do przepisów z zakresu ubezpieczeń społecznych i prawa

do przepisów z zakresu
ubezpieczeń społecznych
i prawa pracy
Zagadnienia omawiane
na szkoleniach
Sztum - grudzień - 2009
OPRACOWANIE:
copyright by
Jacek Kropkowski
DRUK I OPRAWA:
HELDRUK
Malbork, ul. Partyzantów 3b
SKŁAD I ŁAMANIE
WYDAWCA:
OŚRODEK SZKOLENIA
Wydawnictwo JAKRO
ul. Wojciechowskiego 43
82 - 400 SZTUM
tel./fax (0-55) 277-71-93
tel./fax (0-55) 640-15-00
e-mail:[email protected]
www.jakro.com.pl
ISBN 978-83-88977-39-8
Szanowni Czytelnicy !
Mamy przyjemność zaprezentować Państwu najnowsze wydanie KOMENTARZA, który
stanowi uzupełnienie zbioru ujednoliconych przepisów prawnych pt. KODEKS
" Zawarte
UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH - PRAWO PRACY - KONTROLA".
w komentarzu wyjaśnienia dotyczące poszczególnych przepisów lub zagadnień prawnych, mogą
być wykorzystane jako pomoc przy realizacji zadań, dotyczących ubezpieczeń społecznych
i prawa pracy, jednak komentarz nie stanowi wykładni obowiązującej a występujące wątpliwości
powinny być rozpatrywane indywidualnie i w zależności od potrzeb, należy uzyskać wyjaśnienie
wiążące lub decyzję, wydawane przez właściwe organy administracji państwowej.
Uprzejmie informujemy, że najnowsze wydanie KODEKSU UBEZPIECZEŃ ukaże się
w styczniu 2010r. i będzie obejmowało wszystkie aktualne przepisy na datę wydania. Dodatkowo
zmiany przepisów, które zostały wprowadzone w 2009r. zostaną oznaczone grubszym drukiem, co
pozwali na szybkie zwrócenie uwagi na dokonaną zmianę. Będziemy dbali o bieżącą
AKTUALIZACJĘ KODEKSU UBEZPIECZEŃ, zamieszczając w KOMENTARZACH przedruki
z Dzienników Ustaw, najnowszych zmian przepisów, znajdujących się w KODEKSIE wraz
z komentarzem do tych zmian. W 2010r. zostaną wydane cztery KOMENTARZE: w marcu, czerwcu,
wrześniu i grudniu, w których trudna problematyka z zakresu ubezpieczeń społecznych, prawa
pracy i podatku dochodowego, zostanie omówiona w formie pytań i odpowiedzi.
Informujemy, że dla potrzeb prawidłowego sporządzania zaświadczeń o zarobkach,
do naliczenia emerytury, renty i kapitału początkowego, została wydana książka: KAPITAŁ
POCZĄTKOWY - zbiór przepisów z lat 1927 - 1998, która zawiera przepisy dotyczące
składników wynagrodzeń, od których były naliczane składki na ubezpieczenia społeczne,
z czego w przyszłości będzie naliczana podstawa wymiaru świadczeń emerytalno-rentowych.
Od stycznia 2010r. będą organizowane na terenie całego kraju szkolenia specjalistyczne,
dotyczące najnowszych zmian w przepisach, z zakresu ubezpieczeń społecznych, prawa pracy
i podatku dochodowego. Szczegółowy program szkolenia oraz terminy szkoleń będą podane
na naszych stronach internetowych a bliższych informacji udziela Biuro Wydawnictwa.
Z poważaniem
Wydawca
JAKRO
4
KOMENTARZ - grudzień - 2009
Spis treści KOMENTARZA:
str.
I.
Ubezpieczenia społeczne i prawo pracy
- w pytaniach i odpowiedziach ......................................................................................................
5
1. Składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne ...............................................
5
2. Świadczenia z ubezpieczenia społecznego
w razie choroby i macierzyństwa ..................................................................................... 25
3. Świadczenia emerytalne i rentowe .................................................................................. 45
4. Zatrudnianie, dokumentacja pracownicza .............................................................. 50
5. Wynagrodzenia i świadczenia pracownicze ............................................................. 82
6. Czas pracy i urlopy wypoczynkowe ................................................................................ 91
II. Aktualizacja KODEKSU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
- przepisy ..................................................................................................................................................... 115
III. Najnowsze zmiany w przepisach
- komentarz ................................................................................................................................................ 143
IV. Wskaźniki, stawki, wysokość świadczeń ........................................................................... 156
KOMENTARZ - grudzień - 2009
I.
5
JAKRO
UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE I PRAWO PRACY
- w pytaniach i odpowiedziach
1. SKŁADKI NA UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE I ZDROWOTNE
str.
1.1.
Czy świadczenia pieniężne, sfinansowane ze środków ZFŚS, są zwolnione z oskładkowania
i opodatkowania ? ........................................................................................................................................... 6
1.2.
Jakie obowiązują ubezpieczenia z tytułu zawarcia umowy zlecenia z osobą
prowadzącą działalność gospodarczą ? ........................................................................................................ 7
1.3.
Czy wartość biletów miesięcznych na dojazdy do pracy, zakupionych
dla pracowników należy oskładkować i opodatkować ? ................................................................................ 7
1.4.
