach środowiska istotnych z punktu widzenia projektu MPZP ... 32
2.6. Tendencje przeobrażeń przy braku realizacji MPZP .................................................... 33
3. Analiza ustaleń planu ........................................................................................................ 33
4. Przewidywany wpływ realizacji ustaleń projektu MPZP na środowisko ......................... 37
4.1. Analiza wpływu ustaleń planu na środowisko ............................................................ 37
4.2. Oddziaływanie ustaleń planu na formy ochrony przyrody, w tym obszar Natura
2000 „Dolina Cybiny” ................................................................................................. 42
4.3. Oddziaływanie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego poza
obszarem opracowania ................................................................................................ 60
4.5. Kompleksowa ocena skutków wpływu ustaleń MPZP na środowisko przyrodnicze ... 60
5. Metody analizy realizacji postanowień projektu planu .................................................... 63
6. Przedstawienie rozwiązań mających na celu zapobieganie, ograniczenie lub
kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko .................................. 64
7. Rozpatrzenie rozwiązań alternatywnych do przyjętych w projekcie ................................ 64
8. Informacje o celach ochrony środowiska ustanowionych na szczeblu
międzynarodowym, krajowym i lokalnym oraz powiązania z innymi dokumentami ............ 66
9. Streszczenie w języku niespecjalistycznym ...................................................................... 68
2
1.
Wprowadzenie
1.1. Podstawa prawna, cel i zakres opracowania
Obowiązek sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko ustaleń projektu
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wynika z art. 46 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, która jednocześnie
ustala zakres merytoryczny opracowania. Zgodnie z art. 17 pkt 4 ustawy z dnia 27 marca 2003
r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym prognozę oddziaływania na środowisko
sporządza organ opracowujący projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego
(MPZP). Integralną częścią prognozy jest załącznik graficzny.
Prognoza obejmuje obszar objęty projektem MPZP (zgodnie z uchwałą nr
LII/314/2010 Rady Miejskiej w Swarzędzu z dnia 9 lutego 2010 r. w sprawie przystąpienia do
sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Dolina Cybiny i okolice”
w gminie Swarzędz) wraz z obszarami pozostającymi w zasięgu oddziaływania wynikającego
z realizacji ustaleń planu.
Celem sporządzenia prognozy jest ocena skutków (zarówno negatywnych, jak i pozytywnych), jakie mogą wynikać z projektowanego przeznaczenia terenu oraz realizacji ustaleń
projektu planu na środowisko, a w szczególności na różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne oraz
zabytki, z uwzględnieniem wzajemnych powiązań między tymi elementami.
W opracowaniu przedstawiono analizę stanu i funkcjonowania środowiska, jego zasobów, odporności na degradację i zdolności do regeneracji wynikających z uwarunkowań określonych w opracowaniu ekofizjograficznym. Ponadto prognoza ocenia rozwiązania funkcjonalno-przestrzenne i inne ustalenia zawarte w projekcie miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego pod kątem zgodności z uwarunkowaniami ekofizjograficznymi, zgodności z
przepisami prawa dotyczącymi ochrony środowiska (w szczególności dotyczące obszarów
podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody)
oraz ochrony różnorodności biologicznej. Prognoza identyfikuje przewidywane zagrożenia dla
środowiska, które mogą powstać na terenach znajdujących się w zasięgu oddziaływania wynikającego z realizacji ustaleń MPZP.
1.2. Wykorzystane materiały i metoda pracy
W trakcie przygotowania niniejszego opracowania rozpoznano walory i zasoby przyrodnicze, stan zagospodarowania, walory krajobrazowe, stan środowiska i istniejące zagrożenia oraz uciążliwości dla środowiska i zdrowia człowieka. Przeanalizowano wzajemne powiązania między elementami środowiska, odporność poszczególnych elementów środowiska na
degradację oraz dokonano kompleksowej oceny terenu. Wykorzystano opracowania poruszające problematykę ochrony środowiska gminy Swarzędz, materiały kartograficzne, a także
przeprowadzono wizję terenu. Zastosowana w prognozie metoda polega na porównaniu aktualnego funkcjonowania obszaru z funkcjonowaniem przewidywanym jako skutek realizacji
ustaleń planu.
Realizacja ustaleń zawartych w projekcie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego spowoduje zróżnicowane zmiany w środowisku. Ich charakter, intensywność oraz
zasięg uzależniony będzie od faktycznego sposobu zagospodarowania terenu oraz stopnia realizacji zapisów zawartych w projekcie planu miejscowego.
3
Ocenę następstw realizacji ustaleń planu dokonano z podziałem ze względu na wpływ
na poszczególne elementy środowiska przyrodniczego i antropogenicznego (w tym na zdrowie
ludzi) znajdującego się w obrębie granic omawianego obszaru, uwzględniając wzajemnych
zależności między nimi. Wpływ na środowisko skutków realizacji planu różnicuje się w zależności od:
– bezpośredniości oddziaływania – bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane;
– okresu trwania oddziaływania – długoterminowe, średnioterminowe, krótkoterminowe;
– częstotliwości oddziaływania – stałe, chwilowe;
– charakteru zmian – pozytywne, negatywne, bez znaczenia;
– zasięgu oddziaływania – miejscowe, lokalne, ponadlokalne, regionalne, ponadregionalne;
– trwałości przekształceń – nieodwracalne, częściowo odwracalne, odwracalne, możliwe
do rewaloryzacji;
– intensywności przekształceń - nieistotne, nieznaczne, zauważalne, duże, zupełne.
Oddziaływanie na poszczególne komponenty środowiska zgodnie z przyjętymi założeniami przedstawiono również w formie tabelarycznej. Na rysunku prognozy poszczególne
tereny pogrupowano według stopnia wpływu na środowisko. Wskazano tereny mogące w sposób niekorzystny wpłynąć na środowisko, tereny oddziałujące w sposób umiarkowany bądź
nie powodujący zmian w środowisku, tereny o korzystnym wpływie a także zachowane tereny
rolne.
Na potrzeby niniejszego opracowania wykorzystano następujące opracowania:
– Projekt uchwały Rady Miejskiej w Swarzędzu w sprawie uchwalenia miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego„Dolina Cybiny i okolice” w gminie Swarzędz, Q7, Swarzędz, 2013;
– Projekt rysunku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego„Dolina Cybiny
i okolice” w gminie Swarzędz, Q7, Swarzędz, 2013;
– Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla terenu gminy Swarzędz, ITP. Sp. Z
o.o., Poznań 2006 r.;
– Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Swarzędz (uchwała Rady Miejskiej w Swarzędzu Nr XXXII/373/2001 z dnia 28 marca
2001 r. ze zm.);
– Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń projektu zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Swarzędz. Dedal InvestEko, Poznań 2009 r.;
– Inwentaryzacja urbanistyczna obszaru objętego miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego „Dolina Cybiny i okolice” w gminie Swarzędz;
– Raport „Opracowanie projektu obszaru sieci Natura 2000 Dolina Cybiny w województwie wielkopolskim” R. Gołdyn, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Wydział Biologii Zakład Ochrony Wód, Poznań 2008 r.;
– Standardowy Formularz Danych SOO „Dolina Cybiny”;
– podręczniki metodyczne i poradniki ochrony siedlisk i gatunków zamieszczone na
serwisie internetowym http://natura2000.gdos.gov.pl;
– Raporty o stanie środowiska w Wielkopolsce 2005-2011, Bibliotek Monitoringu Środowiska, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu;
– Strategia rozwoju społeczno – gospodarczego gminy Swarzędz „Swarzędz 2010”
– Cichocki Z. (red.), 2006: Środowisko Wrocławia Informator 2006, Instytut Ochrony
Środowiska Oddział we Wrocławiu, Wrocław;
– Portal Map Akustycznych Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad
(http://www.pma.oos.pl/map.jsp);
– Aktualne akty prawne pochodzące z bazy umieszczonej na stronie internetowej
http://isip.sejm.gov.pl.
4
1.3. Informacje o zawartości, głównych celach projektu MPZP
Zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, miejscowy plan
zagospodarowania przestrzennego ma na celu ustalenie przeznaczenia terenu, rozmieszczenie
inwestycji celu publicznego oraz określenie sposobów zagospodarowania i warunków zabudowy terenu. Ustalenia projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zawarto w projekcie tekstu uchwały oraz na projekcie rysunku planu.
Treść projektu uchwały podzielona jest na cztery rozdziały. W rozdziale 1 – przepisy
ogólne – zawarto definicje określeń stosowanych w uchwale oraz oznaczeń graficznych wykorzystanych na rysunku planu, a także przedstawiono kategorie przeznaczeń terenu. Część z
nich zebrano w grupy. Rozdział 2 – ustalenia dla całego obszaru objętego planem – wprowadza zasady dotyczące kształtowania zabudowy i zagospodarowania terenów, a także ustala się
warunki usytuowania budynków. Wprowadza się również ustalenia dotyczące ochrony, kształtowania środowiska i krajobrazu oraz ochrony przyrody, zasad scalania i podziału nieruchomości, systemów infrastruktury technicznej. Określa się również warunki ochrony konserwatorskiej środowiska kulturowego na obszarze planu. Rozdział 3 precyzuje ustalenia dla terenów. Dla poszczególnych terenów wskazanych na rysunku planu ustala się dopuszczalne
przeznaczenia podstawowe i uzupełniające zgodnie z kategoriami wymienionymi w rozdziale
1. W rozdziale 4 zawarto przepisy końcowe uchwały.
W celu utrzymania przejrzystości planu, obszar opracowania planu podzielono na cztery makrojednostki wyodrębnione funkcjonalnie i przestrzennie, oznaczone symbolem literowym A, B, C i D, w których znajdują się poszczególne tereny.
Głównym celem projektu planu jest przeznaczenie terenów użytkowanych rolniczo na
cele budowlane, w szczególności pod zabudowę mieszkaniową. Uchwała o przystąpieniu do
sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego została przygotowana
głównie z uwagi na duże zainteresowanie właścicieli działek zlokalizowanych na przedmiotowym obszarze, którzy występowali z wnioskami o ustalenie warunków zabudowy w postaci
decyzji. Z uwagi na fakt, iż Burmistrz gminy Swarzędz nie może odmówić wydania powyższej decyzji w przypadku spełnienia przez wnioskodawcę niezbędnych warunków (na podstawie przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym), wprowadzanie nowej zabudowy powstałej na podstawie decyzji o warunkach zabudowy, zagraża właściwemu
rozwojowi obszarów przeznaczonych pod urbanizację. W trosce o ład przestrzenny uznano za
w pełni zasadne przystąpienie do sporządzenia miejscowego planu dla przedmiotowego terenu. Główne kierunki rozwoju w tym zakresie dotyczą zabudowy mieszkaniowej, miejscami
wzbogaconej o tereny usługowe. Jednocześnie sporządzenie planu miejscowego stanowić będzie zabezpieczenie objętej ochroną w formie obszaru Natura 2000 doliny rz. Cybiny przed
presją urbanistyczną, a także zachowanie wybranych terenów zielonych i wód powierzchniowych na terenach pozadolinnych. W planie miejscowym stwarza się odpowiednie warunki dla
rozwoju infrastruktury technicznej i drogowej. W zachodniej części obszaru wprowadza się
korytarz komunikacyjny obwodnicy Swarzędza (odcinek północny). Oprócz tego planuje się
powiększenie istniejącego cmentarza w Gortatowie. W planie miejscowym zachowuje się istniejącą zabudowę mieszkaniową, usługową i tereny rekreacyjne w obrębie doliny Cybiny.
Zapisy planu miejscowego umożliwiają kontynuowanie eksploatacji wybranych złóż kruszyw
naturalnych i torfów, do czasu wygaśnięcia koncesji na wydobycie. Fragment terenu doliny
rzecznej w Gruszczynie, w miejscu eksploatacji górniczej, przewidziany jest do rekultywacji
(kierunek rolniczy).
5
2.
Ocena stanu i funkcjonowania środowiska oraz tendencje zmian przy
braku realizacji MPZP
2.1
Charakterystyka środowiska przyrodniczego
Położenie geograficzne i administracyjne
Obszar planu położony jest w centralnej części gminy Swarzędz. Jest to gmina miejsko-wiejska, położona północny-wschód od miasta Poznania, w województwie wielkopolskim. planu ograniczony jest: ul. Katarzyńską (obręb Gruszczyn), drogą stanowiącą przedłużenie ul. Katarzyńskiej w Gruszczynie (obręb Kobylnica), ul. Gruszczyńską (obręb UzarzewoKatarzynki), ul. Akacjową (obręb Uzarzewo), ul. Dożynkową (obręb (obręb Gortatowo), ul.
Swarzędzką (obręb Jasin), ul. Cmenatrną i ul. Cybińską (obręb miasta Swarzędz). Powierzchnia obszaru planu wynosi ok. 635 ha.
Według podziału Polski na jednostki fizyczno-geograficzne (Kondracki 1998), obszar
objęty opracowaniem położony jest w podprowincji Pojezierza Południowobałtyckie (315), w
zasięgu makroregionu Pojezierze Wielkopolskie (315.5) z mezoregionem Równina Wrzesińska (315.56).
Zagospodarowanie terenu
Osią obszaru planu miejscowego jest dolina rz. Cybiny przebiegająca w kierunku NE –
WS od jez. Uzarzewskiego położonego na wschód od granicy MPZP do jez. Swarzedzkiego w
rejonie m. Swarzędz. Na tym odcinku szerokość doliny dochodzi nawet do 800 m. Wnętrze
doliny wypełnione jest mozaiką siedlisk przyrodniczych, do których należą m.in. torfowiska,
płatowo występujące zbiorowiska leśne (większość w północno-zachodnim fragmencie doliny), porastająca terasy roślinność wilgociolubna (zbiorowiska szuwarów) oraz ciepłolubna
roślinność pokrywająca stoki doliny. W dolinie licznie zgromadzone są niewielkie zbiorniki
wodne. Niektóre mają charakter naturalny (starorzecza, wypełnione wodą płytkie zagłębienia
terenu), większość z nich jednak utworzona jest sztucznie w wyniku wypełnienia wodą wyrobisk poeksploatacyjnych po wydobyciu złóż torfów i piasków. Przeważnie funkcjonują one
jako stawy rekreacyjne przeznaczonego do amatorskiego połowu ryb, przez co nie są ogólnodostępne. Dolina jest częściowo przekształcona na skutek prowadzonej działalności wydobywczej oraz regulacji stanów wód (prace melioracyjne, regulacja poziomu wód w jeziorach).
Rzeka Cybina może wysychać w okresie letnim, co związane jest m.in. z dużą chłonnością
podłoża zbudowanego z gleb torfowych Podczas wizji terenowej przeprowadzonej w pierwszej połowie września 2010 r., rozległy fragment doliny w rejonie wsi Gortatowo wypełniony
był wodą.
Trudne warunki fizjograficzne (m.in. podmokłości, spadki terenu) oraz obecność przyrodniczo i krajobrazowo cennych elementów środowiska, warunkują sposób zagospodarowania doliny rzecznej. Naturalny charakter utrzymują tereny w zachodniej części terytorium.
W rejonie Gruszczyna natomiast prowadzona jest intensywna działalność górnicza polegająca
na eksploatacji torfu, piasków oraz żwiru.
Przestrzeń po obu stronach doliny rzecznej ma charakter rolniczy. Zajmują je mozaikowo rozmieszczone tereny pól uprawnych, łąk i pastwisk oraz upraw ogrodniczych i sadów.
Przez tereny rolne przebiega kilka mniejszych cieków o charakterze rowów melioracyjnych.
Zabudowa mieszkaniowa skupia się w rejonie wsi Gortatowo, Jasin, Uzarzewo, Katarzynki,
Gruszczyn a także w rejonie Swarzędza. Jest charakterystyczna dla wsi ulicowej. Reprezentują
ją pojedyncze, niewysokie budynki jednorodzinne oraz towarzyszące im zabudowania gospodarcze (garaże, budynki inwentarskie). Większe, wielorodzinne budynki obecne są w Uzarze6
wie (ul. Akacjowa) oraz Gruszczynie (ul. Zielińska). Teren planu charakteryzuje się przemieszaniem zabudowy o różnych funkcjach. Częstym widokiem w przestrzeni wsi jest występowanie terenów produkcji, magazynów, terenów składowych w bliskim sąsiedztwie terenów
mieszkaniowych.
Na całym obszarze bardzo silnie rysuje się tendencja polegająca na zabudowie użytków rolnych domami mieszkalnymi. Proces ten w szczególności widoczny jest w rejonie Goratatowa oraz Gruszczyna, gdzie powstają osiedla domów jednorodzinnych, częściowo realizowanych na podstawie obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
System komunikacyjny oparty jest o drogi gminne, w większości nieutwardzone. Drogi
o nawierzchniach nieutwardzonych mogą sprawiać trudności w sprawnym poruszaniu się,
zwłaszcza na obszarach niezabudowanych. Rozbudowa terenów mieszkaniowych wymagać
będzie wytyczenia nowych szlaków komunikacyjnych.
Na terenie planu znajduje się obiekty zabytkowe zlokalizowane w Uzarzewie. Są nimi
Kościół par. p.w. św. Michała Arch. z 1749 r. (nr rej.: 1195/A z 24.07.1970) oraz plebania z
poł. XIX w (nr rej.: 1739/A z 31.12.1975). Przy kościele znajduje się również zabytkowy
cmentarz z początku XX w.
Rzeźba terenu
Obszar opracowania jest zróżnicowany pod względem hipsometrycznym. Dominującą
pozycję zajmuje prawie płaski obszar zaliczany do Równiny Wrzesińskiej, położony na wysokości 85-100 m n.p.m. i charakteryzujący się deniwelacjami mniejszymi od 5 metrów. W prawie płaskiej wysoczyźnie wyraźnie zaznaczona jest dolina rz. Cybiny wcięta w powierzchnię
terenu do rzędnych 70-75 m n.p.m.
Obszar gminy Swarzędz jest terenem typowo rolniczym, z wyraźną przewagą gruntów
ornych. Użytki rolne stanowią 66% powierzchni gminy, natomiast lesistość gminy wynosi
13%. Niewielkie kompleksy leśne skupione są głównie we wschodniej części obszaru planu,
w rejonie doliny rzecznej. W ostatnich latach bardzo silna jest dynamika przyrostu terenów
zurbanizowanych, zwłaszcza terenów osiedlowych, których w latach 1989-2005 powierzchnia
wzrosła prawie dwukrotnie.
Obszary narażone na osuwanie się mas ziemnych
Zagrożenie związane z osuwaniem się mas ziemnych dotyczy w głównej mierze stoków doliny Cybiny w rejonie Gruszczyna i Gortatowa, gdzie wprowadzana jest zabudowa
mieszkaniowa. Duże nachylenie terenu wymaga przeprowadzenia dodatkowych prac budowlanych polegających na wzmocnieniu skarp. Odporność terenu na wystąpienie erozji uzależniona jest od stopnia nachylenia terenu oraz jego powierzchniowej budowy geologicznej.
Osuwiska oraz tereny zagrożone ruchami masowymi ziemi oznaczono na rysunku planu.
Charakterystyka geologiczna
Powierzchnia utworów mezozoicznych zbudowana jest z górnokredowych margli i
wapieni marglistych. Na utworach mezozoicznych zalegają utwory trzeciorzędowe miocenu i
pliocenu przykryte przez osady czwartorzędowe o miąższości od kilku do około 80 metrów.
Utwory czwartorzędowe reprezentowane są przez gliny zwałowe zlodowaceń: krakowskiego,
środkowopolskiego i bałtyckiego oraz osady fluwioglacjalne i interglacjalne ułożone przeważnie w następującej sekwencji: nieciągłe piaski żwiry serii podmorenowej przykryte kilkudziesięciometrową warstwą glin zwałowych zlodowacenia środkowopolskiego. Na nich zalega
seria utworów wodnolodowcowych, przykryta z kolei gliną zwałową zlodowacenia bałtyckie7
go. Na glinach zlodowacenia bałtyckiego zalegają utwory sandrów, kemów, iłów warwowych,
a w dolinach rzecznych piasków terasowych. W krajobrazie gminy zaznacza się strefa marginalna stadiału poznańskiego z okresu zlodowacenia bałtyckiego. Świadectwem działalności
lądolodu są wysokie poziomy terasowe teras erozyjno-akumulacyjnych wykształconych w
części dolin rynnowych rz. Cybiny. Ostatni okres geologiczny - holocen, wpłynął na złagodzenie rzeźby terenu przez zasypywanie dolin i rynien oraz procesy osuwiskowe w strefach
krawędziowych. Osady tego okresu reprezentowane są przez piaski, pyły piaszczyste, muły,
torfy i mady. Ich występowanie jest związane z współczesnymi dolinami rzek i rynien jeziornych.
Występowanie złóż, obszar i teren górniczy
Gmina Swarzędz jest słabo rozpoznana pod względem występowania i jakości kopalin.
Dominującą kopaliną są piaski, a pospółkę należy uważać za kopalinę współtowarzyszącą.
Kombinat Geologiczny “Zachód” prowadził na terenie gminy prace geologiczno-inżynierskie.
W wyniku wierceń określono występowanie zasobów piasków w rejonie Gruszczyna oraz
piasków i torfów w rejonie Swarzędza. Złoża te wymagają udokumentowania i trudno dziś
mówić o dużych perspektywach występowania pospolitych surowców mineralnych. Zgodnie z
informacjami podanymi w bazie MIDAS (http://geoportal.pgi.gov.pl), a także w Urzędzie
Gminy, eksploatacja kruszyw naturalnych i torfu ustała. Miejsce wydobycia po zamknięciu
zakładu górniczego powinno podlegać rekultywacji.
Działanie zakładu górniczego i sposób wydobycia złoża wymaga ustanowienia obszaru
i terenu górniczego. Definicje obszaru i terenu górniczego zawiera Prawo geologiczne i górnicze. Obszar górniczy jest to przestrzeń, w granicach której przedsiębiorca jest uprawniony do
wydobywania kopaliny, podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji, podziemnego składowania odpadów oraz prowadzenia robót górniczych niezbędnych do wykonywania koncesji. Teren górniczy to przestrzeń objęta przewidywanymi szkodliwymi wpływami robót górniczych zakładu górniczego.
Granice obszarów i terenów górniczych zaprezentowano na rysunku planu miejscowego.
Wody powierzchniowe i zagrożenie powodziowe
Rozpatrywany obszar w całości należy do dorzecza Warty, stąd działy wodne wyznaczone dla jej dopływów należą głównie do III i IV rzędu. Na ogół są one dobrze zaznaczone w
rzeźbie terenu. W przebiegu głównych cieków odwadniających obszar opracowania dominuje
kierunek zbliżony do równoleżnikowego. Wynika to z przebiegu rynny lodowcowej wykorzystywanej obecnie przez Cybinę. W obszarze niezurbanizowanym większość drobnych cieków
została w sposób sztuczny pogłębiona i stanowi z reguły część systemu melioracyjnego. Niewielkie wcięcie części cieków w powierzchnię utworów wysoczyznowych, zbudowanych z
glin zwałowych, jest przyczyną okresowości ich występowania. Obszar planu należy do zlewni rz. Cybiny i jez. Swarzędzkiego.
Przez obszar planu przepływa rzeka Cybina. Jest ona prawym dopływem Warty, uchodzącym do niej w 242,7 km, w obrębie Poznania. Całkowita jej długość wynosi 43 km, a powierzchnia zlewni 186,5 km2. Źródła znajdują się w okolicy miejscowości Niekielka. Odwadniany teren w 80 % stanowią pola uprawne z licznymi naturalnymi i sztucznymi zbiornikami
wodnymi. Rzeka płynie wzdłuż stawów rybnych w Iwnie i Promnie oraz przez jeziora: Góra,
Uzarzewskie i Swarzędzkie. W granicach Poznania wody rzeki przed wpływem do zbiornika
Malta doczyszczane są w czterech stawach: Antoninek, Młyński, Browarny i Olszak.
W dolinie rzecznej występują obszary podmokłe. W rejonie tym znajdują się zbiorniki
wodne o niedużej powierzchni. Większość z nich ma charakter zbiorników sztucznych – są to
8
zbiorniki potorfowe w rejonie Gruszczyna. Obszar planu graniczy od południowo-zachodniej
strony z Jeziorem Swarzędzkim. Według pomiarów IMGW (Jańczak 1996) powierzchnia Jeziora Swarzędzkiego wynosi 79,4 ha, objętość 2,0 mln m3, głębokość maksymalna 7,2 m,
średnia 2,6 m. Położone jest ono na rzece Cybinie, w północnej części Swarzędza przy granicy
z Poznaniem. W zasadzie należy ono do jezior polimiktycznych, gdyż w lecie nie wykształca
się w nim hypolimnion. Niewielka część dna (ok. 15 %) leży w zasięgu metalimnionu, pozostała część to tzw. dno czynne, położone w obrębie epilimnionu.
Rozpatrywany obszar leży w strefie najniższych odpływów w Polsce. Średnia roczna
wartość spływu jednostkowego wyznaczonego dla Cybiny (1976-1990) wynosi q = 3,54
dm3*s-1*km-2 (ekstremalnie 29,9 i 0,05 dm3*s-1*km-2). Niskie wartości odpływu wynikają z
niedoboru opadów oraz małej zdolności retencyjnej obszaru. Wysokie wartości współczynników przepływów, mierzone ilorazem przepływu maksymalnego do minimalnego (Cybina 640), potwierdzają ten wniosek wskazując zarazem na dominację spływu powierzchniowego i
podpowierzchniowego do rzek w czasie trwania najwyższych wezbrań. W warunkach przeciętnych stany i przepływy wyższe od średniorocznych utrzymują się w okresie od grudnia do
maja, a przepływy minimalne występują w lipcu i sierpniu.
W gminie Swarzędz w sposób istotny zmienione zostały stosunki wodne. Melioracje,
głównie odwodnieniowe, objęły wszystkie doliny rzeczne i tereny użytków rolnych. Efektem
przeprowadzonych prac jest odwodnienie obszaru, likwidacja części obszarów podmokłych,
wydłużenie stanów niżówkowych, a nawet okresowy zanik wody w mniejszych ciekach.
W czasie wezbrań zasięg wód powodziowych na obszarze nie przekracza dolin rzecznych, tym samym nie zagraża terenom wysoczyznowym, położonym powyżej doliny. Analizując zmienność hipsometrii terenu oraz przebieg wód powierzchniowych, należy przyjąć, że
zasięg obszaru szczególnego zagrożonego powodzią mieści się w dolinie Cybiny. Według
danych zawartych we Wstępnej Ocenie Ryzyka Powodziowego opracowanej dla województwa wielkopolskiego, na terenie planu nie występują obszary narażone na niebezpieczeństwo
powodzi (Mapa obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi w woj. wielkopolskim
skala 1:300 000, Mapa obszarów, na których wystąpienie powodzi jest prawdopodobne skala
1:300 000 opracowane na zlecenie Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej).
Wody podziemne i zaopatrzenie w wodę
W granicach opracowania znajduje się fragment głównego zbiornika wód podziemnych Wielkopolska Dolina Kopalna (GZWP nr 144 QK). Jest to zbiornik porowy ujmujący
wody z utworów czwartorzędowych Wielkopolskiej Doliny Kopalnej, ciągnący się z rejonu
Pobiedzisk przez Swarzędz na południe przez Tulce w stronę Kórnika. Wody podziemne
pierwszego poziomu zalegają przeważnie na głębokości do 2 m p.p.t. Większe głębokości
zwierciadła wód podziemnych obserwuje się w strefach krawędziowych dolin oraz miejscami
na terenie wzgórz czołowomorenowych stadiału poznańskiego. Największe głębokości (5-10
m) wykazują wody pomiędzy Gruszczynem a Kobylnicą. Głębokość zalegania pierwszego
poziomu wód podziemnych nawiązuje do ukształtowania powierzchni terenu, powtarzając w
złagodzonej formie jej kształt.
Rytm wahań stanów wód podziemnych ilustrują dane z posterunków obserwacyjnych
IMGW w Biskupicach, Gruszczynie, Paczkowie i Trzeku. W przebiegu zmian stanów wód
podziemnych obserwuje się jeden okres wznosu i jeden okres niżówki. Wyższe amplitudy
wahań zwierciadła wód podziemnych notowano na obszarach wsoczyznowych zbudowanych
z glin morenowych, mniejsze na obszarach sandrowych (Gruszczyn). W przebiegu stanów
wód pierwszego poziomu zaznacza się sezonowość ich zasilania. Ma ono miejsce głównie w
okresie roztopów wiosennych w wyniku infiltracji obszarowej. Zasilanie w tym okresie zachodzi w miarę równomiernie na całym obszarze. Kulminacje stanów płytkich wód podziemnych są opóźnione o 1-9 dni, w stosunku do czynników, które je wywołały.
9
Obszar nie posiada wystarczająco rozwiniętej sieci kanalizacji sanitarnej. Skanalizowane są jedynie Gruszczyn, Uzarzewo oraz m. Swarzędz. Ścieki bytowe w pozostałych jednostkach osadniczych odprowadzane są do zbiorników bezodpływowych.
Zaopatrzenie terenu w wodę odbywa się dzięki ujęciom wody zlokalizowanym w Gortatowie i Gruszczynie, eksploatujące głównie czwartorzędowe warstwy wodonośne. Sieć wodociągowa na terenie obszaru planu jest prawidłowo rozwinięta.
Klimat lokalny
W podziale Polski na regiony rolniczo-klimatyczne (Gumiński 1950) obszar opracowania stanowi część dzielnicy środkowej (VIII). W obszarze tym występują najniższe w Polsce opady roczne (poniżej 550 mm), największa liczba dni słonecznych (ponad 50) oraz najmniejsza liczba dni pochmurnych (poniżej 130). Średnia roczna temperatura powietrza wynosi
około 8 st. C. Średnia temperatura powietrza w styczniu wynosi -1,5 st. C a lipca 18,5 st. C.
Dni mroźnych jest od 30 do 50, a dni z przymrozkami od 100 do 110. Pokrywa śnieżna zalega
przez 38-60 dni, a długość okresu wegetacyjnego wynosi od 200 do 220 dni.
W obszarze opracowania dominują wiatry z sektora zachodniego (18,3%), południowo-zachodniego (16,5%) i północno-zachodniego (11,3%), wiejące przeważnie z niewielkimi
prędkościami od 0,5 do 5 m*s-1.
Rozpatrywany obszar leży w strefie największych deficytów wodnych. Niedobory wody, mierzone różnicą sum opadowych i parowania potencjalnego, wynoszą około 100 mm.
Podstawą oceny warunków opadowych w obszarze opracowania są dane z posterunków opadowych IMGW zlokalizowanych w Gruszczynie (1957-1990) i Kostrzynie Wlkp.
(1955-1990). Wyliczony opad średni na rozpatrywanym obszarze wynosi około 550 mm, a
jego zróżnicowanie przestrzenne jest niewielkie. W poszczególnych latach zaznacza się natomiast znaczna zmienność sum opadów. Najwyższe opady występują w czerwcu, lipcu i sierpniu, a najniższe w lutym i marcu. W tych samych miesiącach, w okresie wielolecia, zaznaczają
się także największe różnice w sumach opadów. Maksymalne odchylenia sum opadów rocznych od wielkości opadu przeciętnego dochodzą do 145% w latach wilgotnych i stanowią 5160% ich wartości w latach suchych. Najwyższe zanotowane sumy opadów miesięcznych z
reguły przekraczają 200% wartości opadów przeciętnych. W okresie roku normalnego najwyższe sumy opadów miesięcznych występują w okresie od czerwca do sierpnia.
Na omawianym terytorium przeważają tereny otwarte. W głównej mierze są to obszary
użytków rolnych – gruntów ornych, łąk i pastwisk. Klimat charakterystyczny dla terenów niezabudowanych cechuje się bardzo dobrymi warunkami przewietrzania, co przekłada się na
poprawny stan sanitarny powietrza atmosferycznego. Średnia dobowa temperatura oraz wilgotność powietrza są wyższe w porównaniu z obszarami zabudowanymi.
We wnętrzu doliny Cybiny występuje topoklimat wilgotny, zastoiskowy. Charakteryzuje się gorszymi w porównaniu z terenami wysoczyzny warunkami termicznymi, wilgotnościowymi i dużą ilością mgieł. Występuje tu zjawisko inwersji termicznej, co spowodowane
jest wychłodzeniem się podłoża na skutek wypromieniowania ciepła pobranego przez grunt w
ciągu dnia. Powietrze chłodne znajdujące się w warstwie przygruntowej, na skutek niewielkich spadków dolin oraz zapór utrudniających jego spływ zalegać może stosunkowo długo w
ich obrębie, nawet do późnych godzin przedpołudniowych.
Gleby
Na obszarze wysoczyznowym znaczne powierzchnie zajmują gleby dobre i średnie,
wytworzone na glinach zwałowych (gleby płowe właściwe). Na piaskach lekkich przewagę
osiągają gleby rdzawe bielicowane (tereny sandrowe). Występowanie łąk związane jest z
dnami dolin rzecznych, w których zostały wytworzone gleby mułowe, mułowo-glejowe, tor10
fowe, murszowe i mady. Gmina Swarzędz charakteryzuje się przeciętnymi jak na powiat poznański glebami. Jeśli chodzi o przydatność rolniczą gruntów ornych to w gminie Swarzędz
dominują wyraźnie kompleksy żytnie, zajmujące 91% powierzchni gminy. Ogólne warunki
dla rolnictwa, obejmujące glebę, klimat, rzeźbę terenu oraz warunki wodne, są oceniane jako
dobre.
W obszarze objętym granicami opracowania przeważają gleby przydatne do prowadzenia produkcji rolniczej, głównie IVa klasy bonitacyjnej oznaczone jako role, łąki i pastwiska. Część gleb użytkowanych jest w formie ogrodów działkowych zlokalizowanych w rejonie
Swarzędza . Na terenie planu zaznacza się tendencja polegająca na wyłączaniu gleb z produkcji rolnej i przeznaczaniu ich na cele budowlane. Zjawisko to w szczególności nasilone jest w
rejonie wsi położonych w sąsiedztwie Swarzędza – Gruszczyna i Gortatowa.
Świat przyrody
Środowisko przyrodnicze obszaru planu zajmuje szczególne miejsce na mapie gminy.
Najcenniejsze zasoby przyrodnicze zgromadzone są w dolinie Cybiny. Znajdują się tam rozmaite zbiorowiska związane z terenami podmokłymi, torfowiska, łąki, lasy łęgowe. Bogactwem gatunkowym odznaczają się również licznie występujące zbiorniki wodne, porośnięte
roślinnością szuwarową. Oprócz nich występują tu także ciepłolubne murawy porastające stoki doliny. Teren doliny Cybiny stanowi ważny korytarz ekologiczny o znaczeniu regionalnym.
Ze względu na walory przyrodnicze został objęty ochroną prawną w postaci obszaru Natura
2000. Więcej informacji na temat świata roślin i zwierząt związanego z doliną Cybiny oraz
obszarze Natura 2000 zawiera rozdział 2.2. niniejszego opracowania.
