Czy otrzymanie nieodpłatnego poręczenia jest opodatkowane?

Czy otrzymanie nieodpłatnego poręczenia jest opodatkowane?

Czy otrzymanie nieodpłatnego poręczenia jest opodatkowane?
Wpisany przez
Kwestia opodatkowania nieodpłatnych gwarancji i poręczeń była przedmiotem bogatego,
aczkolwiek niejednolitego orzecznictwa organów podatkowych i sądów.
Organy podatkowe wypracowały w ubiegłym roku jednolite stanowisko. Zgodnie z nim
nie trzeba opodatkowywać gwarancji i poręczeń otrzymanych nieodpłatnie. NSA orzekł
odmiennie w grudniu 2008 r. Stanowisko to nie wydaje się jednak przekonywujące.
Zagadnienie sporne
Spółka zaciągnęła kredyt w banku, który wymagał zabezpieczenia swoich ewentualnych
roszczeń. Udziałowiec spółki udzielił gwarancji oraz poręczenia wekslowego. Gwarant nie
pobrał przy tym żadnego wynagrodzenia, bo umowa takiego nie przewidywała. Organ kontroli
skarbowej stwierdził, że spółka otrzymała tym samym nieodpłatne świadczenie. Skoro bowiem
otrzymała gwarancję i poręczenie, za które nie zapłaciła, to powinna opodatkować przychód w
wysokości prowizji, którą powinna w takim wypadku zapłacić. Wysokość przychodu organ ustalił
na podstawie informacji otrzymanych z 5 banków w oparciu o wysokość średniej prowizji za
gwarancję bankową.
WSA w Łodzi stwierdził, że taka decyzja jest niezgodna z prawem. Dyrektor Izby Skarbowej
wniósł skargę kasacyjną do NSA. Argumentował przy tym, że poręczenie wiąże się dla
1/4
Czy otrzymanie nieodpłatnego poręczenia jest opodatkowane?
Wpisany przez
poręczyciela z ryzykiem. Ponoszenie tego ryzyka ma na rynku konkretną wartość. Wartość ta
wyraża się w cenie, jaką trzeba zapłacić za udzielenie gwarancji lub poręczenia na rynku.
Tymczasem w przedmiotowym przypadku poręczyciel ryzykuje „za darmo".
Stanowisko sądu
NSA podzielił pogląd organów podatkowych. Uznał, że uzyskanie nieodpłatnej gwarancji oraz
poręczenia wekslowego stanowi nieodpłatne świadczenie w rozumieniu updop. Według sądu
decydującym jest fakt, że nauka prawa cywilnego (potwierdzona orzecznictwem) kwalifikuje
udzielenie gwarancji jako czynność prawną odpłatną. To znaczy taką, której skutkiem obydwie
strony czynności otrzymują określoną korzyść majątkową. Sąd, moim zdaniem, nie wyjaśnił
jednak precyzyjnie, na czym miałaby polegać korzyść majątkowa po stronie spółki.
Wyrok NSA z 12 grudnia 2008 r., sygn. akt II FSK 1361/07.
Komentarz
W mojej ocenie istnieją znaczące argumenty przemawiające za tym, że udzielenie nieodpłatnej
gwarancji nie powinno rodzić obowiązku rozpoznania przychodu z tytułu nieodpłatnych
świadczeń.
2/4
Czy otrzymanie nieodpłatnego poręczenia jest opodatkowane?
Wpisany przez
Kwestia opodatkowania nieodpłatnych gwarancji i poręczeń była przedmiotem bogatego,
aczkolwiek niejednolitego orzecznictwa organów podatkowych i sądów. Jeszcze do połowy
2008 r. organy podatkowe twierdziły, że otrzymanie nieodpłatnych gwarancji/poręczeń wiąże się
z obowiązkiem rozpoznania przychodu z tytułu nieodpłatnych świadczeń u tego, którego
zobowiązania zostały zabezpieczone. Obecnie, pod wypływem orzecznictwa sądów, organy
podatkowe dość jednolicie uznają, że nie trzeba opodatkowywać nieodpłatnych gwarancji.