Czy spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za niezapłacone składki na ubezpieczenia społeczne ? ........... 8
1.5.
Czy od karnetów na basen i siłownię, należy naliczać składki na ubezpieczenia społeczne
i zaliczkę na podatek dochodowy ? ................................................................................................................ 9
1.6.
Czy student zatrudniony na podstawie umowy o pracę, podlega ubezpieczeniu społecznemu ? ............... 9
1.7.
Jakie są zasady podlegania ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu z umowy zlecenia ? ................... 10
1.8.
Czy posiłki dla pracowników sfinansowane przez pracodawcę,
podlegają oskładkowniu i opodatkowaniu ? ................................................................................................ 11
1.9.
Jakiemu ubezpieczeniu podlega zleceniobiorca, podejmujący w trakcie zlecenia,
umowę o pracę w innym zakładzie pracy ? .................................................................................................. 11
1.10. Jakie są zasady rozliczania składkowo-podatkowego wypłaconych zleceniobiorcy świadczeń
z ubezpieczenia chorobowego ? .................................................................................................................. 12
1.11. Jakie są zasady rozliczenia składkowo-podatkowego wynagrodzenia zasądzonego przez sąd ? ................... 13
1.12. Jakie są zasady rozliczania składek zdrowotnych w razie wypłaty wynagrodzenia
chorobowego i zasiłku chorobowego ? ........................................................................................................ 13
1.13. Czy składki na Fundusz Pracy i FGŚP należy naliczać od łącznej kwoty wypłat
dokonanych pracownikom, czy od każdej oddzielnie ? ............................................................................... 14
1.14. W jaki sposób należy wykazać w raportach rozliczeniowych, pracownicę przebywającą
na urlopie macierzyńskim, wykonującą równocześnie umowę zlecenia ? .................................................. 14
1.15. Czy za pracownika, zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy, jest obowiązek
opłacania składki na Fundusz Pracy ? ......................................................................................................... 15
1.16. Jak należy zgłosić w ZUS zawieszenie działalności gospodarczej ? ........................................................... 15
1.17. Czy zleceniobiorca, który podejmie studia, nadal będzie podlegał ubezpieczeniu społecznemu ? ................. 16
1.18. Czy pracodawca powinien przechowywać kopie przekazanych pracownikom raportów
ZUS RMUA w dokumentacji kadrowo-płacowej ? ........................................................................................ 17
1.19. Jakie są zasady ustalania tytułu do ubezpieczeń społecznych dla przedsiębiorcy,
wykonującego pracę nakładczą ? ................................................................................................................ 17
1.20. Czy osoba współpracująca przy prowadzeniu działalności gospodarczej, zawierając
umowę zlecenia, ma wybór ubezpieczeń społecznych ? ............................................................................ 18
1.21. Jakie są zasady rozliczenia składkowo-podatkowego dodatku stażowego,
wypłacanego obok zasiłku chorobowego ? ................................................................................................. 19
1.22. Czy osoba, której obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustały,
może złożyć wniosek o kontynuowanie tych ubezpieczeń ? ....................................................................... 19
1.23. Czy nagroda jubileuszowa podlega oskładkowaniu ? ................................................................................. 20
1.24. Czy dodatek stażowy, wypłacany za okres choroby jest zwolniony z oskładkowania ? ............................. 20
JAKRO
6
KOMENTARZ - grudzień - 2009
1.25. Czy wartość przyznanych pracownikom bonów z okazji święta branżowego,
zakupionych ze środków obrotowych, należy oskładkować i opodatkować ? ............................................ 20
1.26. Czy ponoszony przez pracodawcę koszt prywatnych rozmów telefonicznych pracowników,
podlega oskładkowaniu i opodatkowaniu ? ................................................................................................. 21
1.27. Czy koszt szczepienia ochronnego dla pracowników powinien być oskładkowany i opodatkowany ? ............... 21
1.28. W jaki sposób należy ustalić składkę zdrowotną od wynagrodzenia emeryta, zatrudnionego
w niepełnym wymiarze czasu pracy i jak wykazać ją w raporcie przekazywanym do ZUS,
jeżeli zaliczka na podatek dochodowy jest niższa od tej składki ? .............................................................. 22
1.29. W jaki sposób wykazać pracownika w raporcie ZUS RCA, jeżeli otrzymał wynagrodzenie
w okresie wypowiedzenia, w którym został odsunięty od wykonywania pracy ? ........................................ 22
1.30. Kiedy płatnik ma prawo do obniżenia stawki odsetek za zwłokę ? .............................................................. 23
1.31. Czy okazjonalna pomoc męża przy prowadzonej przez żonę działalności gospodarczej,
powoduje powstanie obowiązku ubezpieczeń społecznych ? ..................................................................... 23
1.32. Czy przedsiębiorca może skorzystać z preferencyjnych zasad opłacania składek na ubezpieczenia
społeczne, jeżeli rozpoczyna działalność w Polsce a przez kilka lat prowadził działalność za granicą ? ................. 23
1.33. Od jakiego terminu należy naliczyć odsetki za zwłokę, po przekazaniu do ZUS korekty dokumentów
rozliczeniowych dotyczących 2007r., w wyniku której powstała niedopłata składek
na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz Fundusz Pracy i FGŚP ? ..................................................... 24
1.34. Czy od uzyskanego przez zleceniobiorcę przychodu z umowy zlecenia,
od którego pobrano zryczałtowany podatek, składkę zdrowotną należy obniżyć do zera ? ...................... 24
1.35. Czy przedsiębiorca, który zadeklarował opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne
od podstawy wymiaru wyższej niż 60 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia,
musi również podwyższyć podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne ? .............................. 24
1.1.