Krajobraz terytorium planu poza doliną zdominowane jest przez tereny rolne. W strukturze użytkowania przestrzeni rolnej przeważają grunty orne. Cechą ekosystemu rolnego
(agrocenozy) jest ujednolicenie struktury gatunkowej roślin oraz występowanie roślin segetalnynch (chwastów), konkurujących z roślinami uprawnymi. Tereny rolnicze urozmaicone są
przez grupy zadrzewień i zakrzewień zajmujących zazwyczaj niewielkie powierzchnie. Na
terenach zagospodarowanych rolniczo znajdują się uprawy drzew i krzewów owocowych w
sadach, ponadto uprawiane są różne gatunki warzyw (głównie w ogrodach przydomowych).
Występujące tereny leśne (grądy i lasy łęgowe) skupiają się w rejonie Uzarzewa i Katarzynek w północno-wschodniej części obszaru planu, a także w południowej części obszaru,
w rejonie Gortatowa. Znajdują się tam dwie grupy zieleni wysokiej, w sąsiedztwie nowo budowanego osiedla domów jednorodzinnych, w pobliżu ul. Królewskiej i Darniowej oraz w
rejonie cmentarza. Powierzchnie leśne ciągną się także wzdłuż brzegów bezimiennego cieku
który przepływa przez Gortatowo i kończy swój bieg w rz. Cybinie.
Oprócz tego na obszarze opracowania znaleźć można wiele pojedynczych drzew i
krzewów porastających obszary nieużytkowane oraz występujących w formie planowych nasadzeń.
Przydatność terenów dla rozwoju zabudowy
Sprzyjające warunki do wprowadzania funkcji użytkowych panują na obszarze wysoczyznowym, położonym poza doliną rz. Cybiny. Teren zbudowany jest w głównej mierze z
gruntów spoistych morenowych konsystencji półzwartej i twardoplastycznej oraz gruntów nie
spoistych, mianowicie piasków o różnej granulacji, w stanie średniozagęszczonym. Niesprzyjające warunki dla wprowadzania zabudowy panują na terenach o znacznych spadkach, gdzie
możliwe jest wystąpienie procesów stokowych. Odporność terenu na wystąpienie erozji uzależniona jest od stopnia nachylenia terenu oraz jego powierzchniowej budowy geologicznej.
Wysoki poziom gruntowy (do 2 m ppt) nie sprzyja głębokiemu posadawianiu obiektów
inżynierskich. Stosunkowo dobre warunki panują na terenach położonych pomiędzy Grusz11
czynem a Kobylnicą, gdzie zwierciadło położone jest na głębokości 5-10 m. Na powierzchni
wysoczyzny panują poprawne warunki klimatu lokalnego sprzyjające prowadzeniu produkcji
rolnej oraz korzystne warunki bioklimatyczne dla osadnictwa.
Zdecydowanie niekorzystne warunki dla wprowadzania różnych form zainwestowania,
a w szczególności zabudowy mieszkaniowej panują we wnętrzu doliny Cybiny. Obszar na
całej długości doliny zagrożony jest denudacją. Podłoże geologiczne formują grunty bardzo
mało nośne. Zalegają tu mady i piaski rzeczne w stanie luźnym, namuły organiczne oraz torfy.
W rejonach występowania gruntów organicznych wody gruntowe są generalnie agresywne
wobec betonu. Dodatkowo wody gruntowe na omawianym obszarze są zasilane opadami atmosferycznymi, stąd po długotrwałych bądź intensywnych opadach zwierciadło wód gruntowych może się podnosić. Występują tu wezbrania rzeki Cybiny powodujące występowanie
wód z rzeki i zalewanie teras. W dolinie rzecznej panuje topoklimat o charakterze inwersyjnym, cechujący się obniżoną temperaturą, podwyższoną wilgotnością oraz dużą częstotliwością występowania mgieł. Ponadto wnętrze doliny pokrywają cenne przyrodniczo siedliska
roślinne oraz stanowiska chronionych zwierząt, które objęte są ochroną prawną w formie obszaru specjalnej ochrony Natura 2000 „Dolina Cybiny”
2.2
Prawne formy ochrony przyrody
Obszar Natura 2000 „Dolina Cybiny” PLH300038
Za obszar Natura 2000 uznaje się obszar specjalnej ochrony ptaków, specjalny obszar
ochrony siedlisk lub obszar mający znaczenie dla Wspólnoty, utworzony w celu ochrony populacji dziko występujących ptaków lub siedlisk przyrodniczych lub gatunków będących
przedmiotem zainteresowania Wspólnoty Europejskiej. Zgodnie z art. 33 ustawy o ochronie
przyrody, na obszarze Natura 2000 zabrania się podejmowania działań mogących znacząco
negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególności mogących:
- pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla
których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000;
- wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura
2000;
- pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 i jego powiązań z innymi obszarami.
Zezwolenie na realizację planu lub przedsięwzięcia mogącego znacząco negatywnie
oddziaływać na cele ochrony istniejących lub zgłoszonych obszarów Natura 2000 może zostać
wydane wyłącznie w przypadku zaistnienia koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego, czyli:
- zapewnienia ochrony zdrowia i życia ludzi;
- zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego (np. budowa infrastruktury wojskowej,
ochrona przed powodzią);
- uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym znaczeniu dla środowiska
przyrodniczego (np. budowa oczyszczalni ścieków).
W takich przypadkach musi być zapewniona tzw. kompensacja przyrodnicza, niezbędna do zapewnienia spójności i właściwego funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000. Może
to być np. objęcie ochroną innego dodatkowego terenu, na którym występują takie same siedliska lub gatunki, dla których ochrony powołano lub zamierzano powołać dany obszar Natura
2000.
12
Terytorium planu zajmuje wschodni fragment specjalnego obszaru ochrony siedlisk
„Dolina Cybiny” (obszar o znaczeniu dla Wspólnoty).
Charakterystyka obszaru
Rzeka Cybina stanowiąca oś podłużną obszaru Natura 2000 jest prawobrzeżnym dopływem Warty, do której wpada w km 240,5. Jej źródła znajdują się w pobliżu wsi Nckielka, a
w swym biegu płynie ona przez tereny należące do gmin: Nakla, Kostrzyn, Pobiedziska, Swarzędz i miasto Poznań. Całkowita jej długość wynosi nieco ponad 41 km, a powierzchnia
zlewni 195,5 km2. W obrębie obszaru Natura 2000 znajduje się odcinek doliny rzecznej oraz
fragmenty przyległych terenów na odcinku między 10 a 41 km biegu rzeki, czyli od jej ujścia
z Jeziora Swarzędzkiego do przecięcia granicy gmin Kostrzyn i Nakla.
Rzeźba tego terenu została ukształtowana w fazie poznańskiej zlodowacenia bałtyckiego, w schyłkowym okresie plejstocenu i w holocenie. Południowo-Zachodnia część doliny
Cybiny położona jest na terenie moreny dennej, część wschodnia natomiast przecina obszar
pokryty pagórkami moreny czołowej. W obrębie zlewni na terenie czołowomorenowych Pagórków Kostrzyńskich wysokości osiągają i 26,3 m n.p.m., a deniwelacje dochodzą do 25 m.
Obszar w obrębie Równiny Średzkiej, położony na wysokości 90-115 m n.p.m., charakteryzuje się niewielkimi deniwelacjami, w zasadzie nie przekraczającymi 5 m. W tym prawie płaskim krajobrazie wyraźnie zaznacza się głęboko wcięta dolina rzeki Cybiny i przyujściowe
odcinki jej dopływów. Dolina ta posiada ogólną orientację NE-SW, a jej dno znajduje się na
wysokości od 69 m n.p.m. w pobliżu ujścia rzeki z Jeziora Swarzędzkiego, do 110 m n.p.m. w
odcinku źródłowym. Do miejscowości Iwno głębokość doliny nie przekracza 10 m. Na krótkim odcinku Iwno - Glinka Szlachecka wysokość zboczy rośnie do 20 m. Szerokość górnego
odcinka doliny waha się od 50 do 400 m. W środkowym odcinku od Promna do Swarzędza
dolina jest najszersza i najgłębiej wcięta w otaczający teren (15-30 m), a spadek podłużny jej
dna jest najmniejszy. Najszerszym, liczącym od 500 do 800 m fragmentem całej doliny, jest
odcinek pomiędzy Jeziorem Uzarzewskim a Jeziorem Swarzędzkim. Spotyka się tutaj również
liczne wzniesienia wystające 1-2 m ponad płaskie dno doliny. Zajmują one blisko 10% powierzchni dna tego odcinka doliny.
W dolinie Cybiny duży wpływ na kształtowanie się gleb miały zabiegi melioracyjne
przeprowadzone w II połowie XIX wieku i związane z nimi obniżenie poziomu wód. W wyniku wspomnianych melioracji w górnym i dolnym odcinku dna doliny wytworzyły się głównie gleby murszowo-mineralne i murszowate. Według mapy glebowo rolniczej w skali 1:25
000 w środkowej części doliny przeważają gleby torfowe i torfowo-murszowe, wytworzone z
torfów niskich. Największe ich powierzchnie znajdują się między Jeziorem Góra a Jeziorem
Swarzędzkim i zajmują 580 ha. Część gleb torfowo-murszowych na skutek zaniechania gospodarczego użytkowania łąk i konserwacji rowów melioracyjnych uległa wtórnemu zabagnieniu. Na wzniesieniach mineralnych w obrębie dna organicznego wytworzyły się gleby
brunatne wyługowane i kwaśne, zbudowane z piasku luźnego lub słabo gliniastego. Północne
zbocze doliny stanowią w większości piaski słabo gliniaste lub piaski luźne całkowite, natomiast południowe zbocze - piaski gliniaste lekkie lub gliniaste mocne, zalegające płytko lub
średnio głęboko na glinie lekkiej.
Cechą charakterystyczną doliny Cybiny jest duża zdolność retencjonowania wód. Przyczyniają się do tego z jednej strony liczne jeziora i sztuczne zbiorniki wodne, z drugiej strony
gleby torfowe wyścielające jej dno. Średni przepływ wody w latach 1951-1990 w przekroju
wodowskazowym w Antoninku wyniósł 0,67 m3/s. W miesiącach letnich (lipiec, sierpień)
notowane bywają najniższe stany i przepływy wody. W lipcu 2001 roku w Cybinie wypływającej z Jeziora Swarzędzkiego stwierdzono brak przepływu wody, natomiast we wrześniu
2002 roku wynosił on tylko 0,05 m3/s.
13
W dolinie znajdują się naturalne i sztuczne zbiorniki wodne. Te ostatnie powstały
przez spiętrzenie wód rzecznych (zbiorniki zaporowe), uformowanie zbiorników w dolinach w
sąsiedztwie rzek (stawy rybne) oraz eksploatację torfu lub piasku (torfianki, wyrobiska poeksploatacyjne). Do naturalnych jezior polodowcowych należy Jezioro Swarzędzkie, Jezioro Uzarzewskie, Góra i Iwno. Dwa z nich: Jezioro Swarzędzkie i Iwno zostały sztucznie podpiętrzone. W dolinie Cybiny oraz przy ujściowych odcinkach jej dopływów utworzono szereg stawów, w których prowadzona jest intensywna hodowla ryb (głównie karpia), m.in. w wyrobiskach potorfowych w pobliżu Gruszczyna. Rozległe płytkie zbiorniki, powstałe po wyeksploatowaniu torfu na wschód od Gruszczyna, położone 2,5 km na północny-wschód od Jeziora
Swarzędzkiego, służą do sportowych połowów wędkarskich.
Rzeka Cybina zasilana jest przez kilkanaście niewielkich dopływów. Wody podziemne
pierwszego poziomu wodonośnego w dolinie Cybiny zalegają na głębokości od zera do l m,
natomiast na terenie zlewni od 2 do 10 m. Pod doliną Cybiny zlokalizowany jest jeden z
głównych zbiorników wód podziemnych Polski, zwany Wielkopolską Doliną Kopalną
(GZWP nr 144 QK).
Cechą charakterystyczną doliny Cybiny jest jej duże zróżnicowanie siedliskowe,
wpływające na wysoką różnorodność fitocenotyczną. W trakcie badań nad waloryzacją przyrodniczą doliny w 2004 r. stwierdzono występowanie aż 85 zespołów roślinnych, rozmieszczonych mozaikowo w samej dolinie i na jej obrzeżach. Najlepiej wykształcone są podmokłe
zbiorowiska zaroślowe i leśne, do których należą: zarośla łozowe (Salicetum cinereae), ols
porzeczkowy (Carici elongatae-Alnetum) i łęg jesionowo-olszowy (Fraxino-Alnetum). Pospolicie występują także liczne zbiorowiska roślinności wodnej i bagiennej, ale częste są również
zespoły muraw kserotermicznych i napiaskowych oraz ciepłolubnych ziołorośli, rozwijających
się na skarpach doliny oraz wyniesieniach w obrębie jej dna. W dolinie Cybiny występuje 770
gatunków dziko rosnących roślin. Dolina Cybiny od dawna była intensywnie użytkowana.
Największy wpływ na skład gatunkowy miejscowej flory miało i nadal posiada rolnictwo,
osadnictwo, a od Swarzędza w stronę Warty także urbanizacja. Duża różnorodność i mozaikowość siedlisk sprzyja także bardzo dużemu zróżnicowaniu zwierząt z większości grup systematycznych oraz ich zbiorowisk.
Obszar doliny Cybiny należy do niezwykle cennych z przyrodniczego punktu widzenia. Decyduje o tym duża różnorodność i mozaikowe rozmieszczenie siedlisk, co sprzyja dużemu bogactwu gatunkowemu roślin i zwierząt oraz ich zbiorowisk. Spośród siedlisk wymienionych w Załączniku I do Dyrektywy Siedliskowej UE os obszarze tym występuje aż 12, z
czego przynajmniej 4 należy do bardzo dobrze wykształconych. Zajmują one dość duże powierzchnie i co bardzo charakterystyczne - nie są to powierzchnie jednolite, lecz rozmieszczone mozaikowo, wykazujące dużą zmienność w poszczególnych miejscach występowania
wzdłuż doliny. Najlepiej wykształcone siedliska to: 3150 - starorzecza i inne naturalne, eutroficzne zbiorniki wodne, 6510 - niżowe i górskie łąki użytkowane ekstensywnie, 91E0 - lasy
łęgowe i nadrzeczne zarośla wierzbowe, 91F0 - łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe. Z
Załącznika II Dyrektywy siedliskowej stwierdzono występowanie 2 gatunków ssaków (bóbr i
wydra), jednego gatunku ryby (różanka) oraz dwu gatunków płazów – kumak nizinny i traszka
grzebieniasta Kumak znajduje tu szczególnie dogodne warunki występowania, tworząc liczną
populację. Oprócz gatunków wymienionych w dyrektywach ptasiej i siedliskowej w dolinie
Cybiny występuje wiele gatunków prawnie chronionych w Polsce. Występuje tu 18 gatunków
zwierząt chronionych oraz 9 gatunków roślin pod ochroną ścisłą i 12 pod ochroną częściową.
Stwierdzono również występowanie wielu gatunków roślin i zwierząt a takie zbiorowisk roślinnych zagrożonych w skali kraju lub regionu. W dolinie stwierdzono występowanie bardzo
dużej różnorodności ptaków, wśród których aż 31 wymienionych jest w Załączniku I do Dyrektywy Ptasiej. Dziesięć z nich występuje licznie na terenie doliny, tworząc stabilne populacje (trzcinniczek, perkoz dwuczuby, brzegówka, kokoszka, brzęczka, perkozek, głowienka,
bączek, błotniak stawowy i wodnik). Wśród ptaków, oprócz 12 wymienionych na liście UE
14
stwierdzono występowanie 109 dalszych gatunków, i których 105 podlega ochronie ścisłej i 4
częściowej.
Pod względem reprezentatywności cztery siedliska wyróżniają się doskonałą typowością. Są to: 3150 – starorzecza i inne naturalne, eutroficzne zbiorniki wodne, 6510 – niżowe i
górskie łąki użytkowane ekstensywnie, 91E0 – lasy łęgowe i nadrzeczne zarośla wierzbowe,
91F0 – łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe. Pierwsze z nich wykazuje dobrze zachowaną strukturę i funkcję. Możliwości powrotu zbiorników wodnych sklasyfikowanych w obrębie
tego siedliska do stanu doskonałego są możliwe stosunkowo niewielkim nakładem sił i środków. Kolejne trzy siedliska (6510, 91E0 i 91F0) charakteryzują się w większości płatów zachowaniem doskonałej struktury i dobrym zachowaniem funkcji. Ich renaturyzacja, polegająca
na przywróceniu doskonałych tendencji rozwojowych, jest łatwa, ograniczająca się do mało
kosztownych zabiegów.
Trzy kolejne siedliska charakteryzują się dobrą reprezentatywnością. Należy tu: 3260 –
nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników, 3270 – zalewane muliste brzegi
rzek oraz 7140 – torfowiska przejściowe i trzęsawiska. Są one dobrze wykształcone, choć
zajmują stosunkowo małe powierzchnie. Charakteryzują się też dobrymi tendencjami rozwojowymi, za wyjątkiem siedliska 3270, które wykazuje słabe perspektywy rozwojowe.
Pozostałe cztery siedliska (6120, 6210, 9130 i 9170) należy uznać za mało reprezentatywne, z reguły ze względu na średnio zachowaną lub częściowo zdegradowaną strukturę. Ich
tendencje rozwojowe należy ciągle ocenić na dobre, za wyjątkiem siedliska 9130, które wykształcone jest tylko fragmentarycznie (poza naturalnym zasięgiem). Ich renaturyzacja ciągle
jeszcze jest możliwa (za wyjątkiem 9130) i stosunkowo łatwa. W zasadzie ogranicza się ona
do ekstensywnego użytkowania, polegającego w pierwszych dwu przypadkach na przeciwdziałaniu sukcesji, w ostatnim – na eliminacji sosny.
Zbliżony do liniowego kształt obszaru oraz sąsiedztwo innych terenów chronionych
sprawia, że pełni on ważną rolę korytarz ekologicznego, umożliwiającego migrację zwierząt i
roślin, zapewniając ciągłość ich wy-stepowania i możliwość wymiany puli genowej. Położenie
doliny Cybiny w sąsiedztwie aglomeracji poznańskiej niesie za tobą wiele zagrożeń, do których należy przede wszystkim presja na zabudowę domami mieszkalnymi i rekreacyjnymi
terenów sąsiadujących z doliną, a ostatnio również skarp doliny w miejscach najciekawszych
widokowo. Obserwuje się też wzmożony ruch turystyczny w dolinie i jej sąsiedztwie a w niektórych regionach – pojazdów gumowych (dwu i czterokołowych).
Poważnym zagrożeniem środowiska przyrodniczego doliny jest intensyfikacja rolnictwa. Istotny saprofizujący wpływ na naturalne zbiorniki wodne i samą rzeką Cybinę wywiera
intensywna hodowla ryb w dużych kompleksach stawowych. Spuszczana każdego roku woda
wynosi do stawów duże ilości związków biogennych oraz materii organicznej, powodując
odkładanie się żyznych osadów dennych. Powoduje to utrzymywanie się długotrwałych rozkwitów wody. w tym wywoływanych przez sinice, które wskutek rozpraszania światła i wydzielania toksyn zmniejszają różnorodność fauny i floty tych akwenów. Jako zagrożenie może
być także traktowana chęć inwestowania w zaplecze rekreacyjne dla mieszkańców Poznania.
Występowanie siedlisk i gatunków na obszarze MPZP
Bezpośrednio w opisanych granicach obszaru miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego Dolina Cybiny i okolice wyodrębniono kilka typów siedlisk przyrodniczych
oraz stanowiska płazów i ptaków (Tabele 1-3). Ze względu na potencjalne oddziaływanie
skutków realizacji postanowień projektu planu miejscowego na tereny przyległe, wskazano
również siedliska i gatunki zwierząt występujące w bliskim sąsiedztwie obszaru MPZP.
15
Tab. 1. Siedliska wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG na obszarze MPZP (wg danych przekazanych przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Warszawie)
Lp.
Kod siedliska przyrodniczego
1.
3150
2.
6120
3.
6210
4.
6510
5.
7140
6.
91E0
7.
91F0
Nazwa siedliska przyrodniczego
Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z
Nympheion, Potamion
Ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae)
Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea) - priorytetowe są tylko
murawy z istotnymi stanowiskami storczyków
Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)
Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z
Scheuchzerio-Caricetea)
Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albofragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe)
Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum)
Tab. 2. Płazy wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG na obszarze MPZP (wg danych przekazanych przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Warszawie)
Lp. Kod
Nazwa gatunku
1.
1188
Kumak nizinny (Bombina bombina)
Tab 3. Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG (wg danych przekazanych przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Warszawie)
Lp.
1.
Kod
A021
Nazwa gatunku
Bąk zwyczajny (Botaurus stellaris)
2.
A081
Błotniak stawowy (Circus aeruginosus)
3.
A338
Dzierzba gąsiorek (Lanius collurio)
4.
A236
Dzięcioł czarny (Dryocopus martius)
5.
A246
Lerka (Lullula arborea)
Siedliska przyrodnicze
3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion,
Potamion
Na omawianym terenie wyróżnia się kilka naturalnie ukształtowanych zbiorników
wodnych. Największe z nich to jezioro Swarzędzkie. Oprócz niego występują niewielkie,
płytkie akweny na terasie rz. Cybiny, w Gruszczynie, Gortatowie oraz Uzarzewie. Są to zbiorniki eutroficzne, o których charakterze decyduje roślinność budowana przez trzcinowiska. Są
to zbiorowiska z klasy Phragmitetea – można tu wyróżnić dwa pasy: znajdujący się od strony
wody szuwar wysoki (Phragmitetum i in.) i występujący w głąb lądu szuwar turzycowy. Szuwar turzycowy składa się ze zbiorowisk wysokich turzyc (Caricetum acutiformis, Caricetum
gracilis, C. rostratae, C. elatae) zaliczanych do związku Magnocaricion. Wysoka koncentracja związków biogennych powoduje częste zakwity fitoplanktonu, które wywołują niebieskozieloną barwę wody i niewielką widzialność.
16
Zagrożeniem dla istnienia siedlisk jest przyśpieszona eutrofizacja antropogenna. Eutrofizacja prowadzi do wzrostu produkcji pierwotnej, odkładania się osadów i szybkiego lądowienia drobnych zbiorników. Zbiorniki takie często są niszczone mechanicznie przez zasypywanie. Zarządzanie siedliskiem wymaga globalnego zarządzania na poziomie obszaru wodnego. Na obszarze zlewni wymagane jest oczyszczanie ścieków, tworzenie ochronnych stref
brzegowych oraz przeciwdziałanie eutrofizacji i gromadzenia się osadów. Istotne jest również
usuwanie roślinności o charakterze inwazyjnym. Zagrożeniem jest także rekreacyjne wykorzystanie stawów oraz zabudowa brzegów domkami letniskowymi bądź jednorodzinnymi.
6120 Ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae)
Murawy napiaskowe tworzą dwa niewielkie, izolowane stanowiska o powierzchni ok.
0,3 – 1 ha. Jeden z nich znajduje się w końcowym odcinku ul. Na Stoku. Kolejny mieści się na
zboczu doliny we wschodniej części Gortatowa, przy drodze gruntowej prowadzącej do lasu.
Siedliska te tworzą ciepłolubne środowiska trawiaste, zbliżone charakterem do muraw ksenotermicznych. Zajmują zazwyczaj bogate w węglan wapnia piaszczyste miejsca w dolinach
rzecznych lub na obszarach morenowych. Suche murawy napiaskowe mają postać niskich,
luźnych i dość barwnych zbiorowisk trawiastych, o wyraźnie kępiastej budowie oraz bogatej i
zróżnicowanej florze naczyniowej, często z udziałem gatunków rzadkich i zagrożonych w
skali Polski. Charakterystyczny wygląd muraw napiaskowych kształtowany jest przez obecność gatunków o wyraźnie kseromorficznej budowie, z widoczną dominacją traw i dużym
udziałem roślin jednorocznych oraz roślin zarodnikowych i porostów. Murawy cechuje duża
różnorodność florystyczna, z czym związana jest bogata fauna bezkręgowców, zwłaszcza
chrząszczy, muchówek, błonkówek i owadów prostoskrzydłych, pluskwiaków i motyli. W
odróżnieniu od muraw ksenotermicznych są wyraźnie uboższe florystycznie.
Ciepłolubne murawy charakteryzują się niewielką zmiennością sezonową. W zdjęciach
fitosocjologicznych notuje się średnio 20-3- gatunków roślin naczyniowych. Wyróżniają się
dużym udziałem gatunków ksenotermicznych i wapieniolubnych związanych z murawami
ksenotermicznymi z klasy Festuco- Brometea. Wysokość runi muraw waha się od kilku do
około 30 cm w przypadku niskich muraw Koelerio-Astragaletum arenarii, Kochietum, arenariae czy Diantho arenarii-Festucetum polesicae po około 40–60 (70) cm wysokości w przypadku wyraęnie ciepłolubnych, o kserotermicznym charakterze muraw Sileno otitisFestucetum czy Festuco psammophilae-Koelerietum glaucae.
Zbiorowiska ciepłolubnych muraw napiaskowych rozwijają się w rejonach występowania muraw kserotermicznych, zwłaszcza muraw ostnicowych (Sileno otitis-Festucetum).
Spotykane są także na piaszczystych aluwiach i piaszczystych madach w dolinach dużych rzek
(Corynephoro-Silenetum tataricae, Kochietum arenariae). Na ogół jednak występują na najbardziej skrajnych siedliskach zarówno pod względem warunków termicznych, jak i wilgotnościowych. Zajmują zwykle niewielkie powierzchnie od kilku do kilkudziesięciu arów (Corynephoro-Silenetum tataricae, Kochietum arenariae, Koelerio-Astragaletum arenarii, FestucoElymetum arenarii).
Śródlądowe murawy napiaskowe rozwijają się na piaszczystych i piaszczystożwirowatych glebach w obszarach znajdujących się pod wpływem oddziaływania klimatu
kontynentalnego, na piaszczystych aluwiach w dolinach dużych rzek, na piaszczystych obszarach morenowych i na pagórach kemowych, a także na wydmach śródlądowych oraz na bardzo suchych piaskach sandrowych znajdujących się na terasach i skarpach dolinowych. Rozwijają się na terenach niemal płaskich oraz na zboczach o wystawie południowej i wschodniej,
przy wysokich temperaturach powietrza i gleby oraz niskiej wilgotności podłoża. Rozwijają
się także na siedliskach wtórnych, silnie przekształconych przez człowieka, na terenach dawnych żwirowni i wyrobisk piaskowych, na nasypach wzdłuż szlaków komunikacyjnych (dróg,
terenów kolejowych) oraz na porzuconych, piaszczystych polach (ugorach).
17
Głównym zagrożeniem dla istnienia i funkcjonowania muraw napiaskowych jest sukcesja wtórna. Utrzymanie pełnej zmienności zbiorowisk i zachowanie bogactwa florystycznego tych siedlisk wymaga podjęcia zabiegów ochrony czynnej polegającej na usuwaniu drzew i
krzewów (zwłaszcza koszeniu oraz kontrolowanym wypalaniu).
6210 Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea)
Murawy kserotermiczne to ciepłolubne zbiorowiska trawiaste o charakterze stepowym,
których występowanie uwarunkowane jest warunkami klimatycznymi, glebowymi i orograficznymi. Są to zbiorowiska mające postać barwnych muraw, o bogatej i zróżnicowanej florze,
często z udziałem gatunków reliktowych oraz rzadkich. Występuj zwykle na rozległych stokach pagórków, wąwozów, stromych zboczach w dolinach rzecznych, utrwalonych piarżyskach u podnóża skał wapiennych, a także na półkach i ścianach skalnych, na wychodniach
skał wapiennych, a nawet na eksponowanych ku południowi sztucznych stokach nasypów,
wykopów czy hałd.
Na obszarze planu występują dość licznie, tworząc płaty pokrywające południowe stoki doliny w pasie od ul. Swarzędzkiej w obrębie Gruszczyn do niewielkiego lasu położonego
w obrębie Uzarzewo-Katarzynki. Szerokość pasa ogranicza droga gruntowa i tereny zurbanizowane od południa oraz wody rz. Cybiny od północy. Wyspowo rozmieszczone są także na
stokach po północnej stronie doliny, w bliskim sąsiedztwie terenów upraw polowych. Ich powierzchnia nie przekracza 0,5 ha.
Murawy kserotermiczne rozwijają się płytkich pararędzinach i rędzinach, lessach oraz
na czarnoziemach, na suchym podłożu o odczynie zasadowym lub obojętnym, bogatym węglan wapnia. Występuj w miejscach o dużym nasłonecznieniu, przy ekspozycji południowej,
przy wysokich temperaturach powietrza i gleby.
Murawy kserotermiczne charakteryzują się dużym zróżnicowaniem – od pionierskich
zbiorowisk nagipsowych i nalessowych, o luźnym zwarciu i strukturze kępowej, z dominacją
traw przez niskie, barwne murawy z dużym udziałem omanu wąskolistnego Inula ensifolia i
turzycy niskiej Carex humilis, aż po wysokie, bujne zbiorowiska o charakterze mezofilnym, z
dużym udziałem bylin dwuliściennych. Zbiorowisko ziołoroślowo-murawowe OriganoBrachypodietum, charakteryzujące się niepełnym zwarciem i bujną roślinnością, rozwijające
się wtórnie, w mniej skrajnych warunkach, zawiera wiele gatunków łąkowych. Flora roślin
naczyniowych muraw kserotermicznych jest bardzo bogata i urozmaicona, a wiele występujących tu gatunków to rośliny zaliczane do rzadkich i zagrożonych w skali Polski. Spotkać tu
można także wiele gatunków storczykowatych – takich jak na przykład: storczyk purpurowy
Orchis purpurea, storczyk kukawka Orchis militaris, dwulistnik muszy Ophrys insectifera.
Murawy cechuje duża różnorodność florystyczna, z czym związana jest bogata fauna bezkręgowców, zwłaszcza chrząszczy, muchówek, błonkówek i owadów prostoskrzydłych, pluskwiaków i motyli
Roślinność muraw stabilizowana jest i w dużej mierze kształtowana w wyniku ekstensywnej gospodarki łąkarskiej i pasterskiej. Po zaprzestaniu użytkowania przekształcają się w
drodze sukcesji wtórnej w zarośla, a następnie w las. Głównym zagrożeniem dla istnienia i
funkcjonowania muraw kserotermicznych jest sukcesja wtórna. Utrzymanie pełnej zmienności
zbiorowisk i zachowanie bogactwa florystycznego tych siedlisk wymaga podjęcia zabiegów
ochrony czynnej polegającej na przywracaniu i utrzymywaniu dawnych, ekstensywnych form
użytkowania takich jak wypas, koszenie, w niektórych przypadkach kontrolowane wypalanie.
6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)
Łąki mieszczą się przy północno-wschodniej granicy MPZP w obrębie Uzarzewo, pośród lasów położonych zachód od ul. Akacjowej. Fragment siedliska znajduje się na prywatnej
18
działce użytkowanej jako teren zabudowy mieszkaniowej we wsi Uzarzewo, przy ul. Akacjowe.
Niżowe i górskie antropogeniczne zbiorowiska użytków zielonych na żyznych, świeżych (niezbyt wilgotnych i niesuchych) glebach mineralnych bez śladów zabagnienia. Łąki
grądowe są bogatymi florystycznie, wysokoproduktywnymi, wielokośnymi zbiorowiskami
rozwijającymi się na niżu lub niższych połóżeniach w górach. Cechuje je udział takich traw,
jak rajgras wyniosły Arrhenatherum elatius, kupkówka pospolita Dactylis glomerata, stokłosa
miękka Bromus hordoraceus. W runi znaczny udział mają wysokie byliny z rodziny baldaszkowatych (Apiaceae), wśród których są: marchew zwyczajna Daucus carota, barszcz zwyczajny Heracleum sphondylium, pasternak zwyczajny Pastinaca sativa, biedrzeniec wielki
Pimpinella major. Niższe warstwy tworzą rośliny dwuliścienne o barwnych kwiatach, takie
jak: dzwonek rozpierzchły Campanula patula, koniczyna łąkowa Trifolium pratense, komonica pospolita Lotus corniculatus, skalnica ziarenkowata Saxifraga granulata.
Siedliska te powstały w wyniku wycięcia lasów liściastych i zagospodarowania tych
terenów jako łąki kośne. Koszone są zwykle dwa razy w roku oraz umiarkowanie nawożone.
Płaty łąk świeżych wykształcają się zarówno na powierzchniach płaskich, jak i nachylonych,
przy różnych ekspozycjach. W dolinach rzek porastają gleby organogeniczne, gdzie poziom
wody gruntowej waha się ale nigdy nie dochodzi do samej powierzchni. Mogą być zalewane
przez wody powodziowe.
Ochrona tych siedlisk polega na zachowaniu różnorodności florystycznej w wyniku
stosowania dotychczasowych (ekstensywnych) form gospodarowania, odtwarzaniu zniszczonych łąk poprzez powrót do tradycyjnych metod gospodarowania oraz konserwacji zbiorowisk
polegającej na koszeniu i umiarkowanym ich nawożeniu.
7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z ScheuchzerioCaricetea)
Na opisywanym obszarze siedlisko występują w postaci dwóch niewielkich płatów o
wielkości 1 i 4,5 ha. Położone są w północno-wschodniej części doliny.
Torfowiska przejściowe i trzęsawiska o kodzie 7140 to torfowiska rozwijające się przy
powierzchni oligo– do mezotroficznych wód, o pośrednim typie zasilania, tj. korzystające z
wody opadowej i w części również podziemnej lub powierzchniowej, porośnięte przez różnorodne torfowiska roślinne, w formie kołyszących się na powierzchni kożuchów pływających
dywanów, trzęsawisk zbudowanych przez średnio wysokie i niskie turzyce i mchy brunatne.
W klasycznej formie roślinność tego typu torfowisk tworzą zbiorowiska emersyjne,
dostosowujące się do aktualnego poziomu wody. Budujące je rośliny zakorzenione są w przewodnionej warstwie powierzchniowej, która pod naciskiem silnie ugina się i faluje, możee
nawet ulec przerwaniu. Siedlisko zasilane jest w różnej proporcji przez wody opadowe i wody
powierzchniowe, czasem również podpowierzchniowe. Pod względem zasobności w biogeny
jest to siedlisko oligo–, oligomezotroficzne i mezotroficzne, odczyn wód i torfu jest silnie
kwaśny do słabo kwaśnego. We wszystkich przypadkach stanowi ono element kompleksu
przestrzennego, w skład którego wchodzi albo zbiornik wodny, teren bagienny i rozwijające
się torfowisko zróżnicowane pod względem ekologicznym i roślinnym, albo tylko obszar bagienny i torfowisko, które także nie jest w pełni jednorodnym układem przyrodniczym.