Można żywić nadzieję, że to jednolite stanowisko nie ulegnie zmianie pod wpływem wyroku
NSA z grudnia 2008 r. Uzasadnienie wyroku nie wydaje się być przekonywujące.
W komentowanym orzeczeniu sąd starał się ustalić, czy otrzymanie nieodpłatnej gwarancji oraz
poręczenia wekslowego jest nieodpłatnym świadczeniem, o którym mowa w art. 12 ust. 1 pkt 2.
Odwołał się przy tym do definicji nieodpłatnego świadczenia ustalonego przez orzecznictwo
NSA, stwierdzając, że nieodpłatne świadczenie jest wtedy, gdy podatnik otrzymuje
przysporzenie majątkowe - tj. korzyść niezwiązaną z wydatkami. NSA stwierdził, że w takich
okolicznościach rzeczą istotną jest stwierdzenie, czy czynność gwarancji ma charakter
czynności odpłatnej, czy nieodpłatnej w nauce prawa cywilnego (tj. czy obydwie strony
czynności uzyskują korzyść majątkową w jej wyniku).
Orzecznictwo Podatkowe
NSA, po analizie orzecznictwa Sądu Najwyższego (dotyczącego jednak stosunku pomiędzy
gwarantem a wierzycielem) dochodzi do wniosku, że czynność udzielenia gwarancji jest
czynnością odpłatną. Skoro jest czynnością odpłatną, to spółka otrzymała w jej wyniku
przysporzenie majątkowe, które należy opodatkować.
Taka argumentacja nie wydaje się jednak słuszna. Kwestia odpłatności gwarancji w nauce
3/4
Czy otrzymanie nieodpłatnego poręczenia jest opodatkowane?
Wpisany przez
prawa cywilnego, którą sąd rozstrzygał, budzi wątpliwości, ale nie powinna mieć
rozstrzygającego znaczenia dla uznania nieodpłatnej gwarancji za nieodpłatne świadczenie dla
celów podatkowych.
Decydujące znaczenie, moim zdaniem, powinno mieć to, czy spółka, której zobowiązania są
gwarantowane, uzyskuje korzyść majątkową przez fakt zabezpieczenia jej zobowiązania.
Korzyść majątkowa powinna być przy tym rozumiana w sensie ekonomicznym poprzez
odwołanie do normalnych warunków panujących na danym rynku. Innymi słowy, decydujące
powinno być to, czy podatnik otrzymał za darmo korzyść, za którą normalnie na swoim rynku
musiałby zapłacić. Takie rozumienie nieodpłatnego świadczenia prowadzi do wniosku, ze
spółka korzyści nie otrzymała.
W normalnych wolnorynkowych warunkach istnieją podmioty, które udzielają sobie poręczeń i
gwarancji nieodpłatnie. Skoro zatem w niektórych przypadkach za gwarancję płacić nie trzeba,
to jest to znaczący argument, że ten, który uzyskuje zabezpieczenie swoich zobowiązań
nieodpłatnie, nie otrzymuje żadnych korzyści majątkowych. Nie dotyczy to, rzecz jasna,
gwarancji udzielanych przez takie podmioty, jak banki lub instytucje finansowe. Czym innym jest
bowiem udzielenie nieodpłatnej gwarancji przez bank (który zwykle udziela ich odpłatnie) a
czym innym przez spółkę produkcyjną (która zwykle wynagrodzenia nie pobiera). Na taki
wniosek wskazał, rozstrzygający podobny problem, WSA w Gliwicach w wyroku z 20 maja 2008
r. (I SA/Gl 35/08).
Na kwestię nieodpłatnych świadczeń należy patrzeć bowiem z punktu widzenia korzyści
ekonomicznej. Ta zaś wystąpi tylko wówczas, gdy nie zapłacimy za to, za co na rynku zapłacić
powinniśmy. Odmienne podejście prowadzi do nierozsądnych wniosków. Na przykład takich, że
udzielenie nieodpłatnych „koleżeńskich" poręczeń powodowałoby przychód w podatkach
dochodowych, pomimo tego, że w normalnych, codziennych warunkach wynagrodzenie za takie
„usługi" nie jest pobierane.
4/4