Czy świadczenia pieniężne, sfinansowane ze środków ZFŚS, są zwolnione
z oskładkowania i opodatkowania ?
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, świadczenia zarówno rzeczowe, jak i pieniężne,
finansowane ze środków Funduszu nie podlegają oskładkowaniu. Świadczenia
finansowane z Funduszu korzystają ze zwolnienia ze składek na ubezpieczenia społeczne,
bez względu na ich wysokość. Dla zwolnienia składkowego nie muszą też być one
sfinansowane w całości ze środków Funduszu, z tym że wówczas część sfinansowaną
ze środków obrotowych należy oskładkować. Wolna od podatku dochodowego jest wartość
otrzymanych przez pracownika w związku z finansowaniem działalności socjalnej, o której
mowa w przepisach o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, rzeczowych
świadczeń oraz otrzymanych przez niego w tym zakresie świadczeń pieniężnych,
sfinansowanych w całości ze środków Funduszu lub funduszy związków zawodowych,
łącznie do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 380,00 zł. Do
świadczeń rzeczowych ustawodawca nie zalicza bonów, talonów i innych znaków,
uprawniających do ich wymiany na towary lub usługi. Ze zwolnienia w granicach jednego
łącznego limitu 380,00 zł w skali roku podatkowego korzystają zarówno świadczenia
rzeczowe, jak i pieniężne. Jeżeli łączna wartość otrzymanych przez pracownika
omawianych świadczeń pieniężnych i rzeczowych z Funduszu lub funduszy związków
zawodowych w 2009r. przekroczy kwotę 380,00 zł, to nadwyżka ponad ten limit stanowi
przychód pracownika ze stosunku pracy, od którego pracodawca powinien obliczyć, pobrać
KOMENTARZ - grudzień - 2009
2.
2.1.
25
JAKRO
ŚWIADCZENIA Z UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO
W RAZIE CHOROBY I MACIERZYŃSTWA
str.
Czy osobie prowadzącej działalność gospodarczą, sprawującej opiekę nad chorym dzieckiem,
przysługuje prawo do zasiłku opiekuńczego ? ............................................................................................. 26
2.2.
Czy w podstawie wymiaru świadczeń chorobowych, należy uwzględniać wynagrodzenia
w kwocie należnej, czy faktycznie wypłaconej ? .......................................................................................... 27
2.3.
Po jakim okresie zleceniobiorca, który przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego
bezpośrednio po obronie pracy licencjackiej, nabywa prawo do zasiłku chorobowego ? ......................... 27
2.4.
W jakim terminie osoba prowadząca działalność gospodarczą, podlegająca dobrowolnemu
ubezpieczeniu chorobowemu, powinna dostarczyć zwolnienie lekarskie,
aby nabyć prawo do zasiłku chorobowego ? ............................................................................................... 27
2.5.
Jeżeli pracownik otrzymał jednorazową premię uznaniową, czy należy ją wliczyć
do podstawy wymiaru świadczeń chorobowych ? ....................................................................................... 28
2.6.
Jakie są zasady ustalania podstawy wymiaru świadczeń w razie wypłaty premii
po sporządzeniu listy wypłat ? ...................................................................................................................... 28
2.7.
Czy obliczając wynagrodzenie za niepełny miesiąc w podstawie wymiaru świadczeń chorobowych,
bierze się pod uwagę liczbę dni miesiąca, czy też tylko dni robocze ? ....................................................... 28
2.8.
Czy pracownikowi może przysługiwać zasiłek opiekuńczy po wyczerpaniu okresu zasiłkowego ? ........... 29
2.9.