Roślinność torfowisk przejściowych i trzęsawisk jest bardzo zróżnicowana florystycznie, ale wspólną cechą fitocenoz jest dwuwarstwowa struktura, na którą składają się warstwa
mszysta i zielna; gatunki drzewiaste przy stałych warunkach wodnych mogą osiedlać się tylko
sporadycznie i na krótki czas. Warstwę mszystą budują albo torfowce (wyłącznie lub w przewadze), i wtedy najczęściej jest ona bardzo zwarta, albo mchy właściwe, których udział może
być bardzo zróżnicowany. Warstwa ta jest spajana przez kłącza i korzenie roślin naczyniowych, których zwarcie może być bardzo różne, nawet od 5 do 90%. Najczęściej są to zbioro19
wiska skrajnie ubogie florystycznie, rzadko liczba gatunków w płacie przekracza 20. Zarówno
w warstwie zielnej, jak i mszystej zaznacza się dominacja jednego lub dwóch gatunków.
Największym zagrożeniem dla siedliska jest obniżenie poziomu wody, co w zależności
od skali zmiany, przyspiesza sukcesję i zmiany w fitocenozach w kierunku zaniku gatunków
wymagających znacznego zanurzenia w wodzie, zwierania się warstwy zielnej, wkraczania
gatunków wysokotorfowiskowych, roślinności krzewiastej i drzewiastej. Tempo i kierunki
tych zmian są bardzo słabo rozpoznane.
91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum
albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe)
Jest to najczęściej występujące siedlisko leśne wypełniające doliny Cybiny. Tworzy
nieregularne kompleksy o zróżnicowanej wielkości. Obejmuje nadrzeczne lasy olszowe, jesionowe, wierzby białej i kruchej oraz topoli białej i czarnej. Wymienione lasy wykształcają się
na glebach zalewanych wodami rzecznymi, o wysokim poziomie wód gruntowych, głównie
klasyfikowanych jako pobagienne lub napływowe aluwialne. Okresowe zalewy są typowe dla
łęgów, ale nie są warunkiem koniecznym: płaty siedliska spotyka się także w miejscach niezalewanych, a pozostających pod wpływem ruchu wód gruntowych.
Łęgi są silne zróżnicowane ekologicznie i geograficznie, co powoduje, że naturalna
kompozycja gatunkowa ich runa jest równie silnie zróżnicowana. W runie najczęściej spotyka
się takie gatunki jak: podagrycznik zwyczajny Aegopodium podagraria, zawilec żółty Anemone ranunculoides, świetlica samicza Athyrium filix-femina, kielisznik zaroślowy Calystegia
sepium, turzyca długowłosa Carex elongata, turzyca dzióbkowata Carex rostrata, świerząbek
orzęsiony, Chaerophyllum hirsutum, ledziennica skrętolistna Chrysosplenium alternifolium,
czartawa drobna Circaea alpina, czartawa pospolita Circaea lutetiana, leszczyna zwyczajna
Corylus avellana, sadziec konopiasty Eupatorium cannabinum, kostrzewa olbrzymia Festuca
gigantea, ziarnopłon wiosenny Ficaria verna, kruszyna pospolita Frangula alnus, przytulia
czepna Galium aparine, przytulia błotna Galium palustre, kuklik zwisły Geum rivale, chmiel
zwyczajny Humulus lupulus, niecierpek pospolity Impatiens noli-tangere, kosaciec żółty Iris
pseudacorus, gajowiec żółty Lamiastrum galeobdolon, karbieniec pospolity Lycopus europaeus, tojeść pospolita Lysimachia vulgaris, krwawnica pospolita Lythrum salicaria, czeremcha
pospolita Padus avium, mozga trzcinowata Phalaris arundinacea, porzeczka czarna Ribes
nigrum, jeżyna popielica Rubus caesius, szałwia lepka Salvia glutinosa, tarczyca pospolita
Scutellaria galericulata, psianka słodkogórz Solanum dulcamara, czyściec leśny Stachys sylvatica, gwiazdnica gajowa Stellaria nemorum, Symphytum officinale, pokrzywa
zwyczajna Urtica dioica.
91F0 Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum)
Ten typ siedliska przyrodniczego obejmuje wilgotne lasy dębowo-wiązowo-jesionowe,
związane z siedliskami okazjonalnie zalewanymi wodami rzecznymi lub pozostającymi pod
wpływem okresowych spływów powierzchniowych albo ruchomych wód gruntowych. Na
badanym terenie występują nielicznie, na stanowiskach podmokłych – w pobliżu torfowiska w
centralnej części MPZP oraz przy jeziorach – Uzarzwskim i Swarzędzkim (poza obszarem
planu).
Liściaste lasy o drzewostanie budowanym przez dąb, jesion lub wiąz, związane z siedliskami pozostającymi pod wpływem wód płynących, jednak nieco mniej wilgotnymi niż łęgi
jesionowo-olszowe oraz wierzbowe i topolowe zaliczane do jednostki 91E0. Spośród wszystkich lasów łęgowych stanowią postaci najbardziej zbliżające się do grądu.
20
Drzewostan w Polsce najczęściej budowany jest przez dąb, rzadziej jesion; wiąz jest gatunkiem dominującym tylko sporadycznie. Runo jest budowane przez eutroficzne gatunki lasowe
i zazwyczaj nie zawiera w swoim składzie gatunków bagiennych.
Podstawowym zagrożeniem trwałości siedlisk jest ich grądowienie. Powodowane jest
ono czynnikami uniemożliwiającymi zalewanie wodami rzecznymi (np. w wyniku budowy
wałów przeciwpowodziowych, pogłębienia koryta rzecznego, zmiana reżimu hydrologicznego
rzeki).
Płazy
1188 Kumak nizinny (Bombina bombina)
W przestrzeni planu miejscowego wskazuje się dwa stanowiska kumaka nizinnego, oba
na podmokłym, zalesionym terenie w północno-zachodnim fragmencie obszaru, w obrębie
Uzarzewo-Katazrzynki. Szacuje się, że populacja liczy kilkaset osobników. Kumak nizinny
preferuje ciepłe i płytkie zbiorniki wodne o bogatej roślinności (starorzecza, zalewane łąki,
oczka wodne, glinianki, rowy melioracyjne) i łagodnych brzegach. Populacje cechuje wysoki
dynamizm, płazy skupiają się i rozpraszają w zależności od ilości opadów. Kumaki przemieszczają się na odległości nawet do kilkuset metrów, przenosząc się z wyschniętych stawów
zasiedlając nowe zbiorniki. Przetrwanie populacji uzależnione jest od utrzymania mozaikowego środowiska połączonego korytarzami umożliwiającymi dyspersję i pozbawionego barier
środowiskowych (np. dróg o dużym natężeniu ruchu).
Zagrożenia dla kumaka nizinnego niesie zanik miejsc przeznaczonych do rozrodu, a
więc osuszanie mokradeł, likwidacja starorzeczy, regulacja rzek, zasypywanie oczek wodnych. Szczególnie groźna jest fragmentacja krajobrazu i powstawanie barier utrudniających
lub uniemożliwiających migrację i kolonizowanie nowo powstających zbiorników. Niekorzystny wpływ na populacje kumaków ma zarybianie zbiorników wodnych.
Kumaki nizinne, podobnie jak pozostałe występujące w Polsce płazy, objęte są ochroną
ścisłą na podstawie ustawy o ochronie przyrody i Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia
12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. 2011 nr 237 poz.
1419).
Ptaki
Wymienione ptaki nie są przedmiotem ochrony na obszarze Natura 2000 Dolina Cybiny (ocena D w Standardowym Formularzu Danych) i nie stanowią przedmiotu ochrony tego
obszaru. Niemniej jednak są one chronione na podstawie przepisów krajowych dotyczących
ochrony przyrody.
W obrębie obszaru opracowania gniazdują ptaki związane ze środowiskiem wodnobłotnym (bąk, błotniak stawowy), otwartym, przeważnie rolniczym krajobrazem rolniczym
(dzierzba gąsiorek, częściowo lerka) oraz leśnymi (dzięcioł czarny, lerka). Większe zgrupowania ptaków związane są z jeziorem Swarzędzkim, gdzie stosunkowo licznie przebywają,
błotniak stawowy i bąk. Pojedyncze stanowiska błotniaka, lerki i dzierzby obecne są na całej
długości doliny Cybiny, w bliskim sąsiedztwie rzeki. Wątpliwości budzi wskazana lokalizacja
(nie potwierdzona podczas badań terenowych) dzięcioła czarnego, poza środowiskiem leśnym
(stawy rekreacyjne w rejonie ul. Torfowej).
Dla zachowania miejsc występowania gatunków (miejsc lęgowych, żerowisk) wymagane jest utrzymanie istniejącego krajobrazu (w tym siedlisk obszaru Natura 2000) z podmokłościami, oczkami wodnymi, śródpolnymi zadrzewiweniami i lasami. Zagrożeniem dla gatunków jest zmiana reżimu wodnego rzek, osuszanie zbiorników, zwiększanie antropopresji w
21
strefie przybrzeżnej akwenów, wycinanie trzcinowisk, odstrzał ze strony użytkowników stawów i jezior, wycinka lasów a z naturalnych presja drapieżników.
Rośliny i grzyby
W standardowym formularzu danych wskazuje się na obecność na terenie obszaru wielu gatunków chronionych roślin. Według dostępnych materiałów na terenie planu nie wyszczególnia się stanowisk chronionych roślin. Nie znajdują się tutaj także stanowiska chronionych gatunków grzybów. Z tej przyczyny w prognozie nie zawarto informacji na temat wpływu realizacji planu miejscowego na rośliny i grzyby.
Ochrona gatunkowa zwierząt
Ochrona gatunkowa obejmuje okazy gatunków oraz siedliska i ostoje roślin, zwierząt i
grzybów. Ma na celu zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko występujących na terenie kraju lub innych państw członkowskich Unii Europejskiej rzadkich, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na
podstawie przepisów umów międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną,
gatunków roślin, zwierząt i grzybów oraz ich siedlisk i ostoi, a także zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej.
Uszczegółowienie zasad ochrony gatunkowej zwierząt, wraz z listą chronionych gatunków, zawiera rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. 2011 nr 237 poz. 1419).
Sposoby ochrony gatunków dziko występujących zwierząt polegają w szczególności na
m.in.:
ustalaniu stref ochrony ostoi, miejsc rozrodu lub regularnego przebywania gatunków;
zabezpieczaniu ostoi i stanowisk zwierząt przed zagrożeniami zewnętrznymi;
wykonywaniu zabiegów ochronnych utrzymujących właściwy stan siedliska zwierząt:
- renaturyzacji i odtwarzaniu siedlisk,
- utrzymywaniu lub odtwarzaniu właściwych dla gatunku stosunków wodnych,
- utrzymywaniu lub odtwarzaniu właściwego dla gatunku stanu gleby lub wody,
- zapobieganiu sukcesji roślinnej przez wypas, koszenie, wycinanie drzew i krzewów,
- odtwarzaniu oraz zakładaniu nowych zakrzaczeń i zadrzewień śródpolnych,
- budowie sztucznych miejsc lęgowych, wodopojów,
- dostosowaniu terminów i sposobów wykonania prac agrotechnicznych, leśnych,
budowlanych, remontowych i innych tak, aby zminimalizować ich wpływ na biologię zwierząt i ich siedliska,
- tworzeniu i utrzymywaniu korytarzy ekologicznych,
- zapewnianiu drożności cieków będących szlakami migracji, w tym budowie przepławek i kanałów, rozbiórce przeszkód oraz stałej konserwacji istniejących przepławek,
- instalowaniu przejść dla zwierząt pod i nad drogami publicznymi oraz liniami kolejowymi,
- regulacji liczebności roślin, grzybów i zwierząt mających wpływ na chronione gatunki;
- inwentaryzowaniu, dokumentowaniu i monitorowaniu stanowisk, siedlisk i populacji
gatunków;
- zabezpieczaniu reprezentatywnej części populacji przez ochronę ex situ;
- przenoszeniu zwierząt zagrożonych na nowe stanowiska.
22
Na obszarze planu występują chronione płazy (kumak nizinny) oraz ptaki, które wskazane zostały w Standardowym Formularzu Danych dla obszaru Natura 2000 „Dolina Cybiny”.
Ich charakterystyka została opisana w poprzedniej części rozdziału. Przestrzenne rozmieszczenie stanowisk chronionych zwierząt przedstawiono na załączniku graficznym do niniejszego opracowania.
2.3. Stan oraz tendencje przeobrażeń środowiska przyrodniczego
Powietrze atmosferyczne
Wyróżnia się trzy główne grupy zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego. Należą
do nich źródła komunalno-bytowe, transport drogowy oraz przemysł.
Źródła komunalno-bytowe, w głównej mierze odpowiedzialne są za podwyższone stężenia zanieczyszczeń, szczególnie pyłu zawieszonego, benzo(a)pirenu i dwutlenku siarki, w
sezonie zimowym. Stosowanie w lokalnych kotłowniach i domowych piecach grzewczych
niskosprawnych urządzeń i instalacji kotłowych, ich zły stan techniczny i nieprawidłowa eksploatacja oraz spalanie złej jakości paliw (zasiarczonych, zapopielonych i niskokalorycznych
węgli, mułów węglowych, a także wszelkich odpadów z gospodarstw domowych), są głównym powodem tzw. niskiej emisji. Duża ilość źródeł wprowadzających zanieczyszczenia z
kominów o niewielkiej wysokości sprawia, że zjawisko to jest bardzo uciążliwe, gdyż zanieczyszczenia gromadzą się wokół miejsca powstawania, a są to najczęściej obszary o zwartej
zabudowie mieszkaniowej. Niska emisja jest szczególnie uciążliwa w regionach górskich,
gdzie występują niekorzystne warunki dla rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń.
Transport drogowy wpływa na całoroczny poziom tlenków azotu w powietrzu oraz
podwyższony poziom pyłu zawieszonego PM10 i benzenu. Duże zanieczyszczenie powietrza
występuje na skrzyżowaniach głównych ulic i dróg, przy trasach komunikacyjnych o dużym
natężeniu ruchu biegnących przez obszary o zwartej zabudowie. Przyczyną nadmiernej emisji
zanieczyszczeń ze środków transportu jest przede wszystkim zły stan techniczny pojazdów,
ich nieprawidłowa eksploatacja, przestoje w ruchu spowodowane złą organizacją ruchu i zbyt
małą przepustowością dróg.
Źródła energetyczne i przemysłowe mają największy udział w bilansie emisji zanieczyszczeń województwa wielkopolskiego. Odpowiadają one za 60–70% emisji z terenu województwa.
Aktem prawnym regulującym dopuszczalne stężenia substancji w powietrzu jest Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych
substancji w powietrzu.
Na terenie województwa wielkopolskiego badania i pomiary jakości powietrza atmosferycznego prowadzi Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska z siedzibą w Poznaniu.
Oceny jakości powietrza na terytorium kraju dokonuje się z uwzględnieniem dwóch grup kryteriów: ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia ludzi (z podziałem na ochronę zdrowia
dla uzdrowisk i obszarów ochrony uzdrowiskowej) oraz ustanowionych ze względu na ochronę roślin. Ocena pod kątem ochrony zdrowia obejmuje: dwutlenek azotu NO2, dwutlenek siarki SO2, benzen C6H6,ołów Pb, arsen As, nikiel Ni, kadm Cd, benzo(a)piren B(a)P, pyły PM10
i PM2.5, ozon O3, tlenek węgla CO. W ocenie pod kątem ochrony roślin uwzględnia się: dwutlenek siarki SO2, tlenki azotu NOx, ozon O3. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska
z dnia 2 sierpnia 2012 r w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz.
U. z 2012 r., poz. 914), gmina Swarzędz znalazła się w strefie wielkopolska.
23
Wynikiem oceny, zarówno pod kątem kryteriów dla ochrony zdrowia jak i kryteriów
dla ochrony roślin dla wszystkich substancji podlegających ocenie, jest zaliczenie strefy do
jednej z następujących klas: A (jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekraczają odpowiednio poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych), B (jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczają poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji), C (jeżeli stężenia zanieczyszczeń
na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji, w
przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony – poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe), D1 (jeżeli poziom stężeń ozonu nie przekracza poziomu celu długoterminowego), D2
(jeżeli poziom stężeń ozonu przekracza poziom celu długoterminowego).
Ocena według kryteriów odniesionych do ochrony zdrowia
Aktualnie dostępne wyniki badań dostępne na witrynie internetowej
www.poznan.pios.gov.pl obejmują rok 2012 (opracowanie pt. „Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2012”). W odniesieniu do większości substancji
nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych poziomów stężeń na terenie województwa wielkopolskiego.
Na podstawie klasyfikacji stref województwa wielkopolskiego za rok 2012 wg kryteriów ochrony zdrowia, strefa wielkopolska pod względem poziomów dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla, benzenu, aresnu, kadmu, niklu, ołowiu i pyłu zawieszonego PM2,5
kwalifikuje się do klasy A, w której nie stwierdza się przekroczeń dopuszczalnych poziomów
stężeń i zaleca się utrzymanie jakości powietrza na tym samym lub lepszym poziomie. Ze
względu na zanieczyszczenie pyłem zawieszonym PM10 i benzo(a)pirenem, a także ozonem
strefa została zakwalifikowana do klasy C, co skutkuje koniecznością opracowywania programu ochrony powietrza.
Ocena według kryteriów odniesionych do ochrony roślin
W wyniku oceny za rok 2012 pod kątem stężeń dwutlenku siarki i tlenków azotu z
uwzględnieniem kryteriów ustanowionych dla ochrony roślin strefę wielkopolską zaliczono do
klasy A. Oznacza to, że w strefie nie odnotowano przekroczenia dopuszczalnego poziomu
wyżej wymienionych substancji.
Dla ozonu przyjmuje się uśrednione sumy stężeń z okresów wegetacyjnych w pięciu
kolejnych latach z poszczególnych stacji pomiarowych. Na terenie województwa wielkopolskiego za podstawę oceny przyjęto pomiary automatyczne. Dane uśrednione dla stacji pomiarowej w Krzyżówce z lat 2008−2012 wynosiły 18652,02 µg/m3×h. Porównując otrzymane
wartości z poziomem docelowym stwierdzamy, że na stacji w Krzyżówce odnotowano przekroczenie. Na stacji przekroczony jest również poziom celu długoterminowego (6000
µg/m3×h). W efekcie oceny przeprowadzonej dla 2012 roku dla ozonu strefie wielkopolskiej
przypisano klasę C.
Ocena jakości powietrza na obszarze MPZP
Zarówno w granicach obszaru planu, jak i w obrębie gminy Swarzędz, nie prowadzi się
pomiarów jakości powietrza atmosferycznego. Niemniej jednak można przypuszczać, iż stężenia średnioroczne prawdopodobnie będą mniejsze, co związane jest z uwarunkowaniami
orograficznymi, topoklimatycznymi oraz wielkością emisji z obszaru gminy. Spośród istniejących źródeł emisji w gminie Swarzędz największym źródłem emisji SO2 i PM10 do atmosfery
jest tzw. „niska emisja” zanieczyszczeń do powietrza pochodząca z rozproszonych niskich
emitorów, najczęściej instalacji grzewczych, związana ze stosowaniem paliw o gorszej jakości
24
w paleniskach domowych. Elementem charakterystycznym niskiej emisji jest jej wyraźna
zmienność pomiędzy sezonem grzewczym (rośnie) a sezonem letnim (maleje) oraz wzrost
stężeń dwutlenku siarki, dwutlenku azotu oraz pyłu.
W przypadku omawianego obszaru - przy braku wysokoemisyjnej działalności gospodarczej - na stan zanieczyszczenia powietrza wpływa przede wszystkim czynnik imisyjny zanieczyszczenia wprowadzane do powietrza na terenie Poznania i przemieszczane nad obszar
gminy Swarzędz. W samym Swarzędzu oraz tuż przy granicy z nim znajdują się hale produkcyjne fabryki samochodów Volkswagen oraz Huta Szkła Antoninek. Kilka kilometrów od
granicy znajduje się bardzo duży emitor gazów i pyłów Kompania Piwowarska S.A.
Klimat akustyczny
Standardy jakości klimatu akustycznego zależą od funkcji i przeznaczenia terenu,
zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Tabela 4). Na obszarze planu identyfikuje się
tereny chronione przed hałasem w postaci zabudowy jednorodzinnej, zagrodowej, mieszkaniowo-usługowej i terenów rekreacyjno-wypoczynkowym. Podstawowym źródłem uciążliwości na terenie planu jest transport samochodowy.
Tab. 4. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowane przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie energetyczne, wyrażone wskaźnikami LDWN i LN, które
to wskaźniki mają zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem.
Rodzaj terenu
Strefa ochronna „A” uzdrowiska
Tereny szpitali poza miastem
Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej
Tereny zabudowy związanej ze stałym pobytem dzieci i młodzieży
Tereny domów opieki społecznej
tereny szpitali w miastach
Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego
Tereny zabudowy zagrodowej
Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe
Tereny mieszkaniowo-usługowe
Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców 2)
Dopuszczalny długookresowy średni poziom
dźwięku A w dB
Pozostałe obiekty i działalność
Drogi lub linie kolejowe1)
będąca źródłem hałasu
LDWN
LN
LDWN
LN
przedział czasu odniesienia równy wszystkim
dobom w roku
porom nocy
dobom w roku
porom nocy
50
45
45
40
64
59
50
40
68
59
55
45
70
65
55
45
Objaśnienia:
1)
Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei linowych.
2)
Strefa śródmiejska miast powyżej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których występują dzielnice o liczbie mieszkańców pow. 100 tys. mieszkańców,
można wyznaczyć w tych dzielnicach strefę śródmiejską, jeżeli charakteryzuje się ona zwartą zabudową mieszkaniową z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych.
Na terenie planu nie prowadzono pomiarów poziomu hałasu drogowego w środowisku. Badania prowadzone przez laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Środowiska w
Poznaniu obejmują tereny w otoczeniu dróg krajowych i wojewódzkich charakteryzujących
się wysokim natężeniem ruchu drogowego oraz w otoczeniu autostrad. Najbliżej położonym
względem planu szlakiem komunikacyjnym objętym badaniami jest droga krajowa nr 5 przenosząca ruch z Poznania i Swarzędza w kierunku Gniezna. Droga prowadzi przez Kobylnicę.
25
Przebiega ona w odległości ok. 1,3 km od ul. Katarzyńskiej i ul. Gruszczyńskiej, które usytuowane są przy północnej granicy obszaru MPZP. Wzdłuż drogi krajowej przebiega linia kolejowa nr 353 relacji Poznań Wschód – Skandawa. Według badań prowadzonych przez WIOŚ
w Poznaniu (lata 2008-2009), negatywne oddziaływanie tych szlaków obejmowało tereny
zabudowy chronionej przed hałasem położone w ich najbliższym otoczeniu. Znaczne oddalenie (ponad 1 km) drogi i linii kolejowej od granicy obszaru MPZP powoduje, iż hałas powodowany ruchem drogowym i kolejowym na wymienionych trasach nie wywiera negatywnego
wpływu na klimat akustyczny terenów zabudowy mieszkaniowej znajdujących się na terytorium opisywanego planu miejscowego.
Źródłem informacji na temat oddziaływania drogi krajowej nr 5 jest również mapa
akustyczna zamieszczona na serwisie internetowym Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i
Autostrad (usługa WMS dostępna na geoportalu http://mapy.geoportal.gov.pl/imap). Zgodnie
z zamieszczonymi na mapie danymi, ruch na ww. drodze nie powoduje przekroczeń dopuszczalnych poziomów dźwięku na terenach chronionych przed hałasem w obrębie obszaru planu.
Na obszarze opisywanego planu największym natężeniem ruchu cechują się ul. Augusta Cieszkowskiego, ul. Swarzędzka, łączące Gruszczyn z południowymi osiedlami Swarzędza oraz ul. Cmentarna prowadząca ruch ze Swarzędza w kierunku Gortatowa. W otoczeniu
tych dróg można spodziewać się podwyższonych poziomów dźwięku. Na hałas narażone są
tereny zabudowy jednorodzinnej położone blisko jezdni. Brak badań poziomów dźwięku w
środowisku obszaru planu miejscowego nie pozwala jednoznacznie ocenić wpływu ruchu
samochodowego na klimat akustyczny terenów chronionych przed hałasem.
Oprócz hałasu komunikacyjnego wpływ na stan środowiska akustycznego może również wywierać hałas przemysłowy. Na terenie planu mieści się kilka zakładów przemysłowych
oraz warsztatów, których funkcjonowanie może pogorszyć jakość środowiska akustycznego
na terenach przyległych. Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska zapewnienie właściwego kształtowania klimatu akustycznego w otoczeniu obiektów przemysłowych i warsztatów
rzemieślniczych jest obowiązkiem ich właściciela (lub innego podmiotu posiadającego do nich
tytuł prawny). Na mocy art. 141 i 144 ustawy, działalność zakładów nie może powodować
przekroczenia standardów emisyjnych, jeśli zostały ustalone, ani też powodować przekraczania standardów jakości środowiska poza terenem, do którego zarządzający ma tytuł prawny, a
w przypadku utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania, poza tym obszarem. W przypadku stwierdzonego pomiarowo przekraczania dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, powodowanego działalnością zakładu, wydawana jest przez organy ochrony środowiska
decyzja o dopuszczalnym poziomie hałasu. Decyzja ta określa dopuszczalny poziom równoważny A hałasu powodowanego działalnością zakładu oddzielnie dla pory dziennej (600 - 2200)
i nocnej (2200 - 600). Postępowanie w przedmiocie wydania decyzji wszczyna się z urzędu. W
decyzji mogą być określone wymagania mające na celu zachowanie standardów jakości środowiska, a w szczególności rozkład czasu pracy źródeł hałasu dla całej doby, z przewidywanymi wariantami. Poprawę klimatu akustycznego w środowisku podmioty uzyskują przez
wymianę urządzeń na emitujące hałas o mniejszym poziomie, remonty i konserwacje hałaśliwych urządzeń, zastosowanie obudów dźwiękochłonnych źródeł hałasu, tłumików akustycznych, ekranów, zwiększenie izolacyjności akustycznej przegród zewnętrznych w budynkach,
likwidację części źródeł hałasu, zmianę lokalizacji głównych źródeł hałasu w stosunku do
obiektów i terenów chronionych lub zmiany organizacyjne. Działalność kontrolna WIOŚ w
zakresie hałasów przemysłowych przyczynia się systematycznie do zmniejszania ilości obiektów powodujących degradację klimatu akustycznego środowiska.
26
Jakość wód powierzchniowych
Na stan wód w województwie wielkopolskim wpływają przede wszystkim punktowe
źródła zanieczyszczeń, a więc wprowadzanie do wód nieoczyszczonych lub niedostatecznie
oczyszczonych ścieków komunalnych i przemysłowych a także zrzuty wód chłodniczych.
Istotną przyczyną zanieczyszczeń jest występowanie obszarów nieskanalizowanych, z których
do wód w sposób niekontrolowany mogą przedostawać się ścieki komunalne. Źródłem zanieczyszczeń wód powierzchniowych są również miejscowości o nieuporządkowanej gospodarce
wodno-ściekowej, gdzie stosunek długości sieci wodociągowej do kanalizacyjnej jest niekorzystny. Ponadto na jakość wód wpływają zanieczyszczenia obszarowe pochodzenia rolniczego, będące wynikiem nieprawidłowo prowadzonej gospodarki na obszarach użytkowanych
rolniczo, m.in. składowania obornika w pryzmach bezpośrednio na gruncie, na terenach o wysokim poziomie wód gruntowych w okresie wiosennym oraz na terenach położonych na terasach nadrzecznych, lokalizacji pryzm obornika w małej odległości od rowów, przedostawania
się odcieków z kiszonek oraz gnojówki do kanalizacji deszczowej, braku płyt obornikowych i
zbiorników na gnojówkę o pojemności zapewniającej sześciomiesięczny okres przechowywania, stosowania zbyt dużej ilości nawozu naturalnego na polach, w wyniku za dużej obsady
zwierząt w stosunku do posiadanego areału. Kolejnym czynnikiem będącym przyczyną zanieczyszczenia wód jest rozwój turystyki i rekreacji oraz sposób zagospodarowania zlewni bezpośredniej jezior, tj. obszaru, z którego następuje bezpośredni spływ wód do zbiorników. Do
wielu zbiorników wodnych poddanych presji rekreacji odprowadzane są ścieki z domków letniskowych i ośrodków wypoczynkowych, które nie mają uregulowanej gospodarki ściekowej,
pobór wód powierzchniowych i podziemnych, często powyżej ilości określonej pozwoleniem
wodnoprawnym.
Podstawowym aktem prawnym określającym zasady gospodarowania zasobami wodnymi jest Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 roku wraz ze szczegółowymi przepisami wykonawczymi. Obecnie obowiązują rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011
r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego
jednolitych części wód powierzchniowych oraz rozporządzenie z dnia 15 listopada 2011 r. w
sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i
podziemnych. Podane poniżej analizy obejmujące minione lata, sporządzane były na podstawie rozporządzenia z 2008 r. Ocena stanu jakości wód oparta na zasadach określonych w
Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych przebiega w trzech etapach: ocena stanu
ekologicznego (klasyfikacja elementów biologicznych, fizykochemicznych, ocena stanu/potencjału ekologicznego), ocena stanu chemicznego (obecność substancji szczególnie
szkodliwych dla środowiska wodnego i innych substancji zanieczyszczających) oraz ocena
stanu wód przez porównanie stanu ekologicznego i stanu chemicznego. Badania jakości wód
prowadzi się w ramach monitoringu środowiska, na który składają się monitoring diagnostyczny, operacyjny i badawczy.
Zgodnie z założeniami Programu Państwowego Monitoringu Środowiska badania
przeprowadzone w roku 2010 dostarczyły informacji koniecznych do wykonania ocen:
− stanu lub potencjału ekologicznego jednolitych części wód płynących,
− stanu chemicznego jednolitych części wód płynących,
− stanu lub potencjału ekologicznego jednolitych części wód jeziornych,
− wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia,
− przydatności do bytowania ryb w warunkach naturalnych,
− jakości wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych.
27
Ocena wód ujmowanych do celów zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia przeprowadzona w roku 2010 nie obejmowała wód występujących na obszarze planu.
Rzeka Cybina
Zlewnię Cybiny poza Poznaniem w ponad 70% terenów stanowią pola uprawne. Występują tu liczne jeziora, sztuczne zbiorniki oraz stawy (m.in.: jeziora: Góra, Uzarzewskie, Swarzędzkie, stawy: Antoninek, Młyński, Browarny, Olszak, Zbiornik Malta). Źródła zanieczyszczeń rzeki stanowią zrzuty ścieków komunalnych oraz intensywnie prowadzona gospodarka
rybacka, a także spływy powierzchniowe z pól.
Rzeka Cybina badana była w roku 2010 w punkcie pomiarowo-kontrolnym CYBINA –
POZNAŃ.
Pod względem stanu/potencjału ekologicznego rzeka znalazła się w klasie III - stan
umiarkowany (obowiązuje skala pięciostopniowa: bardzo dobry stan ekologiczny, dobry
stan/potencjał ekologiczny, umiarkowany stan/potencjał ekologiczny, słaby stan/potencjał
ekologiczny, zły stan/potencjał ekologiczny). Na wynik wpłynęły niekorzystne wartości
wskaźników tlenu rozpuszczonego, BZT5, ogólnego węgla organicznego, azotu Kjeldahla,
azotu azotanowego, azotu ogólnego, fosforu ogólnego i substancji rozpuszczonych (wszystkie
poniżej stanu dobrego).
W klasie elementów fizyczno-chemicznych, za sprawą przekroczenia dopuszczalnych
wartości przewodności w 200C, wody znalazły się w klasie II. Klasa elementów biologicznych
została określona jako III (niekorzystne wartości fitobentosu).
Klasyfikację stanu chemicznego za rok 2010 wykonano dla 26 jednolitych części wód
(w każdej zlokalizowano jeden punkt pomiarowo-kontrolny). Badania stanu chemicznego wód
prowadzono w ramach monitoringu operacyjnego tylko w tych JCW, dla których wyniki monitoringu diagnostycznego z lat 2007–2008 wykazały przekroczenia wartości granicznych dla
chemicznych wskaźników jakości wód, tj.: substancji priorytetowych i wskaźników innych
substancji zanieczyszczających określonych dyrektywą 2008/105/WE). Rzeka Cybina nie
była badana.
Poza badaniami wykonywanymi w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska,
podobnie jak w latach 2008–2009, w roku 2010 stan chemiczny wód w zakresie pozostałości
środków ochrony roślin na obszarach szczególnie narażonych na zanieczyszczenie związkami
azotu ze źródeł rolniczych badał Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu. W trakcie badań oznaczano m.in. 4 wskaźniki zaliczane do substancji priorytetowych zgodnie z dyrektywą
2008/105/WE w sprawie środowiskowych norm jakości w dziedzinie polityki wodnej: atrazynę, diuron, izoproturon i symazynę. Żaden z badanych w 83 próbkach wody wskaźników nie
przekroczył wartości granicznych wskazanych w dyrektywie i transponującym ją do prawa
polskiego rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych.
Cybina jest rzeką zeutrofizowaną. Występuje ona w obszarze wrażliwym na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych. Rzeka badana była
na odcinku do wpływu do Jez. Maltańskiego w Poznaniu. Wskaźnikami, które przekraczaływartości graniczne w roku 2010 były: fitobentos, BZT5, ogólny węgiel organiczny, Azot Kjeldahla i fosforany.
Jezioro Swarzędzkie
Aktualne dane na temat jakości wód jez. Swarzędzkiego pochodzą z roku 2008. Wody
uzyskały wtedy słaby stan ekologiczny. W ocenie elementów biologicznych, jezioro zaklasyfikowane zostało do kl. IV (w skali: klasa I – bardzo dobra, II – dobra, III – umiarkowana, IV
28
– słaba, V – zła). Ocena elementów fizykochemicznych była ujemna, ze względu na przekroczenia norm jednego lub więcej wskaźników.
Jezioro Swarzedzkie należy do silnie Jezioro to należy do silnie przeżyźnionych i hypertroficznych. Świadczą o tym stwierdzane w minionym dziesięcioleciu wysokie stężenia
związków biogennych, zwłaszcza w strefach przydennych, pojawiające się w miesiącach letnich deficyty tlenowe oraz znaczne koncentracje chlorofilu- a świadczące o produkcji pierwotnej utrzymującej się na wysokim poziomie. Analiza stanu czystości wód Jeziora Swarzędzkiego na podstawie badań z lat 2000-2002 wykazała, iż należą one do pozaklasowych.
Stężenia prawie wszystkich rozpatrywanych parametrów wykraczały poza normy ustalone dla
III klasy czystości. Porównanie z wynikami z lat 1992 i 1997 pozwoliło stwierdzić jedynie
niewielką poprawę jakości wody tego zbiornika, o czym świadczyła niższa średnia punktacja
wg systemu klasyfikacji Kudelskiej et al. (1992 ).
Akwen jest narażony na eutrofizację za sprawą zanieczyszczeń pochodzenia komunalnego. W roku 2010 wskaźnikami, które przekraczały wartości graniczne były chlorofil „a”,
fotobentos oraz azot ogólny.
Ocena przydatności wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych
Ocenę przydatności wód do bytowania ryb wykonano na podstawie rozporządzenia
Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 roku w sprawie wymagań, jakim powinny
odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz.
U. Nr 176, poz. 1455) Zgodnie z zapisami rozporządzenia woda oceniana jest jako przydatna
lub nieprzydatna do bytowania ryb karpiowatych lub łososiowatych.