Czy pracownicy przysługuje świadczenie rehabilitacyjne również w okresie ciąży ? .................................. 29
2.10. W jaki sposób należy liczyć okres opóźnienia w celu obniżenia pracownikowi zasiłku chorobowego o 25 % ? ............. 30
2.11. Czy pracownik może mieć prawo do zasiłku chorobowego, po zakwestionowaniu poprzedniego
zwolnienia przez lekarza orzecznika ZUS ? .................................................................................................. 30
2.12. Czy obniżeniu za nieterminowe dostarczenie zwolnienia lekarskiego, podlegają
wszystkie świadczenia z ubezpieczenia chorobowego ? ............................................................................. 31
2.13. Jakie są zasady ustalania okresu wyczekiwania na prawo do wynagrodzenia chorobowego ? ................ 31
2.14. W jaki sposób należy uzupełnić dla celów ustalenia podstawy wymiaru świadczeń chorobowych,
wynagrodzenie godzinowe ? ........................................................................................................................ 32
2.15. W jaki sposób należy ustalić okres wyczekiwania na prawo do zasiłku w razie kontynuowania nauki ? ................. 32
2.16. W jaki sposób należy wliczać premie kwartalne do podstawy wymiaru świadczeń chorobowych,
jeżeli pracownik nie otrzymuje premii w każdym kwartale ? ........................................................................ 33
2.17. Czy dodatek za pracę w porze nocnej, powinien być uwzględniany
w podstawie wymiaru świadczeń chorobowych ? ........................................................................................ 33
2.18. Czy premie kwartalne należy wliczać do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego
w wysokości 1/12 sumy wypłaconej za cztery kwartały poprzedzające chorobę,
w przypadku pracownika, zatrudnionego dopiero od kilku miesięcy ? ....................................................... 34
2.19. W jaki sposób ustalić podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego, jeżeli w czasie choroby
pracownik rozpocznie drugi rok pracy, a otrzymuje wynagrodzenie minimalne ? ...................................... 34
2.20. Czy pracownikowi przysługuje wynagrodzenie chorobowe za czas choroby trwającej
w okresie urlopu wypoczynkowego ? ........................................................................................................... 34
2.21. W jaki sposób obliczyć wysokość zasiłku macierzyńskiego pracownikowi-ojcu dziecka,
który korzysta z urlopu macierzyńskiego po rezygnacji matki dziecka z części tego urlopu ? ................... 35
2.22. Czy premię uznaniową należy uwzględniać w podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego ? .................. 35
2.23. W jaki sposób ustala się aktualnie podstawę wymiaru zasiłków ? ............................................................... 36
2.24. Jakie są zasady uwzględniania dodatku ryczałtowego, w podstawie wymiaru zasiłków
z ubezpieczenia chorobowego ? .................................................................................................................. 36
JAKRO
26
KOMENTARZ - grudzień - 2009
2.25. Jakie są zasady obliczania zasiłku chorobowego dla pracownika
będącego wcześniej uczniem zawodu ? ...................................................................................................... 36
2.26. Czy zleceniobiorcy przysługuje jednorazowe odszkodowanie z tytułu uszczerbku
na zdrowiu odniesionego wskutek wypadku przy pracy ? ........................................................................... 37
2.27. Czy dodatek za wieloletnią pracę, wypłacany pracownikom samorządowym,
należy uwzględniać w podstawie wymiaru zasiłku macierzyńskiego ? ....................................................... 37
2.28. Czy inna choroba przerywa wcześniej orzeczoną niezdolność do pracy z tytułu wypadku przy pracy ? ................ 38
2.29. Jak należy ustalić podstawę wymiaru świadczeń chorobowych dla zleceniobiorcy ? ................................ 38
2.30. Czy w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego, należy uwzględniać wynagrodzenie
za dyżury zakładowe ? .................................................................................................................................. 39
2.31. Czy ustalając podstawę zasiłku chorobowego nauczycielowi, należy nagrodę roczną
uzupełnić o dni urlopu dla poratowania zdrowia ? ....................................................................................... 39
2.32. Czy należy uwzględniać w podstawie wymiaru świadczeń chorobowych prowizję, wypłaconą
w okresie nieobecności w pracy, ale należną za pracę wcześniej wykonaną ? .......................................... 40
2.33. Czy w razie wypadku przy pracy, zasiłek chorobowy przysługuje u każdego pracodawcy ? ..................... 40
2.34. Kiedy płatnicy składek zobowiązani są do sporządzania zaświadczenia ZUS Z-3 ? ................................... 41
2.35. Czy należy się wynagrodzenie za jeden dzień pracy w miesiącu,
w razie choroby pracownika przez pozostałe dni ? ...................................................................................... 41
2.36. Jak ustalić podstawę wymiaru zasiłku chorobowego po zmianie etatu ? .................................................... 41
2.37. Czy w podstawie wymiaru świadczeń chorobowych, należy uwzględnić nagrody kwartalne,
naliczane od kwoty wynagrodzenia za czas faktycznie przepracowany ? .................................................. 42
2.38. Jakie konsekwencje występują w przypadku podjęcia pracy w okresie pobierania świadczeń
z ubezpieczenia chorobowego ? .................................................................................................................. 42
2.39. Czy zaświadczenie o niezdolności do pracy wystawione przez zagranicznego lekarza,
uprawnia do wypłaty zasiłku chorobowego ? ............................................................................................... 43
2.40. Czy przysługuje zasiłek opiekuńczy dla osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą ? .............. 43
2.41. Czy osoba prowadząca działalność gospodarczą, podlegająca ubezpieczeniu zdrowotnemu
oraz ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu, która nie przystąpiła
do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, ma prawo do zasiłku chorobowego
na skutek wypadku przy prowadzonej działalności ? .................................................................................. 43
2.42. Czy wprowadzenie dodatku stażowego w okresie pobierania zasiłku chorobowego,
powoduje przeliczenie podstawy wymiaru ? ................................................................................................ 44
2.1.
Czy osobie prowadzącej działalność gospodarczą, sprawującej opiekę nad
chorym dzieckiem, przysługuje prawo do zasiłku opiekuńczego ?
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje
osobie ubezpieczonej, z ubezpieczenia chorobowego, zwolnionej od wykonywania pracy
z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki m.in. nad chorym dzieckiem w
wieku do ukończenia 14 lat. Występując o wypłatę zasiłku opiekuńczego z tytułu
sprawowania osobistej opieki nad chorym dzieckiem, należy oprócz zwolnienia lekarskiego
na druku ZUS ZLA, przedłożyć wniosek do uzyskania zasiłku opiekuńczego na druku
ZUS Z-15. W składanym wniosku należy wskazać, ile dni opieki zostało wykorzystanych
przez członków jej rodziny w bieżącym roku kalendarzowym, a także czy we wspólnym
KOMENTARZ - grudzień - 2009
45
JAKRO
3. ŚWIADCZENIA EMERYTALNE I RENTOWE
str.
3.1.
Czy jest możliwe ustalenie kapitału początkowego w razie braku dokumentacji płacowej ? ...................... 45
3.2.
Czy okresy pracy w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze będą sumowane
dla celu ustalenia prawa do emerytury pomostowej ? ................................................................................. 46
3.3.
Czy ZUS przeliczy podstawę wymiaru emerytury od nowej kwoty bazowej dla pracownika,
który po przejściu na emeryturę nadal kontynuuje zatrudnienie ? ............................................................... 46
3.4.
Czy w zaświadczeniu o zarobkach emeryta za 2009r., przekazywanym
do ZUS do końca lutego następnego roku, należy wskazać także
wynagrodzenie za grudzień 2009r. wypłacone w styczniu 2010r. ? ............................................................. 47
3.5.
Czy o wcześniejszą emeryturę może ubiegać się również przedszkolanka ? ............................................. 47
3.6.
W jaki sposób emeryt będzie miał przeliczone świadczenie,
po przepracowaniu 30 miesięcy od czasu przyznania emerytury ? ............................................................. 48
3.7.
Jakie informacje dla ZUS ma podać pracodawca w zaświadczeniu o przychodach
pracującego emeryta, jeżeli emerytura została przyznana w trakcie bieżącego roku ? .............................. 48
3.8.
Czy do emerytury zostanie zaliczony okres pracy wskazany przez prywatny zakład pracy
w świadectwie pracy, czy okres faktycznie opłaconych składek ? .............................................................. 49
3.1.
Czy jest możliwe ustalenie kapitału początkowego w razie braku
dokumentacji płacowej ?
Zgodnie z przepisami ustawy emerytalnej, jeżeli ZUS ustalił kapitał początkowy,
przyjmując do jego obliczenia kwoty zerowe za lata pracy, za które nie udokumentowano
zarobków, od 1 stycznia 2009r. jest możliwe przeliczanie kapitału na wniosek
zainteresowanego. Przed zmianą przepisów ustawy emerytalnej, jeśli osoba
zainteresowana nie udowodniła zarobków, ZUS przyjmował za lata pracy wskazane
do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego, lata zerowe, przez co osoba
zainteresowana traciła na wysokości kapitału początkowego. Obecnie osoba, której ZUS
ustalił kapitał w ten sposób, może złożyć wniosek o jego przeliczenie. Z możliwości
przeliczenia kapitału początkowego, może skorzystać osoba, która udowodniła
podleganie ubezpieczeniu społecznemu z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy,
ale nie udokumentowała wysokości osiąganych zarobków z danego okresu. ZUS ustala
kapitał początkowy ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r., którzy przed
1 stycznia 1999r. opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki
opłacali płatnicy składek. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na
zasadach określonych dla ustalenia świadczeń emerytalno-rentowych. W przypadku
udowodnienia zatrudnienia na pełnym etacie, ZUS zastąpi lata zerowe, kwotą
najniższego lub minimalnego wynagrodzenia, obowiązującymi w danym okresie. Kwota
minimalnego wynagrodzenia przyjmowana jest proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.
Jeżeli pracownik był zatrudniony na 1/2 etatu, wówczas w podstawie wymiaru
uwzględniona zostanie tylko połowa minimalnego wynagrodzenia. Natomiast
w przypadku zatrudnienia w wymiarze powyżej pełnego etatu, w podstawie wymiaru
uwzględnia się wynagrodzenie proporcjonalnie wyższe. Minimalne wynagrodzenie
przyjmuje się do podstawy wymiaru tylko za okres faktycznej pracy, nawet przez część
roku a przy niepełnych miesiącach zatrudnienia, ZUS przelicza wynagrodzenie na dni.
Ustalając podstawę wymiaru kapitału początkowego, nie uwzględnia się minimalnego
JAKRO
50
KOMENTARZ - grudzień - 2009
4. ZATRUDNIANIE, DOKUMENTACJA PRACOWNICZA
str.
4.1.
Jaki okres obejmuje ochrona pracownika korzystającego z obniżenia wymiaru etatu
w celu opieki nad dzieckiem ? ...................................................................................................................... 51
4.2.
Czy kandydaci do pracy składając dokumenty, powinni wyrazić zgodę
na przetwarzanie danych osobowych ? ....................................................................................................... 52
4.3.
Czy okres zasadniczej służby wojskowej jest zaliczany do stażu pracy ? ................................................... 52
4.4.
Jakie są zasady wykazania w świadectwie pracy faktu zatrudniania pracownika
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ? ................................................................... 53
4.5.
Czy można rozwiązać umowę o pracę, jeżeli pracownik odmawia wykonania polecenia służbowego ? ............ 53
4.6.
Jakie korzyści ma pracodawca z tytułu zatrudnienia 50-latka ? ................................................................... 54
4.7.
Czego dotyczy nowe rozporządzenie w sprawie refundacji kosztów wyposażenia
lub doposażenia stanowiska pracy bezrobotnego ? .................................................................................... 54
4.8.
Czy pracodawca ma obowiązek wydawania na każde żądanie pracownika,
zaświadczeń o zatrudnieniu i zarobkach dla celów kredytowych ? ............................................................. 55
4.9.