Wody badanych w województwie wielkopolskim rzek nie spełniały wymagań wskazanych w rozporządzeniu w żadnym punkcie pomiarowo-kontrolnym. We wszystkich punktach pomiarowych stwierdzono przekroczenie norm przez azotyny; wskaźnikami bardzo często przekraczającymi wartości dopuszczalne były także fosfor ogólny oraz tlen rozpuszczony.
Wody jezior odpowiadały normom zawartym w rozporządzeniu tylko w jednym przypadku – Jezioro Kaliszańskie. W pozostałych jeziorach przekroczone były wartości dopuszczalne dla azotynów. Do wskaźników bardzo często przekraczających normy należą także
fosfor ogólny, niejonowy amoniak oraz BZT5.
Jakość wód podziemnych
Z występujących w województwie wielkopolskim poziomów wodonośnych największe
znaczenie mają utwory czwartorzędowe (60,7%), związane przede wszystkim z pradolinami
oraz polami sandrowymi. Są to zasoby najłatwiej odnawialne, ale jednocześnie najbardziej
narażone na zanieczyszczenia antropogeniczne. Wody pochodzące z trzeciorzędu wykorzystywane są w mniejszym stopniu (24,5%), przede wszystkim w południowo-wschodniej Wielkopolsce. Wody z utworów kredowych i starszych mają małe znaczenie gospodarcze.
Na obszarze województwa wielkopolskiego od roku 2007 badania chemizmu wód
podziemnych w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego prowadzone są przez
Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie. Dostępne dane obejmują badania jakości wód
podziemnych przeprowadzone w 2012 w ramach monitoringu operacyjnego, którym zostały
objęte jednolite części wód podziemnych zagrożone nieosiągnięciem dobrego stanu. Ocena
jakości wód została wykonana w oparciu o rozporządzenie Ministra środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych. Na badanym terenie w roku 2012 (punkt pomiarowy w Gruszczynie) oznaczono wody w klasie III odpowiadające zadowalającej jakości (obowiązuje skala pięciostopniowa: I – jakość bardzo dobra, IIjakość dobra, III – jakość zadowalająca, IV – jakość niezadowalająca, V – jakość zła). Jest to
29
wynik nieco gorszy w porównaniu z 2008 rokiem, kiedy jakość wód oceniona została jako
dobra.
W roku 2010 przeprowadzono badania w ramach monitoringu diagnostycznego. Zakres badań obejmował wskaźniki ogólne takie jak: odczyn, temperatura, przewodność elektrolityczna, tlen rozpuszczony, ogólny węgiel organiczny oraz wskaźniki nieorganiczne: amoniak, antymon, arsen, azotany, azotyny, bor, bar, beryl, chlorki, chrom, cyjanki,
cynk, fluorki, fosforany, glin, kadm, kobalt, magnez, molibden, mangan, miedź, nikiel, ołów,
potas, rtęć, selen, siarczany, sód, srebro, tytan, wapń, wodorowęglany, fenole, żelazo. Ocena
jakości wód została wykonana w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23
lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych. Jednolita część
wód podziemnych obejmująca m.in. teren gminy Swarzędz oceniona została jako zagrożona.
Nie oznaczono wód bardzo dobrej jakości. Na jednym stanowisku wody osiągnęły jakość dobrą, na czterech zadowalającą, na pozostałych dwóch niezadowalającą i złą (obowiązuje skala
pięciostopniowa: jakość bardzo dobra, dobra, zadowalająca, niezadowalająca i zła).
Wody podziemne pozostają w koleracji z wodami rz. Cybiny oraz jez. Swarzędzkiego i
Uzarzewskiego. Zanieczyszczenia wód powierzchniowych migrują zatem w głąb ziemi wywierając wpływ na jakość wód podziemnych. Ocenia się, że strefy wód podziemnych najbardziej narażone na zanieczyszczenia ze względu na obecność ognisk zanieczyszczeń oraz słabą
izolację to okolice Swarzędza oraz pas od Swarzędza przez Gruszczyn, Kobylnicę po Biskupice. Najmniej narażone na zanieczyszczenia są tereny pomiędzy Uzarzewem a Sarbinowem.
Jakość gleb
Wartości dopuszczalne stężeń związków w glebie lub ziemi zawarte są w Rozporządzeniu ministra środowiska z dnia 9 września 2002 w sprawie standardów jakości gleby oraz
standardów jakości ziemi.
Badania jakości gleb na terenach rolniczych prowadzone są przez Okręgową Stację
Chemiczno-Rolniczą w Poznaniu. Według danych zawartych w „Raporcie o stanie środowiska
w Wielkopolsce w roku 2007”, około 33% gleb użytkowanych rolniczo na terenie województwa wymaga wapnowania, 48% gleb jest ubogich w potas, 40% – w magnez, a w 16% gleb
stwierdzono niedobory fosforu.
W praktyce rolniczej gleby silnie zakwaszone i o bardzo niskiej zawartości przyswajalnych składników należy traktować jako zdegradowane. Skutkiem zakwaszenia gleb jest
utrudnione pobieranie przez roślinę składników pokarmowych oraz łatwiejsze przyswajanie
metali ciężkich. Prowadzi to do zmniejszenia plonów roślin uprawnych i pogorszenia jakości
uzyskanych produktów, nawet przy prawidłowym nawożeniu innymi składnikami mineralnymi. Zabiegiem niezbędnym do zrównoważenia zakwaszenia gleb wywołanego stosowaniem
nawozów jest wapnowanie. Ocenia się, że w gminie Swarzędz wapnowaniu wymaga od 21 do
40% użytkowanych rolniczo gleb.
Danych na temat jakości gleb dostarcza również opracowanie „Zasobność i zanieczyszczenie gleb Wielkopolski” (WIOŚ 2000). Zawarto w nim dane z badań prowadzonych
pod kątem zawartości metali ciężkich w glebach. Na obszarze gminy Swarzędz nie stwierdzono zanieczyszczenia gleb kadmem, ołowiem, cynkiem, miedzią i niklem. Podobna sytuacja
miała miejsce w całym powiecie poznańskim w przypadku ołowiu, miedzi i niklu.
Promieniowanie elektromagnetyczne
Zasady ochrony środowiska przed promieniowaniem elektromagnetycznym określone
są w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r., w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposób sprawdzania dotrzymania tych poziomów. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych różnicuje się
30
wyłącznie ze względu na obecność ludzi (tereny przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową i
miejsca dostępne dla ludności).
Przez obszar objęty planem miejscowym przechodzą napowietrzne linie elektromagnetyczne o napięciu 110 kV, będące potencjalnym źródłem emisji szkodliwego promieniowania.
Linie te wkraczają na obszar planu od południa z kierunku Jasina biegnąc w kierunku północno-zachodnim przez zachodnią część Gortatowa i skraj m. Swarzędz, następnie przekraczają
tereny dolinne rz. Cybiny w stronę Gruszczyna i Kobylnicy. Na przeważającym obszarze linia
przebiega przez tereny niezagospodarowane, z dala od siedzib ludzkich. Jednak na kilku krótkich odcinkach (m.in. w Swarzędzu i Gruszczynie), linia rozpięta jest w sąsiedztwie terenów
zamieszkałych.
Rozkłady pól elektrycznych i magnetycznych występujących w otoczeniu linii są zależne od napięcia znamionowego linii, prądu jaki przez linie płynie oraz od konstrukcji linii.
Zasięg pola elektrycznego o wartości powyżej 1 kV/m od linii (licząc od rzutu skrajnego
przewodu na powierzchnię terenu) dla linii 110 kV wynosi maksymalnie 12 m. Promieniowanie elektromagnetyczne może negatywnie oddziaływać na zdrowie ludzi. W zależności od
napięcia linii ustala się strefy bezpieczeństwa, w których obowiązuje zakaz przebywania ludzi,
a także zakaz lokalizacji niektórych form zagospodarowania.
Dotychczas nie prowadzono badań natężenia pól elektromagnetycznych w otoczeniu
linii wysokiego napięcia. Pomiary natężenie pól elektromagnetycznych prowadzone prze laboratorium WIOŚ obejmują jedynie emisje ze stacji instalacji stacji bazowych telefonii komórkowej. Badania te prowadzone są w ramach minitoringu badawczego. W roku 2010 punkt
pomiarowy znajdował się w Kobylnicy przy ul. Podgórnej 13, w odległości kilkuset metrów
na północ od granicy obszaru planu. Przeprowadzone pomiary natężenia pól elektromagnetycznych w pobliżu wybranych instalacji stacji bazowych telefonii komórkowej na terenie
województwa nie wykazały występowania terenów dostępnych dla ludności, na których występowałyby przekroczenia poziomów dopuszczalnych (7 V/m dla zakresu częstotliwości od 3
MHz do 300 GHz). Wynik pomiaru dla badanej stacji w Kobylnicy wynosił poniżej
0,5 V/m. kV.
2.4. Uwarunkowania ekofizjograficzne
Środowisko przyrodnicze terenu opracowania jest typowym dla obszarów polodowcowych. Teren jest generalnie równinny, lekko pofalowany, rozcięty zabagnioną doliną rz. Cybiny. Obszar wysoczyzny morenowej, która pokrywa znaczną część obszaru opracowania,
budują przede wszystkim piaski i żwiry sandrowe, natomiast w obniżeniach i dolinie rzecznej
utwory torfowe i mułowe. Na podłożu piaszczystym wykształciły się gleby średniej i słabej
jakości, przeważnie IV klasy bonitacyjnej. Szacuje się, że spory odsetek ogólnej powierzchni
gminy Swarzędz przypada na nieużytki, co jest dowodem i na pewien, dość znaczny stopień
degradacji terenu i na niezbyt korzystne dla rolnictwa warunki glebowe.
W granicach obszaru MPZP leżą jezioro Swarzędzkie (fragment), przez które przepływa Cybina oraz inne liczne zbiorniki wodne, zwłaszcza w dolinie Cybiny, ale nie mają one
obecnie większego znaczenia ani dla rekreacji ani dla gospodarki, wyłączając hodowlę ryb i
wędkarstwo. Stanowią jednak element tzw. małej retencji wodnej, ważnej dla równowagi stosunków hydrologicznych na tym obszarze. Bogate, jak na Wielkopolskę, są natomiast zasoby
wód podziemnych, głównie za sprawą bogatej w wody tzw. Wielkopolskiej Doliny Kopalnej,
z której zasobów korzystają gminne ujęcia wodne.
Poprawa stanu czystości wód rzecznych i jeziornych jest znikoma i bez poważnych
inwestycji w ramach kompleksowego uregulowania stosunków wodnych w dorzeczu Warty,
Głównej i Cybiny oraz gospodarki wodno - ściekowej w aglomeracji poznańskiej, nie nastąpi
rychła i radykalna poprawa sytuacji.
31
Występujące obszary nieużytków są często miejscem „dzikiego” składowania odpadów lub reprezentują kategorię tzw. złej ziemi (bad lands). Nielegalne składowiska śmieci
spotkać można w wielu miejscach w lasach, na łąkach i w przydrożnych rowach.
Bezsprzecznie wyjątkowymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi odznacza się
dolina Cybiny. W celu zachowania jej właściwego stanu przyrodniczego teren doliny objęto
ochroną powołując specjalny obszar ochrony Natura 2000 „Dolina Cybiny”. W celu utrzymania funkcji przyrodniczych obszaru, w tym ważnej w skali regionu funkcji korytarza ekologicznego, istotne jest powstrzymanie antropopresji wewnątrz doliny. Niemniej jednak, ze
względu na wysokie walory krajobrazowe, przy zachowaniu wymogów ochrony jej elementów przyrodniczych, dolina powinna być udostępniona mieszkańcom i turystom. Popiera się
zatem wszelkie działania zmierzające do utworzenia punktów widokowych, szlaków pieszych
i rowerowych, a także, w celu popularyzacji wartości środowiska doliny, ścieżek przyrodniczo-dydaktycznych.
Przewidziane w planie miejscowych miejscowym zagospodarowanie powinno zagwarantować utrzymanie właściwego stanu siedlisk i populacji chronionych gatunków zwierząt,
które występują na ww. obszarze. W szczególności istotne jest zachowanie odpowiedniego
reżimu wód, mającego wpływ na utrzymanie podmokłości, stworzenie warunków do tworzenia się rozlewisk. Ważne jest także zabezpieczenie istniejących zbiorników wodnych. Istotne
jest zachowanie zróżnicowania biotycznego środowiska oraz istniejących połączeń przyrodniczych występujących również poza doliną. Dotyczy to zachowania zadrzewień i zakrzewień
śródpolnych, większych skupisk drzew na terenach zabudowanych, przydrożnych szpalerów i
alei, małych potoków wraz z ich obudową roślinną. Tereny te tworzą lokalny system powiązań
przyrodniczych umożliwiający migrację gatunków i genów, a także dają schronienie dla zwierząt.
W przypadku wystąpienia kolizji z planowanymi przeznaczeniami terenów należy
rozważyć zaniechanie wprowadzenia zagospodarowania (i utrzymanie dotychczasowych
funkcji terenów) i szukania alternatywnych rozwiązań lokalizacyjnych (np. zmiana przebiegu
dróg). W myśl art. 34 o ochronie przyrody dopuszcza się realizację planu znacząco negatywnie oddziałującego na cele ochrony obszaru Natura 2000 jeżeli przemawiają za tym konieczne
wymogi nadrzędnego interesu publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym, i wobec braku rozwiązań alternatywnych. Warunkiem przeprowadzenia takiego
zamierzenia jest zapewnienia kompensacji przyrodniczej niezbędnej do zapewnienia spójności
i właściwego funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000.
2.5. Informacje o problemach środowiska istotnych z punktu widzenia projektu MPZP
Istniejące problemy ochrony środowiska, istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, to:
- uregulowanie gospodarki wodno-ściekowej w obrębie istniejących jednostek osadniczych, a także obszarach urbanizujących się;
- zanieczyszczenie wód powierzchniowych i podziemnych ze źródeł rolniczych (nadmierne zużycie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin);
- emisja zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego ze źródeł punktowych (niska emisja);
- niekontrolowany rozwój zabudowy, czego skutkiem może być pogorszenie walorów
krajobrazowych;
- zachowanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych doliny Cybiny, respektowanie
zasad ochrony elementów środowiska w obrębie specjalnego obszaru ochrony siedlisk
„Dolina Cybiny”.
Szczegółowa ocena i analiza wymienionych problemów dokonana została wykonana w
poprzednich rozdziałach.
32
2.6. Tendencje przeobrażeń przy braku realizacji MPZP
W przypadku braku planu miejscowego będącego przedmiotem niniejszej analizy, zabudowa realizowana będzie na podstawie kilkudziesięciu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego uchwalonych w latach ubiegłych, a także, w przypadku braku planów
miejscowych, w oparciu o decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.
Na terenie gminy Swarzędz silnie uwidaczniają się procesy urbanizacyjne polegające na
powiększaniu przestrzeni obszarów zabudowanych kosztem terenów użytkowanych rolniczo.
Powodowane jest to wzrastającym zapotrzebowaniem na tworzenie nowych osiedli mieszkaniowych. Intensywny przyrost terenów zabudowy jednorodzinnej w szczególności obserwuje
się na terenie wsi położonych w sąsiedztwie Swarzędza – Gortatowo oraz wsi Gruszczyn.
Obowiązujące plany miejscowe obejmują niewielkie powierzchnie, niekiedy pojedyncze działki budowlane. Plany te rzadko są powiązane ze sobą przestrzennie. Niespójny i wyrywkowy sposób zagospodarowania przestrzeni niesie ze sobą ryzyko powstania nieładu urbanistycznego na terenie gminy. Konsekwencją realizowanej w ten sposób zabudowy, może być
pogorszenie estetyki krajobrazu. Szczególnie niekorzystnym dla środowiska przyrodniczego
trendem jest wprowadzanie zabudowy w obrębie terenów dolinnych, które zostały objęte
ochroną w postaci obszaru Natura 2000.
Na terenach nie objętych planami miejscowymi i wnioskami o wydanie decyzji o warunkach zabudowy, powstrzymanie się od wykonania planu miejscowego oznaczać będzie również utrzymanie aktualnego zagospodarowania obszaru, utrzymanie środowiska w dotychczasowym stanie, tj. zachowanie istniejącej powierzchni biologicznie czynnej, szaty roślinnej
oraz dalszy rozwój zbiorowisk zieleni spontanicznej w obrębie terenów niezagospodarowanych. Zachowane zostaną również przydatne dla rolnictwa gleby.
3.
Analiza ustaleń planu
W niniejszym rozdziale dokonano analizy rozwiązań funkcjonalno-przestrzennych
zawartych w projekcie uchwały pod kątem zgodności z uwarunkowaniami określonymi w
opracowaniu ekofizfograficznym, zgodności z przepisami ochrony środowiska oraz rozwiązań
eliminujących lub ograniczających negatywne wpływy na środowisko.
W projekcie planu miejscowego zakłada się uwolnienie przestrzeni rolniczej w celu
przeznaczenia jej pod budownictwo. Na omawianym terenie zachowuje się istniejąca zabudowę mieszkaniową, zagrodową a także tereny usług i zabudowy przemysłowej, wraz z obsługującą je siecią drogową. Ponadto zachowuje się przebieg cieków wraz z ich obudową biologiczną oraz stojące wody powierzchniowe. Szczególnie istotne znaczenie ma powstrzymanie
antropopresji w obrębie doliny Cybiny, funkcjonującej jako korytarz ekologiczny i objętej
ochroną jako obszar Natura 2000. Dopełnieniem zmian na terenie planu jest rozbudowa układu komunikacyjnego w celu umożliwienia rozprowadzenia ruchu w obrębie planowanych terenów zabudowy. Rozbudowa sieci drogowej zakłada wykonanie trasy o znaczeniu ponadlokalnym –północnego odcinka obwodnicy Swarzędza (tereny opisane symbolem 5.KDZ,
7.KDZ, 9.KDZ), drogi klasy zbiorczej.
Zgodnie z wymogami ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, wyłączenie gruntów z produkcji roślinnej będzie wymagać uzyskania zgody na przeznaczenie gruntów na inne
cele. Na terenie planu nie przewiduje się zachowania terenów użytkowanych rolniczo, co stanowi rozwinięcie polityki przestrzennej przyjętej w „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Swarzędz”.
W planie miejscowym przyjęto rozwiązania mające na celu minimalizację negatywnych oddziaływań mogących pojawić się w trakcie użytkowania terenów. Z punktu widzenia
33
zachowania odpowiedniej jakości środowiska istotne jest określenie sposobu odprowadzania
powstałych na terenie planu ścieków oraz pozyskiwania ciepła do ogrzewania budynków.
Określa się również wskaźniki zabudowy i pokrycia poszczególnych terenów zielenią a także
wyznacza się dopuszczalne poziomy dźwięku w środowisku.
W planie miejscowym zapewnia się budowę obiektów infrastruktury technicznej służącej zarówno planowanym, jak i istniejącym terenom zabudowanym. Odprowadzenie ścieków
sanitarnych odbywać się będzie siecią kanalizacyjną, skąd będą one trafiać do oczyszczalni
ścieków, zgodnie z założeniami „Koncepcji programowo-przestrzennej kanalizacji sanitarnej i
deszczowej na terenie miasta i gminy Swarzędz”. W planie miejscowym nie przewidziano
możliwości budowania przydomowych oczyszczalni ścieków ani gromadzenia ścieków w
zbiornikach bezodpływowych (szambach). Jest to bardzo korzystne rozwiązanie dla zachowania jakości środowiska gruntowo-wodnego.
W zakresie sposobu odprowadzania wód opadowych i roztopowych z terenów zabudowanych zastosowanie ma rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w
sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi,
oraz w sprawie substancji szczególni szkodliwych dla środowiska wodnego. Zgodnie z art. 19
rozporządzenia, ścieki ujęte w szczelne, otwarte lub zamknięte systemy kanalizacyjne pochodzące z zanieczyszczonej powierzchni m.in. terenów przemysłowych, składowych, baz transportowych, dróg krajowych klasy G oraz parkingów o powierzchni powyżej 0,1 ha, wymagają
podczyszczenia przed wprowadzeniem do wód lub do ziemi. Na terenach przewidzianych do
zainwestowania przewiduje się wykonanie sieci kanalizacji deszczowej. Wody opadowe i roztopowe z terenów utwardzonych dróg, ciągów pieszych będą odprowadzane tą siecią do odbiornika. Odbiornikiem ścieków będzie jezioro Swarzędzkie, rowy i cieki będące dopływami
jeziora Swarzędzkiego, rzeka Cybina poniżej jeziora Swarzędzkiego oraz rowy melioracyjne
dopływające do rzeki Michałówki. W celu poprawienia jakości wód opadowych i roztopowych zakłada się utworzenie separatorów wraz z urządzeniami podczyszczającymi (piaskowniki). Wody opadowe i roztopowe na terenach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej będą
zatrzymywane w obrębie własnych działek i wsiąkać bezpośrednio do gruntu. Możliwe jest
retencjonowanie wód opadowych i roztopowych z dachów i tarasów budynków w celu ich
gospodarczego wykorzystania lub ich infiltracji do gruntu w obrębie działki. Z terenów zieleni
urządzonej parkowej i izolacyjnej oraz nieutwardzonych chodników i placów wody te odprowadzane będą powierzchniowo.
Zaopatrzenie w wodę przewiduje się z istniejących ujęć opisanych jako tereny infrastruktury technicznej – wodociągi (W). Ujęcia wody znajdują się w Gortatowie i Gruszczynie.
Ujęcia wody posiadają wyznaczoną strefę ochrony bezpośredniej.
Gromadzenie i utylizacja odpadów odbywać się będzie zgodnie z przyjętą polityką
gminy. Odpady zbierane są przez prywatne firmy przewozowe i deponowane są na składowisku w Rabowicach, zarządzanym przez Zakład Gospodarki Komunalnej Swarzędz.
W zakresie pozyskiwania ciepła do ogrzewania pomieszczeń wskazuje się wybór paliw
charakteryzujących się niskimi wskaźnikami emisyjnymi, takich jak: gaz, olej opałowy, drewno, biomasa, a także energii elektrycznej, słonecznej lub urządzeń do niskoemisyjnych technologii spalania. Możliwe jest także wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Zastosowane
rozwiązanie jest bardzo korzystne dla poprawy jakości powietrza na obszarze planu i terenach,
na które migrują zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego.
W obrębie działek budowlanych na poszczególnych terenach określa się maksymalną
dopuszczalną powierzchnię zabudowaną. Ponadto określa się minimalną powierzchnię przeznaczoną na tereny biologicznie czynne. Jest to przestrzeń mogąca zostać zagospodarowana
zielenią, bądź pozostawiona w postaci gruntu rodzimego. Zachowanie powierzchni biologicznie czynnej ma znaczenie również dla zachowania chłonności podłoża, co umożliwi wsiąkanie
wód opadowych i roztopowych oraz zasilanie wód gruntowych.
34
W celu ochrony klimatu akustycznego w planie ustala się maksymalne dopuszczalne
poziomy dźwięku na terenach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (MN) a także na terenach zabudowy mieszkaniowo-usługowej (MN/U), a także na terenach rekreacyjnowypoczynkowych (ZD, ZL i US) zgodnie z rozporządzeniem w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku.
Nie wprowadza się osobnej ochrony klimatu akustycznego dla terenów zabudowy zagrodowej. Tereny takie występują jako funkcja uzupełniająca w obrębie terenów mieszkaniowych jednorodzinnych i nie wyszczególnia się dla nich osobnej kategorii przeznaczenia terenu. Na terenach zabudowy zagrodowej obowiązują więc takie same wymogi jak dla terenów
mieszkaniowych jednorodzinnych.
W planie miejscowym wprowadzono zakaz realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Zakaz ten nie dotyczy realizacji przedsięwzięć zakwalifikowanych jako inwestycje celu publicznego np. budowa wybranych dróg, cmentarzy. Rozwiązanie takie uznaje się za korzystne dla jakości środowiska przyrodniczego oraz środowiska życia mieszkańców.
Przez obszar planu przebiegają napowietrzne sieci elektroenergetyczne napięcia
110kV, które stanowią potencjalne źródło promieniowania elektromagnetycznego. W odniesieniu do zabezpieczenia domostw przed oddziaływaniem linii tworzy się strefę buforową o
szerokościach 30 m (po 15 m od osi linii) dla sieci wysokiego napięcia. W obrębie stref obowiązują ograniczenia w zagospodarowaniu. Zakazuje się sadzenia zieleni wysokiej w pasie
szerokości po 10 m od osi linii, a na terenach zabudowanych obowiązuje zakaz lokalizacji
budynków mieszkalnych. Zakazy te przestaną obowiązywać w przypadku skablowania i ukrycia linii pod ziemią. Wyznaczenie stref zgodne jest z wymogami normy PN-E-05100-1:1998
„Elektroenergetyczne linie napowietrzne. Projektowanie i budowa”.
W zachodniej części obszaru planu usytuowany jest przebieg gazociągu wysokiego ciśnienia DN 500 relacji Śrem – Poznań. Sieć ta przecina m.in. tereny przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową. Wyznacza się strefy kontrolowane gazociągu na podstawie rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać sieci gazowe. W strefach tych nie należy wznosić budynków, urządzać
stałych składów i magazynów, sadzić drzew oraz nie powinna być podejmowana żadna działalność mogąca zagrozić trwałości gazociągu podczas jego eksploatacji. Wyznaczenie strefy
oznacza też, że w przypadku planów lokalizowania obiektów budowlanych względem sieci
zachodzi konieczność szczegółowego uzgodnienia wszelkich zbliżeń, kolizji oraz ingerencji u
Operatora Gazociągów Przesyłowych Gaz-System S.A. Oddział w Poznaniu oraz konieczność
ścisłego nadzoru przedstawiciela Oddziału nad pracami budowlanymi w strefie. Wprowadzenie zabudowy mieszkaniowej w sąsiedztwie gazociągu jest zatem możliwe, jednak wymaga
uzyskania uzgodnienia. Brak zgody oznaczać będzie, że wydana w planie miejscowym dyspozycja przestrzenna nie zostanie zrealizowana.
Na terenie planu utrzymuje się funkcje istniejących cmentarzy w Swarzędzu i Gortatowie, a zgodnie ze wskazaniami „Studium...” planuje się ich poszerzenie. Wokół cmentarzy
wprowadza się strefy ochrony sanitarnej zgodnie z rozporządzeniem ministra gospodarki komunalnej z dnia 25 sierpnia 1959 r. w sprawie określenia, jakie tereny pod względem sanitarnym odpowiednie są na cmentarze. Według przepisów zawartych w rozporządzeniu, w odległości 150 m od granic cmentarza nie wolno lokalizować zabudowy mieszkaniowej, zakładów
produkujących artykuły żywnościowe, zakładów przechowujących żywność oraz studni służących do czerpania wody do picia i na potrzeby gospodarcze. W przypadku gdy teren w granicach do 50 m od cmentarza posiada się ć wodociągową i wszystkie budynki korzystające z
wody są do tej sieci podłączone, strefa ochrony sanitarnej wynosi 50 m. W strefie sanitarnej
sytuuje się zieleń oraz także parkingi.
35
Teren planu jest zwodociągowany, więc obowiązuje strefa 50 m Najbliżej zlokalizowane budynki mieszkalne względem cmentarzy znajdują się w odległości większych niż 50 m.
Sytuowanie obiektów przeznaczonych pod zamieszkanie w strefie sanitarnej nie jest możliwe.
Wymogi dyktowane przepisami prawnymi zostają zatem spełnione.
W planie miejscowym zapewnia się kontynuowanie eksploatacji złóż kruszyw naturalnych zlokalizowanych w Gruszczynie (tereny A.US i A1.ZK). Prace wydobywcze trwać będą
do momentu wygaśnięcia koncesji na wydobycie. Planuje się rekultywację powierzchni terenu
i przeznaczenie go pod usługi sportowe (teren A.US) i cele rolnicze (teren A1.ZK). Zakończenie wydobycia kopalin można uznać za korzystne dla środowiska. Intensywna eksploatacja
górnicza w dolinie rzecznej stanowi zagrożenie dla utrzymania właściwego poziomu wód.
Przez obszar planu przebiegać będzie droga o znaczeniu ponadlokalnym, mianowicie
fragment północnego odcinka obwodnicy Swarzędza (tereny oznaczone na rysunku planu
symbolem 5.KDZ, 7.KDZ i 9.KDZ). Według informacji podanych w dokumencie „Studium...” obwodnica Swarzędza projektowana jest jako droga o przekroju 1x2 pasy, o docelowej klasie G (droga główna). Obwodnica przebiega przez obszar Natura 2000 „Dolina Cybiny”. Opis oddziaływania na ten obszar zawarto w rozdziale 4.3.
Droga ta będzie stanowić źródło uciążliwości, przede wszystkim w zakresie emisji hałasu oraz zanieczyszczeń gazowych i pyłowych. O ich rozmiarze trudno jest rozstrzygać na
etapie sporządzania projektu planu miejscowego, w którym ustala się jedynie przeznaczenie
terenu zarezerwowanego pod trasę. Rozkład hałasu oraz ilość wprowadzanych do atmosfery
substancji będzie można oszacować na etapie sporządzania projektu budowlanego, po wykonaniu prognozy ruchu i w oparciu o projekt techniczny drogi. Pozwoli to na wybranie optymalnego dla mieszkańców i środowiska wariantu i rozstrzygnięcia o potrzebie wykonania zabezpieczeń ograniczających emisję hałasu. Wydaje się jednak, iż ze względu na bliskość terenów zabudowy mieszkaniowej, (C1.MN, C9.MN, D5.MN, D9.MN) a tym samym konieczność dochowania dopuszczalnych poziomów dźwięku w środowisku, budowa ekranów akustycznych wzdłuż obwodnicy Swarzędza jest bardzo prawdopodobna. Plan miejscowy nie
stwarza przeszkód dla wprowadzenia ekranów akustycznych. Będą mogły one przebiegać nieprzerwanie niemal na całej długości planowanych dróg, co stanowić powinno skuteczną
ochronę przed hałasem.
W celu oddzielenia kolidujących ze sobą funkcji – planowanych terenów mieszkaniowych i komunikacji, wzdłuż wybranych odcinków obwodnicy wyznacza się bufor o szerokości 10 m w postaci pasm zieleni izolacyjnej. W projekcie planu nie ustalono jaką formę ma
przybrać ta zieleń, trudno zatem wnioskować, jaką funkcję mogłaby pełnić. Pas zieleni nie
będzie stanowić skutecznej ochrony przed hałasem i w niewielkim stopniu będzie odpowiedzialny za pochłanianie zanieczyszczeń gazowych i pyłowych, których źródłem będzie transport samochodowy. Zieleń taka powinna pełnić funkcje estetyczne, osłaniając jezdnie lub
ewentualne ekrany akustyczne, które mogą stanowić element zakłócający w przestrzeni terenów kameralnej zabudowy. Wydaje się, że najkorzystniejszym rozwiązaniem jest zastosowanie zieleni wysokiej – drzew i krzewów nasadzonych rzędowo, tak jak sugeruje oznaczenie
graficzne na rysunku planu. Korzystne jest wykorzystanie do nasadzeń gatunków zimozielonych, tak aby zieleń pełniła swoje funkcje przez cały rok, a nie tylko w okresie wegetacyjnym,
co ma miejsce w przypadku gatunków liściastych.
Pozytywnie ocenia się zapisy planu miejscowego z zakresu rozbudowy infrastruktury
technicznej, co pozwoli na kształtowanie terenów zabudowy przy zachowaniu wysokich standardów zamieszkiwania i uszanowaniu przepisów dotyczących ochrony środowiska. Korzystne dla środowiska jest także tworzenie stref zieleni (zieleń izolacyjna) w ciągach cieków,
gdzie może swobodnie rozwijać się roślinność. Tereny wód powierzchniowych mogą tworzyć
lokalne korytarze ekologiczne wykorzystywane do przemieszczania się gatunków.
Niekorzystne z punktu widzenia środowiska wydaje się być zniszczenie przydatnej dla
rolnictwa pokrywy glebowej, a także możliwość wycinki zadrzewień i zakrzewień na terenach
36
przeznaczonych pod zainwestowanie. W planie miejscowym nie zawarto zapisów odnoszących się do ich ochrony. Ewentualna wycinka drzew wymagać będzie uzyskania decyzji administracyjnej wydanej przez burmistrza gminy. Należy zaznaczyć, iż część terenów zieleni
wysokiej zostaje zachowana o czym świadczy ich wyodrębnienie w postaci terenów oznaczonych symbolami ZI (teren zieleni izolacyjnej), ZL (teren lasu) oraz ZK (teren zieleni krajobrazowej). Zieleń w obrębie doliny rzecznej zostaje zachowana.
Z punktu widzenia uwarunkowań ekofizjograficznych nie ma większych przeszkód dla
wprowadzania zabudowy na przedmiotowym terenie. Środowisko cechuje się poprawnym
stanem, jest odporne na degradację i zachowuje zdolność do regeneracji. Morfologia terenu
oraz podłoże geologiczne w obrębie wysoczyzny nie tworzą barier dla posadawiania budynków. W rejonie stoków oznaczono osuwisko oraz tereny zagrożone ruchami masowymi ziemi.
W przypadku lokalizowania zabudowy na tych terenach konieczne będzie wykonanie badań
geologiczno-inżynierskich, które ustalą kategorię geotechniczną warunków posadowienia
obiektu budowlanego oraz zastosowanie rozwiązań inżynierskich zabezpieczających podłoże
– zapobiegną naruszeniu stateczności zboczy i skarp.
Plan miejscowy powstrzymuje presję urbanistyczną na tereny dolinne, ograniczając ją
jedynie do istniejących terenów związanych z eksploatacją złóż i funkcjonowaniem obiektów
sportu i rekreacji. Za wyjątkiem wyznaczenia przebiegu ważnej dla mieszkańców obwodnicy
Swarzędza, nie wprowadza się nowych elementów układu drogowego w rejon doliny. Ruch
pieszy w jej obrębie odbywać się będzie po istniejących szlakach. Nie planuje się więc wykonania nowych zejść w kierunku Cybiny, co powstrzyma przed nadmierną penetracją cennego
przyrodniczo obszaru przez pieszych.
Ostateczny wygląd terenu planu będzie zależał od wyboru projektów architektonicznych budynków oraz sposobu zagospodarowania działek budowlanych. Oddziaływanie planowanych inwestycji na środowisko uzależnione będzie od stopnia realizacji postanowień
planu oraz charakteru wybranych funkcji terenów. Ocenia się, że zapisy planu miejscowego są
zgodne z podstawowymi ustaleniami zawartymi w dokumencie „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy Swarzędz” w zakresie ochrony środowiska, krajobrazu oraz
zdrowia i życia ludzi. Zapisy są w zgodne z wnioskami płynącymi z opracowania ekofizjograficznego. Opisane powyżej rozwiązania w zakresie ochrony środowiska uznaje się za skuteczne i zgodne z przepisami prawa dotyczącymi ochrony środowiska.
4.
sko
Przewidywany wpływ realizacji ustaleń projektu MPZP na środowi-
4.1.