Kiedy jest możliwe rozwiązanie umowy o pracę z przyczyn niezawinionych przez pracownika ? .............. 55
4.10. Czy pracodawca może zawierać z pracownikami umowy o pracę kilka dni wcześniej,
niż następuje nawiązanie stosunku pracy ? ................................................................................................. 56
4.11. Czy pracodawca może do umów o pracę, wprowadzić dłuższy od ustawowego okres wypowiedzenia ? ................... 57
4.12. Jakie uprawnienia przysługujące pracownikom, zależą od zakładowego stażu pracy ? ............................ 57
4.13. Jakie obowiązki ma pracodawca, w razie ustania stosunku pracy pracownika,
który posiada zajęcie komornicze ? .............................................................................................................. 58
4.14. W jakich okolicznościach pracownik może rozwiązać umowę o pracę,
bez zachowania okresów wypowiedzenia ? ................................................................................................. 58
4.15. Jakie negatywne konsekwencje dla pracodawcy wynikają z racji nieprzyjęcia
wypowiedzenia umowy o pracę przez pracownika ? ................................................................................... 59
4.16. Czy zawierając umowę o pracę na czas określony na jeden rok, można zastosować
3-miesięczny okres wypowiedzenia ? ........................................................................................................... 60
4.17. Czy można wprowadzić 6 dniowy tydzień pracy w niektórych miesiącach
w 12-miesięcznym okresie rozliczeniowym ? ............................................................................................... 60
4.18. Czy nadmierny wysiłek może być uznany za przyczynę wypadku przy pracy ? ......................................... 61
4.19. W jakich okolicznościach pracownik może odmówić wykonywania pracy ? .............................................. 61
4.20. Jakie obowiązki spoczywają na pracodawcy, przeprowadzającego zwolnienia grupowe ? ....................... 62
4.21. Jakie są zasady zawierania umów terminowych po wejściu ustawy antykryzysowej ? .............................. 63
4.22. Jakie pracodawca ma obowiązki związane ze śmiercią pracownika ? ........................................................ 64
4.23. Jakie obowiązki ma pracodawca zatrudniający pracowników w celu skierowania ich
do pracy na terenie Unii Europejskiej ? ........................................................................................................ 65
4.24. Czy pracodawca może domagać się od kandydata do pracy, zaświadczenia o jego niekaralności ? ................. 66
4.25. W jakich przypadkach można poprawić świadectwo pracy ? ...................................................................... 67
4.26. Czy praca na roli jest okresem zaliczanym do stażu pracowniczego ? ....................................................... 67
4.27. Jakie dokumenty oprócz akt osobowych, musi prowadzić każdy pracodawca ? ....................................... 68
4.28. Czy brak przydatności zawodowej, może być przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę ? ..................... 69
4.29. Czy pracownik może korzystać z obniżenia wymiaru czasu pracy,
jeżeli matka dziecka przebywa na urlopie wychowawczym ? ...................................................................... 70
KOMENTARZ - grudzień - 2009
51
JAKRO
4.30. Czy po przerwie, można zawierać z pracownikiem kolejną umowę na okres próbny ? .............................. 70
4.31. W jaki sposób powołać zespół powypadkowy w małym zakładzie pracy ? ................................................ 70
4.32. Czy w zakładzie pracy, po wprowadzeniu 12-miesięcznego okresu rozliczeniowego,
można planować pracę w wolne soboty ? ................................................................................................... 71
4.33. Kiedy można rozwiązać umowę o pracę zawartą na czas nieokreślony, w razie długotrwałej choroby ? ............ 71
4.34. Czy w przypadku wcześniejszego podjęcia przez pracownika innej pracy, utraci on prawo
do wynagrodzenia z tytułu zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy ? ................................................... 71
4.35. Jaka może być treść i forma wypowiedzenia umowy o pracę ? .................................................................. 72
4.36. Czy wypowiedzenie umowy o pracę jest skuteczne, jeżeli pracownica odmówiła jego przyjęcia,
jednocześnie informując pracodawcę, że jest w ciąży ? .............................................................................. 73
4.37. Czy jest wymagana konsultacja związkowa przed wypowiedzeniem stosunku pracy ? ............................. 74
4.38. Komu przysługuje ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę ? ....................................................... 74
4.39. Czym można uzasadnić wypowiedzenie umowy o pracę ? ......................................................................... 75
4.40. Czy umowa o pracę, zawarta z obcokrajowcem, musi być sporządzona w języku polskim ? ................... 76
4.41. Czy do limitu czasowego umów na czas określony, zalicza się umowy na okres próbny ? ....................... 76
4.42. Jakie mogą być konsekwencje wadliwego wypowiedzenia warunków umowy o pracę ? .......................... 77
4.43. Czy umowy na zastępstwo, traktowane są tak samo, jak umowy na czas określony,
zgodnie z ustawą antykryzysową ? ............................................................................................................... 77
4.44. Czy niepełnosprawny dozorca może pracować 24 godziny ? ..................................................................... 77
4.45. Czy umowa na czas określony trwająca 24 miesiące i 1 dzień, staje się z mocy prawa umową
na czas nieokreślony ? .................................................................................................................................. 78
4.46. Jakie zasady obowiązują przy zatrudnianiu w systemie pracy weekendowej ? .......................................... 78
4.47. Co grozi pracodawcy, gdy uchyla się od wykonania wyroku sądu,
nakazującego przywrócenie pracownika do pracy ? ................................................................................... 79
4.48. Czy spóźnione powiadomienie o przyczynie nieobecności, może spowodować
dyscyplinarne rozwiązanie umowy o pracę ? ............................................................................................... 79
4.49. Czy pracodawca może zaproponować zwalnianym pracownikom dalsze zatrudnienie
na podstawie umowy zlecenia ? ................................................................................................................... 80
4.50. Jaki sąd należy wskazać w treści świadectwa pracy jako właściwy
w przypadku pracownika pracującego w oddziale firmy w innym mieście ? ............................................... 81
4.1.