Analiza wpływu ustaleń planu na środowisko
W niniejszym rozdziale dokonano analizy wpływu realizacji planu miejscowego na
zasoby naturalne rozumiane jako poszczególne komponenty środowiska przyrodniczego i kulturowego. Według definicji zamieszczonej w Encyklopedii PWN (encyklopedia.pwn.pl), zasoby naturalne to „twory organiczne (rośliny, zwierzęta, ekosystemy) i nieorganiczne (atmosfera, wody, minerały), wykorzystywane przez człowieka w procesie produkcji i konsumpcji”.
Oddziaływanie na świat przyrody i bioróżnorodność
Planowane zmiany użytkowania terenów polegać będą na przekształceniu przestrzeni
rolniczej w zurbanizowaną. Będzie to miało miejsce na terenach obecnie zagospodarowanych
37
rolniczo. Pociągnie to za sobą nieodwracalne zmiany w strukturze gatunkowej roślin. W miejsce agrocenozy pojawią się obszary zabudowane (głównie o funkcji mieszkaniowej – jednorodzinnej), a wraz z nimi tereny zieleni urządzonej. Należy spodziewać się nasadzeń zieleni
ozdobnej opartej o m.in. drzewa i krzewy ozdobne. Wyposażenie terenów zurbanizowanych w
powierzchnie zielone gwarantują zapisy uchwały o obowiązku pozostawienia minimalnych
powierzchni biologicznie czynnej w obrębie działek budowlanych. Przestrzeń zurbanizowana
nie będzie tworzyć dogodnych warunków dla pojawiania się dziko żyjących gatunków roślin i
zwierząt. Wobec utworzenia sieci szlaków komunikacyjnych, pojawienia się w przestrzeni
obiektów kubaturowych oraz otaczania poszczególnych terenów ogrodzeniami, możliwość
swobodnego przemieszczania się zwierząt (za wyjątkiem ptaków) będą mocno ograniczone
lub wręcz niemożliwe. W porównaniu z dotychczasowym, rolniczym użytkowaniem terenów,
oznaczać będzie sytuację niekorzystną. Szczególna barierę dla przemieszczania się gatunków,
stanowić może mieć przebiegająca obwodnica. Poziom zróżnicowania biologicznego na terenach przewidzianych do zabudowy może ulec spadkowi.
W dalszym ciągu funkcjonować będą lokalne szlaki migracyjne ciągnące się wzdłuż
rzeki Cybiny oraz pozostałych cieków, które wraz z istniejącymi przy południowej granicy
obszaru planu, zostają zachowane. Utrzymuje się dotychczasowe użytkowanie terenów doliny
Cybiny. Pewną barierę tworzyć może przeprawa mostowa w ciągu planowanej obwodnicy
Swarzędza. Należy oczekiwać, że ingerencja w teren doliny, ze względu na obecność cennych
siedlisk przyrodniczych, będzie ograniczona do minimum. Sposób wykonania mostu powinien
umożliwiać swobodne rozlewanie się wód oraz przemieszczanie się zwierząt (brak grodzenia,
wykonanie przepustów dla zwierząt).
Zagrożony wycinką jest drzewostan kolidujący z planowaną zabudową i projektowanymi szlakami komunikacyjnymi. Nie jest jednak wykluczone, że istniejąca zieleń może zostać wykorzystana do kształtowania zieleni urządzonej bądź przyulicznej na poszczególnych
terenach. Zapisy planu nie wskazują jednak w odniesieniu do żadnego z terenów nie wprowadzają obowiązku zachowania istniejących zadrzewień i zakrzewień. Część terenów zieleni
wysokiej zostaje zachowana o czym świadczy ich wyodrębnienie w postaci terenów oznaczonych symbolami ZL (teren lasu), ZK (zieleń krajobrazowa) oraz ZI (teren zieleni izolacyjnej).
Oddziaływanie na prawnie chronione elementy środowiska przyrodniczego omówione
zostały w rozdziale 4.3.
Oddziaływanie na gleby i powierzchnię ziemi
Przekształcenia w przestrzeni będą miały miejsce na terenach rolniczych przeznaczonych pod powiększenie zabudowy mieszkaniowej i usługowej a także tereny dróg. Nastąpią
nieodwracalne zmiany polegające na likwidacji terenów rolnych, a co za tym idzie zniszczenie
przydatnych dla rolnictwa gleb. Część z tych gleb może zostać zachowana jako tereny biologicznie czynne na działkach budowlanych, jednak nie należy oczekiwać, iż będzie na nich w
kontynuowana.
Rozpatrując stan sanitarny środowiska glebowego, spodziewać się można przenikania
zanieczyszczeń z powierzchni utwardzonych, w szczególności z terenów drogowych. Nastąpi
minimalizacja dopływu zanieczyszczeń związanych z prowadzonymi pracami polowymi (nawożenie substancjami chemicznymi, opryski). Natomiast zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego, zgromadzone wcześniej w glebie, będą powoli ulegać rozkładowi i absorbcji, chociaż
mogą także ulegać dalszej kumulacji w przypadku podobnych zanieczyszczeń.
Przekształcenia w morfologii terenu obejmować będą wykopy pod fundamenty budynków oraz potencjalnie prace inżynierskie polegające wyrównaniu terenów i utworzeniu nasypów z gruntów antropogenicznych pod wprowadzenie szlaków komunikacyjnych. Zakres i
charakter przekształceń znany będzie na etapie przygotowywania projektów budowlanych
dotyczących poszczególnych inwestycji.
38
W związku z realizacją inwestycji zaistnieje potrzeba zagospodarowania mas ziemnych
usuwanych bądź przemieszczanych. Masy takie mogą być wykorzystywane do prac niwelacyjnych związanych z pracami budowlanymi na terenie planowanych inwestycji, użyte do
niwelacji i zasypek wokół budynków. Nadwyżki mogą być wywożone na miejsce składowania
odpadów (poza obszarem planu).
W planie miejscowym podano informację na temat występowania złóż mineralnych, do
których należą kruszywa naturalne oraz torfy. Granice występowania udokumentowanych złóż
oznaczono na rysunku planu. W planie miejscowym dopuszczono jedynie możliwość eksploatacji złoża kruszyw naturalnych na terenie oznaczonym symbolem A.US. Złoże torfu znajduje się na terenie zieleni krajobrazowej A1.ZK. Złoża kruszyw może być eksploatowane czasowo do momentu jego wyczerpania, bądź wygaśnięcia koncesji. Obecnie nie prowadzi się
prac wydobywczych.
Oddziaływanie na powietrze atmosferyczne
Ustalenia planu przewidują wzniesienie budynków, które ogrzewane będą za pomocą
indywidualnych systemów grzewczych, co równoznaczne jest z pojawieniem się nowych emitorów zanieczyszczeń atmosferycznych. Za szkodliwe emisje w niewielkim stopniu odpowiadać będzie również ruch samochodowy, który wzrośnie po pojawieniu się nowych terenów
zabudowanych. W trosce o jakość atmosfery, ustalenia planu miejscowego zakładają pozyskiwanie ciepła ze źródeł lokalnych o niskim stopniu emisji, w tym z wykorzystaniem energii
elektrycznej i odnawialnych źródeł energii. Na obszarze planu dopuszcza się również stosowanie nowoczesnych wysokosprawnych źródeł ciepła opalanych paliwami stałymi, np. węglem. Przy zastosowaniu zawartych w projekcie uchwały planu zaleceń, uznaje się, że oddziaływanie nowych emitorów zanieczyszczeń nie powinien wpłynąć ujemnie na jakość powietrza
atmosferycznego na omawianym obszarze i terenach przyległych.
W związku z prognozowanych wzrostem ruchu samochodowego, do atmosfery emitowane będą szkodliwe substancje, takie jak węglowodory, tlenki azotu, a także pyły i metale
ciężkie. Ilość tych związków będzie uzależniona od natężenia ruchu oraz rodzaju pojazdów
poruszających się po drogach gminy.
Pewien wpływ na stan atmosfery mogą mieć prace prowadzone na terenach oznaczonych symbolami D1.PG i D2.PG (tereny powierzchniowej eksploatacji kruszyw). Obecnie nie
prowadzi się działalności wydobywczej, niemniej jednak, możliwe jest jej wznowienie. Oddziaływanie z zakresu emisji gazów i pyłów do atmosfery uzależnione będzie od sposobu wydobycia złoża, składowania urobku na terenie zakładu górniczego, zastosowanych technologii
itp. Charakter działalności kopalni odkrywkowej pozwala spodziewać się występowania emisji gazów i pyłów pochodzących z maszyn prowadzących wydobycie, a także transportu kopalin pojazdami ciężkimi. Ponadto prawdopodobne mogą być emisje niezorganizowane z powierzchni terenu, m.in. z usypywanych hałd. Emisje te mogą mieć wpływ na tereny mieszkaniowe i usługowe położone w sąsiedztwie kopalni odkrywki. Należy zwrócić uwagę, że na
terenie planu przeważają wiatry zachodnie i południowo-zachodnie, co powoduje, że część
zanieczyszczeń przemieszcza się w kierunku przeciwnym niż położone na wchód od zakładów
górniczych tereny mieszkaniowe.
Oddziaływanie na klimat lokalny
Przyszłe zagospodarowanie terenu nie powinno wpłynąć modyfikująco na klimat lokalny. Zakres przestrzenny zmian charakteru klimatu lokalnego obejmować będzie planowane
tereny zabudowy mieszkaniowej. W najbliższym sąsiedztwie budynków, terenów utwardzonych oraz terenów komunikacji spodziewać się będzie można wzrostu średnich temperatur
oraz spadku wilgotności powietrza.
39
Oddziaływanie na klimat akustyczny
Za emisję hałasu odpowiedzialny będzie ruch pojazdów odbywający się istniejącymi i
projektowanymi ulicami. Mimo przewidywanego wzrostu, ruch w obrębie dróg dojazdowych i
wewnętrznych na terenach zamieszkałych nie powinien wpływać w sposób istotny na pogorszenie aktualnego, korzystnego stanu klimatu akustycznego terenów chronionych przed hałasem. Tereny te objęte są ochroną na podstawie szczegółowych zapisów planu miejscowego.
Istotny wpływ na jakość klimatu akustycznego może mieć planowana obwodnica Swarzędza. Zachowanie wymaganych standardów akustycznych na terenach mieszkaniowych może wymagać zastosowania w budownictwie materiałów dźwiękochłonnych lub też wykonania
ekranów akustycznych wzdłuż planowanej obwodnicy. Plan miejscowy dopuszcza takie możliwości, jednak nie obliguje do ich zastosowania. Wybór środków zabezpieczających nastąpi
po wykonaniu analiz, które podjęte zostaną na etapie projektowania trasy. Niemniej jednak
wobec bliskiego sąsiedztwa z terenami chronionymi przed nadmiernym hałasem, wykonanie
ekranów akustycznych wzdłuż obwodnicy wydaje się być wysoce prawdopodobne. Ich obecność powinna być gwarantem zachowania dotychczasowego stanu środowiska akustycznego.
Rzeczywisty wpływ ruchu samochodowego na jakość środowiska akustycznego wobec braku
opracowanej prognozy ruchu i projektu budowlanego jest trudny do oszacowania.
Pewien wpływ na stan klimatu akustycznego mogą mieć prace wydobywcze na terenach oznaczonych symbolami D1.PG i D2.PG (tereny powierzchniowej eksploatacji kruszyw). Obecnie nie prowadzi się działalności wydobywczej, niemniej jednak, możliwe jest jej
wznowienie. Oddziaływanie z zakresu emisji hałasu uzależnione będzie od sposobu wydobycia złoża, zastosowanych technologii itp. Charakter działalności kopalni pozwala spodziewać
się występowania emisji hałasu powodowanego pracą maszyn biorących udział w wydobyciu,
a także pojazdów transportujących złoże. Emisje te mogą mieć wpływ na tereny mieszkaniowe
i usługowe położone w sąsiedztwie odkrywki.
Oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne
Planowane zagospodarowanie nie narusza przebiegu cieków powierzchniowych oraz
nie zmienia stanu istniejących zbiorników stojących. Jedynie niewielki fragment oczka wodnego w północno-wschodniej części obszaru planu (Uzarzewo) koliduje z planowaną drogą
zbiorczą (4.KDZ) i może ulec zasypaniu. Nie przewiduje się zmian stosunków wodnych na
obszarze zlewni rz. Cybiny, w szczególności na terenie dolinnym.
Na obszarze objętym planowanym zainwestowaniem przyjęto rozwiązania mające na
celu ochronę stanu środowiska gruntowo-wodnego, w tym zasobów głównego zbiornika wód
podziemnych. Szczególne znaczenie w tym względzie mają zapisy wprowadzające obowiązek
odprowadzania ścieków sanitarnych systemem kanalizacji do oczyszczalni ścieków. Korzystnym rozwiązaniem dla jakości wód powierzchniowych jest utrzymanie obudowy biologicznej
w postaci pasów zieleni izolacyjnej wzdłuż cieków.
Ograniczenie wykonywania działalności rolniczej spowoduje zahamowanie spływu do
wód powierzchniowych i wsiąkania do gruntu szkodliwych substancji (w tym biogenów), co
może mieć istotny wpływ na poprawę jakości wód zlewni poprzez ograniczenie eutrofizacji.
Oddziaływanie na krajobraz, zabytki i dobra materialne
W wyniku stopniowej urbanizacji terenów położonych w sąsiedztwie m. Swarzędz, następuje przeobrażanie krajobrazu wiejskiego w krajobraz o cechach podmiejskich. Krajobraz
ten oparty jest o niską zabudowę z przewagą obiektów o funkcji mieszkaniowej. Dominującym typem zabudowy na terenie planu jest zabudowa jednorodzinna. Realizacja planu miejscowego, zwiększając ilość terenów zabudowanych, nasili i przyśpieszy procesy urbanizacyjne na przedmiotowym terenie. Przekształcenia w krajobrazie dotyczyć będą w głównej mierze
40
tereny położone w zachodniej części terytorium planu. Zmiany w krajobrazie będą duże i zupełne.
Na obszarze planu zachowuje się istniejące budynki (za wyjątkiem zrujnowanego budynku usytuowanego w Uzarzewie, który znajduje się w korytarzu drogowym 4.KDL)wraz z
towarzyszącymi im obiektami infrastruktury technicznej. Zachowaniu ulegają najcenniejsze
krajobrazowo tereny, w tym objęta ochroną prawną dolina rzeki Cybiny wraz z pokrywającymi jej terasę siedliskami przyrodniczymi. Zachowane są cieki powierzchniowe, oczka wodne
wraz z towarzyszącymi im terenami zieleni.
W planie wykazano należytą troskę o zachowanie ładu przestrzennego na nowo projektowanych terenach. Planowanym budynkom i obiektom budowlanym nadaje się wysokie standardy architektoniczne. Określa się maksymalną wysokość budynków, liczbę kondygnacji,
kształt dachów. Na rysunku planu wskazuje się przestrzenne umiejscowienie budynków oraz
ich wzajemne usytuowanie. Obowiązuje zakaz wykorzystywania do pokrycia elewacji i budowy ogrodzeń materiałów uznanych za mało estetyczne. Ponadto ustala się, że kolorystyka
elewacji powinna być zbliżona do kolorów tradycyjnych materiałów budowlanych, takich jak
drewno, kamień i cegła. Zakazuje się lokalizowania blaszanych garaży i blaszanych budynków
gospodarczych, a także lokalizacji ogrodzeń w formie betonowych prefabrykatów i przęseł.
Założenia planu zakładają ochronę dziedzictwa kulturowego obejmując ochroną zabytki archeologiczne występujące w granicach planu. Ponadto wyszczególnia się budynki objęte
ochroną wpisane do rejestru zabytków.
Elementem negatywnie wpływającym na estetykę krajobrazu może mieć przecinająca
tereny mieszkaniowe obwodnica. Szczególnie niekorzystnym elementem mogą być ekrany
akustyczne, jeśli ich wykonanie będzie konieczne. Na terenach zabudowanych we zachodniej
części obszaru MPZP, droga będzie osłonięta pasami zieleni izolacyjnej, w skład których powinna wchodzić zieleń wysoka.
Oddziaływanie na ludzi
Dopuszczone w planie kategorie przeznaczenia i funkcji terenów wykluczają możliwość realizacji inwestycji i obiektów mogących w sposób negatywny wpłynąć na środowisko
życia i zdrowie mieszkańców. Jakość środowiska i warunki zamieszkiwania nie powinny ulec
niekorzystnym przekształceniom o charakterze znaczącym. Okresowe pogorszenie warunków
zamieszkiwania będzie miało miejsce w okresie realizacji poszczególnych inwestycji (emisja
hałasu, pyłów, pogorszenie estetyki krajobrazu). W pewnym stopniu warunki zamieszkiwania
może pogorszyć nadmienia emisja zanieczyszczeń atmosferycznych z sektora komunalnego
i transportowego, jednak w przypadku wypełnienia zawartych w projekcie uchwały ustaleń,
niekorzystny wpływ powinien zostać zminimalizowany.
Przyjęte w planie miejscowym rozwiązania z zakresu rozbudowy infrastruktury technicznej oraz zasad korzystania ze środowiska przyczynią się do podniesienia standardu życia
mieszkańców.
Opis oddziaływań o charakterze skumulowanym
Potencjalne oddziaływania skumulowane obejmują emisję hałasu oraz emisje zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do atmosfery. Hałas powodowany będzie transportem samochodowym na drogach obsługujących ruch w kierunku obszaru zainwestowania oraz wewnątrz omawianego terytorium. Uznano, że emisje zanieczyszczeń do atmosfery uwalnianych
z grzewczych oraz transportu samochodowego nie powinny spowodować znaczącego zwiększenia stężenia szkodliwych substancji w powietrzu na terenie planu. Niemniej jednak wzrost
ilości terenów zabudowanych na obszarze całej gminy, w przyszłości może przełożyć się na
nadmierną emisję szkodliwych substancji do atmosfery. Będą to oddziaływania o charakterze
41
stałym. W sąsiedztwie obszaru planu obecnie opracowywany jest projekt miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego obejmujący wieś Łowęcin, część północną obrębu Jasin i
część wschodnią obrębu Gortatowo oraz część Paczkowa w gminie Swarzędz (uchwała nr
LII/316/2010 Rady Miejskiej w Swarzędzu z dnia 9 lutego 2010 r.). Plan ten, zgodnie z polityką przestrzenną nakreśloną w „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Swarzędz”, zakłada powiększenie terenów zainwestowanych, głównie w
kierunku powiększenia terenów zabudowy mieszkaniowej oraz terenów usług i działalności
gospodarczej. Nasilające się procesy urbanizacyjne powodować będą, oprócz emisji zanieczyszczeń i hałasu, dalszą likwidację terenów rolnych, zwiększoną ilość koniecznych do odprowadzenia ścieków i odpadów. Zmniejszający się areał naturalnie występujących zbiorowisk roślinnych a także terenów rolniczych prowadzić może do obniżenia poziomu zróżnicowania biologicznego w gminie, w tym na ilość występujących dziko gatunków zwierząt oraz
możliwość ich przemieszczania się. Ograniczenie niekorzystnych skutków antropopresji będzie zależeć od rozwiązań przyjętych w planach miejscowych. Zapisy planów odnoszące się
do zagadnień związanych z ochroną środowiska powinny być spójne.
4.2. Oddziaływanie ustaleń planu na formy ochrony przyrody, w tym obszar Natura
2000 „Dolina Cybiny”
Oddziaływanie projektu MPZP na integralność obszarów Natura 2000
W niniejszym rozdziale przedstawiono ocenę wpływu przedsięwzięcia na integralność
obszarów Natura 2000, która analizuje wpływ planu miejscowego na stan ochrony siedlisk
przyrodniczych i gatunków stanowiących przedmioty ochrony obszaru a także wpływ na zachowanie struktur i procesów ekologicznych niezbędnych dla trwałości i prawidłowego funkcjonowania siedlisk przyrodniczych oraz populacji roślin i zwierząt w granicach obszarów
Natura 2000. Rozpatrzono również wpływ ustaleń planu miejscowego pod kątem oddziaływań
skumulowanych.
Specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000 „Dolina Cybiny” PLH 300038
Obszar Natura 2000 obejmuje dolinę rzeki Cybiny wraz z terasą zalewową, na której
wykształciła się mozaika różnorodnych zbiorowisk roślinnych. Wnętrze doliny jest również
miejscem występowania dziko żyjących gatunków zwierząt. Obszar ten tworzy korytarz ekologiczny umożliwiający przemieszczanie się roślinom, zwierzętom i grzybom.
Spośród siedlisk przyrodniczych oraz gatunków zwierząt stanowiących przedmiot i cel
ochrony obszaru Natura 2000 „Dolina Cybiny” mających znaczenie priorytetowe w rozumieniu Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura
2000 wyróżnia się siedlisko 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum
albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion.
Szerzej obszar został scharakteryzowany w rozdziale 2.2. „Prawne formy ochrony
przyrody”. Przestrzenny rozkład siedlisk przyrodniczych i miejsca występowania zwierząt
zaprezentowano na rysunku prognozy.
Podstawę do wykonania analizy stanowi materiał pozyskany z zasobów Generalnej
Dyrekcji Ochrony Środowiska w Warszawie zawierający oficjalne i aktualne dane dotyczące
obszaru Natura 2000 „Dolina Cybiny”. Materiał zawiera szczegółowy opis obszaru Natura
2000, Standardowy Formularz Danych, raport „Opracowanie projektu obszaru sieci Natura
2000 Dolina Cybiny w województwie wielkopolskim”, pliki w formacie .shp (format GIS)
42
opisujące przestrzenne rozmieszczenie siedlisk przyrodniczych i gatunków zwierząt oraz mapy lokalizacji gatunków ptaków. Posłużono się również informacjami zawartymi w podręcznikach metodycznych i poradnikach ochrony siedlisk i gatunków zamieszczonymi na oficjalobszarom
Natura
2000
nym
serwisie
internetowym
poświęconym
(http://natura2000.gdos.gov.pl). Oprócz tego wykorzystano również dane literaturowe, istniejące opracowania przyrodnicze, opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla gminy Swarzędz, mapy geodezyjne, mapy topograficzne oraz zdjęcia satelitarne. Przeprowadzono również wizję terenu umożliwiające weryfikację i korektę zgromadzonych danych.
Zdecydowana większość siedlisk przyrodniczych znajduje się w obszarze dolinnym i
położona jest w obrębie terenów zielonych opisanych jako zieleń leśna (ZL) i krajobrazowa
(ZK). Za wyjątkiem wyznaczenia korytarza drogowego drogi klasy zbiorczej (obwodnica
Swarzędza – teren 5.KDZ), w przestrzeń doliny nie wprowadza się nowego zagospodarowania. Wyznaczone na rysunku planu szlaki komunikacyjne (ciągi piesze) przeprowadzono po
śladzie ścieżek istniejących. Nie wprowadza się zatem nowych terenów komunikacyjnych na
terenie obszaru Natura 2000, zachowuje się jedynie szlaki użytkowane obecnie.
W planie miejscowym przeznacza się duży areał terenów rolnych na cele budowlane.
Są to przede wszystkim tereny przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną.
Wzrost ilości terenów zabudowanych wiąże się z rozwojem terenów komunikacji (drogi dojazdowe i wewnętrzne, ciągi pieszo-jezdne i pieszo-rowerowe), a także sieci infrastruktury
technicznej. Tereny przeznaczone pod zabudowę znajdują się poza obszarem doliny rz. Cybiny. Zagospodarowanie, a co za tym idzie przekształcenia w środowisku na terenach pozadolinnych nie powinno mieć bezpośredniego wpływu na stan środowiska w dolinie Cybiny.
Funkcjonowanie terenów zurbanizowanych nie powinno w sposób istotny wpływać na funkcjonowanie środowiska terenów przyległych. W planie miejscowym przyjęto korzystne rozwiązania z zakresu ochrony środowiska, w szczególności w odniesieniu do ochrony wód oraz
powietrza atmosferycznego. Potencjalne negatywne oddziaływania, takie jak emisje hałasu
czy przekształcenia morfologii terenu, będą miały charakter miejscowy i nie powinny wywierać ujemnego wpływu na przyrodę obszaru Natura 2000. Emisje zanieczyszczeń atmosferycznych z sektora komunalnego i transportowego nie powinny przełożyć się na pogorszenie stanu
powietrza w regionie. Emisje hałasu zaistniałe na planowanych szlakach komunikacji kołowej
ograniczać się będą jedynie do najbliższego otoczenia. Zapisy planu odnoszące się do gospodarki wodno-ściekowej gwarantują zabezpieczenie wód powierzchniowych i podziemnych
przed przedostawaniem się zanieczyszczeń.
Wraz z pojawieniem się terenów zabudowanych nastąpią przekształcenia w strukturze
gatunkowej roślin. Pojawią się gatunki budujące zieleń urządzoną, które stanowić będą najprawdopodobniej drzewa i krzewy ozdobne. Na terenach zabudowanych i utwardzonych pojawią się również formacje roślinności synantropijnej. Niektóre gatunki roślin synantropijnych, a także ozdobnych, ze względu na swą ekspansywność i niewielkie wymagania siedliskowe mogą wypierać roślinność naturalną z ich siedlisk. Skala i charakter tych oddziaływań
na obecnym etapie nie jest jednak możliwa do ustalenia.
Chronione na obszarze Natura 2000 „Dolina Cybiny” zwierzęta stanowią gatunki
związane ze środowiskiem wodnym i siedliskami doliny rzecznej, które stanowią ich miejsce
bytowania. Tego typu siedliska nie występują na terenach przeznaczonych pod zabudowę, co
oznacza, że tereny te nie stanowią one potencjalnej przestrzeni życiowej dla chronionych gatunków. Obecnie są to tereny antropogenicznie przekształcone, zagospodarowane w postaci
użytków rolnych. Nie są zatem miejscem, gdzie w sposób swobodny mogą się rozwijać siedliska przyrodnicze będące przedmiotem ochrony na obszarze Natura 2000.
Spośród zagrożeń obszaru wskazuje się m.in. na intensyfikację rolnictwa. Odstąpienie od
rolniczego zagospodarowania terenów przyległych zmniejszy napływ do środowiska gruntowo-wodnego zawartych w nawozach sztucznych i środkach ochrony roślin niepożądanych w
43
środowisku substancji. Z punktu widzenia poprawy jakości środowiska będzie to zjawisko
korzystne.
Oprócz tego potencjalne zagrożenia wiążą się z intensyfikacją ruchu pieszego i rowerowego w dolinie, która może być następstwem zwiększenia ilości mieszkańców w sąsiedztwie terenów zielonych. Zwiększona presja na tereny dolinne może skutkować wydeptywaniem roślinności oraz niepożądanymi zjawiskami takimi jak palenie ognisk czy porzucanie
odpadów. Istotne dla ograniczenia skutków jest poziom świadomości ekologicznej mieszkańców. Skala takich zjawisk nie powinna powodować nieodwracalnych zmian w środowisku
przyrodniczym, a więc zniszczenia siedlisk i miejsc występowania zwierząt.
Zagospodarowanie terenów wysoczyznowych pozostanie bez związku ze stanem wód
doliny rz. Cybiny i ich jakością. Na terenach zabudowanych porządkuje się gospodarkę wodno-ściekową. Ścieki z gospodarstw domowych będą odprowadzane do oczyszczalni ścieków,
natomiast wody opadowe i roztopowe będą odprowadzane jak dotychczas. Dopuszcza się
gromadzenie tych wód w zbiornikach retencyjnych na terenach zabudowanych, w sposób nie
zmieniający stosunków wodnych w objętej ochroną dolinie Cybiny. Rozwiązanie takie nie
powinno zatem wpływać na bilans wodny w dorzeczu Cybiny.
Oddziaływania skumulowane rozumie się jako efekt nałożenia istniejących presji oraz
oddziaływań będących następstwem uchwalenia planu. Czas trwania oddziaływań jest trudny
do ustalenia ze względu na to, że realizacja postanowień planu miejscowego wobec tak rozległego terenu będzie miała charakter etapowy. Możliwe jest również zrealizowanie planu jedynie w części, co oznaczać będzie kontynuowanie dotychczasowego zagospodarowania na terenach nie objętych zabudową.
W chwili obecnej nie prowadzi się prac stanowiących zagrożenie dla funkcjonowania
środowiska na obszarze dolinnym. Nie planuje się również zmian w zagospodarowaniu doliny.
Trwające przekształcenia funkcji terenów dotyczą terenów pozadolinnych, gdzie trwają prace
polegające na budowie domów jednorodzinnych wraz z towarzyszącą im infrastrukturą drogową i techniczną. Inwestycje te realizowane są na podstawie obowiązujących planów miejscowych oraz decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Zasięg terytorialny
analizowanego projektu planu miejscowego obejmuje obowiązujące dokumenty. W projekcie
planu uwzględnia się również przeznaczenia i funkcje terenów zawarte obowiązujących planów miejscowych, a także decyzjach o warunkach zabudowy. Nie wystąpi zatem efekt nałożenia się oddziaływań związanych z zabudową terenu.
Spośród potencjalnych oddziaływań o charakterze skumulowanym mogących wystąpić
na terenie planu należy wskazać na:
- zwiększenie penetracji terenów dolinnych przez mieszkańców, a tym samym intensyfikację występujących obecnie zjawisk, takich jak wydeptywanie roślinności przez
ruch pieszy i rowerowy, niszczenie roślinności przez ruch samochodowy, składowanie
odpadów na terenach zielonych, rozpalanie ognisk, akty wandalizmu;
- nowe nasadzenia i związane z terenami zabudowanymi gatunki inwazyjne mogące zagrażać gatunkom naturalnie występującym w obrębie dolinnym.
Warto zwrócić uwagę, że dostępność terenu doliny jest ograniczona. Mają na to wpływ
takie czynniki jak ukształtowanie terenu (skarpy, duże spadki terenu), bariery w postaci wód
powierzchniowych i cieków, obecność miejsc trudno dostępnych (zabagnienia, zwarte powierzchnie zieleni), okresowe zalewy wodami powodziowymi oraz niewielka ilość ścieżek
prowadzących w głąb doliny.
Uznaje się, że oddziaływania z zakresu przekształcenia powierzchni ziemi, emisji zanieczyszczeń atmosferycznych oraz hałasu nie będą powodować wpływu skumulowanego na
tereny dolinne.
Poniżej przeanalizowano potencjalny wpływ planowanego zagospodarowania na stan
siedlisk przyrodniczych i populacji zwierząt. Oszacowano również wielkość potencjalnych
strat przyrodniczych. Pomierzona wielkość strat przyrodniczych siedlisk odpowiada po44
wierzchni zawartej w liniach rozgraniczających planowanych terenów, przy uwzględnieniu
istniejącego zagospodarowania. Przyjęto najbardziej niekorzystny dla środowiska wariant polegający na zniszczeniu maksymalnej powierzchni siedliska kolidującego z planowanym przeznaczeniem terenu. Opisano również możliwość wystąpienia oddziaływań o charakterze skumulowanym.
Oddziaływanie na siedliska przyrodnicze
3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion,
Potamion
Występowanie: Na omawianym terenie wyróżnia się kilka naturalnie ukształtowanych zbiorników wodnych, spośród których największym jest jez. Swarzędzkie. Oprócz niego występują
niewielkie, płytkie akweny na terasie rz. Cybiny, w Gruszczynie, Gortatowie oraz Uzarzewie.
Są to zbiorniki eutroficzne, o których charakterze decyduje roślinność budowana przez trzcinowiska.
Zagrożeniem dla istnienia siedlisk jest przyśpieszona eutrofizacja antropogenna. Eutrofizacja
prowadzi do wzrostu produkcji pierwotnej, odkładania się osadów i szybkiego lądowienia
drobnych zbiorników. Zbiorniki takie często są niszczone mechanicznie przez zasypywanie.
Zarządzanie siedliskiem wymaga globalnego zarządzania na poziomie obszaru wodnego. Na
obszarze zlewni wymagane jest oczyszczanie ścieków, tworzenie ochronnych stref brzegowych oraz przeciwdziałanie eutrofizacji i gromadzenia się osadów. Istotne jest również usuwanie roślinności o charakterze inwazyjnym. Zagrożeniem jest także rekreacyjne wykorzystanie stawów oraz zabudowa brzegów domkami letniskowymi bądź jednorodzinnymi.
Zagrożenia związane z przewidywanym oddziaływaniem: Występują.
Zbiornik położony przy drodze gruntowej prowadzącej do Uzarzewa koliduje z planowanym
dostosowaniem tej drogi do wymogów drogi klasy zbiorczej (teren oznaczony symbolem
4.KDZ). Szacuje się, że zniszczeniu może ulec maksymalnie 0,44 ha siedliska, co odpowiada
0,22% całkowitej powierzchni tego siedliska na obszarze Natura 2000 „Dolina Cybiny”. Powierzchnia siedliska w obrębie obszaru Natura 2000 liczy 198,2 ha. Pomierzona wielkość strat
przyrodniczych siedliska odpowiada powierzchni zawartej w liniach rozgraniczających planowanego terenu drogi.
Pozostałe siedliska, zgodnie z ustaleniami planu, miejsca występowania siedlisk pozostaną w
dotychczasowym użytkowaniu. Opisane są jako tereny zieleni krajobrazowej i leśnej. W ich
obrębie nie dopuszcza się funkcji mogących wpłynąć na stan siedliska. Odstąpienie od rolniczego zagospodarowania terenów przyległych do doliny, spowoduje ograniczenie napływu
biogenów powodujących eutrofizację zbiorników, co ocenia się pozytywnie. Ustalenia planu
wprowadzają obowiązek odprowadzania ścieków kanalizacją sanitarną, co powinno chronić
jakość wód powierzchniowych w dolinie. Pewnym zagrożeniem może być wzrost presji na
atrakcyjne krajobrazowo tereny doliny ze strony mieszkańców. Ruch pieszych nie powinien
jednak w sposób znacząco negatywny wpływać na stan siedliska.
Środki minimalizujące wpływ przedsięwzięcia: Poszerzenie trasy powinno objąć tereny
rolne i zielone położone po stronie północnej drogi (poza obszarem planu), poza obszarem
Natura 2000. W przypadku braku możliwości wykonania poszerzenia w proponowany sposób,
należy rozważyć możliwość obniżenia klasy drogi w taki sposób, aby jej przebieg nie naruszał
zbiornika lub ograniczał do minimum zmniejszenie powierzchni zbiornika.
45
Przewidywane oddziaływania skumulowane: Uznaje się, że wpływ penetracji ludzkiej na
terenach dolinnych nie powinien doprowadzić do utraty siedlisk. Taki proces mógłby nastąpić
gdyby taki wpływ następował na terenie całego obszaru Natura 2000.
Wpływ sukcesji gatunków synantropijnych na siedlisko jest niemożliwy do ustalenia. Obecność gatunków ekspansywnych uzależniona będzie od stopnia realizacji postanowień planu,
charakteru wprowadzanej roślinności na terenach zabudowanych oraz działań zapobiegających rozprzestrzenianiu się niepożądanych w środowisku gatunków (np. likwidowanie skupisk
roślin inwazyjnych). Zagospodarowanie doliny oraz trenów przyległych nie spowoduje utraty
cech obszaru w stosunku do tego siedliska.
Znacząco negatywne oddziaływanie na gatunek: Wobec niewielkiej powierzchni straty oraz
dużą dostępność siedliska w pozostałych częściach obszaru Natura 2000 uznaje się, że planowane zagospodarowanie nie będzie powodować oddziaływania o charakterze znacząco negatywnym.