Jaki okres obejmuje ochrona pracownika korzystającego z obniżenia
wymiaru etatu w celu opieki nad dzieckiem ?
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, ochrona pracownika korzystającego z obniżenia
wymiaru etatu w celu opieki nad dzieckiem, obejmuje okres 12 miesięcy. Pracodawca
ma obowiązek uwzględnić wniosek pracownika o obniżenie wymiaru etatu, jeśli zostaną
spełnione następujące warunki: pracownik legitymuje się stażem wynoszącym co
najmniej 6 miesięcy; zmniejszenie wymiaru czasu pracy ma nastąpić do poziomu nie
niższego niż 1/2 etatu; praca w obniżonym wymiarze będzie wykonywana tylko
w okresie, w którym pracownik mógłby korzystać z urlopu wychowawczego, czyli
w określonym wymiarze oraz do ukończenia przez dziecko 4 roku życia, albo 18 roku
życia, jeżeli dziecko jest niepełnosprawne i wymaga osobistej opieki rodzica. Obniżenie
KOMENTARZ - grudzień - 2009
6. CZAS PRACY I URLOPY WYPOCZYNKOWE
91
JAKRO
str.
6.1.
Czy w treści świadectwa pracy, należy informować o wykorzystaniu urlopu na żądanie ? ......................... 92
6.2.
Czy pracownikowi przysługuje urlop wypoczynkowy w razie całorocznej absencji w pracy ? ................... 92
6.3.
Jakie są zasady ustalania wymiaru urlopu wypoczynkowego ? .................................................................. 93
6.4.
Czy pracodawca miał obowiązek udzielenia pracownikowi urlopu na żądanie, jeżeli pracownik
nie stawił się w pracy a dopiero dnia następnego wniosek dotarł do firmy pocztą elektroniczną ? ........... 94
6.5.
Czy w ewidencji czasu pracy, należy rozpisać rozkładową pracę w niedzielę ? ......................................... 94
6.6.
Czy urlop na żądanie przysługuje pracownikowi, zatrudnionemu
na okres próbny w wymiarze 1/2 etatu ? ...................................................................................................... 94
6.7.
Czy dojazdy do miejscowości, w których wykonywana jest praca, należy wliczać do czasu pracy ? .................. 95
6.8.
W jaki sposób ustala się rozkład czasu pracy kierowcy ? ............................................................................ 96
6.9.
Jak należy ustalić czas pracy osoby niepełnosprawnej w stopniu umiarkowanym,
jeżeli jest zatrudniona na część etatu, a swoją pracę wykonuje tylko w niektóre dni tygodnia ? ................ 96
6.10. Czy do stażu urlopowego, wlicza się okres pozostawania bezrobotnym ? ................................................. 97
6.11. Czy pracodawca może odmówić pracownikowi, który wychowuje dziecko w wieku do 14 lat,
wprowadzenia indywidualnego czasu pracy ? ............................................................................................. 97
6.12. Jakie są zasady udzielania urlopu wypoczynkowego pracownikom młodocianym ? ................................. 98
6.13. Jakie są zasady udzielania urlopu wypoczynkowego przy umowie
na czas wykonania określonej pracy ? ......................................................................................................... 98
6.14. Jakie są zasady udzielania urlopu wypoczynkowego po okresie niewykonywania pracy ? ....................... 99
6.15. Czy w razie niewykorzystania w bieżącym roku urlopu na żądanie,
pracownik może go wykorzystać w następnym roku kalendarzowym ? ..................................................... 99
6.16. Czy pracownik, który złożył wypowiedzenie umowy o pracę, może na ten okres
żądać udzielenia urlopu wypoczynkowego ? ............................................................................................. 100
6.17. Jakie są normy czasu pracy w sezonie letnim, pracownika młodocianego ? ........................................... 100
6.18. Jakie są zasady udzielania urlopu wypoczynkowego, pracownikowi weekendowemu ? ......................... 101
6.19. Jakie są zasady udzielania urlopu wypoczynkowego pracownikowi,
podejmującemu pracę po raz pierwszy ? ................................................................................................... 101
6.20. Komu przysługują dodatkowe urlopy wypoczynkowe ? ............................................................................ 102
6.21. W jakich przypadkach może nastąpić przesunięcie terminu urlopu wypoczynkowego ? ......................... 103
6.22. Czy pracodawca ma obowiązek udzielenia bezpłatnego urlopu pracownikowi,
podnoszącemu kwalifikacje zawodowe, bez skierowania zakładu pracy ? ............................................... 103
6.23. Czy pracownica, która następnego dnia po wypowiedzeniu umowy o pracę, złożyła wniosek
o udzielenie jej urlopu wychowawczego, nabywa prawo do tego urlopu ? ............................................... 104
6.24. Czy można udzielić pracownikowi dwóch dni wolnych od pracy, w celu sprawowania opieki