Zgodnie z opisaną w rozdziale 1.2 metodyką, opisane oddziaływanie można ocenić w
następujący sposób:
–
pod względem bezpośredniości oddziaływania – bezpośrednie;
–
pod względem okresu trwania oddziaływania – długoterminowe;
–
pod względem częstotliwości oddziaływania – stałe;
–
pod względem charakteru zmian – negatywne;
–
pod względem zasięgu oddziaływania – miejscowe;
–
pod względem trwałości przekształceń – nieodwracalne;
–
pod względem intensywności przekształceń - zauważalne.
6120 Ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae)
Występowanie: Murawy napiaskowe tworzą dwa niewielkie, izolowane stanowiska o powierzchni ok. 0,3 – 1 ha. Pierwsze z nich znajduje się w końcowym odcinku ul. Na Stoku.
Kolejne mieści się na zboczu doliny we wschodniej części Gortatowa, przy drodze gruntowej
prowadzącej do lasu.
Głównym zagrożeniem dla istnienia i funkcjonowania muraw napiaskowych jest sukcesja
wtórna. Utrzymanie pełnej zmienności zbiorowisk i zachowanie bogactwa florystycznego tych
siedlisk wymaga podjęcia zabiegów ochrony czynnej polegającej na usuwaniu drzew i krzewów (zwłaszcza koszeniu oraz kontrolowanym wypalaniu).
Zagrożenia związane z przewidywanym oddziaływaniem: Nie występują.
Zgodnie z ustaleniami planu, miejsca występowania siedlisk pozostaną w dotychczasowym
użytkowaniu. Opisane są jako tereny zieleni krajobrazowej. W ich obrębie nie dopuszcza się
funkcji mogących wpłynąć na stan siedlisk. Jedynie przez płat siedliska znajdujący się w Gortatowie przebiega droga gruntowa, opisana jako teren ciągu pieszo-rowerowego, wyłączonego
z ruchu samochodowego (teren opisany symbolem B2.KPR). Ciąg poprowadzono w granicach
istniejącej od wielu lat ścieżki, która umożliwia przemieszczanie się wzdłuż skarpy doliny.
Ścieżka ta nie jest porośnięta roślinnością i nie stanowi siedliska. Ze względu na obecność
siedliska wprowadzono zakaz stosowania szczelnej nawierzchni. Wskazana jest zachowanie
nawierzchni naturalnej.
Pewnym zagrożeniem może być wzrost presji na atrakcyjne krajobrazowo tereny doliny ze
strony mieszkańców. Ruch pieszych nie powinien jednak w sposób znacząco negatywny
wpływać na stan siedliska.
46
Znacząco negatywne oddziaływanie na gatunek: Brak.
Środki minimalizujące wpływ przedsięwzięcia: Nie są wymagane.
Przewidywane oddziaływania skumulowane: Uznaje się, że wpływ penetracji ludzkiej na
terenach dolinnych nie powinien doprowadzić do utraty siedlisk. Taki proces mógłby nastąpić
gdyby taki wpływ następował na terenie całego obszaru Natura 2000.
Wpływ sukcesji gatunków synantropijnych na siedlisko jest niemożliwy do ustalenia. Obecność gatunków ekspansywnych uzależniona będzie od stopnia realizacji postanowień planu,
charakteru wprowadzanej roślinności na terenach zabudowanych oraz działań zapobiegających rozprzestrzenianiu się niepożądanych w środowisku gatunków (np. likwidowanie skupisk
roślin inwazyjnych). Zagospodarowanie doliny oraz trenów przyległych nie spowoduje utraty
cech obszaru w stosunku do tego siedliska.
Zgodnie z opisaną w rozdziale 1.2 metodyką, opisane oddziaływanie można ocenić w
następujący sposób:
–
pod względem bezpośredniości oddziaływania – bezpośrednie;
–
pod względem okresu trwania oddziaływania – długoterminowe;
–
pod względem częstotliwości oddziaływania – stałe;
–
pod względem charakteru zmian – pozytywne;
–
pod względem zasięgu oddziaływania – miejscowe;
–
pod względem trwałości przekształceń –odwracalne;
–
pod względem intensywności przekształceń – bez znaczenia.
6210 Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea)
Występowanie: Na obszarze planu murawy występują dość licznie, tworząc płaty pokrywające południowe stoki doliny w pasie od ul. Swarzędzkiej w obrębie wsi Gruszczyn do niewielkiego lasu położonego w obrębie Uzarzewo-Katarzynki. Szerokość pasa ogranicza droga gruntowa i tereny zurbanizowane od południa oraz wody rz. Cybiny od północy. Wyspowo rozmieszczone są także na stokach po północnej stronie doliny, w bliskim sąsiedztwie terenów
upraw polowych.
Roślinność muraw stabilizowana jest i w dużej mierze kształtowana w wyniku ekstensywnej
gospodarki łąkarskiej i pasterskiej. Po zaprzestaniu użytkowania przekształcają się w drodze
sukcesji wtórnej w zarośla, a następnie w las. Głównym zagrożeniem dla istnienia i funkcjonowania muraw kserotermicznych jest sukcesja wtórna. Utrzymanie pełnej zmienności zbiorowisk i zachowanie bogactwa florystycznego tych siedlisk wymaga podjęcia zabiegów
ochrony czynnej polegającej na przywracaniu i utrzymywaniu dawnych, ekstensywnych form
użytkowania takich jak wypas, koszenie, w niektórych przypadkach kontrolowane wypalanie.
Zagrożenia związane z przewidywanym oddziaływaniem: Występują.
Zagrożony jest płat siedliska kolidujący z terenami komunikacji opisanymi jako droga klasy
zbiorczej (5.KDZ), w ciągu obwodnicy Swarzędza oraz drogi 1.KDL. Zagrożone zniszczeniem fragmenty siedliska oznaczono na rysunku prognozy. Szacuje się, że zniszczeniu może
ulec maksymalnie 0,2646 ha siedliska (0,0046 ha w kolizji z terenem 1.KDL oraz 0,26 ha w
kolizji z terenem 5.KDZ), co odpowiada 0,39% całkowitej powierzchni tego siedliska na obszarze Natura 2000 „Dolina Cybiny”. Powierzchnia siedliska w obrębie obszaru Natura 2000
liczy 67 ha. Pomierzona wielkość strat przyrodniczych siedliska odpowiada powierzchni za47
wartej w liniach rozgraniczających planowanych terenów dróg. W wyniku przeprowadzenia
drogi płat siedliska zostanie przedzielony na dwie izolowane części.
Pozostałe siedliska, zgodnie z ustaleniami planu, miejsca występowania siedlisk pozostaną w
dotychczasowym użytkowaniu. Opisane są jako tereny zieleni krajobrazowej i leśnej. W ich
obrębie nie dopuszcza się funkcji mogących wpłynąć na stan siedlisk. Przez skraj płatów porastających stoki w południowej części doliny przebiegają drogi gruntowe. Są one opisane jako
tereny ciągów pieszo-rowerowych, wyłączonych z ruchu samochodowego (tereny opisane
symbolami KPR) oraz ciąg pieszo-jezdny (KPJ), umożliwiający dojazd do posesji. W projekcie planu ciągi poprowadzono w granicach istniejących szlaków, które umożliwiają przemieszczanie się wzdłuż brzegu doliny. Ścieżki ta nie są porośnięte roślinnością i nie stanowią
siedliska. Ze względu na obecność chronionego siedliska wprowadzono zakaz stosowania
szczelnej nawierzchni. Wskazana jest zachowanie nawierzchni naturalnej.
Pewnym zagrożeniem może być wzrost presji na atrakcyjne krajobrazowo tereny doliny ze
strony mieszkańców. Ruch pieszych nie powinien jednak w sposób znacząco negatywny
wpływać na stan siedliska.
Środki minimalizujące wpływ przedsięwzięcia: Wobec braku możliwości zmiany ustalonego przebiegu dróg zaleca się poprowadzić przeprawę mostową należy na przęsłach w sposób
jak najmniej ingerujący w morfologie terenu.
Przewidywane oddziaływania skumulowane: Uznaje się, że wpływ penetracji ludzkiej na
terenach dolinnych nie powinien doprowadzić do utraty siedlisk. Taki proces mógłby nastąpić
gdyby taki wpływ następował na terenie całego obszaru Natura 2000.
Wpływ sukcesji gatunków synantropijnych na siedlisko jest niemożliwy do ustalenia. Obecność gatunków ekspansywnych uzależniona będzie od stopnia realizacji postanowień planu,
charakteru wprowadzanej roślinności na terenach zabudowanych oraz działań zapobiegających rozprzestrzenianiu się niepożądanych w środowisku gatunków (np. likwidowanie skupisk
roślin inwazyjnych). Zagospodarowanie doliny oraz trenów przyległych nie spowoduje utraty
cech obszaru w stosunku do tego siedliska.
Znacząco negatywne oddziaływanie na gatunek: Wobec niewielkiej powierzchni straty oraz
dużą dostępność siedliska w pozostałych częściach obszaru Natura 2000 uznaje się, że planowane zagospodarowanie nie będzie powodować oddziaływania o charakterze znacząco negatywnym.
Zgodnie z opisaną w rozdziale 1.2 metodyką, opisane oddziaływanie można ocenić w
następujący sposób:
–
pod względem bezpośredniości oddziaływania – bezpośrednie;
–
pod względem okresu trwania oddziaływania – długoterminowe;
–
pod względem częstotliwości oddziaływania – stałe;
–
pod względem charakteru zmian – negatywne;
–
pod względem zasięgu oddziaływania – miejscowe;
–
pod względem trwałości przekształceń – nieodwracalne;
–
pod względem intensywności przekształceń - zauważalne.
6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)
Występowanie: Łąki mieszczą się przy północno-wschodniej granicy MPZP w obrębie Uzarzewo, pośród lasów położonych zachód od ul. Akacjowej. Fragment siedliska znajduje się na
48
prywatnej działce użytkowanej jako teren zabudowy mieszkaniowej we wsi Uzarzewo, przy
ul. Akacjowej.
Ochrona tych siedlisk polega na zachowaniu różnorodności florystycznej w wyniku stosowania dotychczasowych (ekstensywnych) form gospodarowania, odtwarzaniu zniszczonych łąk
poprzez powrót do tradycyjnych metod gospodarowania oraz konserwacji zbiorowisk polegającej na koszeniu i umiarkowanym ich nawożeniu.
Zagrożenia związane z przewidywanym oddziaływaniem: Nie występują.
Zgodnie z ustaleniami planu, miejsca występowania siedlisk pozostaną w dotychczasowym
użytkowaniu. Opisane są jako tereny zieleni krajobrazowej i leśnej. W ich obrębie nie dopuszcza się funkcji mogących wpłynąć na stan siedlisk.
Pewnym zagrożeniem może być wzrost presji na atrakcyjne krajobrazowo tereny doliny ze
strony mieszkańców. Ruch pieszych nie powinien jednak w sposób znacząco negatywny
wpływać na stan siedliska.
Środki minimalizujące wpływ przedsięwzięcia: Nie są wymagane.
Przewidywane oddziaływania skumulowane: Uznaje się, że wpływ penetracji ludzkiej na
terenach dolinnych nie powinien doprowadzić do utraty siedlisk. Taki proces mógłby nastąpić
gdyby taki wpływ następował na terenie całego obszaru Natura 2000.
Wpływ sukcesji gatunków synantropijnych na siedlisko jest niemożliwy do ustalenia. Obecność gatunków ekspansywnych uzależniona będzie od stopnia realizacji postanowień planu,
charakteru wprowadzanej roślinności na terenach zabudowanych oraz działań zapobiegających rozprzestrzenianiu się niepożądanych w środowisku gatunków (np. likwidowanie skupisk
roślin inwazyjnych). Zagospodarowanie doliny oraz trenów przyległych nie spowoduje utraty
cech obszaru w stosunku do tego siedliska.
Znacząco negatywne oddziaływanie na gatunek: Brak.
Zgodnie z opisaną w rozdziale 1.2 metodyką, opisane oddziaływanie można ocenić w
następujący sposób:
–
pod względem bezpośredniości oddziaływania – bezpośrednie;
–
pod względem okresu trwania oddziaływania – długoterminowe;
–
pod względem częstotliwości oddziaływania – stałe;
–
pod względem charakteru zmian – pozytywne;
–
pod względem zasięgu oddziaływania – miejscowe;
–
pod względem trwałości przekształceń –odwracalne;
–
pod względem intensywności przekształceń – bez znaczenia.
7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z ScheuchzerioCaricetea)
Występowanie: Na opisywanym obszarze siedlisko występują w postaci dwóch niewielkich
płatów o wielkości 1 i 4,5 ha. Położone są w północno-wschodniej części doliny Cybiny.
Największym zagrożeniem dla siedliska jest obniżenie poziomu wody, co w zależności od
skali zmiany, przyspiesza sukcesję i zmiany w fitocenozach w kierunku zaniku gatunków
wymagających znacznego zanurzenia w wodzie, zwierania się warstwy zielnej, wkraczania
gatunków wysokotorfowiskowych, roślinności krzewiastej i drzewiastej. Tempo i kierunki
tych zmian są bardzo słabo rozpoznane.
49
Zagrożenia związane z przewidywanym oddziaływaniem: Nie występują.
Zgodnie z ustaleniami planu, miejsca występowania siedlisk pozostaną w dotychczasowym
użytkowaniu. Opisane są jako tereny zieleni krajobrazowej i leśnej W ich obrębie nie dopuszcza się funkcji mogących wpłynąć na stan siedlisk.
Pewnym zagrożeniem może być wzrost presji na atrakcyjne krajobrazowo tereny doliny ze
strony mieszkańców. Ruch pieszych nie powinien jednak w sposób znacząco negatywny
wpływać na stan siedliska.
Środki minimalizujące wpływ przedsięwzięcia: Nie są wymagane.
Przewidywane oddziaływania skumulowane: Uznaje się, że wpływ penetracji ludzkiej na
terenach dolinnych nie powinien doprowadzić do utraty siedlisk. Taki proces mógłby nastąpić
gdyby taki wpływ następował na terenie całego obszaru Natura 2000.
Wpływ sukcesji gatunków synantropijnych na siedlisko jest niemożliwy do ustalenia. Obecność gatunków ekspansywnych uzależniona będzie od stopnia realizacji postanowień planu,
charakteru wprowadzanej roślinności na terenach zabudowanych oraz działań zapobiegających rozprzestrzenianiu się niepożądanych w środowisku gatunków (np. likwidowanie skupisk
roślin inwazyjnych). Zagospodarowanie doliny oraz trenów przyległych nie spowoduje utraty
cech obszaru w stosunku do tego siedliska.
Znacząco negatywne oddziaływanie na gatunek: Brak.
Zgodnie z opisaną w rozdziale 1.2 metodyką, opisane oddziaływanie można ocenić w
następujący sposób:
–
pod względem bezpośredniości oddziaływania – bezpośrednie;
–
pod względem okresu trwania oddziaływania – długoterminowe;
–
pod względem częstotliwości oddziaływania – stałe;
–
pod względem charakteru zmian – pozytywne;
–
pod względem zasięgu oddziaływania – miejscowe;
–
pod względem trwałości przekształceń –odwracalne;
–
pod względem intensywności przekształceń – bez znaczenia.
91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum
albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe)
Występowanie: Jest to najczęściej występujące siedlisko leśne wypełniające doliny Cybiny.
Tworzy nieregularne kompleksy nadrzecznych lasów o zróżnicowanej wielkości w całej dolinie.
Zagrożenia związane z przewidywanym oddziaływaniem: Występują.
Niewielki płat siedliska położony przy drodze gruntowej prowadzącej do Uzarzewa koliduje z
planowanym poszerzeniem – dostosowaniem tej drogi do wymogów drogi klasy zbiorczej
(teren oznaczony symbolem 4.KDZ). Szacuje się, że zniszczeniu może ulec maksymalnie
0,06 ha siedliska, co odpowiada 0,055% całkowitej powierzchni tego siedliska na obszarze
Natura 2000 „Dolina Cybiny”. Powierzchnia siedliska w obrębie obszaru Natura 2000 liczy
109,27 ha. Pomierzona wielkość strat przyrodniczych siedliska odpowiada powierzchni zawartej w liniach rozgraniczających planowanego terenu drogi.
50
Pozostałe siedliska, zgodnie z ustaleniami planu, miejsca występowania siedlisk pozostaną w
dotychczasowym użytkowaniu. Opisane są jako tereny zieleni krajobrazowej i leśnej. W ich
obrębie nie dopuszcza się funkcji mogących wpłynąć na stan siedliska.
Pewnym zagrożeniem może być wzrost presji na atrakcyjne krajobrazowo tereny doliny ze
strony mieszkańców. Ruch pieszych nie powinien jednak w sposób znacząco negatywny
wpływać na stan siedliska.
Środki minimalizujące wpływ przedsięwzięcia: Poszerzenie trasy powinno objąć tereny
rolne i zielone położone po stronie północnej drogi (poza obszarem planu), poza obszarem
Natura 2000. W przypadku braku możliwości wykonania poszerzenia w proponowany sposób,
należy rozważyć możliwość obniżenia klasy drogi w taki sposób, aby jej przebieg nie naruszał
siedliska leśnego lub ograniczył wycinkę drzew do minimum.
Przewidywane oddziaływania skumulowane: Uznaje się, że wpływ penetracji ludzkiej na
terenach dolinnych nie powinien doprowadzić do utraty siedlisk. Taki proces mógłby nastąpić
gdyby taki wpływ następował na terenie całego obszaru Natura 2000.
Wpływ sukcesji gatunków synantropijnych na siedlisko jest niemożliwy do ustalenia. Obecność gatunków ekspansywnych uzależniona będzie od stopnia realizacji postanowień planu,
charakteru wprowadzanej roślinności na terenach zabudowanych oraz działań zapobiegających rozprzestrzenianiu się niepożądanych w środowisku gatunków (np. likwidowanie skupisk
roślin inwazyjnych). Zagospodarowanie doliny oraz trenów przyległych nie spowoduje utraty
cech obszaru w stosunku do tego siedliska.
Analizując ustalony w „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gminy Swarzędz” przebieg Obwodnicy Aglomeracji Poznańskiej można przypuszczać, że
przetnie ona płat siedliska mieszczący się na zachód od jez. Uzarzewskiego (teren znajduje się
na wschód od granic obszaru MPZP). Fragment tej drogi (poza obszarem Natura 2000) został
wyznaczony w projekcie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmujący
wieś Łowęcin, część północną obrębu Jasin i część wschodnią obrębu Gortatowo oraz część
Paczkowa w gminie Swarzędz (uchwała nr LII/316/2010 Rady Miejskiej w Swarzędzu z dnia
9 lutego 2010 r.). Ustalenie przebiegu tej drogi może oznaczać konieczność zniszczenia fragmentu tego siedliska. Szczegółowy przebieg tej drogi przez dolinę obszar Natura 2000 „Dolina
Cybiny”, a tym samym wielkość potencjalnych strat, w chwili obecnej nie jest możliwy do
ustalenia. Będzie to przedmiotem odrębnej analizy oceny na etapie uszczegółowienia przebiegu obwodnicy w rejonie Uzarzewa. Nie sposób zatem ocenić wpływu tego przedsięwzięcia na
określa się zatem wpływu tej trasy na cele i przedmiot ochrony SOO „Dolina Cybiny”, jedynie
sygnalizuje się, że takie oddziaływanie może wystąpić.
Znacząco negatywne oddziaływanie na gatunek: Wobec niewielkiej powierzchni straty oraz
dużą dostępność siedliska w pozostałych częściach obszaru Natura 2000 uznaje się, że planowane zagospodarowanie nie będzie powodować oddziaływania o charakterze znacząco negatywnym.
Zgodnie z opisaną w rozdziale 1.2 metodyką, opisane oddziaływanie można ocenić w
następujący sposób:
–
pod względem bezpośredniości oddziaływania – bezpośrednie;
–
pod względem okresu trwania oddziaływania – długoterminowe;
–
pod względem częstotliwości oddziaływania – stałe;
–
pod względem charakteru zmian – negatywne;
–
pod względem zasięgu oddziaływania – miejscowe;
–
pod względem trwałości przekształceń – nieodwracalne;
–
pod względem intensywności przekształceń - zauważalne.
51
91F0 Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum)
Występowanie: Jedyne stanowisko w obrębie obszaru planu znajduje się w pobliżu torfowiska w centralnej części.
Podstawowym zagrożeniem trwałości siedlisk jest ich grądowienie. Powodowane jest ono
czynnikami uniemożliwiającymi zalewanie wodami rzecznymi (np. w wyniku budowy wałów
przeciwpowodziowych, pogłębienia koryta rzecznego, zmiana reżimu hydrologicznego rzeki).
Zagrożenia związane z przewidywanym oddziaływaniem: Nie występują.
Zgodnie z ustaleniami planu, miejsca występowania siedlisk pozostaną w dotychczasowym
użytkowaniu. Opisane są jako tereny zieleni krajobrazowej i leśnej W ich obrębie nie dopuszcza się funkcji mogących wpłynąć na stan siedlisk.
Pewnym zagrożeniem może być wzrost presji na atrakcyjne krajobrazowo tereny doliny ze
strony mieszkańców. Ruch pieszych nie powinien jednak w sposób znacząco negatywny
wpływać na stan siedliska.
Środki minimalizujące wpływ przedsięwzięcia: Nie są wymagane.
Przewidywane oddziaływania skumulowane: Uznaje się, że wpływ penetracji ludzkiej na
terenach dolinnych nie powinien doprowadzić do utraty siedlisk. Taki proces mógłby nastąpić
gdyby taki wpływ następował na terenie całego obszaru Natura 2000.
Wpływ sukcesji gatunków synantropijnych na siedlisko jest niemożliwy do ustalenia. Obecność gatunków ekspansywnych uzależniona będzie od stopnia realizacji postanowień planu,
charakteru wprowadzanej roślinności na terenach zabudowanych oraz działań zapobiegających rozprzestrzenianiu się niepożądanych w środowisku gatunków (np. likwidowanie skupisk
roślin inwazyjnych). Zagospodarowanie doliny oraz trenów przyległych nie spowoduje utraty
cech obszaru w stosunku do tego siedliska.
Znacząco negatywne oddziaływanie na gatunek: Brak.
Zgodnie z opisaną w rozdziale 1.2 metodyką, opisane oddziaływanie można ocenić w
następujący sposób:
–
pod względem bezpośredniości oddziaływania – bezpośrednie;
–
pod względem okresu trwania oddziaływania – długoterminowe;
–
pod względem częstotliwości oddziaływania – stałe;
–
pod względem charakteru zmian – pozytywne;
–
pod względem zasięgu oddziaływania – miejscowe;
–
pod względem trwałości przekształceń –odwracalne;
–
pod względem intensywności przekształceń – bez znaczenia.
Oddziaływanie na gatunki zwierząt
1188 Kumak nizinny (Bombina bombina)
Występowanie: W przestrzeni planu miejscowego wskazuje się dwa stanowiska kumaka nizinnego, oba na podmokłym, zalesionym terenie w północno-zachodnim fragmencie obszaru,
w obrębie wsi Uzarzewo-Katazrzynki. Szacuje się, że populacja liczy kilkaset osobników.
52
Zagrożenia związane z przewidywanym oddziaływaniem: Nie występują.
Zgodnie z ustaleniami planu, miejsca występowania kumaka pozostaną w dotychczasowym
użytkowaniu. Opisane są jako tereny zieleni krajobrazowej i leśnej W ich obrębie nie dopuszcza się funkcji mogących wpłynąć na stan siedlisk. Możliwości swobodnego przemieszczania
się płazów pozostają niezakłócone.
Niewielkie zagrożenie może stanowić ruch pieszy i rowerowy w obrębie doliny, jednak nie
powinien mieć on znaczącego wpływ na stan populacji kumaka.
Środki minimalizujące wpływ przedsięwzięcia: Nie są wymagane.
Przewidywane oddziaływania skumulowane: Uznaje się, że wpływ penetracji ludzkiej na
terenach dolinnych nie powinien doprowadzić do utraty siedlisk zamieszkiwanych przez ten
gatunek.
Znacząco negatywne oddziaływanie na gatunek: Brak.
Zgodnie z opisaną w rozdziale 1.2 metodyką, opisane oddziaływanie można ocenić w
następujący sposób:
–
pod względem bezpośredniości oddziaływania – bezpośrednie;
–
pod względem okresu trwania oddziaływania – długoterminowe;
–
pod względem częstotliwości oddziaływania – stałe;
–
pod względem charakteru zmian – pozytywne;
–
pod względem zasięgu oddziaływania – miejscowe;
–
pod względem trwałości przekształceń –odwracalne;
–
pod względem intensywności przekształceń – bez znaczenia.
1166 Traszka grzebieniasta Triturus cristatus
Występowanie: Płaz ten preferuje czyste wody, bez przepływu, dobrze nasłonecznione, dosyć
głębokie. Kluczowe jest występowanie zróżnicowanej roślinności, w tym zanurzonej, odpowiedniej do składania jaj. Najczęściej zasiedlane zbiorniki znajdują się na otwartych łąkach,
torfowiskach, w widnych lasach lub ich obrzeżach, w rowach w sąsiedztwie zadrzewień. Często są to starorzecza, śródpolne i śródleśne oczka wodne, lasy olsowe, torfowiska, podmokłe
łąki i turzycowiska.
Zgodnie z dostępnymi informacjami na temat przedmiotowego obszaru Natura 2000, traszka
grzebieniasta nie występuje na terenie planu. Występują tu siedliska, które mogą stanowić
miejsce bytowania płaza. Siedliska te nie będą podlegać oddziaływaniu o charakterze znacząco negatywnym. Tereny zieleni dolinnej zachowują swoją funkcje, a możliwość przemieszczania się gatunków nie zostaje w sposób istotny zakłócona.
Zagrożenia związane z przewidywanym oddziaływaniem: Nie występują.
Środki minimalizujące wpływ przedsięwzięcia: Nie są wymagane.
Przewidywane oddziaływania skumulowane: Uznaje się, że wpływ penetracji ludzkiej na
terenach dolinnych nie powinien doprowadzić do utraty siedlisk zamieszkiwanych przez ten
gatunek.
Znacząco negatywne oddziaływanie na gatunek: Brak.
53
Zgodnie z opisaną w rozdziale 1.2 metodyką, opisane oddziaływanie można ocenić w
następujący sposób:
–
pod względem bezpośredniości oddziaływania – bezpośrednie;
–
pod względem okresu trwania oddziaływania – długoterminowe;
–
pod względem częstotliwości oddziaływania – stałe;
–
pod względem charakteru zmian – pozytywne;
–
pod względem zasięgu oddziaływania – miejscowe;
–
pod względem trwałości przekształceń –odwracalne;
–
pod względem intensywności przekształceń – bez znaczenia.
1134 Różanka Rhodeus sericeus amarus
Występowanie: Gatunek składający ikrę do jamy ciała małży (ostrakofilny), preferuje gatunki
z rodzaju Unio sp., Anadonta sp. i Pseudoanadonta sp. Nie odbywa wędrówek (gatunek rezydentny), samce wykazują zachowania terytorialne. Okres rozrodu przypada na kwiecień-lipiec.
Jedna samica składa do 700 jaj. Do rozrodu przystępuje w drugim roku życia. Gatunek krótkowieczny (okres życia od 3 do 5 lat) o bardzo małych rozmiarach.
Gatunek występuje na terenie obszaru Natura 2000 „Dolina Cybiny”, brak jednak szczegółowych danych o jego liczebności. W standardowym formularzu danych gatunek uzyskał status
R (rzadki). Prawdopodobnie zasiedla rzekę Cybinę.
Zagrożenia związane z przewidywanym oddziaływaniem: Nie występują.
Występujące na terenie planu siedliska mogą stanowić miejsce bytowania ryby. Siedliska te
nie będą podlegać oddziaływaniu o charakterze znacząco negatywnym. Tereny wód powierzchniowych zachowują swoją funkcje, a możliwość przemieszczania się gatunków nie
zostaje w sposób istotny zakłócona. Zagospodarowanie terenów przyległych do doliny nie
będzie powodować zmian w stosunkach wodnych w dolinie.
Zapisy planu zawierają korzystne rozwiązania z zakresu gospodarki wodno-ściekowej, co powinno pozytywnie wpłynąć na jakość wód powierzchniowych i podziemnych. Odstąpienie od
rolniczego zagospodarowania terenów przyległych do doliny, spowoduje ograniczenie napływu biogenów powodujących eutrofizację zbiorników, co również ocenia się pozytywnie.
Środki minimalizujące wpływ przedsięwzięcia: Nie są wymagane.
Przewidywane oddziaływania skumulowane: Uznaje się, że wpływ penetracji ludzkiej na
terenach dolinnych nie powinien doprowadzić do utraty siedlisk zamieszkiwanych przez ten
gatunek.
Znacząco negatywne oddziaływanie na gatunek: Brak.
Zgodnie z opisaną w rozdziale 1.2 metodyką, opisane oddziaływanie można ocenić w
następujący sposób:
–
pod względem bezpośredniości oddziaływania – bezpośrednie;
–
pod względem okresu trwania oddziaływania – długoterminowe;
–
pod względem częstotliwości oddziaływania – stałe;
–
pod względem charakteru zmian – pozytywne;
–
pod względem zasięgu oddziaływania – miejscowe;
–
pod względem trwałości przekształceń –odwracalne;
–
pod względem intensywności przekształceń – bez znaczenia.
54
1337 Bóbr europejski Castor fiber
Występowanie: Zgodnie z dostępnymi informacjami na temat obszaru Natura 2000 „Dolina
Cybiny”, bóbr nie występuje na terenie planu. Ssaki te zamieszkują różnorodne środowiska
wodne i podmokłe. Zasiedlają rzeki, jeziora, stawy, starorzecza i kanały z dobrze wykształconą strefą roślinności wodnej i nabrzeżnej.
Zagrożenia związane z przewidywanym oddziaływaniem: Nie występują.
Występujące na terenie planu siedliska mogą stanowić miejsce bytowania bobra. Siedliska te
nie będą podlegać oddziaływaniu o charakterze znacząco negatywnym. Tereny zieleni dolinnej zachowują swoją funkcje, a możliwość przemieszczania się gatunków nie zostaje w sposób
istotny zakłócona.
Środki minimalizujące wpływ przedsięwzięcia: Nie są wymagane.
Przewidywane oddziaływania skumulowane: Uznaje się, że wpływ penetracji ludzkiej na
terenach dolinnych nie powinien doprowadzić do utraty siedlisk zamieszkiwanych przez ten
gatunek.
Znacząco negatywne oddziaływanie na gatunek: Brak.
Zgodnie z opisaną w rozdziale 1.2 metodyką, opisane oddziaływanie można ocenić w
następujący sposób:
–
pod względem bezpośredniości oddziaływania – bezpośrednie;
–
pod względem okresu trwania oddziaływania – długoterminowe;
–
pod względem częstotliwości oddziaływania – stałe;
–
pod względem charakteru zmian – pozytywne;
–
pod względem zasięgu oddziaływania – miejscowe;
–
pod względem trwałości przekształceń –odwracalne;
–
pod względem intensywności przekształceń – bez znaczenia.
1355 Wydra europejska Lutra lutra
Występowanie: Zgodnie z dostępnymi informacjami na temat obszaru Natura 2000 „Dolina
Cybiny”, wydra nie występuje na terenie planu. Wydra związana jest ze środowiskiem wodnym. Spotkać ją można nad brzegami rzek, potoków, stawów i jezior, od niedawna także nad
brzegiem Bałtyku. Może zasiedlać nory na brzegach zbiorników i cieków wodnych, jednak
rzadko są one kopane przez nią.
Zagrożenia związane z przewidywanym oddziaływaniem: Nie występują.
Występujące na terenie planu siedliska mogą stanowić miejsce bytowania wydry. Siedliska te
nie będą podlegać oddziaływaniu o charakterze znacząco negatywnym. Tereny zieleni dolinnej zachowują swoją funkcje, a możliwość przemieszczania się gatunków nie zostaje w sposób
istotny zakłócona.
Środki minimalizujące wpływ przedsięwzięcia: Nie są wymagane.
55
Przewidywane oddziaływania skumulowane: Uznaje się, że wpływ penetracji ludzkiej na
terenach dolinnych nie powinien doprowadzić do utraty siedlisk zamieszkiwanych przez ten
gatunek.
Znacząco negatywne oddziaływanie na gatunek: Brak.
Zgodnie z opisaną w rozdziale 1.2 metodyką, opisane oddziaływanie można ocenić w
następujący sposób:
–
pod względem bezpośredniości oddziaływania – bezpośrednie;
–
pod względem okresu trwania oddziaływania – długoterminowe;
–
pod względem częstotliwości oddziaływania – stałe;
–
pod względem charakteru zmian – pozytywne;
–
pod względem zasięgu oddziaływania – miejscowe;
–
pod względem trwałości przekształceń –odwracalne;
pod względem intensywności przekształceń – bez znaczenia.
Ocena wpływu na stan ochrony gatunków i siedlisk przyrodniczych
Przeprowadzona analiza wykazała, że realizacja postanowień planu miejscowego może
spowodować wystąpienie negatywnych oddziaływań w odniesieniu do siedlisk przyrodniczych o kodach: 3150, 6210, 6510 i 91E0. Uznaje się, że oddziaływania te nie będą znaczące.
Pozostałe siedliska i populacje zwierząt nie są zagrożone i zostają zachowane.
Ustalenia planu miejscowego nie powinny mieć negatywnego wpływu na chronione
gatunki roślin rosnące na terenie SOO „Dolina Cybiny”. Stanowiska roślin położone są poza
terenem objętym planem miejscowym. Opisane w powyższych rozdziałach oddziaływania
będą miały charakter miejscowy i powinny będą wywierać ujemnego wpływu na przyrodę
poza granicami planu. Emisje zanieczyszczeń atmosferycznych z sektora komunalnego i
transportowego nie powinny przełożyć się na pogorszenie stanu powietrza w regionie. Emisje
hałasu zaistniałe na planowanych szlakach komunikacji kołowej ograniczać się będą jedynie
do najbliższego otoczenia. Zapisy planu odnoszące się do gospodarki wodno-ściekowej gwarantują zabezpieczenie wód powierzchniowych i podziemnych przed przedostawaniem się
zanieczyszczeń.
Ocena wpływu przedsięwzięcia na zachowanie struktur i procesów ekologicznych
Biorąc pod uwagę lokalizację i charakter planowanego zagospodarowania stwierdza się,
że ich realizacja nie będzie wywierać wpływu na zachowanie struktur i procesów ekologicznych niezbędnych dla trwałości i prawidłowego funkcjonowania siedlisk przyrodniczych oraz
populacji gatunków stanowiących przedmioty ochrony obszaru Natura 2000 „Dolina Cybiny”.
W przypadku żadnego z siedlisk gatunków będących celem i przedmiotem ochrony oddziaływania te nie zostały określone jako znaczące.
Oddziaływanie projektu MPZP na spójność zasobów sieci obszarów Natura 2000
Analiza wpływu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na integralność analizowanych obszarów Natura 2000 wykazała, że jego realizacja może spowodować negatywne oddziaływania na cztery siedliska przyrodnicze na obszarze „Dolina Cybiny”.
Uznano jednak, iż nie będą one miały charakteru znacząco negatywnego.
Biorąc pod uwagę niewielka skalę strat poszczególnych siedlisk a także duży stopień reprezentowania siedlisk poza obszarem, stwierdza się, że oddziaływania nie spowodują zagro-
56
żenia znaczącego spadku kompletności zasobów tego siedliska w ramach sieci Natura 2000 w
kraju i/lub regionie biogeograficznym.
Siedlisko o kodzie 3150, Mezo–eutroficzne lub eutroficzne jeziora, drobne zbiorniki
wodne i starorzecza stanowią ponad 95% wód stojących Polski. Zgrupowane są one głównie
w obrębie pojezierzy: Mazurskiego, Pomorskiego, Wielkopolskiego, ŁęczyńskoWłodawskiego i innych, choć licznie występują (zwłaszcza zbiorniki o mniejszej powierzchni)
na terenie całego kraju (Ryc.1).
Ryc. 1. Zasięg siedliska 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion
w Polsce (źródło: natura2000.gdos.gov.pl).
Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea) 6210 (Ryc. 2) spotykane są głównie w
południowo-wschodniej i południowej części Europy. Ekstrazonalnie występują na terenie
całego kontynentu, zajmując zasobne w węglan wapnia stoki w dolinach dużych rzek lub wychodnie skał wapiennych.
57
Ryc. 2. Zasięg siedliska 6210 Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea) w Polsce
(źródło: natura2000.gdos.gov.pl).
Siedlisko o kodzie 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) występują na żyznych, świeżych (niezbyt wilgotnych i niesuchych) glebach mineralnych bez śladów zabagnienia, na niżu lub na niższych położeniach w górach
(Ryc. 3).
Ryc. 3. Zasięg siedliska 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) w Polsce
(źródło: natura2000.gdos.gov.pl).
Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe) o kodzie 91E0 wykształcają się na glebach
zalewanych wodami rzecznymi, o wysokim poziomie wód gruntowych, głównie klasyfikowanych jako pobagienne lub napływowe aluwialne. Występują w całej Polsce (Ryc. 4).
58
Ryc. 4. Zasięg siedliska 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae,
Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe) w Polsce (źródło: natura2000.gdos.gov.pl).
Uznaje się również, iż przewidziane w planie zagospodarowanie nie będzie miało
wpływu na powiązania przyrodnicze pomiędzy poszczególnymi obszarami sieci obszarów
Natura 2000. Korytarz ekologiczny zapewniający przemieszczanie się gatunków, który ciągnie
się doliną Cybiny, nie zostaje przerwany w sposób uniemożliwiający migrację. Warunkiem
koniecznym do spełnienia jest jednak usytuowanie przeprawy mostowej na podporach w taki
sposób, aby pod drogą zachować przepusty dla zwierząt i zapewnić swobodne rozlewanie się
wód w obrębie terasy zalewowej Cybiny.
Pozostałe chronione gatunki zwierząt
Na obszarze planu oraz w jego najbliższym sąsiedztwie rozpoznano występowanie
chronionych gatunków ptaków. Gatunki te scharakteryzowane zostały w rozdziale 2.2 „prawne formy ochrony przyrody” a ich przestrzenne rozmieszczenie przedstawiono na załączniku
graficznym do prognozy.
Wszystkie gatunki występują w obrębie siedlisk przyrodniczych rozmieszczonych w
obrębie obszaru Natura 2000 „Dolina Cybiny”. Zgodnie z dokonaną analizą wpływu ustaleń
planu na wymieniony obszar, uznano, iż realizacja planu miejscowego nie spowoduje oddziaływań o charakterze znacząco negatywnym. Potencjalne zniszczenia niewielkich fragmentów
siedlisk nie będą miały wpływu na populacje ptaków. Miejsca lęgowe ptaków znajdują się
poza zasięgiem siedlisk narażonych na częściowe zniszczenie.
Pewnym zagrożeniem dla populacji dzierzby gąsiorka jest obwodnica Swarzędza,
przebiegająca w sąsiedztwie występowania gatunku. Hałas drogowy może powodować płoszenie ptaków. Możliwe są również kolizje z przejeżdżającymi pojazdami. Ograniczenie
uciążliwości związanej z hałasem możliwe jest dzięki wykonaniu ekranów akustycznych.
W celu odstraszania ptaków, stosowanym rozwiązaniem jest sytuowanie wizerunków gatunków ptaków drapieżnych. Takie rozwiązanie może skutecznie powstrzymać zderzenia ptaków.
Dolina rzeczna zostaje zachowana w nieznacznie zmienionym stanie i nie utraci swojego seminaturalnego charakteru. Najcenniejsze jej elementy pokryte mozaiką siedlisk przyrodniczych znajdują się w obrębie terenów opisanych jako tereny zieleni leśnej i krajobrazo59
wej. Uznano również, iż planowane zagospodarowanie doliny (przy właściwym wykonaniu
przeprawy mostowej w ciągu obwodnicy Swarzędza) nie zakłóci stabilności korytarza ekologicznego ciągnącego się wzdłuż rzeki. Zagospodarowanie obszaru planu, przy zastosowaniu
ustaleń dotyczących ochrony środowiska (zwłaszcza z zakresu gospodarki wodno-ściekowej)
nie spowodują pogorszenia jakości środowiska w obrębie doliny.
Pozostałe formy ochrony przyrody występujące w gminie
Spośród obszarowych form ochrony przyrody występujących na terenie gminy Swarzędz, poza opisanym obszarem Natura 2000 „Dolina Cybiny”, wymienia się Park Krajobrazowy „Puszcza Zielonka” znajdujący się w odległości ok. 7 km w kierunku północnym od
granicy MPZP.
Przestrzeń obszaru planu nie jest powiązana funkcjonalnie i przestrzennie z parkiem
krajobrazowym, ze względu na znaczne oddalenie od tego obszaru. Opisane w poprzednich
rozdziałach przewidywane oddziaływania będą miały głównie charakter lokalny i nie powinny
w istotny sposób wpływać na stan środowiska obszarów poza granicami obszaru planu. Uznaje się więc, że sposób zagospodarowania obszaru planu nie będzie powodować negatywnego
wpływu na stan funkcjonowania oraz cele i przedmiot ochrony PK „Puszcza Zielonka”.
4.3. Oddziaływanie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego poza obszarem opracowania
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego będzie w pewnym stopniu oddziaływał na środowisko poza ustalonymi granicami. Wprowadzenie nowych elementów zainwestowania związanych z funkcjonowaniem obszarów mieszkaniowych wiąże się ze zwiększonym poborem wody z sieci wodociągowej, wzrostem zużycia energii elektrycznej i cieplnej,
gazu. Powstałe odpady oraz ścieki będą stanowić obciążenie dla środowiska w miejscu ich
utylizacji. Sposób odprowadzania ścieków oraz zbierania odpadów realizowany będzie zgodnie z polityką przyjętą przez władze gminy. Zaistniałe emisje przyczynią się do ogólnego stanu środowiska w gminie. Uciążliwości związane ze wzrostem natężenia ruchu samochodowego będą odczuwalne na całej długości tras dojazdowych do obiektów umiejscowionych na
obszarze planu.
4.4.
Informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko
Transgraniczne oddziaływanie na środowisko, o którym mowa w art.51 ust.2, pkt 1d)
ustawy z dnia 3 października 2008 o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,
udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko
oceniane jest w aspekcie granic między-narodowych. Projekt planu nie zawiera rozstrzygnięć,
ani nie stwarza możliwości, w wyniku których mogłoby wystąpić transgraniczne oddziaływanie na środowisko. Zagospodarowanie obszaru planu nie będzie oddziaływać na środowisko
terenów położonych poza granicami kraju. Najbliżej położonym krajem sąsiednim są Niemcy,
którego granica odległa jest od obszaru MPZP o ok. 175 km.
4.5. Kompleksowa ocena skutków wpływu ustaleń MPZP na środowisko przyrodnicze
Opisane w tekście oddziaływanie na poszczególne komponenty środowiska, zgodnie z
przyjętymi założeniami, przedstawiono poniżej w formie tabelarycznej (Tabele 5, 6 i 7), a
także na załączniku graficznym do niniejszego opracowania. W zależności od potencjalnego
60
wpływu na środowisko dokonano podziału poszczególnych obszarów funkcjonalnoprzestrzennych na trzy grupy.
A (Tabela 5) – Istniejące i projektowane tereny zieleni i wód powierzchniowych (teren lasu,
zieleni krajobrazowej, izolacyjnej oraz cmentarnej, szpalery drzew oraz zieleń ogrodów działkowych), które mają pozytywne oddziaływanie na środowisko przyrodnicze i środowisko życia mieszkańców. Tereny te mają istotne znaczenie dla zachowania walorów przyrodniczych.
Zieleń, zwłaszcza wysoka, tworzy powierzchnię pochłaniającą zanieczyszczenia atmosferyczne, wytwarza tlen, retencjonuje część opadów atmosferycznych, wpływa korzystnie na klimat
lokalny na terenach zabudowanych. Stanowi schronienie dla zwierząt oraz miejsce wzrostu
dziko występujących roślin. Jednocześnie odgrywa ważną rolę w kształtowaniu krajobrazu.
Tab. 5. Zróżnicowanie skutków oddziaływania na poszczególne elementy środowiska (grupa A)
Oddziaływanie pod względem:
bezpośredniości
okresu trwania
częstotliwości
charakteru
zmian
zasięgu
trwałości
przekształceń
intensywności przekształceń
bezpośrednie
długoterminowe
stałe
pozytywne
miejscowe,
lokalne
odwracalne
zauważalne
bezpośrednie
długoterminowe
stałe
pozytywne
miejscowe i
lokalne
odwracalne
duże
bezpośrednie
długoterminowe
stałe
pozytywne
odwracalne
duże
bezpośrednie
długoterminowe
stałe
pozytywne
miejscowe i
lokalne
miejscowe
duże
bez znaczenia
bez znaczenia
stałe
pozytywne
miejscowe
odwracalne
bez znaczenia
wody
bezpośrednie
długoterminowe
stałe
pozytywne
miejscowe i
lokalne
odwracalne
zauważalne
krajobraz i
zabytki
bezpośrednie
długoterminowe
stałe
pozytywne
miejscowe
odwracalne
zauważalne
ludzi
bezpośrednie
długoterminowe
stałe
pozytywne
miejscowe
bez znaczenia
zauważalne
Oddziaływanie
na:
świat przyrody i
bioróżnorodność
gleby i powierzchnię
terenu
powietrze atmosferyczne
klimat lokalny
klimat akustyczny
zauważalne
B (Tabela 6)– istniejące i planowane tereny zabudowy mieszkaniowej, usługowej, tereny
usług sportu i rekreacji, kultu religijnego, teren eksploatacji kruszyw, tereny parkingów, istniejące i planowane tereny komunikacji (drogi zbiorcze, lokalne, dojazdowe, wewnętrzne, place i
ciągi piesze). Ustalenia planu w zakresie ochrony środowiska i infrastruktury technicznej minimalizują potencjalnie negatywne oddziaływanie planowanych działalności na jakość wód i
gleb. Można jednak spodziewać się wzrostu uciążliwości komunikacyjnych, głównie w zakresie hałasu i emisji spalin. Rozwój wymienionych funkcji przyczyni się do zmniejszenie powierzchni biologicznie czynnej, utraty walorów produkcyjnych gleb, może wpłynąć na nieznaczną modyfikację warunków klimatu lokalnego (wzrost średnich temperatur oraz spadek
wilgotności powietrza w najbliższym sąsiedztwie budynków, terenów utwardzonych oraz terenów komunikacyjnych). Funkcjonowanie nowych form działalności wiąże się z większym
poborem wody oraz odprowadzaniem i odpadów. Zabudowa terenów rolnych spowoduje spadek różnorodności biologicznej i liczebności dziko występujących gatunków, w miejsce których pojawią się gatunki synantropijne. Ustalenia planu przewidują minimalne udziały powierzchni biologicznie czynnej na działkach budowlanych, co stwarza duże możliwości w
zakresie kształtowania terenów zieleni urządzonej. Spodziewać się można nasadzeń ozdob61
nych gatunków drzew i krzewów. Zieleń, szczególnie wysoka, będzie miała też korzystny
wpływ na podniesienie walorów estetycznych nowych terenów zabudowy. Stworzenie czytelnego układu komunikacyjnego, ustalenia w zakresie sposobu zagospodarowania terenów oraz
ustanowienie podstawowych wymogów architektonicznych pozwoli na wykreowanie harmonijnego krajobrazu zabudowy podmiejskiej.
Tab. 6. Zróżnicowanie skutków oddziaływania na poszczególne elementy środowiska (grupa B)
Oddziaływanie pod względem:
Oddziaływanie
charakteru
bezpośredniości okresu trwania częstotliwości
zasięgu
na:
zmian
miejscowe
świat przyrody i bezpośrednie i
długoterminowe
stałe
negatywne
pośrednie
i lokalne
bioróżnorodność
długoterminowe
gleby i pobezpośrednie
i krótkotermistałe
negatywne miejscowe
wierzchnię
nowe
terenu
długoterminowe
bezpośrednie i
stałe i chwimiejscowe
powietrze ati krótkoterminegatywne
wtórne
lowe
i lokalne
mosferyczne
nowe
bez znamiejscowe
bezpośrednie
długoterminowe
stałe
klimat lokalny
czenia
i lokalne
długoterminowe
miejscowe,
klimat akubezpośrednie
i krótkotermistałe
negatywne
lokalne
styczny
nowe
trwałości
intensywności
przekształceń przekształceń
nieodwracalne
zauważalne
nieodwracalne
zauważalne
możliwe do
rewaloryzacji
zauważalne
częściowo
odwracalne
nieznaczne
odwracalne
zauważalne
częściowo
odwracalne
nieznaczne
pośrednie
długoterminowe
stałe
negatywne
miejscowe
i lokalne
krajobraz i
zabytki
bezpośrednie i
pośrednie
długoterminowe
stałe
pozytywne
i negatywne
miejscowe nieodwracalne
zauważalne
ludzi
bezpośrednie i
pośrednie
długoterminowe
stałe
pozytywne
miejscowe
i lokalne
zauważalne
wody
częściowo
odwracalne
C (Tabela 7) – istniejące i projektowane teren dróg publicznych klasy głównej (w tym
obwodnica Swarzędza – odcinek północny) stwarzają zagrożenie dla środowiska w zakresie
emisji hałasu i zanieczyszczeń. Ponadto obwodnica Swarzędza przecina korytarz ekologiczny
wzdłuż doliny Cybiny i narusza siedlisko przyrodnicze objęte ochroną w postaci obszaru Natura 2000. Zintensyfikowany ruch samochodowy może doprowadzić do degradacji klimatu
akustycznego na terenach istniejącej i planowanej zabudowy mieszkaniowej. Warunkiem
ograniczenia uciążliwości może być konieczność wzniesienia ekranów akustycznych na styku
z zabudową chronioną przed hałasem. Transport samochodowy odpowiedzialny będzie również za emisje szkodliwych substancji do atmosfery (węglowodory, tlenki węgla, pyły, metale
ciężkie). Dla jakości środowiska gruntowo – wodnego istotne jest stosowanie przepisów odrębnych dotyczących podczyszczania zanieczyszczonych wód opadowych z terenów utwardzonych. Budowa obwodnicy spowoduje poprawę warunków poruszania się w obrębie aglomeracji poznańskiej.
62
Tab. 7. Zróżnicowanie skutków oddziaływania na poszczególne elementy środowiska (grupa C)
Oddziaływanie
na:
świat przyrody i
bioróżnorodność
gleby i powierzchnię
terenu
powietrze atmosferyczne
klimat lokalny
klimat akustyczny
wody
krajobraz i
zabytki
ludzi
5.
Oddziaływanie pod względem:
charakteru
bezpośredniości okresu trwania częstotliwości
zasięgu
zmian
bezpośrednie i
miejscowe i
długoterminowe
stałe
negatywne
pośrednie
lokalne
długoterminowe
bezpośrednie
i krótkotermistałe
negatywne miejscowe
nowe
długoterminowe
bezpośrednie i
stałe i chwimiejscowe i
i krótkoterminegatywne
wtórne
lowe
lokalne
nowe
miejscowe i
bezpośrednie
długoterminowe
stałe
negatywne
lokalne
miejscowe,
długoterminowe
bezpośrednie
i krótkotermistałe
negatywne
lokalne i
ponadlokalne
nowe
miejscowe,
pośrednie
długoterminowe
stałe
negatywne
lokalne i
ponadlokalne
bezpośrednie i
długoterminowe
stałe
negatywne miejscowe
pośrednie
Pozytywne
bezpośrednie i
miejscowe i
długoterminowe
stałe
i negatywpośrednie
lokalne
ne
trwałości
intensywności
przekształceń przekształceń
nieodwracalne
duże
nieodwracalne
duże
możliwe do
rewaloryzacji
duże
częściowo
odwracalne
duże
odwracalne
duże
częściowo
odwracalne
nieznaczne
nieodwracalne
duże
częściowo
odwracalne
duże
Metody analizy realizacji postanowień projektu planu
Przewidywane metody analizy realizacji postanowień projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego pod kątem wpływu na środowisko mogą się odnosić do przestrzegania ustaleń dotyczących przeznaczenia terenu, ukształtowania zabudowy i zagospodarowania terenu, ustaleń dotyczących wyposażenia w infrastrukturę techniczną, ochrony i
kształtowania środowiska i ładu przestrzennego, ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków. Skutki realizacji planu podlegają badaniom w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Monitoring poszczególnych komponentów środowiska prowadzi Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, Państwowy Instytut Geologiczny, starosta powiatu poznańskiego, zgodnie z ustawą z dnia z dnia 27 kwietnia 2001 r Prawo ochrony środowiska oraz ustawie z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne.
Zgodnie z art. 55 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,
udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko
organ opracowujący dokument (Burmistrz Miasta i Gminy Swarzędz) prowadzi monitoring
skutków realizacji postanowień planu w zakresie oddziaływania na środowisko. Monitoring
ten powinien być prowadzony w oparciu o wyniki badań przeprowadzonych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, a także innych badań wykonywanych w zależności od
zapotrzebowania np. w przypadku pojawienia się skarg mieszkańców na uciążliwości prowadzonej działalności w oparciu o uchwalony plan. Analiza i ocena komponentów środowiska
powinna uwzględniać powinna odnosić się do obszaru objętego projektem planu.
Częstotliwość przeprowadzania analiz powinna być uwarunkowana częstotliwością
badania aktualności kierunków polityki przestrzennej, zawartych w planach, programach i
studiach oraz w aktach prawa miejscowego. Zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy o planowaniu i
zagospodarowaniu przestrzennym wyniki omawianych analiz powinny być przekazywane co
najmniej raz w czasie trwania kadencji rady. Proponuje się zatem, aby analizy dotyczące
ochrony środowiska były przeprowadzane również z taką częstotliwością.
63
6. Przedstawienie rozwiązań mających na celu zapobieganie, ograniczenie
lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko
Zgodnie z art. 51 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, prognoza oddziaływania na środowisko zawiera rozwiązania mające na celu zapobieganie i ograniczanie negatywnych oddziaływań na środowisko mogących
być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu.
Poniżej zawarto propozycje zastosowania działań mogących zminimalizować niekorzystne oddziaływania będące skutkiem wprowadzenia w życie postanowień MPZP, w tym
oddziaływania na przedmioty i cele ochrony obszarów Natura 2000. Wobec stwierdzenia braku występowania oddziaływań o charakterze znaczącym, nie przedstawia się propozycji działań kompensacyjnych.
Działania minimalizujące negatywne oddziaływania
-
-
Poszerzenie drogi oznaczonej symbolem 4.KDZ powinno objąć tereny rolne i zielone położone po stronie północnej drogi (poza obszarem planu), poza obszarem
Natura 2000. Korytarz drogowy po jej poszerzeniu narusza siedliska przyrodnicze
o kodach 3150 (zbiornik wody powierzchniowej) oraz 91E0 (las). W przypadku
braku możliwości wykonania poszerzenia w proponowany sposób, należy rozważyć możliwość obniżenia klasy drogi w taki sposób, aby jej przebieg nie naruszał
zbiornika lub ograniczał do minimum zmniejszenie powierzchni zbiornika, a także
nie naruszał siedliska leśnego lub ograniczył wycinkę drzew do minimum.
Prace budowlane związane z budową obwodnicy w dolinie rzecznej należy przeprowadzać poza okresem lęgowym występujących w dolinie ptaków. Przeprawę
mostową należy poprowadzić na przęsłach w sposób jak najmniej ingerujący w
morfologię terenu. Konieczne jest zabezpieczenie możliwości swobodnego przemieszczania się zwierząt i rozlewania się wód powodziowych.
Oprócz tego zaleca się uszczegółowić zapisy odnoszące się do urządzenia pasów zieleni izolacyjnej przebiegających obustronnie wzdłuż terenu 5.KDZ, 7.KDZ i 9.KDZ (teren przeznaczony pod wykonanie obwodnicy Swarzędza). Postuluje się wprowadzenie obowiązku
zastosowania wielorzędowych nasadzeń utworzonych z zieleni wysokiej, w tym zieleni zimozielonej. Dobór gatunkowy powinien być dostosowany do istniejących warunków siedliskowych. Powinien opierać się również o gatunki rodzime. Drzewa i krzewy będą miały korzystne oddziaływanie widokowe na przyległe do obwodnicy tereny zabudowy mieszkaniowej. Pas
zieleni będzie stanowił osłonę przed widokiem drogi i mogących pojawić się ekranów ekranami akustycznymi lub w przypadku braku ekranów barierę zmniejszającą uciążliwości związanych z hałasem (efekt psychologiczny osłonięcia źródła hałasu).
7.
Rozpatrzenie rozwiązań alternatywnych do przyjętych w projekcie
W trakcie prac nad projektem planu rozpatrywano uszczegółowienie przebiegu drogi
klasy głównej: północnego odcinka obwodnicy Swarzędza. Funkcjonowanie drogi będzie miało istotne znaczenie dla wyprowadzenia ruchu tranzytowego poza obszar Swarzędza. Droga ta
przecina obszar Natura 2000 „Dolina Cybiny” niszcząc fragment siedliska przyrodniczego
6210 (murawy kserotermiczne) o powierzchni 0,2646 ha.
64
Postulat utworzenia drogi został zgłoszony w dokumencie „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Swarzędz”. Na etapie opracowywania studium rozpatrywano różne warianty projektowe układu komunikacyjnego na terenie gminy, w
tym usytuowanie opisywanej drogi. Sposób przeprowadzenia trasy ograniczony był zagospodarowaniem terenów, a w szczególności istniejącą zabudową mieszkaniową w Gruszczynie i
Goratatowie. Konieczne było szukanie rozwiązania usytuowania drogi w sposób jak najmniej
ingerujący w przestrzeń osiedli mieszkaniowych. Wybór innego niż przyjęty w Studium wariantu oznaczałby konieczność zniszczenia części zabudowy bądź też odstąpienie od wykonania drogi. Ocenia się jednak, że powstrzymanie się od budowy tej trasy w znacznym stopniu
upośledziłby system transportowy w gminie Swarzędz, w konsekwencji czego stanowiłby to
czynnik ograniczający rozwój gospodarczy gminy. Ponadto, wobec zwiększającej się ilości
pojazdów, nasiliłyby się uciążliwości związane z transportem samochodowym w Swarzędzu.
Jednocześnie dokonano starań, aby wybrany wariant lokalizacji korytarza, który w jak najmniejszym stopniu będzie ingerował w obszary przyrodniczo cenne.
Przebieg drogi poddany był procedurze postępowania w sprawie oceny oddziaływania
na środowisko i poddany publicznej dyskusji na etapie sporządzenie projektu „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Swarzędz”. Projekt studium
uzyskał niezbędne uzgodnienia organów odpowiedzialnych za ochronę środowiska, w tym
Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Poznaniu.
Należy zaznaczyć, iż nie ma możliwości przeprowadzenia obwodnicy poza obszarem
Natura 2000 „Dolina Cybiny”. Obszar ten przebiega horyzontalnie dzieląc teren na cześć północną i południowa. W związku z tym nie ma możliwości przeprowadzenia drogi w miejscu
omijającym obszar chroniony. Przesunięcie drogi w dowolnym kierunku za każdym razem
będzie oznaczało ingerencję w siedliska przyrodnicze.
W planie miejscowym będącym przedmiotem opracowania niniejszej prognozy
uwzględnia się wyznaczony w studium przebieg drogi. Wyznaczono korytarz drogowy o szerokości od 25 m do 31 m, co powinno stanowić kompromis między potrzebą rozwoju systemu
transportowego a wymaganiami związanymi z ochroną przyrody. W trakcie prac nad projektem rozpatrywano warianty usytuowania drogi uwzględniające jej przebieg ustalony w Studium. Poszczególne rozwiązania nie różniły się od siebie w zasadniczy sposób pod względem
wpływu na środowisko. Zakładały one odsunięcie korytarza usytuowania drogi w rejonie doliny rzecznej o kilkanaście metrów na wschód oraz zachód w stosunku do wariantu ostatecznego. W chwili obecnej nie ma technicznej możliwości zaprezentowania tych wariantów na rysunku prognozy. Po przeanalizowaniu uwarunkowań wynikających z aktualnego zagospodarowania terenu, analizy własności działek oraz rozmieszczenia elementów cennych przyrodniczo, uznano, że zaprezentowany w planie wariant jest najbardziej korzystny. Odsunięcie drogi
w kierunku zachodnim oznaczałoby zniszczenie siedliska 6210 o powierzchni ok. 0,3 ha, a
także konieczność zajęcia terenów należących do prywatnych właścicieli. Korytarz drogowy
odsunięty na wschód mógłby stanowić zagrożenie dla stanowiska dzierzby gąsiorka. Ponadto
droga usytuowana by była zbyt blisko terenów mieszkaniowych.
Uznaje się, że przeprowadzenie drogi nie narusza przepisów prawnych związanych z
ochroną przyrody ustanowionych zarówno na szczeblu lokalnym, krajowym, jak i europejskim.
W przypadku stwierdzenia wystąpienia negatywnego oddziaływania na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 „Dolina Cybiny”, zasadne jest zastosowanie przepisów art.
34 ustawy o ochronie przyrody, dopuszczający realizację przedsięwzięcia w przypadku, gdy
przemawiają za tym konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego, w tym wymogi o
charakterze społecznym lub gospodarczym, i wobec braku rozwiązań alternatywnych. Zezwolenie udzielane przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska wiąże się z koniecznością
wykonania kompensacji przyrodniczej niezbędnej do zapewnienia spójności i właściwego
funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000.
65
Wprowadzenie nowych funkcji dla cennych terenów dolin rzecznych powinno być poprzedzone wykonaniem szczegółowych inwentaryzacji przyrodniczych, natomiast prace przy
wykonaniu poszczególnych inwestycji powinny odbywać się przy udziale specjalistów przyrodników. Przy pracach budowlanych powinno zabezpieczyć się cenne elementy środowiska.
W uzasadnionnych przypadkach możliwe jest przeniesienie gatunków bądź wykonanie kompensacji przyrodniczych celem wyrównania strat powstałych w środowisku.
8. Informacje o celach ochrony środowiska ustanowionych na szczeblu
międzynarodowym, krajowym i lokalnym oraz powiązania z innymi dokumentami
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest aktem prawnym, który stanowić może narzędzie do realizacji celów ochrony środowiska zawartych w odrębnych dokumentach. Szczególnie istotne jest rozwiązywanie problemów ochrony środowiska zidentyfikowanych na szczeblu lokalnym.
Podstawowym dokumentem ustanowionym na szczeblu gminnym, do jakiego odnosi
się miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, jest „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Swarzędz”. Cele ochrony środowiska odnoszące się do problematyki planu, które są realizowane poprzez jego postanowienia to:
- wyznaczenie obszarów chronionych, ze względu na ich walory przyrodnicze - projektowany obszar Natura 2000 Dolina Cybiny, który został uwzględniony w projekcie planu a jego granice przedstawione na rysunku;
- utrzymanie terenów zieleni, parków, ogrodów działkowych oraz zwiększenie ich
powierzchni przez włączenie do nich pasów terenów przy strumieniach – w planie
miejscowym zachowuje się tereny ogrodów działkowych, a także zieleń towarzyszącą przepływającym przez omawiany obszar ciekom, w tym zieleń w dolinie Cybiny;
- utrzymanie wód powierzchniowych, cieków, oczek wodnych z zakazem ich zabudowani – w planie miejscowym wyszczególnia się wody powierzchniowe jako tereny
WS, natomiast mniejsze strumienie, oczka wodne i inne zbiorniki wód powierzchniowym wraz z ich obudową biologiczną zachowuje się w dotychczasowym stanie
(znajdują się one na terenach zieleni izolacyjnej i krajobrazowej);
- utrzymanie i rozwój sieci kanalizacyjnej - w planie zapewnia się rozwój infrastruktury technicznej i wprowadza obowiązek odprowadzania ścieków do sieci kanalizacji
sanitarnej;
- wprowadzenie w planach miejscowych zapisu, że preferowanymi czynnikami
grzewczymi powinny być paliwa charakteryzujące się najniższymi wskaźnikami
emisyjnymi, takie jak: paliwa płynne, stałe (np. drewno, biomasa), gazowe lub alternatywne źródła energii, co ma odzwierciedlenie w stosownym paragrafie uchwały
planu.
Polityka ekologiczna gminy określona została również z dokumencie „Program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla gminy Swarzędz”. Jest to dokument
pochodzący z 2004 r. Program definiuje zadania z zakresu poprawy ochrony środowiska i
przyjmowany jest raz na cztery lata, a przewidziane w nim działania w perspektywie obejmują
kolejne cztery. Cele programu mające odniesienie w opisywanym planie miejscowym to:
- ochrona przyrody, różnorodności biologicznej i krajobrazowej, w tym wzmożenie
ochrony obiektów objętych ochroną prawną i ograniczenie procesów urbanizacyjnych w pobliżu obszarów przyrodniczo cennych (ograniczenie zabudowywania terenu) – w planie respektuje się zasady ochrony w obrębie obszaru Natura 2000 „Dolina
66
Cybiny”, wprowadza się tam ograniczenia w zagospodarowaniu tak, aby zachować
cenne elementy środowiska w dobrej kondycji, ponadto wprowadza się zakaz zabudowy na terenach dolinnych (zabudowa dopuszczona jest wyłącznie poza doliną);
- zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód powierzchniowych, ochrona wód
podziemnych, mniejsze zanieczyszczenie wód powierzchniowych i gruntowych – w
planie przyjmuje się korzystne rozwiązania z zakresu sposobu odprowadzania ścieków, co powinno pozytywnie wpłynąć na jakość wód;
- poprawa jakości powietrza i zmniejszenie emisji substancji do powietrza – w planie
przyjęto korzystne rozwiązania z zakresu pozyskiwania ciepła do ogrzewania budynków (obowiązek stosowania przyjaznych środowisku mediów grzewczych);
- zmniejszenie narażenia mieszkańców na nadmierny, ponadnormatywny poziom hałasu, przede wszystkim hałasu emitowanego przez środki transportu mającego największy zasięg przestrzenny –w odniesieniu do ochrony klimatu akustycznego wyznacza się dopuszczalne poziomy dźwięku na terenach chronionych przed hałasem,
jednak nie będzie to miało bezpośredniego przełożenia na ograniczenie emisji hałasu,
pewna poprawa jakości klimatu może nastąpić po wybudowaniu obwodnicy Swarzędza, a tym samym skanalizowaniu ruchu tranzytowego, jednakże pozytywny efekt
dotyczyć będzie jedynie terenów położonych z dala od tej drogi, tereny mieszkaniowe położone przy obwodnicy mogą być narażone na hałas.
Szczególnie ważnym dla ochrony środowiska w Polsce dokumentem jest „Polityka
ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016”, gdzie wyróżnia się
aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym jako jedno z działań systemowych. W dokumencie tym wskazuje się m.in. na uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego wymagań ochrony środowiska i gospodarki wodnej. W planie miejscowym uwzględnia
się te wymagania, co zostało opisane powyżej, a także w poprzednich rozdziałach prognozy.
Cele i problemy ochrony środowiska zawarte w dokumentach opracowywanych na
szczeblach ponadlokalnym i regionalnym (np. „Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 roku”, „Plan zagospodarowania województwa wielkopolskiego” (uchwała Nr
XLII/628/2001 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 26 listopada 2001 r., Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzennego w Poznaniu), zawierają zapisy zbyt ogólne, które
nie mają bezpośredniego odniesienia do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego lub ich problematyka nie jest regulowana zapisami planów miejscowych.
Wszelkie akty prawne oraz pośrednio dokumenty związane z polityką przestrzenną i
polityką ekologiczną państwa są zgodne z przepisami prawa międzynarodowego oraz ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi. W szczególności dostosowywane są również do
prawa Unii Europejskiej i polityk przyjętych przez kraje wspólnoty. Poszczególne dyrektywy
unijne (np. Dyrektywa Siedliskowa, Dyrektywa Ptasia, Dyrektywa Wodna) transponowane są
do prawodawstwa polskiego i mają odzwierciedlenie w wiążących aktach prawnych.
67
9.
Streszczenie w języku niespecjalistycznym
Prognoza oddziaływania na środowisko analizuje i ocenia potencjalny wpływ realizacji
ustaleń projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Dolina Cybiny i okolice” w gminie Swarzędz. Prognoza podzielona jest na 7 rozdziałów, podzielonych na podrozdziały.
1. Wprowadzenie
W rozdziale tym przedstawiono, podstawę prawną, cel, zakres i metodę opracowania
prognozy. W prognozie przedstawiono analizę stanu i funkcjonowania środowiska, ocenę
rozwiązań planu i innych ustaleń zawarte w projekcie miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego (MPZP). Podano listę wykorzystanej literatury oraz aktów prawnych.
Rozdział ten zawiera również krótką charakterystykę projektu MPZP, uzasadnienie jego
powstania oraz odniesienie do innych dokumentów.
W projekcie planu miejscowego zakłada się uwolnienie przestrzeni rolniczej w celu
przeznaczenia jej pod budownictwo jednorodzinne. Zachowuje się istniejącą zabudowę
mieszkaniową, a także tereny usług. Jednocześnie plan miejscowy stanowi zabezpieczenie
najcenniejszych przyrodniczo i krajobrazowo terenów przed presją urbanistyczną, w szczególności chronionej programem Natura 2000 doliny rz. Cybiny. Rozbudowie ulegnie układu komunikacyjny. Przez obszar przebiegać będzie trasa o znaczeniu ponadlokalnym: północny
odcinek obwodnicy Swarzędza.
2. Ocena stanu i funkcjonowania środowiska oraz tendencje zmian przy braku realizacji
MPZP
Rozdział ten charakteryzuje środowisko terenu planu miejscowego, a także opisuje jego stan. Znajdują się tu informacje na temat uwarunkowań płynących z opracowania ekofizjograficznego, a także prognoza zmian w środowisku przy braku realizacji opisywanego planu
miejscowego. Rozdział ten składa się z czterech podpunktów.
2.1.