nad dzieckiem, jeśli matka dziecka nie pracuje zawodowo ? .................................................................... 104
6.25. Jak należy prawidłowo podać w świadectwie pracy informację o urlopie wypoczynkowym
i urlopie dodatkowym dla osoby niepełnosprawnej ? ................................................................................ 105
6.26. W jaki sposób należy ustalać czas pracy pracownika w zagranicznej podróży służbowej ? .................... 106
6.27. Jakie są zasady udzielania urlopu wypoczynkowego w przypadku zmiany pracodawcy ? ..................... 106
6.28. Jakie mogą być konsekwencje wprowadzenia dłuższego okresu rozliczeniowego ? .............................. 107
6.29. Czy jest możliwe świadczenie pracy w tej samej dobie pracowniczej ? .................................................... 108
JAKRO
92
KOMENTARZ - grudzień - 2009
6.30. Jak należy obliczyć wynagrodzenie pracownika zatrudnionego w systemie podstawowym,
w jednomiesięcznym okresie rozliczeniowym, jeśli soboty są dniami wolnymi, a pracownik
pracował przez kilka dni o parę godzin dłużej oraz pracował kilka godzin w wolną sobotę ? .................. 109
6.31. Czy pracownik ma obowiązek wykorzystania dwóch dni opieki nad dzieckiem
w wieku do 14 lat do końca danego roku kalendarzowego ? .................................................................... 109
6.32. Jakie zasady dotyczą udzielania zaległego urlopu wypoczynkowego ? ................................................... 109
6.33. Czy pracodawca może wypłacić ekwiwalent pieniężny w zamian za urlop wypoczynkowy ? .................. 110
6.34. Czy urlop bezpłatny zalicza się do stażu urlopowego, dla celów wymiaru urlopu wypoczynkowego ? ............. 111
6.35. Czy pracownikowi, który jest honorowym dawcą krwi, przysługuje dzień wolny od pracy ? .................... 111
6.36. Kiedy jest możliwe stosowanie zadaniowego czasu pracy ? ..................................................................... 112
6.37. Czy można wprowadzić 12 miesięczny okres rozliczeniowy pracownika,
zatrudnionego przy pilnowaniu ? ................................................................................................................ 112
6.38. Kiedy wystąpi przekroczenie łączonej normy czasu pracy ? ..................................................................... 113
6.39. Na czym polega prawidłowe planowanie niedziel wolnych od pracy ? ..................................................... 114
6.40. Czy pracownik po stawieniu się w pracy, może złożyć wniosek o udzielenie urlopu na żądanie
i nie czekając na zgodę, opuścić zakład pracy ? ....................................................................................... 114
6.41. Czy pracodawca ma obowiązek wypłacić ekwiwalent pieniężny pracownikowi, który
w okresie wypowiedzenia nie wykorzystał z dni wolnych na poszukiwanie pracy ? ................................. 114
6.1.
Czy w treści świadectwa pracy, należy informować o wykorzystaniu urlopu
na żądanie ?
Zgodnie z przepisami rozporządzenia MPiPS w sprawie szczegółowej treści świadectwa
pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania, pracodawca zamieszcza
w świadectwie pracy informacje dotyczące urlopu wypoczynkowego, wykorzystanego
przez pracownika w roku kalendarzowym, w którym ustaje stosunek pracy. Pracownik
jest uprawniony do wykorzystania 4 dni urlopu na żądanie w roku kalendarzowym,
bez względu na liczbę pracodawców, u których był zatrudniony, dlatego pracodawcy
odrębnie ewidencjonują ten szczególny rodzaj urlopu. W przypadku rozwiązania umowy
o pracę, należy podać informację o jego wykorzystaniu w świadectwie pracy, w rubryce
dotyczącej urlopu wypoczynkowego, aby następny pracodawca posiadał informację
z ilu dni omawianego urlopu pracownik skorzystał u poprzedniego pracodawcy. W druku
świadectwa wskazuje się liczbę dni i godzin urlopu wypoczynkowego, przysługującego
w roku kalendarzowym, w którym ustaje stosunek pracy, wykorzystanego w naturze
lub za który przysługuje ekwiwalent pieniężny, oraz odrębnie wskazuje się liczbę dni
i godzin urlopu na żądanie wykorzystanego, do dnia ustania stosunku pracy.
6.2.
Czy pracownikowi przysługuje urlop wypoczynkowy w razie całorocznej
absencji w pracy ?
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, pracownik nabywa w każdym roku kalendarzowym,
zasadniczo z góry, z wyłączeniem urlopu w pierwszym roku pracy, prawo do urlopu
wypoczynkowego w wymiarze 20 lub 26 dni, zależnie od stażu urlopowego. Urlop
wypoczynkowy ma jednak charakter proporcjonalny co oznacza, że w razie podjęcia lub
zakończenia przez pracownika pracy w ciągu roku kalendarzowego, pracodawca jest
obowiązany odpowiednio zmniejszyć wymiar należnego urlopu. W przypadku, kiedy
pracownik wcześniej wykorzystał więcej dni urlopu, niż to wynika z okresu