Charakterystyka środowiska przyrodniczego
Opisane tu zostały położenie i zagospodarowanie terenu, poszczególne elementy środowiska oraz ocena przydatności terenu pod inwestycje.
Położenie geograficzne i administracyjne
Opisane zostało położenie terenu planu i szczegółowy przebieg jego granic. Obszar
planu położony jest w centralnej części gminy Swarzędz, która położona jest na północnywschód od Poznania, w województwie wielkopolskim. Powierzchnia obszaru planu wynosi
ok. 635 ha.
Zagospodarowanie terenu
Osią obszaru planu jest szeroka, przeważnie na kilkadziesiąt metrów dolina rzeki Cybiny wypełniona mozaiką rożnorodnych siedlisk przyrodniczych. Ponadto obszar tworzą tereny rolnicze, zajęte przez uprawy polowe, w mniejszym stopniu również przez łąki i pastwiska.
Zabudowa mieszkaniowa skupiona jest we wsiach Goratowo, Jasin, Uzarzewo, Katarzynki,
Gruszczyn oraz w Swarzędzu. Reprezentują ją pojedyncze, niewysokie budynki jednorodzinne
oraz towarzyszące im zabudowania gospodarcze. Towarzyszą im także tereny zakładów produkcyjnych, magazynowo-składowe i warsztatów rzemieślniczych. System komunikacyjny
68
oparty jest o drogi gminne, w dużej mierze nieutwardzone. Przez obszar planu przebiega linia
energetyczna wysokiego napięcia 110 kV.
Rzeźba terenu
Teren jest zróżnicowany pod względem hipsometrycznym. Teren pozadolinny położony na Równinie Wrzesińskiej, znajduje się na wysokości 85-100 m n.p.m. Powierzchnia przekształcona jest w wyniku wprowadzenia zabudowy oraz zagospodarowanie rolnicze. W prawie płaskiej wysoczyźnie wyraźnie zaznaczona jest dolina rz. Cybiny wcięta w powierzchnię
terenu do rzędnych 70-75 m n.p.m.
Charakterystyka geologiczna
Przypowierzchniową warstwę gruntu tworzą czwartorzędowe osady w postaci glin
zwałowych oraz osadów fluwioglacjalnych i interglacjalnych. Pod nimi zalegają trzeciorzędowe, pod którymi występują mezozoiczne margle i wapienie marglowe.
W dolinie rzeki Cybiny rozpoznane są złoża piasków i torfów. Prowadzona jest działalność wydobywcza.
Wody powierzchniowe i zagrożenie powodziowe
Obszar w całości należy do dorzecza Warty. Teren stanowi zlewnię rz. Cybiny i jez.
Swarzędzkiego. Przez tereny rolne przepływają rowy melioracyjne, mogące okresowo wysychać. Kończą one swój bieg w Cybinie.
Rozpatrywany obszar leży w strefie najniższych odpływów w Polsce, czego powodem
jest niedobór opadów oraz małe zdolność retencyjna obszaru. Teren cechuje się zmienionymi
stosunkami wodnymi za sprawą melioracji odwodnieniowych i prowadzonej eksploatacji kruszywa i torfów.
Obszar narażony na zalew wodami powodziowymi w całości mieści się w dolinie
rzecznej, położonej o kilka metrów niżej w stosunku do terenów zabudowanych.
Wody podziemne i zaopatrzenie w wodę
W granicach opracowania znajduje się fragment głównego zbiornika wód podziemnych Wielkopolska Dolina Kopalna (GZWP nr 144 QK).
Wody podziemne pierwszego poziomu na obszarze wysoczyznowym zalegają przeważnie na głębokości do 2 m p.p.t. Głębokość zalegania pierwszego poziomu wód podziemnych nawiązuje do ukształtowania powierzchni terenu, powtarzając w złagodzonej formie jej
kształt.
W przebiegu stanów wód pierwszego poziomu zaznacza się sezonowość ich zasilania.
Ma ono miejsce głównie w okresie roztopów wiosennych w wyniku infiltracji obszarowej.
Zaopatrzenie terenu w wodę odbywa się dzięki ujęciom wody zlokalizowanym w Gortatowie i Gruszczynie. Sieć wodociągowa jest prawidłowo rozwinięta.
Obszar planu nie posiada wykształconej sieci kanalizacji sanitarnej. Ścieki bytowe odprowadzane są do zbiorników bezodpływowych.
Klimat lokalny
Średnia roczna temperatura powietrza wynosi około 8 st. C. Średnia temperatura powietrza w styczniu wynosi -1,5 st. C a lipca 18,5 st. C. Dni mroźnych jest od 30 do 50, a dni z
przymrozkami od 100 do 110. Pokrywa śnieżna zalega przez 38-60 dni, a długość okresu wegetacyjnego wynosi od 200 do 220 dni. Dominują tu wiatry z sektora zachodniego, południowo-zachodniego i północno-zachodniego, wiejące przeważnie z niewielkimi prędkościami od
0,5 do 5 m*s-1.
Rozpatrywany obszar leży w strefie największych deficytów wodnych. Niedobory wody, mierzone różnicą sum opadowych i parowania potencjalnego, wynoszą około 100 mm.
69
Wyliczony opad średni na badanym terenie obszarze wynosi około 550 mm. Najwyższe opady występują w czerwcu, lipcu i sierpniu, a najniższe w lutym i marcu. W okresie roku
normalnego najwyższe sumy opadów miesięcznych występują w okresie od czerwca do sierpnia.
Topoklimat na obszarze poza doliną charakterystyczny jest dla terenów niezabudowanych i cechuje się bardzo dobrymi warunkami przewietrzania, co przekłada się na poprawny
stan sanitarny powietrza atmosferycznego. Średnia dobowa temperatura oraz wilgotność powietrza są wyższe w porównaniu z obszarami zabudowanymi.
We wnętrzu doliny Cybiny występuje topoklimat wilgotny, zastoiskowy. Charakteryzuje się gorszymi warunkami termicznymi, wilgotnościowymi i dużą ilością mgieł.
Gleby
Przeważają tu gleby dobre i średnie, wytworzone na glinach zwałowych (gleby płowe
właściwe). Na piaskach lekkich przewagę osiągają gleby rdzawe bielicowane (tereny sandrowe). Znajdują się tu gleby głównie IVa klasy bonitacyjnej oznaczone jako role, łąki i pastwiska. Działalność rolnicza prowadzona jest również w ogrodach działkowych. Na terasie zalewowej Cybiny występują łąki na glebach mułowych, mułowo-glejowych, torfowych, murszowych i madach.
W gminie dominują wyraźnie kompleksy żytnie, zajmujące 91% powierzchni gminy.
Ogólne warunki dla rolnictwa, obejmujące glebę, klimat, rzeźbę terenu oraz warunki wodne,
są oceniane jako dobre.
Świat przyrody
Najcenniejsza pod względem przyrodniczym jest dolina Cybiny. Znajdują się tam zbiorowiska związane z terenami podmokłymi, torfowiska, łąki, lasy łęgowe. Bogactwem gatunkowym odznaczają się również licznie występujące zbiorniki wodne, porośnięte roślinnością
szuwarową. Oprócz nich występują tu także ciepłolubne murawy porastające stoki doliny.
Teren doliny Cybiny stanowi ważny korytarz ekologiczny o znaczeniu regionalnym i objęty
jest ochroną prawną w postaci obszaru Natura 2000.
Krajobraz terenów pozadolinnych jest częściowo zurbanizowany. Występują tu także
tereny rolne z ekosystemem rolniczym (agrocenozą), który cechuje ujednolicenie struktury
gatunkowej roślin i występowanie chwastów konkurujących z roślinami uprawnymi. Tereny
rolnicze urozmaicone są przez nieduże grupy zadrzewień i zakrzewień. Oprócz tego w sadach
występują uprawy drzew i krzewów owocowych, a w ogrodach przydomowych uprawiane są
warzywa. Brzegi rowów porasta roślinność wilgociolubna i pojedyncze drzewa. Wzdłuż ulic
pojawiają się szpalery drzew.
Przydatność terenów dla rozwoju zabudowy
Na obszarze wysoczyzny panują poprawne warunki fizjograficzne, sprzyjające zarówno prowadzeniu gospodarki rolnej, jak i rozwojowi osadnictwa. Powierzchnię budują spoiste
grunty morenowe oraz piaski w stanie śrdeniozagęszczonym. Tereny te nie są zagrożone powodzią. Lokalizowaniu terenów mieszkaniowych sprzyjają również poprawne warunki topoklimatyczne i aerosanitarne Niekorzystne warunki panują na terenach o znacznych spadkach,
gdzie możliwe jest wystąpienie procesów stokowych.
Obszarem nie wskazanym do zabudowy jest dolina Cybiny.
2.2. Prawne formy ochrony przyrody
Rozdział ten zawiera charakterystykę obszaru Natura 2000 „Dolina Cybiny”. Zaprezentowano występujące w jego obrębie siedliska przyrodnicze i gatunki zwierząt. Ich występowanie przedstawiono na załączniku graficznym do prognozy.
70
Obszar Natura 2000 „Dolina Cybiny” PLH300038
Na obszarze doliny Cybiny jest cenny ze względu na różnorodność o i mozaikowe
rozmieszczenie siedlisk, co sprzyja dużemu bogactwu gatunkowemu roślin i zwierząt oraz ich
zbiorowisk. Spośród siedlisk wymienionych w Załączniku I do Dyrektywy Siedliskowej UE
os obszarze tym występuje aż 12, z czego przynajmniej 4 należy do bardzo dobrze wykształconych. Zajmują one dość duże powierzchnie i wykazują dużą zmienność w poszczególnych
miejscach występowania wzdłuż doliny. Najlepiej wykształcone siedliska to: 3150 - starorzecza i inne naturalne, eutroficzne zbiorniki wodne, 6510 - niżowe i górskie łąki użytkowane
ekstensywnie, 91E0 - lasy łęgowe i nadrzeczne zarośla wierzbowe, 91F0 - łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe. Ponadto występują tu 6120 - Ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe, 6210 – murawy kserotermiczne oraz 91F0 - Łęgowe lasy dębowo-wiązowojesionowe.
Z Załącznika II Dyrektywy siedliskowej stwierdzono występowanie płazów – kumaka
nizinnego tworzącego liczną populację.
Ochrona gatunkowa zwierząt
Na obszarze planu występują chronione ptaki związane przede wszystkim ze środowiskiem wodno-błotnym. Są nimi: bak zwyczajny, błotniak stawowy, dzierzba gąsiorek, lerka
oraz dzięcioł czarny.
2.3. Stan oraz tendencje przeobrażeń środowiska przyrodniczego
Powietrze atmosferyczne
Podstawowym źródłem zanieczyszczeń w gminie jest emisja z sektora komunalnobytowego, odpowiedzialna za emisję pyłu zawieszonego, benzo(a)pirenu i dwutlenku siarki,
szczególnie w zimie. Oprócz tego istotnym źródłem zanieczyszczeń jest transport samochodowy, głównie w zakresie emisji tlenków azotu, pyłu zawieszonego PM10 i benzenu.
Na terenie planu nie prowadzono pomiarów zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. Analiza jakości powietrza opiera się o badania prowadzone przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu. Dane obejmują rok 2012 i odnoszą się do strefy wielkopolskiej, zgodnie z podziałem ustanowionym w przepisach rozporządzenia w sprawie stref, w
których dokonuje się oceny jakości powietrza.
Na obszarze strefy nie zanotowano przekroczeń dopuszczalnych poziomów następujących substancji: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, ołowiu, benzenu, tlenku węgla oraz poziomu docelowego kadmu, arsenu, niklu i ozonu. Przekroczenia odnotowano w odniesieniu do
pyłu zawieszonego PM10, pyłu PM 2,5 oraz benzo(a)pirenu.
Według kryteriów odniesionych do ochrony roślin, na obszarze strefy aglomeracji poznańskiej nie odnotowano przekroczenia poziomu dwutlenku siarki i azotu. Notuje się przekroczenia dopuszczalnego poziomu ozonu.
Klimat akustyczny
Podstawowym źródłem uciążliwości na terenie planu jest transport samochodowy. Na
terenie planu nie prowadzono pomiarów poziomu hałasu. Badania prowadzone przez laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Środowiska w Poznaniu obejmują tereny w otoczeniu
dróg krajowych i wojewódzkich. Najbliżej położoną względem planu trasą jest droga krajowa
nr 5 przebiegająca w odległości ok. 1,3 km metrów na północ od obszaru planu. Jej eksploatacja nie powoduje przekroczeń dopuszczalnych poziomów dźwięku na terenach chronionych przed hałasem, do których należą tereny zabudowy mieszkaniowej.
Oprócz hałasu komunikacyjnego wpływ na stan środowiska akustycznego może również wywierać hałas przemysłowy. Na terenie planu mieści się kilka zakładów przemysłowych
71
oraz warsztatów, których funkcjonowanie może pogorszyć jakość środowiska akustycznego
na terenach przyległych.
Jakość wód powierzchniowych
Źródłem zanieczyszczeń wód jest wprowadzanie nieoczyszczonych lub niedostatecznie
oczyszczonych ścieków komunalnych i przemysłowych a także zrzuty wód chłodniczych. Zagrożeniem jest także przenikanie ścieków komunalnych z obszarów nieskanalizowanych oraz
zanieczyszczenia obszarowe pochodzenia rolniczego.
Badania jakości wód prowadzi Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu. Aktualne dane obejmują rok 2010. Badano wody rzeki Cybiny. Pod względem stanu/potencjału ekologicznego oraz elementów biologicznych, rzeka Cybina znalazła się w klasie III - stan umiarkowany (obowiązuje skala pięciostopniowa). Pod względem elementów
fizyczno-chemicznych wody znalazły się w klasie II. Cybina jest rzeką zeutrofizowaną. Występuje ona w obszarze wrażliwym na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych.
Czystość jeziora Swarzędzkiego badana była w 2008 r. Wody uzyskały wtedy słaby
stan ekologiczny. W ocenie elementów biologicznych, jezioro zaklasyfikowane zostało do kl.
IV. Akwen jest narażony na eutrofizację za sprawą zanieczyszczeń pochodzenia komunalnego.
Jakość wód podziemnych
Badania wód podziemnych prowadzone przez Państwowy Instytut Geologiczny w
Warszawie dostępne są za 2011 r. Jednolita część wód podziemnych obejmująca m.in. teren
gminy Swarzędz oceniona została jako zagrożona. Nie oznaczono wód bardzo dobrej jakości.
Na jednym stanowisku wody osiągnęły jakość dobrą, na czterech zadowalającą, na pozostałych dwóch niezadowalającą i złą (obowiązuje skala pięciostopniowa: jakość bardzo dobra,
dobra, zadowalająca, niezadowalająca i zła).
Jakość gleb
Badania jakości gleb na terenach rolniczych prowadzone są przez Okręgową Stację
Chemiczno-Rolniczą w Poznaniu. Gleby na terenie województwa są silnie zakwaszone i posiadają bardzo niską zawartość składników przyswajalnych. Taka degradacja gleb prowadzi do
zmniejszenia plonów roślin uprawnych i pogorszenia jakości uzyskanych produktów. Gleby te
wymagają wapnowania (na terenie gminy Swarzędz wapnowania wymaga od 21 do 40%
użytkowanych rolniczo gleb).
Inne badania gleb dostarczają danych na temat zawartości metali ciężkich i obejmują
rok 2000. Na obszarze gminy nie stwierdzono zanieczyszczenia metalami ciężkimi.
Promieniowanie elektromagnetyczne
Przez obszar objęty planem miejscowym przechodzą napowietrzne linie elektromagnetyczne o napięciu 110 kV, będące potencjalnym źródłem emisji szkodliwego promieniowania.
W otoczeniu linii ustala się strefy bezpieczeństwa, w których obowiązuje zakaz przebywania
ludzi, a także zakaz lokalizacji niektórych form zagospodarowania. Dla linii 110 kV zasięg
pola elektrycznego powodującego uciążliwości wynosi maksymalnie 12 m. Na terenie gminy
nie prowadzono badań natężenia pól elektromagnetycznych w otoczeniu linii wysokiego napięcia. Pomiary obejmują jedynie emisje ze stacji instalacji stacji bazowych telefonii komórkowej. Badania nie wykazały występowania terenów dostępnych dla ludności, na których występowałyby przekroczenia poziomów dopuszczalnych.
72
2.4. Uwarunkowania ekofizjograficzne
Na obszarze poza doliną Cybiny panują poprawne warunki fizjograficzne, sprzyjające
zarówno prowadzeniu gospodarki rolnej, jak i rozwojowi osadnictwa. Obszar cechuje się
względnie poprawnym stanem środowiska. Ekosystem rolniczy jest stosunkowo odporny na
oddziaływanie czynników zewnętrznych i zachowuje zdolność do regeneracji. Pogorszoną
jakością cechują się wody powierzchniowe i podziemne, a także gleby Konieczne jest skanalizowanie terenu.
Wyjątkowymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi odznacza się dolina Cybiny. W celu zachowania jej właściwego stanu przyrodniczego teren doliny objęto ochroną powołując specjalny obszar ochrony Natura 2000 „Dolina Cybiny”. W celu utrzymania funkcji
przyrodniczych obszaru, w tym ważnej w skali regionu funkcji korytarza ekologicznego, istotne jest powstrzymanie antropopresji wewnątrz doliny. Przewidziane w planie miejscowym
miejscowym zagospodarowanie powinno zagwarantować utrzymanie właściwego stanu siedlisk i populacji chronionych gatunków zwierząt, które występują na ww. obszarze. W szczególności istotne jest zachowanie odpowiedniego reżimu wód, mającego wpływ na utrzymanie
podmokłości, stworzenie warunków do tworzenia się rozlewisk.
Obecnie nasila się tendencja do powiększania areału terenów zabudowanych, co odbywa się kosztem przestrzeni rolniczej. Prowadzi to do bezpowrotnego zniszczenia wartościowej pokrywy glebowej. Zmiana przeznaczenia gruntów na cele nie związane z rolnictwem
stoi w sprzeczności z naturalnymi uwarunkowaniami przyrodniczymi obszaru.
2.5. Informacje o problemach środowiska istotnych z punktu widzenia projektu MPZP
W rozdziale tym zidentyfikowano problemy środowiska istniejące na obszarze planu.
Główne problemy to brak kanalizacji, nadmierne zużycie środków chemicznych w rolnictwie,
ochrona powietrza atmosferycznego, a także ochrona przyrody w ramach obszaru Natura 2000
„Dolina Cybiny”.
2.6. Tendencje przeobrażeń przy braku realizacji MPZP
W przypadku braku planu miejscowego przewiduje się, że procesy osadnicze w dalszym ciągu będą kontynuowane na podstawie obowiązujących MPZP pokrywających wybrane
tereny badanego obszaru oraz w oparciu o decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Tak wyrywkowy sposób zagospodarowania przestrzeni niesie ryzyko powstania
nieładu urbanistycznego na terenie gminy oraz presję na zabudowę stoków doliny.
Powstrzymanie się od wykonania planu miejscowego oznaczać będzie również utrzymanie aktualnego zagospodarowania obszaru i utrzymanie środowiska w dotychczasowym
stanie, w tym zachowanie gospodarki rolnej.
3.
Analiza ustaleń planu i ocena zgodności z uwarunkowaniami ekofizjograficznymi
W rozdziale tym dokonano analizy rozwiązań funkcjonalno-przestrzennych zawartych
w projekcie uchwały pod kątem zgodności z uwarunkowaniami określonymi w opracowaniu
ekofizfograficznym, zgodności z przepisami ochrony środowiska oraz rozwiązań eliminujących lub ograniczających negatywne wpływy na środowisko.
W projekcie planu przyjęto szereg rozwiązań mających na celu m.in. nie dopuszczenie
do pogorszenia jakości środowiska, ograniczenie uciążliwości oraz podniesienie jakości życia
mieszkańców.
Pozytywnie ocenia się rozwiązania w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, sposobu
ogrzewania budynków, ograniczenia potencjalnych uciążliwości związanych z przebiegiem
sieci wysokiego napięcia i gazowych. Określa się również wskaźniki zabudowy i pokrycia
73
poszczególnych terenów zielenią a także wyznacza się dopuszczalne poziomy dźwięku w środowisku.
Ścieki komunalne docelowo odprowadzane będą siecią kanalizacyjną do oczyszczalni
ścieków. Wody opadowe i roztopowe pochodzące z terenów utwardzonych trafiać będą do
kanalizacji deszczowej. W celu poprawienia jakości wód opadowych i roztopowych zakłada
się ich podczyszczanie. Wody opadowe i roztopowe na terenach zabudowy mieszkaniowej
jednorodzinnej będą zatrzymywane w obrębie własnych działek i wsiąkać bezpośrednio do
gruntu.
W zakresie pozyskiwania ciepła do ogrzewania wskazuje się wybór instalacji niskoemisyjnych. Rozwiązanie takie zminimalizuje ilość wprowadzanych do powietrza zanieczyszczeń z sektora komunalno-bytowego.
W celu ochrony klimatu akustycznego ustala się maksymalne dopuszczalne poziomy
dźwięku na terenach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i na terenie zabudowy mieszkaniowo-usługowej. Objęcie tych terenów ochroną pozwoli na zachowanie istniejącego, korzystnego stanu środowiska akustycznego.
W otoczeniu napowietrznych linii wysokiego napięcia tworzy się strefy buforowe, w
których zamknie się zasięg oddziaływania pól elektromagnetycznych. W obrębie stref zakazuje się lokalizacji budynków mieszkalnych i sadzenia zieleni wysokiej.
Wzdłuż gazociągu wysokiego ciśnienia przebiegającego przez teren planu tworzy się
strefę kontrolowaną. Strefa ta określa określającą maksymalną odległość podstawową lokalizacji obiektów budowlanych od gazociągu oraz stacji gazowej. W strefie tej zagospodarowanie podlega uzgodnienia u operatora gazociągu.
Ponadto w planie miejscowym wprowadzono zakaz realizacji przedsięwzięć mogących
znacząco oddziaływać na środowisko .(za wyjątkiem realizacji przedsięwzięć, dla których nie
jest obowiązkowe sporządzenie raportu oddziaływania na środowisko, bądź przeprowadzona
procedura oceny oddziaływania na środowisko wykazała brak niekorzystnego wpływu na stan
przyrody obszarów chronionych, a także terenów powierzchniowej eksploatacji kruszyw).
Zwolnione z zakazu są również inwestycje celu publicznego, jaką jest np. budowa fragmentu
obwodnicy. Rozwiązanie takie uznaje się za korzystne dla jakości środowiska przyrodniczego
oraz środowiska życia mieszkańców.
Zaopatrzenie w wodę przewiduje się z istniejących ujęć w Gortatowie i Gruszczynie.
Wyznacza się strefę ochronną ujęć.
Gromadzenie i utylizacja odpadów odbywać się jak dotychczas (odbieranie odpadów
przez prywatne firmy i deponowanie ich na składowisku w Rabowicach, poza obszarem planu.
Uznano, że powiększenie cmentarza w Gortatowie i Swarzędzu zgodne jest z przepisami prawnymi. W otoczeniu cmentarza wyznacza się strefę sanitarną, w której nie lokalizuje
się zabudowy mieszkaniowej oraz studni do czerpania wody.
W przedmiotowym rozdziale dokonano analizy rozwiązań projektowych dotyczących
przebiegu fragmentu obwodnicy Swarzędza. Droga te powodować będzie uciążliwości w zakresie emisji hałasu i zanieczyszczeń atmosferycznych. Przebiegać będzie przez cenne przyrodniczo tereny dolinne. Konieczne może okazać się wykonanie ekranów akustycznych ze
względu na bliskość terenów mieszkaniowych. W celu odgraniczenia obwodnicy Swarzędza
od terenów mieszkaniowych wytyczono pasy zieleni izolacyjnej wzdłuż drogi. Wskazano, iż
tereny te powinny tworzyć nasadzenia zieleni wysokiej, co pełnić będzie funkcję estetyczną.
Pozytywnie ocenia się zachowanie terenów doliny, przebiegu istniejących cieków,
zbiorników wodnych i zapewnienia im obudowy biologicznej. Wzdłuż rowów obowiązują
pasy zieleni izolacyjnej. Pełnić one będą funkcję korytarzy ekologicznych oraz buforu zbierającego zanieczyszczeń spływających do wód z terenów przyległych. Powstrzymuje się presję
urbanistyczną w obrębie stoków doliny, odsuwając planowane tereny zabudowane na bezpieczną odległość.
74
Niekorzystne z punktu widzenia środowiska będzie zniszczenie przydatnej dla rolnictwa pokrywy glebowej, a także możliwość wycinki zadrzewień i zakrzewień. W planie zachowuje się część terenów rolniczych, głownie we wschodniej części obszaru. Nie wprowadza
się ochrony zieleni wysokiej.
Z punktu widzenia uwarunkowań ekofizjograficznych nie ma większych przeszkód dla
wprowadzania zabudowy na obszarach wskazanych do zaiwestowania. Morfologia terenu oraz
podłoże geologiczne nie tworzą większych barier dla posadawiania budynków. W rejonie występowania osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi konieczne będzie zastosowanie rozwiązań inżynierskich zabezpieczających podłoże.
Środowisko cechuje się w miarę poprawnym stanem, jest odporne na degradację i zachowuje zdolność do regeneracji. Zapisy planu są w dużej mierze zgodne z wnioskami płynącymi z opracowania ekofizjograficznego i powinny być korzystne dla środowiska, krajobrazu
oraz zdrowia i życia ludzi.
4.
Przewidywany wpływ realizacji ustaleń projektu MPZP na środowisko
W rozdziale tym dokonano analizy wpływu skutków realizacji planu miejscowego na
poszczególne elementy środowiska, opisano oddziaływania skumulowane, wpływ na najbliżej
położone obszary chronione, oddziaływanie na tereny znajdujące się poza granicami MPZP, w
tym oddziaływania transgraniczne.
4.1.
Analiza wpływu ustaleń planu na środowisko
Oddziaływanie na świat przyrody i bioróżnorodność
Negatywne oddziaływania wiążą się z likwidacją części terenów rolnych, możliwą
wycinką drzew i krzewów, ograniczeniem powierzchni biologicznie czynnej. Zabudowa terenów otwartych ograniczy możliwości swobodnego przemieszczania się zwierząt. Poziom
zróżnicowania biologicznego na tych terenach może ulec spadkowi. Na terenach zurbanizowanych powstaną nowe założenia zieleni o charakterze ozdobnym. Korzystne dla środowiska
jest zachowanie cieków wraz obudową biologiczną.
W planie zachowuje się tereny dolinne z wypełniającymi je zbiorowiskami roślinnymi.
Ingerencje w dolinę stanowi jedynie planowana przeprawa mostowa w ciągu obwodnicy Swarzędza. Sposób umiejscowienia drogi powinien gwarantować swobodne rozlewanie się wód
wezbraniowych oraz przemieszczanie się zwierząt.
Oddziaływanie na gleby i powierzchnię ziemi
Przekształcenia powierzchni ziemi polegać będą na wprowadzeniu zabudowy, z czym
wiąże się konieczność wykonania wykopów pod fundamenty oraz utworzenie nasypów pod
wprowadzenie dróg. Likwidacji ulegnie duża cześć terenów rolnych, co spowoduje bezpowrotne zniszczenie pokrywy glebowej.
Oddziaływanie na powietrze atmosferyczne
Źródłem zanieczyszczeń będzie transport samochodowy i emisje z sektora komunalnobytowego. Obowiązuje stosowanie niskoemisyjnych systemów grzewczych zmniejszających
ładunek zanieczyszczeń, co korzystnie wpłynie na stan powietrza atmosferycznego. Ilość
związków emitowanych przez samochody będzie uzależniona od natężenia ruchu oraz rodzaju
pojazdów poruszających się po drogach gminy. Będzie ona jednak większa niż dotychczas.
Oddziaływanie na klimat lokalny
Przyszłe zagospodarowanie terenu nie powinno wpłynąć modyfikująco na klimat lokalny.
75
Oddziaływanie na klimat akustyczny
W celu ochrony korzystnej sytuacji akustycznej na wybranych terenach zabudowy
mieszkaniowej ustala się maksymalne poziomy dźwięków, które nie powinny zostać przekroczone. Za emisję hałasu odpowiedzialny będzie ruch samochodowy, w szczególności odbywający się planowanymi obwodnicami. Ograniczenie emisji hałasu może wymagać zastosowania
w budownictwie materiałów dźwiękochłonnych lub też wykonania ekranów akustycznych
wzdłuż planowanych dróg. Plan miejscowy dopuszcza takie możliwości, lecz nie obliguje jednak do ich zastosowania.
Oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne
Zachowuje się istniejące cieki i wody stojące. W planie przyjęto skuteczne rozwiązania
mające na celu ochronę stanu środowiska gruntowo-wodnego, w tym zasobów głównego
zbiornika wód podziemnych. Ograniczenie działalności rolniczej zmniejszy ładunek spływających do wód substancji biogennych, co powstrzyma niekorzystne zjawisko eutrofizacji.
Oddziaływanie na krajobraz, zabytki i dobra materialne
W wyniku urbanizacji następuje przeobrażanie krajobrazu wiejskiego w krajobraz o
cechach podmiejskich. Dominującym typem zabudowy na terenie planu jest zabudowa jednorodzinna. W planie wykazano troskę o zachowanie ładu przestrzennego na nowo projektowanych terenach w zakresie ładu kompozycyjnego i rozwiązań architektonicznych.
Zachowuje się istniejące budynki i budowle. Wprowadza się szczególne ustalenia dotyczące zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków.
Elementem negatywnie wpływającym na estetykę krajobrazu mogą mieć przecinająca
tereny mieszkaniowe i dolinne obwodnica (teren 5.KDZ).
Oddziaływanie na ludzi
Dopuszczone w planie kategorie przeznaczenia i funkcji terenów wykluczają możliwość realizacji inwestycji i obiektów mogących w sposób negatywny wpłynąć na środowisko
życia i zdrowie mieszkańców. Jakość środowiska i warunki zamieszkiwania nie powinny ulec
niekorzystnym przekształceniom o charakterze znaczącym.
Opis oddziaływań o charakterze skumulowanym
Potencjalne oddziaływania skumulowane obejmują emisję hałasu oraz emisje zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do atmosfery. W sąsiedztwie obszaru planu opracowywany
jest projekt MPZP, w którym przewiduje się powiększenie terenów zainwestowanych (głównie terenów zabudowy mieszkaniowej). Wymienione w poprzednich podrozdziałach uciążliwości będą się nasilać. Zmniejszający się areał siedlisk roślinnych a także terenów rolniczych
prowadzić może do obniżenia poziomu bioróżnorodności. Ograniczenie niekorzystnych skutków antropopresji będzie zależeć od rozwiązań przyjętych w planach miejscowych. Zapisy
planów odnoszące się do zagadnień związanych z ochroną środowiska powinny być spójne.
4.2.
Analiza wpływu na formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000
W niniejszym rozdziale scharakteryzowano wpływ planowanego zagospodarowania na
poszczególne siedliska przyrodnicze oraz gatunki zwierząt chronione na obszarze Natura 2000
„Dolina Cybiny”.
Stwierdzono możliwość wystąpienia negatywnego oddziaływania w odniesieniu do
czterech siedlisk przyrodniczych: 3150 (starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne),
6210 (murawy kserotermiczne), 6510 (niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie)
i 91E0 (łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe). Niewielkie fragmenty tych siedlisk
76
kolidują z przyjętem w projekcie planu miejscowego zagospodarowaniem i zagrożone są
zniszczeniem.
Żadnego z oddziaływań nie uznano za znaczące. Zaproponowano środki minimalizujące i ograniczające negatywny wpływ na stan siedlisk.
Uznano, że realizacja planu nie wpłynie negatywnie na populacje zwierząt: płazów
(kumak nizinny) oraz ptaków.
Nie przewiduje się wystąpienia negatywnego wpływu na Park Krajobrazowy „Puszcza
Zielonka” znajdujący się w odległości ok. 7 km na północ od obszaru.
4.3. Oddziaływanie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego poza obszarem opracowania
Wprowadzenie nowego zagospodarowania wiąże się ze zwiększonym poborem wody z
sieci wodociągowej, wzrostem zużycia energii elektrycznej i cieplnej, gazu. Powstałe odpady
oraz ścieki będą stanowić obciążenie dla środowiska w miejscu ich utylizacji. Zaistniałe emisje przyczynią się do ogólnego stanu środowiska w gminie. Uciążliwości związane ze wzrostem natężenia ruchu samochodowego będą odczuwalne na całej długości tras dojazdowych
do obiektów umiejscowionych na obszarze planu.
4.4.
Informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko
Nie stwierdza się występowania takiego oddziaływania.
4.5. Kompleksowa ocena skutków wpływu ustaleń MPZP na środowisko przyrodnicze
W zależności od potencjalnego wpływu na środowisko dokonano podziału poszczególnych obszarów funkcjonalno-przestrzennych na cztery grupy o zróżnicowanym wpływie na
środowisko. Ich przestrzenne rozmieszczenie przedstawiono na rysunku prognozy a wpływ na
środowisko zestawiono w formie tabelarycznej. Są to grupy: A – obejmująca zieleń i wody
powierzchniowe o korzystnym wpływie na środowisko, B – tereny zainwestowane, o zróżnicowanym wpływie na środowisko, C – drogi klasy głównej (w tym obwodnica Swarzędza) o
wpływie niekorzystnym.
5.
Metody analizy realizacji postanowień projektu planu
W rozdziale tym przedstawiono sposób realizacji analizy wpływu planu miejscowego
na środowisko oraz ich zakres. W tym zakresie powinny być wykonywane okresowe przeglądy zainwestowania obszaru i realizacji MPZP, realizowane przez administrację samorządową.
Badania stanu środowiska prowadzone będą w ramach państwowego monitoringu środowiska.
6.
Przedstawienie rozwiązań mających na celu zapobieganie, ograniczenie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko
W rozdziale tym zaproponowano podjęcie środków mających na celu zminimalizowanie negatywnego wpływu na zagrożone zniszczeniem siedliska przyrodnicze wyszczególnionych w rozdziale 4.3. W przypadku wystąpienia zniszczenia siedlisk, proponuje się ich odtworzenie. Miejsca wykonania kompensacji zaznaczono na rysunku prognozy.
77
7.
Rozpatrzenie rozwiązań alternatywnych do przyjętych w projekcie
Przedmiotem analizy jest usytuowania obwodnicy Swarzędza (5.KDZ). Uznano, że
wybrany wariant przebiegu jest optymalny i stanowi kompromis miedzy interesem mieszkańców a koniecznością ochrony siedlisk na obszarze Natura 2000 „Dolina Cybiny”.
Zachodzą przesłanki płynące z art. 34 ustawy o ochronie przyrody dopuszczającym realizację przedsięwzięcia w przypadku, gdy przemawiają za tym konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym, i
wobec braku rozwiązań alternatywnych.
8.
Informacje o celach ochrony środowiska ustanowionych na szczeblu międzynarodowym, krajowym i lokalnym oraz powiązania z innymi dokumentami
W rozdziale tym przeanalizowano powiązania projektu MPZP z dokumentami takimi
jak plany, programy i strategie, a także opisano w jaki sposób uwzględniono cele ochrony środowiska.
78